Beleidsplan* S,ch,ng*Domplein*2013

Beleidsplan*

S,ch,ng*Domplein*2013

S,ch,ng*Domplein*2013,*september*2011*/*geactualiseerd*september*2013

Voorwoord In#2014#opent# in#Utrecht# Schatkamer#Domplein# II.#In# het#hart# van#het# Domplein,#tussen#kerk#en#toren# komt# de# entree# die# bezoekers# verleidt# tot# een# spannende# tocht# onder# de# grond# langs# de# archeologische# resten# van# 2000# jaar# Nederlandse# geschiedenis.# Uniek# voor# Utrecht,# uniek# voor# Nederland.#Nooit#eerder#werd#archeologie#ontgraven#met#als#enig#doel# het# permanent#toegankelijk#en# beleeCaar#te#maken#voor#een#(inter)naFonaal#publiek#van#cultuurlieGebbers. Dit# voorjaar# is# de# bouw# begonnen# van# het# ondergrondse# centrum.# Tijdens# de# voorbereidende# werkzaamheden# zijn# bij# aanvullend# archeologisch# onderzoek# resten# gevonden# van# een# Romeins# hoofdgebouw# en# zijn# bijzondere#grafK#en#muntvondsten#gedaan.#De#ruwbouw#van#het# casco#is#min# of# meer# gereed.#Na#de# totale#archeologische# ontgraving# van# de#ondergrondse# ruimte#volgt# in# 2014# de# aCouw#en#inrichFng.# De#opgave# is#ambiFeus.#Want# hoe#maak#je#archeologisch# erfgoed#beleeCaar#voor# een#breed#publiek# en# zorg#je#tegelijkerFjd# dat#het# behouden# blijM#voor# de#generaFes# na#ons?#Architecten,#archeologen,# constructeurs#en#bouwadviseurs,#educaFeK#en#belevingsdeskundigen#dragen#ieder#hun#steentje#bij.#Alle# relevante#kennis#wordt#verzameld#en#met#elkaar#gedeeld.# TegelijkerFjd# is# de# opgave# ook# bijzonder# complex.# Bouwen# op# of# eigenlijk# onder# het# historische# Domplein#zorgt#vrijwel#dagelijks#voor#nieuwe#verrassingen.#Veel#inzet#en#creaFviteit#van#alle#betrokken# disciplines#is#vereist#om#de#vele#uitdagingen#het#hoofd#te#kunnen#bieden.## Dankzij# tal#van# parFjen,#overheden,#culturele# fondsen# en# bedrijfsleven#zijn#we# zover# gekomen# als#we# nu# zijn.# Het# is# nu# van# belang# het# gewenste,# hoge# ambiFeniveau# vast# te# houden# zodat# er# straks# daadwerkelijk#sprake#zal#zijn#van#ondergrondse#museale#ervaring,#die#internaFonaal#onderscheidend#is# en#de#bezoeker#blijvend#zal#inspireren.#

1.*Inleiding

Het# Domplein# herbergt# het# historische# hart# en# de# ziel# van# de# stad# Utrecht.# Onder# het# plein# ligt# tweeduizend# jaar# verborgen# geschiedenis.#Voor# een# beperkt# deel# zichtbaar# in# de# bestraFng# van# het# Domplein,#in#een#etalage#of#een#kelder#van#een#kroeg.# Maar#voor#het#overgrote#deel#aan#het#oog#onVrokken.# De# bodem# onder# het# Domplein# is# echter# rijk# gevuld# met# archeologie# uit# verschillende# Fjdslagen,#aan# het# licht# gekomen# bij# tal# van# opgravingen# in# de# vorige# eeuw.

Ambi,e*en*verbinding SFchFng# Domplein# 2013# is# in# 2005# opgericht# als# parFculier# iniFaFef# met# als# doel# de# Nederlandse# geschiedenis# die# onder# het# Domplein# verborgen# ligt,# toegankelijk,#aanraakbaar# en#beleeCaar# te#maken# te# maken# voor# een# breed# publiek.#De# oprichFng#van# de# sFchFng# werd# gevolgd# door# het# besluit# van# de# gemeente#Utrecht#de#doelstelling#te#ondersteunen#en# de#acFviteiten#van#de#sFchFng#te#faciliteren.#Met# een# schenking#van#SHV#van#2#miljoen#euro#en#later#ook#de# bijdragen# van# o.a.# de# Rabobank,# de# gemeente# en# provincie# Utrecht# kon# de# organisaFe# worden# opgebouwd# en# een# start# worden# gemaakt# met# de# realisaFe# van# het# uitvoeringsKprogramma.# Met# een# klein# projecVeam# is# het# IniFaFef# Domplein# in# de# steigers# gezet# en# is# op# verschillende# lagen# steun# en# draagvlak#verworven#voor#de#plannen.#

EssenFeel# in# het# hele# traject# was# de# intensieve# samenwerking# met# de#Rijksdienst# voor# het# Cultureel# Erfgoed# en# later,#in# het# verlengde# daarvan,# het# NaFonaal#RestauraFefonds.#Het# #vertrouwen#en#de#steun#van# deze#parFjen#gaf#niet# alleen#het# groene# licht#voor#de#realisaFe#van#de#plannen,#maar#fungeerde#ook#als#heCoom#naar#de#betrokkenheid#van#tal# van#andere#parFjen,#zoals#VSB#Fonds,#Prins#Bernhard#Fonds#en#Mondriaan#Fonds,#Rabobank#en#EBN.

Oogst Een#greep#uit#de#gerealiseerde#projecten#en#acFviteiten#laat#zien#wat#er#in#de#afgelopen#Fjd#is#bereikt: •

Domplein#Rijksarcheologisch#Monument

•

Schatkamer#Domplein#I#(1e#ondergrondse#centrum#geopend#in#2010)

•

Castellummarkering# Servetstraat,# Domstraat,# Korte# Nieuwstraat,# RestauraFeatelier# Museum# Speelklok

•

Aankoop# van# Domplein# 24# als# cultuurhuis# met# archeologieKetalage#en#huisvesFng#voor#IniFaFef# Domplein,# SFchFng# CultuurpromoFe# Utrecht# (Ui_eest# en# Culturele# Zondagen),# SFchFng# Utrechtse#Musea

•

RealisaFe#debatzaal#UCK#

•

HerinrichFng#binnenplaats#en#17eKeeuwse#kelder#

Nieuw in Utrecht Schatkamer Domplein

VVV/RonDom# en# RestauraFeatelier# Museum# Speelklok# •

Proefopgravingen#Flora’s#Hof/Speelklok

•

Feest#van#de#Geest#i.s.m.#partners#Domplein

•

Zomerprogrammering#

#

(o.a.#StraaVekenfesFval,#Zanddom) •

Domplein#Ontbijt

•

Geveldoek#op#Domkerk

•

ParFcipaFe# in# Museumnacht,# Ui_eest,# Open# Monumentendag,#Culturele#Zondagen

•

#

Opbouw#gidsen rondleidersgroep#(vrijwilligers)

•

Wetenschappelijk#onderzoek#i.s.m.#UU/HU/HKU

•

ParFcipaFe#in#EUKproject#PorFco#(Chester,#Keulen,#Gent,#Utrecht)

•

OprichFng#SFchFng#Mijn#Domplein#(adopFe#m2/grondleggers#en#vrienden)

•

Pilots#educaFeprogramma#met#Centraal#Museum

•

3D#Fjdreis#2000#jaar#Domplein#met#bijbehorende#tablet#applicaFe#(lancering#najaar#2013)

Draagvlak De# sFchFng# heeM# vanaf# het# moment# van#oprichFng#veel# Fjd# en# energie# geïnvesteerd# in# het# creëren# van#(financieel)#draagvlak#bij#diverse#stakeholders.

