Beleidsnota Breedband

Beleidsnota Breedband

Revisie Datum

: :

4.0 27 april 2007

Opdrachtgever Gemeente Heerenveen Dienst Visie en Ontwikkeling Afdeling Visie en Beleid Postbus 15000 8440 GA HEERENVEEN

Datum vrijgave

Beschrijving revisie 4.0

Goedkeuring

Vrijgave

9 mei 2007

Definitief

P.E.O. Lavrijssen

P.E.O. Lavrijssen

Beleidsnota breedband Gemeente Heerenveen Dienst Visie en Ontwikkeling Afdeling Visie en Beleid Postbus 15000 8440 GA HEERENVEEN

Mei 2007 revisie 4.0 Blad 2 van 25

Inhoud

Blz.

Managementsamenvatting ................................................................................................................... 3 1

Inleiding ................................................................................................................................... 6

2 2.1 2.2

Een vooruitblik naar 2015 ...................................................................................................... 9 Achtergrondinformatie............................................................................................................... 9 Toegevoegde waarde van breedband .................................................................................... 11

3 3.1 3.2 3.3

Ambitie en visie van Heerenveen ........................................................................................ 14 Ambitie op het gebied van de eigen bedrijfsvoering ............................................................... 14 Ambitie op het gebied van de gemeentelijke dienstverlening................................................. 14 Economische en maatschappelijke ambitie............................................................................ 15

4 4.1 4.2 4.3

Strategieën............................................................................................................................. 17 Niets doen en wachten op de markt ....................................................................................... 17 Vraagbundeling ....................................................................................................................... 17 Investeren in een eigen netwerk (lokaal / regionaal / provinciaal).......................................... 19

5 5.1 5.2

Fasering tot 2015................................................................................................................... 21 Fase 1: Kern Heerenveen – Industrieterreinen en instellingen .............................................. 21 Fase 2: Overige kernen – Instellingen en (grotere) bedrijven/ Woningen van woningcorporaties in de kern Heerenveen ............................................................................ 22 Fase 3: Overige woongebieden alsook buitengebied............................................................. 23

5.3

Bijlagen A B

Bronnen Dekkingsgebied Fryslânring in Heerenveen

Documenthistorie Revisie 0.1 1.0

Revisie datum 12-12-2006 23-12-2006

Auteur Jos Mooren Jos Mooren

2.0 3.0 4.0

31-01-2007 23-03-2007 27-04-2007

Jos Mooren Jos Mooren Jos Mooren

Opmerking Initieel concept Intern commentaar verwerkt. Ter distributie naar gemeente Definitief; ambtelijk besproken Definitief; bestuurlijk besproken Definitief

Door Jos Mooren Jos Mooren Jos Mooren Jos Mooren Jos Mooren

Aan Pepijn Lavrijssen Marianne de Jeu, Pepijn Lavrijssen Marianne de Jeu, Pepijn Lavrijssen Marianne de Jeu, Pepijn Lavrijssen Marianne de Jeu, Pepijn Lavrijssen

Distributie Revisie 0.1 1.0 2.0 3.0 4.0

Distributie datum 12-12-2006 23-12-2006 31-01-2007 23-03-2007 09-05-2007

20070427_001



Managementsamenvatting Uit de groei van de hoeveelheid dataverkeer kan worden afgeleid dat steeds meer gemeenten, ondernemingen en particulieren het belang van een aansluiting op de informatiesnelweg onderkennen. Onderzoek onder bedrijven heeft uitgewezen dat de ICT-infrastructuur in de top 5 staat van vestigingsfactoren. Bereikbaarheid over de digitale snelweg wordt bijna even zwaar gewogen als de bereikbaarheid over de asfaltweg. Een aansluiting op breedband levert zowel concurrentievoordelen als ondernemingsvoordelen op. Zich realiserend van het nut en de noodzaak van breedband en in overweging nemende dat – zonder aanvullende inspanningen – de beschikbaarheid van breedbandverbindingen in Noordoost Nederland fors achterblijft ten opzichte van de rest van Nederland wil de gemeente Heerenveen middels aanvullende inspanningen tot de koplopers – voor wat betreft breedband – in Noordoost Nederland gaan behoren. Het is daarbij een randvoorwaarde dat het glasvezelnetwerk open en non-discriminatoir is voor alle aanbieders van diensten over het glasvezelnetwerk. Alleen dan kunnen de klanten optimaal profiteren van de concurrentie tussen de diverse aanbieders. Die ambitie van de gemeente Heerenveen bevindt zich op drie lagen: 1) Vanuit het perspectief van de eigen bedrijfsvoering Snelle verbindingen, ofwel een glasvezelnetwerk is noodzakelijk voor het initiatief van een shared ICT center alsook om de processen te optimaliseren en parallel daaraan de ICT-kosten sterk te reduceren. 2) Vanuit het perspectief van de gemeentelijke dienstverlening Een informatieve website is – in de huidige digitale wereld – niet meer voldoende om burgers te binden met de gemeente. Burgers moeten worden betrokken bij de gemeentelijke plannen. Daarnaast willen burgers en ondernemingen toegang krijgen tot de voor hun relevante zaken binnen de gemeente. Door processen te standaardiseren en digitaliseren en deze te koppelen aan eenduidige en hoogwaardige gegevensverzamelingen kan zowel intern als intergemeentelijk aan integrale beleidsvorming worden gewerkt. 3) Vanuit een maatschappelijk / economisch perspectief Het middel ICT / Breedband is een noodzakelijke randvoorwaarde voor het aantrekken en behouden van bedrijvigheid, kwalitatief onderwijs, hoogwaardige en betrouwbare zorg en het stimuleren van innovatieve toepassingen. Instellingen, bedrijven en burgers kunnen – op korte termijn – niet meer zonder de toepassingsmogelijkheden die breedband biedt. Deze ambities kunnen langs drie strategieën vorm worden gegeven: A) Niets doen en afwachten op marktpartijen Een variant binnen deze strategie is dat de gemeente alleen voor haar eigen behoefte een glasvezelverbinding afneemt bij een marktpartij. B) Vraagbundeling middels stimuleren van bewustwording Het bij elkaar zoeken van partijen die eenzelfde behoefte hebben om vervolgens deze gebundelde vraag in de markt te zetten. C) Investeren in een eigen netwerk Het binnen de gemeente aanleggen van een eigen netwerk alsook te participeren in de aanleg van regionale / provinciale netwerken voor de koppeling aan een marktplaats. In de onderstaande tabel zijn de geformuleerde ambities afgezet tegen de voornoemde strategieën. Als beoordelingscriteria zijn daaraan toegevoegd de kosten / baten en de risico’s (financieel, juridisch en organisatorisch) per strategie.

20070427_001


Bereiken van: 1) Ambitie bedrijfsvoering

2) Ambitie dienstverlening 3) Maatschappelijke en economische ambitie

Kosten / baten Risico’s (financieel, juridisch, organisatorisch)


A) Niets doen en afwachten op marktpartijen Geheel Variant: Eigen niets aansluiting doen regelen Nee Ja, maar geen optimalisatie -Nee

B) Vraagbundeling middels stimuleren van bewustwording

C) Investeren in een eigen netwerk

Ja, optimalisatie afhankelijk van partners + Ja

Ja, optimalisatie afhankelijk van partners + Ja + Ja, vooral economisch, gericht op grote instellingen en bedrijven

-Nee

+ Geen optimalisatie +/Nee

--

--

+ Ja, verbrede insteek, maatschappelijk en economisch, provinciale uitrol is onderdeel doelstelling +++

Geen

Geen

+ Zeer beperkt

+ Zeer groot

+

+

-

---

++

Overwegende dat de ontwikkelingen op het gebied van glasvezel erg snel gaan alsook dat de geformuleerde ambities niet op korte termijn kunnen worden gerealiseerd, wordt een gefaseerde aanpak gehanteerd, waarbij per fase een afwijkende strategie kan worden gekozen. De keuze voor een strategie voor de 1e fase kan redelijk definitief zijn, echter de strategie voor de vervolgfases is afhankelijk van de ervaringen in de 1e fase en de dan geldende marktomstandigheden.