•

Het# bedrijfsleven# is#acFef#benaderd#en# is#op#allerlei#manieren#aangehaakt.#SHV,#Rabobank#Utrecht# en# Mitros#als# founders.#Een# Fental# middelgrote# ondernemingen# als# Schatbewaarders# met# een# jaarlijkse# bijdrage.# Diverse# adviesbureaus# en# bouwKgerelateerde# bedrijven# met# bartering# of# sponsoring# in# natura.##Recent# is#EBN#voor#een#periode#van#vijf#jaar#als#hoofdsponsor# verKbonden#aan#het#project.#De#

INITIATIEF DOMPLEIN BOUWT SCHATKAMER DOMPLEIN

sponsorKovereenkomst#met#Rabobank#wordt#vanaf#2014#verlengd.# CONSTRUCTION OF SCHATKAMER •

Bij# overheden# zijn# diverse# subsidiemogelijkheden# benut,# wat# o.a.# geleid#

DOMPLEIN II IN PROGRESS

MOGELIJK GEMAAKT DOOR

UITVOERI

FOUNDERS

OPDRACHTGEVE

Stichting Domplein 2

OPGRAVING

heeM# tot#bijdragen#van# de#

Gemeente Utrecht – T

i.s.m. Ex Situ Archeolo

EU# (Intereg)# en# het# MinisK

FONDSEN

HOOFDAANNEM

Aannemersbedrijf Van

terie# van# Economische#

Stadsherstel Droste Fonds

Zaken#(Programma#Pieken# SCHATBEWAARDERS EN SPONSOREN

in# de# Delta)# met# coK fianciering# van# gemeente# en#provincie#Utrecht, •

Ook#de# culturele# fondsen,#

Aannemersbedrijf Van Zoelen

Aestate

Theo Pouw Groep

LBP|Sight

Corio Nederland

Schrijf Schrijf

Beheermaatschappij De Bree

Art Unplugged

Hermans & Schuttevaer Notarissen

Tinker Imagineers

Molenbeek Makelaars

Vitens

Hulskamp Audiovisueel

Copijn Boomspecialisten

GRONDLEGGERS EN VRIENDEN MIJN DOMPLEIN STEUNBEREN DOMPLEIN MET SPECIALE DANK AAN

ABT

zoals# VSB# Fonds,# Prins# DMP 13-001 Schatkamer 2 - bouwbord v3.indd 1

Bernhard#Fonds,#Mondriaan# Fonds,#Hendrik#Muller# Fonds,#Dioraphte#SFchFng# en#KF# Hein# Fonds#zijn# aangehaakt#met#sustanFële#bijdragen. •

Een#groep#vermogende#parFcuKlieren#is#als#Steunberen#betrokken#bij#het#project

•

Voor#en#door# betrokken#burgers#is#de#SFchFng#Mijn#Domplein#opKgericht.#Inmiddels#hebben#meer#dan# 150# burgers# een# eigen# m2# Domplein# geadopteerd.# Naast# deze# grondleggers# zijn# er# nu# ook# 150# vrienden.

Om# bekendheid# met# en# betrokkenheid# bij# het# project# te# creëren# heeM# de# sFchFng# tal# van# rondleidingen# verzorgd# voor# burgers/omwonenden,# scholen,# businessK# en# serviceclubs,# historische# verenigingen,#raadscommissies#et#cetera.#Daarmee#is#veel#maatschappelijk#draagvlak#verworven# en# is# er#een#posiFeve#houding#t.o.v.#de#plannen#voor#het#Domplein#ontstaan.

ARCHITECT JDdV Architecten

CONSTRUCTEUR ABT

ADVISEURS

LBP|Sight, HE adviseu Tinker Imagineers

PROCESMANAGE Aestate

2.*Schatkamers*Domplein In#de#Ontwikkelingsvisie#Domplein#2013K2018,#die#in#2010#is#vastgesteld#door#het#College#van#B&W#van# Utrecht,#laat# IniFaFef# Domplein#zien# hoe#het# Domplein#de#komende#jaren# kan#transformeren#tot# een# plein# van# internaFonale# allure.#De# ontwikkelingsvisie# benoemt,# naast# tal# van# andere# projecten,# een# viertal#ondergrondse#publiekscentra:# -

Schatkamer# Domplein# I,# gevesFgd# in# de# middelK eeuwse# kelders# van# het# Utrechts# Centrum# voor# # de# Kunsten#(#medio#2010#geopend);

-

Schatkamer# Domplein# II,#onder#het# Domplein# gelegen# tussen#de#Domkerk#en#de#Domtoren#(opening#2014);

-

Schatkamer# Domplein# III,# Heilig# Kruiskapel# (te# realiseren#na#2014);

-

Schatkamer# Domplein# IV,# oostpoort# castellum# (te# realiseren#na#2013).

Beleving*en*educa,e De# Schatkamers#vormen# met# elkaar# een#belevingsK# en# educaFeroute,# waarin# de# verhalen# van# 2000# jaar# Nederlandse#geschiedenis#met#behulp#van#de#nieuwste# (audiovisuele)# technieken# worden# verteld.# De# SchatK kamers#richten# zich#op#een#breed#publiek:#de#cultuurtoerist# uit#binnenK#en#buitenland.#De#gelaagdheid# van# het# informaFeaanbod# en# de# mogelijkheden# tot# verdieping# door# gebruik#van# interacFeve# media# maakt#het# mogelijk#zowel#een#algemeen#publiek#aan# te#spreken,#als#specifieke#groepen#met# een# meer# dan#gemiddelde#interesse#in#cultuurhistorie#en#archeologie.# Speciale# aandacht# is# er# voor# scholen,#met# nadruk# de# laatste# klassen# van# het# primair# en# de# eerste# klassen# van#het#voortgezet#onderwijs.#Het# doel#is#kinderen#in#aanraking#te#brengen#met#ons#materiële# en# immateriële# erfgoed# en# ze# te#laten# ervaren# welke# rol# geschiedenis# speelt# in# ons# dagelijks# leven.# Daarbij#gaat#het#om#het# sFmuleren#van#persoonlijke#ontwikkeling,#maar# ook#om#kennis#en#waardering# voor# de# eigen# omgeving.#Door# bureau# Podium# is#een# educaFevisie# opgesteld.# In# het# kader# van# het# programma# Museum# voor# de# Klas# is# een# familieprogramma# ontwikkeld,# dat# erop# is# gericht# om# kinderen#(van#met# name# allochtone#akomst)#met#hun#ouders#na#school#een#bezoek#te#laten#brengen# aan#de#Schatkamers.#Met#het#Centraal#Museum#is#en# pilot#ontwikkeld#voor#een#gecombineerd#bezoek# aan#Domplein#en#Centraal#Museum#voor#groep#7#en#8.

3.*Schatkamer*Domplein*I Schatkamer# Domplein#I,#het#eerste# ondergrondse#publiekscentrum,#is#in#de#zomer# van# 2010#geopend.## Het#bevindt#zich#in#middeleeuwse#kelders#onder#het#Utrechts#Centrum#voor#de#Kunsten#en#bevat#maar# liefst#zevenFen#meter,#op#verschillende#plaatsen#zichtbaar,#Romeinse#muurwerk.#

Stenen*komen*tot*leven Het#centrum#bestaat#uit#drie#ondergrondse#ruimtes.#In# de# eerste# kelder# ondergaan# bezoekers# een# mulFK mediale#presentaFe#over# het#roerige#verleden#van#het# Domplein.# Over# de# muren# en# gewelven# schieten# geprojecteerde# beelden,#uit# alle# hoeken# klinkt# geluid.# Tweeduizend# jaar# geschiedenis#passeert# in#9#minuten.# Van# het# prille# begin# als# Romeins# castellum,# via# de# middeleeuwse# kerken# en# de# storm# van# 1674# tot# het# huidige# plein.#In# de# tweede# kelder# kunnen# bezoekers# grasduinen# in# heden# en# verleden# van# het# Domplein,# aan# de# hand# van# maqueVes,# vondsten,# schetsen,# animaFes#en#filmpjes.#De#laatste#en#kleinste#kelder,#tot# slot,#is#de#werkplek#van#de# archeologen# die#onder#het# moVo#‘work#in#progress’#zorgvuldig#doorwerken#om#de# eeuwenoude#resten#van#het#Domplein#bloot#te#leggen.# Een# begin# is# gemaakt# met# de# zogenaamde# Romeinse# Route#die#het# publieksKcentrum#met# de#Vismarkt# gaat# verbinden.# Zo# beleven# de# bezoekers# iets# van# de# spanning# die# bij# dit# werk# hoort.# Een# bezoek# aan# het# ondergrondse# publieksKcentrum# wordt# gecombineerd# met#een#rondleiding#op#het#Domplein.#

Kaartverkoop,# informaFeverstrekking# en# de# rondK leidingen# worden# in# opdracht# van# SFchFng#Domplein# 2013#verzorgd#door#Toerisme#Utrecht.# Meer#informaFe#is#te#vinden#op#de#website#www.schatkamerdomplein.nl.

4.*Schatkamer*Domplein*II Schatkamer#Domplein#II#is#gesitueerd#op#de#plek#waar#vroeger#het#schip#van#de#goFsche#Dom#stond.#De# gelaagde# geschiedenis# die# kenmerkend# is# voor# het# Domplein,# is# hier# in# opFma# forma# aanwezig.# Grondprofielen,#opgetekend#bij# eerder# opgravingen,#laten#sporen# zien#uit#alle#Fjdslagen.#Muurresten# en#grakelders#van#de#Romaanse#Dom#staan#naast# pijlerfundamenten#van#de#goFsche#Dom,#die#samen# het#unieke#verhaal#vertellen#van#de#storm#van#1674.#

Historische*context De# bouw# van# de# huidige# goFsche# Sint# Maartenskerk# begon# in# 1254# en# eindigde# in# 1520.# Bij# stukjes# en# beetjes#werd#de#Romaanse#Dom#vervangen.#Na#elkaar# verrezen# de# kooromgang,# de# rest# van# het# koor,# de# toren,#het# transept# en# het# schip.#In# het# begin# van# de# 16de# eeuw# verdween# het# geld# en# de# animo# voor# de# bouw# van# de# kerk:# Renaissance# en# ReformaFe# deden# hun#invloed#gelden.#Tijdens#de#beeldenstorm#rond#1580# werden# grote# vernielingen# in# het# interieur# van# de# kerk# aangericht.# Bijna# een# eeuw# later,#op# 1# augustus# 1674# rond#19.30#uur# raasde#er# een# tornado#over# Utrecht.#De# storm# verwoesVe#het# hele#schip# van# de# Domkerk# (“De# kerk# van# den# Dom# tot# het# choor# toe# lag# met# alle# pylaaren# ten# half# 8# al# ondervoet,# als# een# puynhoop,# sonder# dat# den# toorn# eenig# sints# beschadigd# was”).# Over# de# oorzaak# van# het# instorten# van# de# kerk# doen# verschillende# verhalen# de# ronde:# sommige# historici# wijten# het# instorten# aan# technische# gebreken# in# de# bouw# van# de# kerk,# anderen# denken# dat# een# groot# verschil# in# luchtdruk#tussen# de# lucht# binnen# en# buiten# de# kerk# zorgde# voor# een# implosie# die# de# kerk# deed# instorten.#Vanaf#dat# moment# was#de# goFsche#Domkerk#een# deel# van#haar# grandeur# kwijt.#Het# schip# was#ingestort# en# er# ontstond#een# gat# met# puin# tussen# kerk# en# toren.#Het# puin# heeM# 150# jaar# in# het# schip#gelegen,#pas#in# 1826#werden# de#resten# van# de#kerk#gesloopt# en# het# puin# opgeruimd.#Toen# pas# ontstond#het#huidige#Domplein,#een#plein#dat#dus#nooit#als#plein#bedoeld#is#geweest.#

Inhoudelijk*concept In# Schatkamer# Domplein# II# wil# IniFaFef# Domplein# bezoekers# de# geschiedenis# en# grootsheid# van# de# ingestorte# kerk# laten# ervaren:# de# omvang# van# het# schip,# de# omvang# van# de# fundamenten# en# de# bouwtechniek#van# eeuwen# geleden.#De# geschiedenis#van# het# plein# begint# bij# 1826,#het# moment# dat# Stichting  Domplein  2013

1:100

Schatkamer  II

16.03.2012

Plattegrond  Dek  -­  open

A3 20.03.2012

het# puin# opgeruimd# is#en# het# plein# ontstond# en# gaat# vandaar# terug# naar# 1674,#het# moment# van# de# 0  7  -­  4  7  4

storm.

A

B

C

7000

5450

2504

D

12000

60

1839

50

DO  -­  202

1995

1200

6700

7000

750

10400

1000

433 400

03

De# ambiFe# is# om# bezoekers# aan# de# 1021

1125

401

hand# van# de# archeoloog# leVerlijk# mee# 6500

7621

Bk.  pijler  4950+  NAP

Bk.  pijler  4910+  NAP

Bk.  pijler  4810+  NAP

8216

02

Bk.  pijler  4800+  NAP

Bk.  pijler  4830+  NAP

A

5700

5700

Bk.  pijler  4790+  NAP

3235

01

storm#mee#te#nemen# naar# de# Fjd# voor#

1200

Schroefinjectie  palen

4316

vanaf# het# maaiveld# van#het# plein# in#de#

6500

Mogelijke  toekomstige  doorgang

terug# te# nemen# in# de# Fjd,# door# hen#

400

2493

1674.#Naar#de# Fjd# van#de#bouw#van#de# kerk,#waarvan#de#resten#in#de#vorm#van#

1 5450

2 2504

3324

60

1839

3 50

1995

1200

7000

4 6700

750

5

6

10400

12000

1000

7000

433 400

3049

Alle  maten  in  het  werk  te  controleren

pijlers#nog#onder#de# grond# zichtbaar# te#

Opdrachtgever

Stichting  Domplein  2013

schaal

1:100

Schatkamer  II

datum

16.03.2012

formaat

A3 20.03.2012 14.09.2012

Project

Plattegrond  -­  pad

Onderdeel Projectnummer

maken# zijn.# De# omvang# van# de# pijlers#

DO  -­  203

Wiersedreef  1      3433  ZX      Nieuwegein      t.030-­2319892      f.030-­2321657

als#fundering#van#het#schip,#gerelateerd#

A

B

C

7000

5450

2504

12000

60

1839

50

1995

1200

6700

gewijzigd

http://www.jddvarchitecten.nl

D 7000

750

10400

1000

433 400

1000

433 400

1125

401

03

aan#de#bouwkundige#kennis#van#die#Fjd#

tekeningnummer

0  7  -­  4  7  4

6500

6500

1021

en# de# grooVe# van# het# schip# zijn#

Bk.  pijler  4800+  NAP

Bk.  pijler  4950+  NAP

Bk.  pijler  4910+  NAP

Bk.  pijler  4810+  NAP

8216

02

7621

indrukwekkend.#De#ambiFe#reikt#echter#

Bk.  pijler  4830+  NAP

verder#dan#de#geschiedenis#van#de#kerk.#

5700

1200

5700

Bk.  pijler  4790+  NAP

2493

3235

01

4316

Ook#de# geschiedenis# van# de#plek#moet#

Schroefinjectie  palen

romeinse# en# preKromaanse# resten# te#

400

zichtbaar# worden.#Wellicht#zijn#er# postK 5450 3324

2504

60

7000

tonen.# IniFaFef# Domplein# wil# mensen#

1839

50

1995

1200

6700 12000

750

10400 7000

3049

Stichting  Domplein  2013

1:100

Schatkamer  II

16.03.2012

Plattegrond  -­  Steunpunten  pad

0  7  -­  4  7  4

DO  -­  204

A3 20.03.2012 14.09.2012

in# de#entourage#van# een# opgraving#een# culturele# biografie# van# de# plek# meeK geven:# de# importanFe# en# grootsheid# van# de# plek# door# de# eeuwen# heen# en# de# impact# en# het# gebruik# van# de# plek# door# verschillende# mensen# uit# verschillende# periodes.# Zij# wil# de# gelaagdheid# van# de# plek# (de# straFgrafie)#laten#zien,#de# opbouw#door#de#eeuwen#heen#en# de#relaFe#tussen#wat#er# onder# de#grond# verborgen#zit#en#wat#er#momenteel#nog#bovengronds#staat.

Kennisontwikkeling Schatkamer# Domplein# II# heeM# daarnaast# een# andere,# meer# onderzoeksmaFge# ambiFe.# IniFaFef# Domplein#wil#Schatkamer#Domplein#II#gebruiken#om#de#onderzoeksgeschiedenis#van#deze#plek#in#beeld# te#brengen.#Op# welke#manier# is#er# de#afgelopen#eeuwen# informaFe#verzameld# over# deze#plek#aan# de# voet# van#de# Domkerk?# Hoe# weten#we# wat# we# weten?#Wanneer# is#er# gegraven?#Hoe# is# er# gemeten?# Welke,# soms# voor# de# hand# liggende# vragen,# zijn# er# nog# niet# beantwoord?# Kunnen# we# hier# in# Schatkamer# II#een# antwoord# op# geven?#In# dit#project# willen# we# oude# profielen# met# nieuwe#ogen# en# technieken# bekijken.# # En# vooral# ook#kijken# hoe#we# het# publiek#hierbij# in# verschillende# fases# kunnen# betrekken. SFchFng#Domplein#parFcipeert#in#dit#verband#in#twee#onderzoeksprojecten:

•

De#Universiteit#Utrecht#is#in#2007#een#internaFonaal,#mulFdisciplinair#onderzoek#gestart#vanuit#de# faculteiten# Geesteswetenschappen# en# Aardwetenschappen:#De# Schatkamer# van#het# Domplein.## Onder# leiding# van# hoogleraren# M.# de# Jong# en# E.# Jansma# zijn# promoFeonderzoeken# verricht,# # die# inzicht# geven# in# de# ontstaansgeschiedenis# van# het# Domplein.# # De# gemeente# Utrecht/ secFe# Cultuurhistorie# en# de# Rijksdienst# voor# het# Cultureel# Erfgoed# zijn#hierbij#nauw#betrokken.