Fase 1

Kern Heerenveen – Industrieterreinen en instellingen Binnen 1,5 jaar; uiterlijk eind 2008 moeten de bedrijven op de industrieterreinen, het gemeentehuis, het onderwijs (primair, voortgezet en beroeps), Sportstad Heerenveen alsook de grotere zorginstellingen kunnen zijn aangesloten op glasvezel. Daardoor zijn zij in staat – middels de diensten die over het glasvezelnetwerk worden aangeboden – de kosten voor ICT terug te brengen. Ondernemingen kunnen als gevolg daarvan groeien, het productportfolio uitbreiden, beter concurreren, etc. Instellingen kunnen daarnaast – mede door samenwerking – de kwaliteit van hun diensten verhogen. Ervaring leert dat ondernemingen en instellingen zich niet bewust zijn van deze voordelen. Het is hiervoor noodzakelijk gedurende die periode van 2 jaar verschillende voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren (collectieve bewustwording). Al naar gelang de behoefte zullen er diverse ondernemingen en/of instellingen zijn, die aanvullend individueel benaderd zullen moeten worden om voor hun specifieke situatie de voordelen te belichten (individuele bewustwording). Tevens vindt tijdens deze fase een nader onderzoek plaats naar de mogelijkheden om te komen tot een versnelling van de realisatie van de doelstellingen voor de fases 2 en 3.

20070427_001



Fase 2

Overige kernen – Instellingen en (grotere) bedrijven / Woningen van woningcorporaties in de kern Heerenveen Uiterlijk in 2010 moeten ook de instellingen en grotere bedrijven in de overige kernen kunnen zijn aangesloten op glasvezel. Waarmee ook zij profijt hebben van glasvezel en de diensten die daarover worden aangeboden. Parallel daaraan worden de woningcorporaties actief gestimuleerd opdat hun klanten uiterlijk in 2011 gebruik kunnen maken van de consumententoepassingen die momenteel in hoog tempo worden ontwikkeld. Ook ondernemingen / instellingen die geografisch in deze gebieden liggen en welke tijdens de 1e fase nog niet zijn aangesloten, kunnen in deze fase worden aangesloten. Ook in deze fase geldt – weliswaar in minder intensief - dat bewustwordingsbijeenkomsten (collectief dan wel individueel) noodzakelijk blijven.

Fase 3

Overige woongebieden alsook buitengebied Met de fases 1 en 2 is de dichtheid van het glasvezelnetwerk aanzienlijk toegenomen. Daardoor zijn de additionele inspanningen om de partijen, die nog niet zijn aangesloten, alsnog een aansluiting te bieden relatief beperkt. Als gevolg waarvan ook zij profijt kunnen trekken van breedband en de diensten die daarover mogelijk zijn. Deze fase zal in het algemeen pas goed op gang komen na fase 2; doelstelling is dan om binnen een periode van maximaal 5 jaar een belangrijk deel hiervan aan te hebben gesloten. Ondersteunend beleid De uitvoering van civiele werken kan worden gecombineerd met de doelstelling om tot de koplopers op het gebied van breedband te horen. Door op de momenten dat de straat is opengebroken (vervanging van riolering, aanleg van persriolering in het buitengebied, revitalisering van een bedrijfsterrein / woonwijken etc.) tegelijkertijd mantelbuizen voor het toekomstige glasvezelnetwerk mee te leggen, kan de gemeente met slechts een marginale verhoging van de prijs voor die civiele werken, de benodigde termijn om de hele gemeente te voorzien van een glasvezelnetwerk verkorten.