•

SFchFng# Domplein# parFcipeert# bovendien# samen# met# Keulen.# Chester,# Gent# en# UtrechtKHoge# Woerd# in# het# EUKproject# PorFco.# Kennisvergaring# en# –uitwisseling# over# o.a.# conservering# en# klimaFsering# en# het# op# verantwoorde# wijze# beleeCaar# maken# van# archeologie# staan# daarin# centraal.# Middels# zogenaamde# ComK muniFes#of#PracFce#wordt#kennis#internaFonaal#gedeeld.#De#aan#het# project# verbonden# subsidies# bieden# de# mogelijkheid# de# kennis# daadwerkelijk#toe#te# passen.#Een# van#de# resultaten# is#de# oprichFng# van# het# European# Pla_orm#for# Heritage# CommunicaFon,#dat# via#de# nieuwe#website#www.inheritage.eu#best#pracFces#op#het#gebied#van# erfgoedbeleving#presenteert.

GET THE BEST OUT OF HISTORY UTRECHT INITIATIEF DOMPLEIN CHESTER GENT KÖLN WWW.PORTICO.NU

5.*Loca,ekeuze*Schatkamer*Domplein*II* Voor# de#locaFe#van#Schatkamer# II#lag#het# voor#de# hand#om# deze#te# posiFoneren#binnen# de#‘outlines’# van#al#eerder#gedane#opgravingen# .#Met#name#de#restanten# van#de#funderingspijlers#van#het#vroegere# middenschip# van# de# Domkerk# zijn# uniek.# Daarbij# geldt# als# uitgangspunt# dat# de# restanten# van# de# pijlerfunderingen# onderdeel# zijn# van# het# te#vertellen# verhaal.#Na# bestudering# van# de#outlines#uit# de# verschillende#Fjdsperiodes#is#mede#daarom#de#keus#gevallen#op#‘sleuf#XIX#en#XX’,#opgravingen#die#door# archeoloog# Van# Giffen# in# 1949# zijn# uitgevoerd.# De# grondvorm# wordt# in# hoofdzaak# bepaald# door# de# omtrek# van# sleuf# 19:#ca.#7,50#x# 24m#en# sleuf#20:#ca.# 7,50# x# 30m.# Door# sleuf# 19# en# 20# met#

Stichting  Domplein  2013 Schatkamer  II

elkaar# te# verbinden# en# te# voorzien# van#

16.0

Situatie  foto

0  7  -­  4  7  4

damwanden# krijgt# Schatkamer# II# een#

DO  -­  101

totale# bruto# omvang# van# circa# 400# m2.#

Domstraat

De#diepte#varieert#van#4#tot#5,5#m.#

Heropgraving De# bouw# van# het# bezoekerscentrum# Voetiusstraat

binnen# de#contouren# van#sleuf#19#en#20# resulteert# grotendeels# in# het# uitvoeren# van# een# heropgraving.#Sinds# het# onderK Domplein

zoek# van# Van# Giffen# in# 1949# heeM# de# archeologische# wetenschap# niet# sFl# gestaan.# Nieuwe# inzichten# en# de# ontwikkeling# van# betere# methoden# en#

Stich

OpdrachtgeverWed Project Onderdeel Projectnummer Servetstraat

0  7  -­  4  7  4

(daterings)technieken#kunnen#bij#een#heropgraving#fundamenteel#nieuwe#inzichten#opleveren.#Door#de# Wiersedreef  1      3433  ZX      Nieuwegein      t.03 1

nauwkeurige# wijze# van# opgraven# en# documenteren# door# Van# Giffen# in# 1949# kunnen# heel# gericht# Opdrachtgever

Alle  maten  in  het  werk  te  c

Stichting  Domplein  2013

schaal

Schatkamer  II

datum

Project

onderzoeksvragen#geformuleerd#worden#die#bij#een#heropgraving#mogelijk#beantwoord#worden.# Onderdeel

Projectnummer

0  7  -­  4  7  4

Situatie  Tekening tekeningnummer

periode#en#had#daarom#minder#aandacht# voor# de#vroegeK#en#late#middeleeuwen.#Bij#totale#ontgraving# verwachten#we#vele#nieuwe#informaFe#te#verkrijgen.

gewijzigd

DO  -­  102

Wiersedreef  1      3433  ZX      Nieuwegein      t.030-­2319892      f.030-­2321657

Archeoloog# Van# Giffen# was# bijvoorbeeld# met# name# geïnteresseerd# in# de# sporen# uit# de# Romeinse#

16.0

formaat

http://www.jddvarc

6.*Aanwezige*archeologie Door# de# # nauwkeurige# documentaFe# van# Van# Giffen# zoals# de# vlakK# en# profieltekeningen,# foto's,# dagrapporten,# te# bestuderen,# is# door# de# secFe# Cultuurhistorie# van# de# gemeente# Utrecht# een# reconstrucFe#van# de#nog#aanwezige#archeologische#waarden#gemaakt.#Deze#bestaan#voor#een#deel#uit# muren#en# funderingen# en# uit# grondsporen#en# archeologische# lagen.#Deze#laatste# elementen# zijn# met# name#bewaard#in# de#wanden#van# de#sleuven,#de#zgn.#profielen.#Door# de#insteken# van#de#pijlers#is#het# archeologisch#profiel#niet#overal#even# goed# bewaard#gebleven.#Met#name#in# het# centrale#deel#van# de# sleuven,#het#schip#van# de#Domkerk,#waar#de# pijlers#relaFef#ver# uit# elkaar#liggen# is#een#groot#deel# van# het# originele# bodemprofiel# goed# bewaard# gebleven.# DOM

STRA

AT

Het# zijn# met# name# deze# profielen# die# de# oudste#

DOMPLEIN

DOM

archeologische# elementen# in# het# publiekscentrum# te# tonen: •

De# pijlerfunderingen# van# de# GoFsche# Dom.# Vier# vrijstaande# funderingen# in# sleuf# 20,# twee# funderingen# in# de# profieldam# tussen# sleuf# 19# en# 20#en#5#funderingen#die#voor#een#beperkt# deel# uit# de#sleufwand#steken.

•

In# de# profielen# is# op# een# aantal# plaatsen# een# grakelder# zichtbaar.# Bij# de# opgravingen# zijn# de# meeste# kelders# gesloopt.# Op# een# aantal# plaatsen# zoals#tussen#sleuf# 19#en#20# en# in# de#profielwanden# is#nog#een#aantal#kelders#aanwezig.

•

In#sleuf#20#en# tussen#sleuf#19#en#20#zijn#grote#delen# van# uit# veldkeien# opgebouwde# fundering# van# de# Romaanse# dom# bewaard# gebleven.# Ook# in# het#

ROMEINS CASTELLUM MET ATRIUM HEILIG KRUISKAPEL ROMAANSE DOM SALVATORKERK KEIZERLIJK PALEIS LOFEN BISSCHOPPELIJK PALEIS GOTHISCHE DOM HUIS DE RODE POORT

WED

KORTE NIEUWSTRAAT

Op# basis# van# het# archief# materiaal# zijn# de# volgende#

OUDEGRACHT

Restanten

DONK

ERE GA

ARD

elementen#laten#ziVen.#

STRAAT

LICHTE GAARD

gesloopt#en#uit#alle#perioden#een#aantal# monumentale#

LIJNMARKT

SERVET-

VOETIUSSTR ACHTER DE DOM

VISMARKT

was.# Van# Giffen# heeM# bij# zijn# onderzoek# niet# alles#

CHOORSTRA

veldtekeningen# is#af#te# leiden# hoe#de#situaFe# in# 1949#

AT

geschiedenis# tonen# en# kunnen# vertellen.# Uit# de# oude#

TRANS

noordprofiel#van#sleuf#19#en#sleuf#20#zijn#aanzienlijke#fragmenten#geconserveerd.# •

In#het#uiterste#zuiden#van#sleuf#20#ligt#de#fundering#van#de#Heilige#Kruiskapel.

•

In#het#noordprofiel#van#sleuf# 19# ligt# niet# alleen#een#fragment#van# de#fundering#van#de#Romaanse# dom.#De#opbouw#van#verschillende#fasen#van# de#Romeinse#weg#met#bijvoorbeeld#de#middengoot# is#in#dit#profiel#te#zien.#

•

In# het# zuidelijke# uiteinde# van# de# sleuf# 19# is# de# fundering# van# de# muur# van# het# Romeinse# hoofdgebouw#bewaard#gebleven.##

Proefopgraving*zomer*2011 Om# te# bepalen# onder# welke# omstandigheden# de# archeologische#resten#goed#behouden#kunnen#blijven# in# een# publiekscentrum# heeM# in# de# zomer# van# 2011# een# proefopgraving# plaatsgevonden# in# sleuf# 19.#Het# archeologisch# onderzoek# resulteerde# in# tal# van# prachFge#vondsten# en# nieuwe#inzichten.#De#kwaliteit# en# de# stabiliteit# van# de# aangetroffen# archeologische# resten# was# boven# verwachFng.# De# archeologen# van# de# gemeente# Utrecht# deden# bovendien# een# aantal# bijzondere# muntvondsten# en# stuiVen# zeer# onverK wacht# op#zeldzame#houten# resten#van# een# Romeinse# weg.# De# meetresultaten# en# genomen# monsters# zijn# gebruikt# bij# het# definiFef# ontwerp# van# het# centrum.# Bij# het# Ui_eest# en# Open# Monumentendag# trok# de# opgraving#enkele#duizenden#belangstellenden.#

Archeologisch*onderzoek*2012 Voor#de# realisaFe#van# Schatkamer#Domplein# II#zijn# in# de#winter#van# 2012/2013#kabels#en#leidingen#verlegd# en#bomen#verplaatst.# Het# begeleidende# archeologisch# onderzoek# leverde# opnieuw# enkele#belangwekkende#vondsten# op.#Zo# is# in# de#smalle#sleuven# voor#de#kabels#en#leidingen#een# rode# zandstenen# grafsteen# gevonden# met# een# prachFge#goFsche#inscripFe.#Bovenop#en# in#de#buurt# van# de# steen# vonden# de# archeologen# meerdere# skeleVen.# De# skeletvondst# met# de# steen# die# volgens# de# inscripFe# hoorde# bij# de# vicaris# van# het# bisdom# Utrecht,# Bertoldus# Ponc.# overleden# in# 1397,# kreeg# landelijke# aandacht# in# o.a.# RTL# Nieuws# en# is# uitgebreid# beschreven#in# de#documentaire#die#recent# door#filmmaker#Roel#Oostra#over#IniFaFef#Domplein#is#gemaakt.#De#vondst#wordt#bij# opening#getoond# in#Schatkamer#Domplein#II

7.*Ruimtelijke*vertaling*R*belevingroute/educa,eroute De#ruimtelijke# vertaling#van#de# heropgraving#in#een# publiekscentrum#levert#het# eindbeeld#op# van# een# tweetal# ondergrondse# ‘kamers’# die# onderling# verbonden# zijn# en# met# elkaar# het# verhaal# van# deze## bijzondere# plek# vertellen.# De# ruimtes# zijn# geposiFoneerd# rond# en# tussen# een# aantal# uitgegraven# fundamenten#van#de#pijlers#van#de#Domkerk.

De# ruimtes#zijn# bereikbaar# via#één# centrale#toegang.#De#kamers# zijn# onderling#door# een#rondgaande# loopbrug#met#elkaar# verbonden.#De#keuze#voor# twee#kamers#draagt#bij# aan#de#ambiFe#om#de#beleving# spannend#te#houden# en# om#niet# teveel# in#één# keer#bloot# te#geven#aan# de#bezoeker.#De# ruimte#wordt# voorzien#van#een# niet#afgewerkt#vloeroppervlak#met#een#(semi)#vrijhangend#looppad# als#route#voor#de# bezoekers.#Door#slim#gebruik#van# licht,#geluid,#projecFe,#3DKmodellen# en# videomapping#worden# twee# routes#gemaakt.##

Routes De# eerste# route# (‘belevingroute’)# vertelt# het# verhaal# van# de# bouw,# glorieFjd# en# teloorgang# van# (het# schip# van)# de# goFsche# kerk.# BeK zoekers# beleven# de# kathedraal# zoals# die#was# op# het# hoogtepunt# voor# de# Beeldenstorm# in# 1580# en# zien# het# middenschip# van# de# kerk# voor# hun#

A

B

C

7000

5450

2504

D

12000

60

1839

50

1995

1200

7000

6617

845

10387

1000 +1150 B.k. Ballustrade entree luik +6900 n.a.p.

ogen#instorten.#Waar#mogelijk#wordt#

Peil = 0

+5750 n.a.p.

+4900 n.a.p.

-850 O.k. Dek

gebruik# van# collecFeKstukken# van#

-3200 B.k. Loop pad +2550 n.a.p.

-3650 B.k. Loop pad +2100 n.a.p.

-4650 Bodem uitgraving +1100 n.a.p.

Museum# CatharijneKconvent# en# Doorsnede  A

Centraal#Museum.

01

02

01

02

5700

2154

1200

5700

2346

2154

1200

03 6500

2346

+1150 B.k. Ballustrade entree luik

+1150 B.k. Ballustrade entree luik

Peil = 0

Peil = 0

+6900 n.a.p.

+6900 n.a.p.

+5750 n.a.p.

+5750 n.a.p.

+4900 n.a.p.

+4900 n.a.p.

-850 O.k. Dek

-850 O.k. Dek

De#tweede#route#(‘educaFeroute’)#laat#bezoekers#door#de#opgraving#lopen#en#geeM#leVerlijk#zicht#op#de# -3200 B.k. Loop pad

-3200 B.k. Loop pad

-3650 B.k. Loop pad

-3650 B.k. Loop pad

-4650 Bodem uitgraving

-4650 Bodem uitgraving

+2550 n.a.p. +2100 n.a.p.

+1100 n.a.p.

+2550 n.a.p. +2100 n.a.p.

+1100 n.a.p.

gelaagde# geschiedenis# van# het# Domplein.#Archeologische# wandprofielen,# fundamenten# en# vondsten# Doorsnede  1

Doorsnede  2

Alle  maten  in  het  werk  te  controleren

zijn#nu#het#uitgangspunt#om#het#publiek#mee#te#nemen.#InteracFeve#modules#zorgen#voor#mogelijkheid# Opdrachtgever Project

Onderdeel Projectnummer

Stichting  Domplein  2013

schaal

1:100

Schatkamer  II

datum

16.03.2012

Doorsnede  A,  1,  2 tekeningnummer

formaat

Wiersedreef  1      3433  ZX      Nieuwegein      t.030-­2319892      f.030-­2321657

onderdelen#van#de#PUGKcollecFe,#die#in#beheer#is#bij#het#Centraal#Museum.

A3

gewijzigd

0  7  -­  4  7  4 DO  -­  401 tot# verdieping# op# verschillende# niveau’s.# Waar# mogelijk# wordt# bij# deze# route# gebruik# gemaakt# van#

http://www.jddvarchitecten.nl

8.*Randvoorwaarden*ondergronds Schatkamer#Domplein#II#wordt#gerealiseerd#in#na#ruwbouw#en#heropgraving#vrijgekomen#sleuven#19#en# 20.#Door#het#Rijk#worden#daar#strenge#eisen#en#randvoorwaarden#aan#gesteld.#Niet# alleen#de#Domkerk# en# de#Domtoren# maar# het# hele#Domplein# heeM# een# monumentale# status.#Dit# betekent# dat# voor# alle# wijzigingen#en#ingrepen#toestemming##noodzakelijk#is.# De# Rijksdienst# voor# het# Cultureel# Erfgoed# benadert# de# zorg# voor# het# cultureel# erfgoed# in# eerste# instanFe#vanuit# de#bescherming#van# het# erfgoed.#De# laatste#jaren# is#er#door# nieuw# beleid# echter# ook# steeds#meer#aandacht#voor#de#beleving#van#het#erfgoed.#

In# 2009# werd# het# Domplein# door# het# Rijk# aangewezen# als# Rijksarcheologisch# monument,#met# een# verwijzing# naar# zowel# de# beschermingsK# als# de# belevingsagenda.# In# 2012# werd# de# monumentenK archeologie#vergunning#verstrekt.#Daarmee#kwam#de#weg#vrij#voor#de#bouw#van#het#tweede#centrum. Naast# de#eisen# die# hieraan# vanuit#RCE#werden# gesteld,# heeM#de# secFe# Cultuurhistorie# van# de#Dienst# Stadsontwikkeling#van#de#gemeente#Utrecht#een#aantal#aanvullende#randvoorwaarden#geformuleerd.

Samengevat#komen#de#belangrijkste#uitgangspunten#en#eisen#neer#op:# •

De#heropgraving#uitvoeren#binnen#de#contouren#va#sleuf#19#en#20#inclusief#de#aanwezige#profielen# en#archeologische#objecten

•

De#heropgraving#op#een#wetenschappelijke#manier#documenteren#en#digitaliseren.

•

Geen#verstoring#of#schade#in#de#bestaande#bodem#buiten#de#contouren#van#het#publiekscentrum.

•

De#profielen#en#archeologische#objecten#conserveren#en#stabiliseren

•

De# profielen# en# archeologische# objecten# zoveel# mogelijk# in# situ# tentoonstellen# in# het# publiekscentrum.