20070427_001


Inleiding Algemeen Breedband is de hype voorbij. Bedrijfsleven en overheid zijn het met elkaar eens: breedband – ofwel de digitale snelweg – is noodzakelijk om gemeenten stevig op de economische kaart van Nederland te zetten. Want breedband biedt een supersnelle digitale verbinding van, naar en binnen uw gemeente: zonder files en altijd bereikbaar! Met toepassingsmogelijkheden die het leven van ondernemers, instellingen en andere organisaties makkelijker en goedkoper maken, het vestigingsklimaat in uw gemeente kunnen bevorderen en die extra werkgelegenheid kunnen opleveren. Daarnaast ontstaan – in de consumentenmarkt – allerlei nieuwe toepassingen, zoals HDTV, video on demand, pay-per-view, welke niet mogelijk zijn met de huidige infrastructuren. Zowel nationaal als internationaal worden deze ontwikkelingen onderkend. Voorbeelden in het buitenland zijn onder andere: • Campus in Luxemburg, waar universiteiten, onderzoeksinstellingen, opleidingen, scholen en overheidsgebouwen met elkaar zijn verbonden; • Chicago, waar in 2000 is gestart met het aansluiten van gemeentelijke faciliteiten, bibliotheken, privé scholen, colleges, openbare scholen en brandweerkazernes op een glasvezelnetwerk; • Quebec (Canada), waar 26 scholengemeenschappen (75 onderwijscentra) en twee administratieve hoofdlocaties op elkaar zijn aangesloten; • Stockholm, waar gemeente en regionaal bestuur een eigen netwerkbedrijf hebben opgericht; • Måttgränd (Zweden), waar bewoners op eigen initiatief hebben onderhandeld met verschillende bedrijven over de aanleg van een eigen glasvezelnetwerk. Het CBS rapporteert onder andere het ondernemingsklimaat vanuit het perspectief van breedbandaansluitingen internationaal vergeleken. Daarbij hanteert het CBS als definitie voor breedband: Een verbinding waarvan de capaciteit (som van upload en download) van de aansluiting minstens 256 Kbps bedraagt. In de praktijk omvat dit xDSL (ADSL, SDSL e.d.), kabelinternet, satelliet breedband Internet, glasvezelnet internet, ethernet LAN's en vaste draadloze abonnees, echter geen UMTS. De laatste rapportage dateert van juni 2006. Gedifferentieerd naar technologie (xDSL, Kabel, Overig) is in onderstaande figuur de breedbandpenetratie per land weergegeven. 35