•

Waterkering#noodzakelijk,#zoveel#mogelijk#binnen#de#sleuven

•

Ter# plaatse# van# de# pijlers# en# of# muren# minimaal# ongeroerde# grond# opgraven.# Damwand/ waterkering#om#de#pijlers#heen#plaatsen.

•

#

Aandachtspunten: o

Vochthuishouding,#zouten#en#mineralen

o

LichVoetreding

o

LuchVoetreding

9.*Randvoorwaarden*bovengronds Het# publiekscentrum# krijgt# bovengronds# een# entree# en# een# drietal# glasvensters.# Er# zullen# geen# obstakels#op#het#plein#zijn#(dus#geen#aanzuigK#of#inblaasopeningen) Uitgangspunt#is#verder#om#in#het#Domplein#geen#hoogteverschillen#aan#te#brengen.#Dit#betekent#dat#de# bovenkant# van# het# afgewerkte# dak# van# het# publiekscentrum# gelijk# moet# zijn# aan# het# huidige# plein.## Gezien#de#wens#om#het#Domplein#ook#in#de#toekomst#mulFfuncFoneel#te#kunnen#blijven#gebruiken#zal# het# gehele# Domplein# dus# inclusief# de# gehele# dakvloer# van# het# publiekscentrum,# toegankelijk# en# berijdbaar#voor#voertuigen#moeten#zijn.#

De#aanwezige#kabels# en# leidingen#zijn# geïnventariseerd# en#inmiddels# verlegd# naar# een#tracé#tegen# de# gevels#van#het#plein.

Voor#de#bouw#van#het# publiekscentrum#zijn#zes#platanen#verplaatst#naar#het# Maxima#Park#in#Leidsche# Rijn.##CompensaFe#ter#plekke#door#het# plaatsen#van#bomen#langs#de#pleinwand#of#de#toegangsroutes# naar#het#Domplein(#Korte#Nieuwstraat#en#Domstraat)#wordt#onderzocht.#Het#Programma#van#EssenFes# voor#de#herinrichFng#van#het#Domplein#biedt#hiervoor#uitgangspunten#en#aanbevelingen.#

10.*Uitvoering Om# de#ingebruikname# van# Schatkamer# Dompein# II#per# juni# 2014# te# realiseren# zijn# de#uit# te# voeren# bouwwerkzaamheden#als#volgt#gefaseerd#en#gepland:# Fase*vooronderzoek Het# vooronderzoek# is# op# begin# mei# 2013# gestart# en# eind# juni# afgerond.# Het# vooronderzoek# heeM# aanvullende# informaFe# opgeleverd# over# de# aard,# omvang#en# locaFe#van# archeologische#objecten# in# de# bodem.#Op# basis# hiervan# is#de# damwandcontour# van# Schatkamer# II# definiFef# vastgesteld.# Daarbij# is# i.o.m.# RCE# besloten# de# archeologische# resten# van# principia# (hoofdgebouw# Romeins# castellum,# 3e# eeuw)# op# te# nemen# in# het# centrum.# De# daarmee# gepaard# gaande# vergroFng#van# het#centrum#(van#350#m2#naar# 385m2)# biedt#samen#met#gevonden#resten#van#grakamers#en# (te#verwachten)#muntvondsten#talrijke##mogelijkheden# voor#uitbreiding#van#de#publieksbeleving.# Fase*ruwbouw# De# ruwbouwfase# is# in# juli# 2013# gestart.# Begin# 2014# wordt# afronding#van#deze#fase#voorzien.#De#volgende# werkzaamheden#zijn#onderdeel#van#deze#fase: •

Aanbrengen# van# damwandplanken:# Dit# heeM# in# de#maand#juli#plaatsgevonden.#De#operaFe#is#inmiddels#afgerond.##

•

Uitvoering# van# een# betonnen# stempelraam# als# onderdeel# van# het# definiFeve# betondek:# de# realisaFe#van#het#stempelraam#is#eind#juli#gestart# en#is#op#28#augustus#afgerond.#Op#die#datum#is# het#bouwterrein#heel,#school#en#veilig#aan#de#gemeente#Utrecht#opgeleverd.#Hierbij#is#de#volledige# terreininrichFng#afgebroken.#

•

Het# gemeentelijk#evenement# VJ#op#de#Dom#heeM#vervolgens#op#31#augustus#plaatsgevonden.#Op# 2# september# is# de# bouwplaats# weer# opgebouwd,# voor# de# volgende# fase:# de# archeologische# ontgraving.#De# huidige# bouwplaats#zal#tot# en# met# de#officiële#opening#van#Schatkamer# II#blijven# staan.# De# hoofdaannemer# is# gestart# met# het# opbouwen# van# de# overkapping.# Deze# maakt# het# mogelijk#dat# de# archeologische#opgraving#onder# de#juiste#(klimatologische)# omstandigheden#kan# plaatsvinden.

•

Dichten# van# de# stempelraam# sparingen.# Er# wordt# naar# gestreefd# dat# het# dek# voor# het# eind#van#2013#dicht#is.

•

Aanbrengen# luiken,#trap#en#vensters.#IniFaFef# Domplein# heeM# een# definiFeve# keuze# geK maakt# om# de# traplocaFe# te# wijzigen.# De# situering#op# het#plein#verandert#niet,#enkel#de# oriëntaFe#zal# wijzigen:#voor#de# trap# wordt# nu# oostKwest# oriëntaFe# voorzien# in# plaats# van# een# noordKzuid# oriëntaFe.# Deze# oplossing# maakt# het# beter# mogelijk#om# in# de#toekomst# een# verbindingsKtunnel# met# Schatkamer# I# te# realiseren.##Dit# vraagt#om#een#wijziging#van#de# Omgevingsvergunning.# De# gemeente# Utrecht# heeM#al#aangegeven#dat#zij#geen#noodzaak#ziet# om# de# werkzaamheden# gedurende# de# aanK vraag# op# te# schorten.#De# betrokken# architect# en# adviseurs# werken# momenteel# de# engiK neering#van# de#trap,#luiken# en# vensters#nader# uit.#

Gefaseerde*archeologische*ontgraving(op*diepste*niveaus) Keuze%voor%het%binnenklimaat Het# IniFaFef#Domplein# heeM# inmiddels#in#samenspraak#met# RCE#en#gemeente#Utrecht#een#definiFeve# keuze# voor# het# binnenklimaat# gemaakt.# Voor# Schatkamer# II# wordt# een# “vochFg# binnenklimaat”# voorzien.#In# de#afgelopen#Fjd# heeM#het# IniFaFef#Domplein# met# de#archeoloog#en#de# klimaatadviseur# nogmaals#diverse# referenFeprojecten# in# o.a.#Ljubljana#en#Keulen# bezocht# en# definiFef#geconcludeerd# dat# “vochFg#binnenklimaat”#het# meest# opFmaal# is#om#de#archeologie#te# conserveren.#De#keuze# voor# een# vochFg#binnenklimaat# is#opgenomen#in#het# Plan# van#Aanpak#versie#5,#dat# in#samenwerking#met# RCE# en# de# afdeling# Erfgoed# van# de# gemeente# is# ontwikkeld.# De# RCE# heeM# het# definiFeve# Plan# van# Aanpak##inmiddels#goedgekeurd.## Conserveringstechnieken Tijdens#de#referenFebezoeken#is#kennis#verzameld#over#technieken#voor# het#conserveren# van#vochFge# en# droge# archeologische# profielen.# De# ‘Ljubljana# methode’# zal# ingezet# worden# om# de# vochFge# kleiprofielen#van#Schatkamer# II#te#conserveren.#Voor# de#droge#muurprofielen# zal#de# ‘Keulen# methode’# toegepast#worden.## Het#is#de#verwachFng#dat#deze#methoden#ook#het#behoud#van#de#Schatkamer#II#profielen#waarborgen.# Vanuit#de#ervaringen#in#Keulen#en#Ljubljana#blijM#het#beheersen#van#de#kwaliteit#van#de#profielen#in#de# Fjd#een#aandachtspunt.#Daarom#beschouwt#het#IniFaFef#Domplein#en#de#RCE#het# geheel#ontgraven#op# maximale# diepte,# waarbij# alle# profielen# gelijkFjdig# tot# het# diepste# niveau# gelijkFjdig# blootgelegd# worden,# als# minder# gewenst.# Het# heeM# de# voorkeur# om# eerst# een# deel# van# de# kleiprofielen# te# ontgraven# waarbij# de#technieken#getest# en# de# effecten# gemonitord# kunnen# worden.#Het#middenK# en# noordprofiel# worden# als# geschikte# profielen# beschouwd# voor# het# testen# van# de# techniek,# van# deze# profielen#is#namelijk#de#meeste#informaFe#beschikbaar#(vanuit#de#proefopgraving#2011).#