Aantal breedband aansluitingen per 100 inwoners 30 DSL

Kabel

Overig

25

20

15

10

5

Po len

d Ho ng ar i je

I er lan

lië Ts je c hië

Ita

Sp an je

lië Du its l an d

Au st r a

nkr ijk Fra

Ja pa n Oo ste nri jk

Be Ve lgi ë re n igd eS ta t en

Ca Ve na re n da igd Ko nin k ri jk

Bron: CBS, Juni 2006

Zw ed en

Fi n lan d

0 De ne ma r ke n Ne de rla nd Zu idKo rea

1


20070427_001



Hoewel uit deze figuur blijkt dat Nederland – van de onderzochte landen – op de tweede plaats staat, betekent dat niet dat een afwachtende houding kan worden aangenomen. Met de – door het CBS – gehanteerde ondergrens aan capaciteit (256 Kbps) zijn de breedbanddiensten, waarover deze nota handelt, namelijk niet mogelijk. Dergelijke diensten vereisen glasvezelverbindingen. In deze nota wordt daarvoor de volgende definitie gehanteerd: Een verbinding die een capaciteit vanaf 10 Mbps (ofwel 10.000 Kbps; zowel upload als download) biedt. Het CBS heeft dergelijke verbindingen (naast o.a. satelliet internet) in de categorie ‘Overig’ ondergebracht. Voor wat betreft die categorie zit Nederland – met 0,5 aansluitingen per 100 inwoners – in de middenmoot. Daarbij moet worden opgemerkt dat die aansluitingen zich voornamelijk in Zuidwest Nederland bevinden en dat de beschikbaarheid van glasvezelverbindingen in Noordoost Nederland sterk achterblijft ten opzichte van de rest van Nederland. Ambitie Nederland De ambitie van het kabinet is om Nederland op het terrein van breedband binnen Europa en wereldwijd in 2010 een koppositie in te laten nemen. Daarbij is de verantwoordelijkheid voor investeringen in de verdere ontwikkeling van nieuwe generatie breedbandinfrastructuren bij de markt belegd. Hoewel de markpartijen de afgelopen jaren fors hebben geïnvesteerd in hun glasvezelnetwerken, zijn ze terughoudend met het investeren in het leggen van de “last mile” naar instellingen, bedrijven en woningen. Op provinciaal en gemeentelijk niveau zien we daarom steeds meer initiatieven waarbij bij voorbeeld vraagbundeling wordt ingezet als middel om ook dit deel van de infrastructuur op korte termijn tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden te realiseren. Ambitie Heerenveen In de Sociaal-economische beleidsvisie van de gemeente Heerenveen is het maatschappelijk belang van ICT als volgt verwoord: “Een belangrijk instrument om bedrijvigheid en arbeidsproductiviteit te versterken wordt gevormd door de mogelijkheden die ICT biedt. Als gemeente moeten wij geen rol willen spelen in het stimuleren of ontwikkelen van ICTtoepassingen. Maar wij kunnen wel een belangrijke rol spelen in het bieden van randvoorwaarden: een digitale infrastructuur. Er zijn inmiddels de nodige vooronderzoeken verricht en ook in het kader van de A7-zone wordt actief gewerkt aan het promoten, voorbereiden en realiseren van een regionale digitale infrastructuur. Wij ondersteunen de activiteiten in A7-verband en willen actief aan de slag met het realiseren van de Stadsring Heerenveen. Het is van belang hierbij te onderkennen dat we nu de, eenmalige, kans hebben om in regionaal verband een groot aantal initiatieven van grote gebruikers (ziekenhuizen, onderwijs, overheid) te bundelen.”

Het bedrijfseconomisch belang van breedband voor de gemeente Heerenveen zelf is opgenomen in de IT-visie 2006 – 2009 [2006]. Voor de zes actielijnen die in deze IT-visie zijn verwoord, is de beschikbaarheid van een breedbandig glasvezelnetwerk randvoorwaardelijk. De onder ‘Ambitie Nederland’ genoemde terughoudendheid bij marktpartijen is duidelijk herkenbaar in Noordoost Nederland. Aanvullend beleid is – in ieder geval de eerste jaren – nog nodig om de geformuleerde ambitie te realiseren.

20070427_001



Doelstelling nota Deze beleidsnota gaat in op het ambitieniveau van de gemeente Heerenveen alsook op de rol die zij bij de totstandkoming daarvan kan vervullen. Omdat het gewenste ambitieniveau niet in enkele jaren kan zijn bereikt, zal stapsgewijs moeten worden toegewerkt naar de uiteindelijk gewenste situatie. De rol die de gemeente zich toeeigent, wordt onder andere bepaald door: 1) de lange termijn doelstelling die de gemeente in deze formuleert; 2) de mate waarin marktpartijen activiteiten zelfstandig dan wel ondersteund door de gemeente ontplooien en 3) de beschikbaarheid van (veelal financiële) middelen om de geformuleerde doelstellingen te realiseren. Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een vooruitblik gegeven van hoe – vanuit breedbandperspectief – Nederland er in 2015 eruit zou kunnen zien. Nadat in hoofdstuk 3 de visie c.q. het ambitieniveau van de gemeente Heerenveen is gedefinieerd, gaat hoofdstuk 4 in op de verschillende strategieën die daarvoor kunnen worden gevolgd. In hoofdstuk 5 wordt vervolgens dieper ingegaan op de fasering tot 2015, opdat gefaseerd zoveel mogelijk bedrijven, instellingen en huishoudens in de gemeente Heerenveen gebruik kunnen maken van de diensten die breedband worden aangeboden.