Gefaseerde%archeologische%ontgraving(op%diepste%niveaus) Bovenstaande# aanpak# vraagt# om# een# gefaseerde# archeologische# ontgraving# van# Schatkamer# II.# De# eerste#fase#houdt#in# dat# het#entreegebied#volledig#ontgraven# wordt# tot# en#met#het# diepste#vlak#(circa# 4,5#m# onder# het# peil# van# het# plein).#Voor# het# overige#deel# van# de# bouwput# geldt# een# minder# diepe# ontgraving:# bij# dit# deel# wordt# ongeveer# tot# 2,85# m# beneden# het# peil# van# het# plein# ontgraven,# de# onderste#laag#wordt#niet#geroerd#om#het#blootleggen#van#resterende#kleiprofielen#te#voorkomen.# Voor#de#inrichFng#van#het#centrum#biedt#de# keuze# voor# het# binnenklimaat# en# de# daaraan# gekoppelde# ontgravingmethode# aanvullende# mogelijkheden# om# de# publieksbeleving# te# vergroten.# Het# publiek# loopt# over# de# reeds# geplande#loopbruggen# (voorzien# van# beeld,#licht,# geluid)# namelijk# deels# door# archeologie# die# tot# het# diepste# niveau# ontgraven# is# en# daarmee# helemaal# zichtbaar# is# en# deels# door# archeologie# die# boven# de# nog# te# ontgraven# diepste# delen# uitsteekt.# Niet# alleen# wordt# de# publieksK presentaFe# daarmee# spannender# en# tastK baarder# (minder# museaal),# maar# het# biedt# ook#de# mogelijkheden# om# het# publiek# nog# meer# het# werk# en# de# fascinaFe# van# de# archeoloog# te# laten# ervaren.# Het# wordt# daardoor#

# een# ontdekkingstocht# die# de#

nieuwsgierigheid# prikkelt# naar# wat# zich# verder# allemaal# onder# het# Domplein# bevindt# met# na# de# opening# ook# nog# extra# aVracFes# naar# volgende# diepste# niveaus# (principia,# graven# e.d.;# work# in# progress#van#de#archeoloog) De#veldwerkzaamheden#worden#in#de#periode#september#–#november#2013#uitgevoerd.#Aanvullend#zal# in#het#voorjaar#van#2014#de#sleuf#ontgraven#worden#die#nodig#is#om#de#leidingkoker#tussen#Schatkamer# I#en#II#te#realiseren.#Het# opleveren#van# de#sleuf#en# de#leidingkoker# in# maart#2014# markeert# het#einde# van#deze#fase#van#de#archeologische#opgraving.##

De#afronding#van#de#archeologische#opgraving#zal#pas#na#de#officiële#opening#van# Schatkamer#II#(juni# 2014)#plaatsvinden.#Uitgangspunt#is#dat#de#monitoring#van#de#profielen#en#de#conserveringstechnieken# 12# maanden# duurt# om#voldoende# informaFe# te#verzamelen.# # De#volgende# fase# (in# drie#stappen)#zal## naar# verwachFng# medio# 2015# starten# (Fjdens# openingsuren# met# bijzondere# extra# beleving# voor# publiek).## De#RCE#en#de#afdeling#Erfgoed#van#de# gemeente# Utrecht#hebben#ingestemd# met#het# voorstel#om# het# centrum# gefaseerd#te#ontgraven.#Dit# is#opgenomen#in# het#door# de#RCE#goedgekeurd# Plan#van# Aanpak# versie# 5.# # Voorwaarde# is# dat# de# totale# opgraving# te# allen# Fjde# conform# Programma# van# Eisen# Archeologie# en#Plan# van#Aanpak#voltooid# wordt# en#dat# dit# uiterlijk#3#jaar# na#de#officiële# opening#van# Schatkamer#II#is#afgerond. Fase*aZouw*en*installa,es Het# betreM# het# afwerken# van# de# binnenkant# en# het# aanbrengen# van# de# installaFetechniek.# De# uitvoering#staat#voor#het# voorjaar#van#2014# gepland.#De#basisprincipes#voor#de#installaFetechniek#zijn# bekend.#De#installaFeadviseur#is#reeds#gestart#met#de#engineering.# In# deze# fase# zal# ook# de# leidingkoker# gerealiseerd# worden,# om# # Schatkamer# II# met# de# luchtbehandelingsinstallaFe,#welke#wordt# ondergebracht#in# de#kelder# van# het# UCK,#te#verbinden.#Een# prefab#koker#van#beton#was#iniFeel#voorzien.#Op#basis#van#de#operaFe#opgedaan#Fjdens#de#verlegging# van# de# kabels# en# leidingen# in# 2012/2013,#is# gekozen# om# dit# principe# te# wijzigen# en# hiervoor# stalen# buizen#toe#te#passen.#Deze#kunnen#in#het#werk#op#maat# gemaakt#worden#waardoor#de#flexibiliteit# van# het# tracé#toeneemt# en# de# confrontaFe# met# (archeologische)#obstakels# zo# veel# mogelijk#beperkt# kan# worden.#Deze#oplossing#is#opgenomen#in#het#door#de#RCE#goedgekeurde#Plan#van#Aanpak#versie#5.## Fase*inrich,ng Dit# is# de#fase# dat# het# belevingsconcept# wordt# uitgevoerd.# Het# betreM# het# aanbrengen# van# vaste# en# losse# inrichFngselementen,# audioKvisuele# middelen,# licht# en# geluid,# show# control,# beleVering# en# bewegwijzering,#inclusief#de#aanpassingen#die#benodigd#zijn#in#Schatkamer#1.#Dit#staat#gepland#voor#de# periode#april#tot#en#met#juni#2014.#De#betrokken#adviseurs#werken#momenteel#het#concept#nader#uit.

11.*Eigendom,*beheer*en*exploita,e

SFchFng#Domplein#2013#heeM# zich#tot# doel#gesteld#om#de#historische#waarden#op,#onder# en# rond# het# Domplein# duurzaam# toegankelijk#te# maken#voor# het# brede#publiek.#Daarbij# zal# de#nadruk#met# name# worden#gelegd#op#het#beleven#van#deze#historische#waarden. Voor# de# sFchFng# ligt# de# voornaamste# taak# in# het# iniFëren,# ontwikkelen# en# realiseren# van# nieuwe# projecten.#Om#de# ambiFes#te# waarborgen# zal# de# sFchFng#de# realisaFe#in# eigen# opdrachtgeverschap# uitvoeren.# Om# de# plannen# ook# werkelijk# te# kunnen# uitvoeren# verwerM# de# sFchFng# fondsen# en# subsidies.#

De*grond De# huidige# grond# is# in# bezit# bij# de# gemeente# Utrecht.#Op# het# betreffende# perceel# is# een# recht# van# opstal#gevesFgd#voor#Schatkamer#Domplein#II.#

Vastgoedbeheer Het#beheer#bestaat#voornamelijk#uit#zaken#als#dagelijks#onderhoud#en#groot#onderhoud.#Deze#rol#ligt#in# eerste#instanFe#bij#de#sFchFng#als#eigenaar#van#het#gebouw.# Exploita,e Het# heeM# de# voorkeur# om#aan# te# sluiten# bij# een# reeds#bestaande# organisaFe#waarbij# personeel# kan# worden#ingezet#met#voldoende#plaatselijke#en#historische#kennis.#Het#beheer# van#het#centrum#wordt#in# navolging#van# Schatkamer# I# #bij# voorkeur# uitgevoerd# door# Toerisme# Utrecht/VVV(Domtoren).#Daarbij# gaat# het# in# het# bijzonder# om# kaartverkoop,# publieksbegeleiding# en# backoffice.# Een# bezoek# aan# Schatkamer# Domplein# I# wordt# gecombineerd# met# een# bezoek# aan# Schatkamer# Domplein# II.# # In# samenwerking#met#Hospitality#Consultants#wordt#het# exploitaFemodel#(guest# journey,#openingsFjden,# prijsstelling#etc.#)#nader#uitgewerkt.

12.*Marke,ng*en*communica,e Schatkamer# Domplein#II#is#in#combinaFe#met#Schatkamer# Domplein#I#onlosmakelijk#verbonden#met#de# voor#publiek#tastbare#en#beleeCare#geschiedenis#van#het#Domplein#en#zal#als#zodanig#bijdragen#aan#de# branding#van#het#Domplein#als#cultuurhistorische#toplocaFe.#IniFaFef#Domplein#heeM#door#Placemaker# een#posiFoneringsstrategie#laten#opstellen. Doelgroepen De# bezoekerspotenFe# van# Schatkamer# Domplein# II#is# 80.000# bezoekers# per# jaar.# IniFaFef# Domplein# heeM#in# 2011#bureau#LAgroup# onderzoek#laten#doen#naar# te#verwachten#bezoekersaantallen.#Op#basis# van# dit# onderzoek#is# geconcludeerd# dat# een# bezoekersaantal# van# minimaal# 28.000# mogelijk#is.# # Het# grootste# deel# van# het# publiek#bestaat# uit# binnenK# en# buitenlandse#(dag)toeristen.#Het#onderwijs#(PO#en#VO)# vormt# een# belangrijke# secundaire#doelgroep.#LAgroup# heeM# deze# doelgroepen# uitgebreid# beschreven.# Voor# de# posiKFoneringstrategie# zijn# die# beschrijvingen# als# uitKgangspunt#genomen# en# worden#deze#doelgroepen —m.u.v.# het# onderwijs—verder# gesegmenteerd# op# basis#van#het#Smartagent#BSR#model. Posi,onering*Domplein Partners# op# het# Domplein# hebben# de# wens# uitgeK

sproken# het# Domplein# als# geheel# en# niet# met# de# afzonderlijk# onderdelen# naFonaal# en# internaFonaal# te# profileren.# Gezamenlijke# markeFngK inspanningen# met# een# gemeenschappelijke#website#en# gemeenschappelijk#promoFemateriaal# zijn# het# uitgangspunt.#De#afzonderlijke#en#eventueel#los#van#elkaar#te#bezoeken#onderdelen#zijn:

•

Domtoren#(kaartverkoop#via#Toerisme#Utrecht/VVV)

•

Domkerk#(graFs)

•

Schatkamer#Domplein#I#(kaartverkoop#via#Toerisme#Utrecht/VVV)

•

Schatkamer#Domplein#II#(kaartverkoop#via#Toerisme#Utrecht/VVV)

•

Pandhof#(graFs)

•

Flora’s#Hof#(graFs)

•

RestauraFeatelier#Museum#Speelklok#(rondleidingen#op#aanvraag)

•

Academiegebouw#(rondleidingen#op#aanvraag)

•

Paushuize#(rondleidingen#via#Toerisme#Utrecht)

Kaartverkoop#geschiedt#bij#voorkeur#vanuit# één# adres#(Toerisme#Utrecht/VVV).#Daarbij#is#het# mogelijk# zowel#afzonderlijke#als#combinaFeKFckets#met#Domtoren#te#verkrijgen.

Bij#de#branding#van#het#Domplein#wordt#aansluiFng#gezocht#bij# promoFe#van#Utrecht# in#het#algemeen# (gemeente#Utrecht/StadspromoFe#en#SFchFng#CultuurpromoFe#Utrecht)#en#van#het#MuseumkwarFer# in#het#bijzonder#(SFchFng#Utrechtse#Musea).#Er# wordt#gebruik#gemaakt#van#een#huissFjl#die#is#afgeleid# van# die# van# IniFaFef# Domplein.# InformaFeborden# en# bewegwijzering# op# het# Domplein# krijgen# een# uniforme#beeldtaal.

13.*Investering,*planning*en*organisa,e Budgetraming*en*dekkingsplan Op#basis#van#het#DefiniFef#Ontwerp#(maart#2012),#het#archeologisch#vooronderzoek#(voorjaar#2013)#en# het#Technisch#Ontwerp#(juni#2013)#is#een#geactualiseerde#raming#van#de#sFchFngskosten#opgesteld#die# resulteert#in#een#totale#investering#van#€#3.990.000,K#(excl.#btw).#

Dekking# van# deze# investering# geschiedt# enerzijds# door# een# laagrentende# lening# van# het# NaFonaal# RestauraFefonds#en#anderzijds#door#bijdragen#van#de#volgende#parFjen: •

de#Europese#Unie#i.h.k.v.#het#PorFcoKproject#(coKfinanciering#gemeente#Utrecht)

•

het# Ministerie# van# Economische# Zaken# i.h.k.v.# het# programma# Pieken# in# de# Delta# (coK financiering#van#de#gemeente#en#provincie#Utrecht)

•

culturele# fondsen:#VSB# Fonds,#Mondriaan# Fonds,#Prins#Bernhard#Fonds,#Dioraphte#SFchFng,# Hendrik#Muller#Fonds,#KF#Hein#Fonds,#Droste#Fonds

•

bedrijfsleven:#Schatbewaarders#en#hoofdsponsors#EBN#en#Rabobank

•

Steunberen#Domplein#(parFculieren)

•

Grondleggers#(adopFe#m2#Domplein)#en#vrienden#SFchFng#Mijn#Domplein

Een# dekkingsplan# is# opgesteld# dat# voorziet# in# de# nog# ontbrekende# middelen# voor# de# uiteindelijke# realisaFe#op#het#gewenste#ambiFeniveau.##

Exploita,e Op# basis# van# door# de# sFchFng# geprognosFceerde# en# LAgroup# getoetste# bezoekersaantallen# is# een# sluitende# exploitaFe# voorzien.# # De# (meerjaren)exploitaFebegroFng# is# als# vertrouwelijke# bijlage# beschikbaar.

Planning Het streven is de officiële opening op 2 juni 2014 (Stadsdag Utrecht) te laten plaatsvinden. Figuur 1 geeft een beeld hoe dit gerealiseerd wordt, deze maakt de doorlooptijden van de diverse fasen plus besluitvormingsmomenten op hoofdlijnen inzichtelijk.

PLANNING UITVOERING

apr-13

mei-13

jun-13

jul-13

aug-13 sep-13

okt-13

nov-13

dec-13

jan-14

feb-14

mrt-14

apr-14

mei-14

jun-14

jul-14

2015

2016

2017

Vooronderzoek Ruwbouw Damwanden Stempelraam Archeologische ontgraving: 1e fase Dichtstorten sparingen Luiken, trap en vensters Opbouwpakket dek

Afbouw en Installaties Leidingkoker

Inrichting Officiele opening

Gemeentelijke evenementen

reeds afgerond voorbereiding en engineering uitvoering besluitvorming: techniek, uitvoering en kosten

Projectorganisa,e Het#bestuur#van#de#sFchFng#Domplein#2013#wordt#gevormd#door#mw.#A.#Rijckenberg#(voorziVer),# G.#Verduijn# #en#F.#van# den# Hoek#(secretarisKpenningmeester).#De#direcFevoering#is#in#handen# van#Th.# van#Wijk#(bouw#en#archeologie)#en#P.#Baltus#(publiek#en#presentaFe).#Voor#de#daadwerkelijke#realisaFe# is# een# bouwmanager# aan# het# team# toegevoegd# in# de# persoon# van# J.# Reusen# (Aestate# Projectmanagement).#Voor# het# ontwerp# en# de# inrichFng#van# het# centrum# wordt# samengewerkt# met# JDdV# Architecten# en# Tinker# Imagineers.# De# sFchFng# wordt# daarbij# geadviseerd# door# ABT# en# LBP# |# Sight.# Hoofdaannemer# is# Van# Zoelen# Aannemingsbedrijf# BV.# De# archeologisch# ontgraving# wordt# uitgevoerd#door#Team#Erfgoed#van#de#gemeente#Utrecht#i.s.m.#Ex#Situ#Archeologie.#

Colofon Dit#projectplan#is#tot#stand#gekomen#met#medewerking#van:

Gemeente#Utrecht#/#secFe#Cultuurhistorie Rijksdienst#voor#het#Cultureel#Erfgoed Aestate#Procesmanagement JDdV#Architecten Tinker#Imagineers LBP#|#Sight ABT Toerisme#Utrecht/VVV Hospitality#Consultants LaGroup

De#volgende#publicaFes#zijn#in#dit#projectplan#verwerkt:#

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Programma#van#Eisen#Schatkamer#II, SFchFng#Domplein#2013,#juli#2010 Archeologische#heropgravingen#van#sleuf#19#en#20#Domplein;# Gemeente#Utrecht,#secFe#Cultuurhistorie,#maart#2009 PvE#en#SO#beleving,#Tinker#Imagineers#,#april#2009#/#mei#2011 Schatkamer#Domplein,#JDdV#architecten,#april#2009#/#mei#2011 Budgetraming;#Hylkema#Consultants#/#Vitruvius,#februari#2011 ExploitaFeplan#publiekscentra#Domplein#2010K2014;#Hospitality# Consultans,#mei#2009#en#second#opinion#LaGroup#juni#2011 Planning#en#projectorganisaFe;# SFchFng#Domplein#2013,#april#2012 DefiniFef#ontwerp#Schatkamer#Domplein#II,#september#2012,#JDdV# Architecten PosiFoneringstrategie,#Placemaker,#september#2013 Plan#van#aanpak#totaalopgraving,#gemeente#Utrecht,#september#2013

©#SFchFng#Domplein#2013,#september#2011/september#2013

28