20070427_001



2

Een vooruitblik naar 2015

2.1

Achtergrondinformatie Waarom breedband? Binnen 10 jaar is breedband niet meer weg te denken in het dagelijkse leven. Het is één van de middelen welke voor communicatie wordt gebruikt. Natuurlijk is communiceren van altijd. Echter waar in de vroegste geschiedenis de mens was aangewezen op hulpmiddelen om persoonlijk met elkaar in contact te komen (paard en wagen, postkoets, scheepvaart, spoor, auto), is met de uitvinding van telegraaf (1843) en telefoon (1876) hier een nieuwe dimensie aan toegevoegd. Deze nieuwe dimensie maakte het mogelijk om te communiceren over grotere afstanden zonder dat men elkaar persoonlijk moet treffen. Juist deze dimensie heeft zich vanaf de 2e helft in de 20e eeuw technologisch sterk ontwikkeld. Gevolg daarvan is dat informatievoorziening alsook het uitwisselen van informatie een grote vlucht heeft genomen. Groei van het dataverkeer Onderstaande figuur is een weergave van het dataverkeer op de Amsterdam Internet Exchange over de periode juli 2005 tot en met april 2007. Dataverkeer (TB / maand)

Algemeen kan worden gesteld dat het dataverkeer nog steeds elke 8 tot 10 maanden globaal verdubbelt.

60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000

mr t-0 7

jan - 07

no v-0 6

se p-0 6

6

jul06

me i-0

mr t-0 6

jan - 06

no v-0 5

se p-0 5

jul05

0

Deze groei extrapolerend zou betekenen dat in het jaar 2015 het dataverkeer met circa een factor 2.000 is toegenomen! Een groei die alleen door glasvezel kan worden gefaciliteerd.

De thans gebruikelijke technieken om huishoudens te ontsluiten (ADSL en kabel) kunnen met moeite nog een factor 5 à 10 halen. Echter daarbij moet het voorbehoud worden gemaakt dat dit dan niet naar elk huishouden tegelijk geldt. Hoewel veelal onder breedband ook ADSL en kabel verstaan, is dat in deze nota niet het geval. Zoals reeds eerder gesteld, wordt in deze nota onder breedband een netwerk verstaan dat een capaciteit vanaf 10 Mbps (ofwel 10.000 Kbps) ondersteund. Praktijk is dat de verbindingen die reeds vandaag de dag worden afgenomen nagenoeg altijd een grotere capaciteit hebben. Veelal betreft het dan verbindingen met een capaciteit van 100 of 1.000 Mbps. In navolgende figuur is van een beperkt aantal frequent voorkomende diensten aangegeven welke bandbreedte (capaciteit) nodig is om deze te kunnen afnemen. In een kader is het huidige bandbreedtebereik van (A)DSL c.q. kabel weergegeven. Met glasvezelverbindingen kunnen technisch alle diensten tegelijkertijd worden afgenomen. De behoefte bepaalt welke capaciteit nodig is en voor die capaciteit wordt een contract afgesloten. Een wijzigende behoefte heeft niet tot gevolg, dat een totaal andere infrastructuur moet worden aangelegd. Het contract wordt gewijzigd, waarna – over dezelfde infrastructuur – de dan afgesproken capaciteit zal worden geleverd.

20070427_001



ADSL c.q. Kabel

De voornoemde groei van het dataverkeer (globaal een verdubbeling elke 8 tot 10 maanden) gaat voor een niet onbelangrijk deel plaatsvinden in de particuliere sector. Vandaag de dag al maakt 95% van de jongeren tussen de 12 en 18 jaar frequent gebruik van het Internet. De hoeveelheid dataverkeer gegenereerd door studenten die zijn aangesloten op ADSL of kabel is gemiddeld een factor 10 hoger dan dat van de gemiddelde burger. Deze ontwikkelingen stoppen niet zodra deze jongeren en/of studenten volwassen zijn geworden. Integendeel; naast het privé-gebruik verwachten zij, dat de – voor hun zo normale – communicatiemiddelen ook gemeengoed zijn gedurende hun loopbaan en dat deze door hun werkgever ter beschikking worden gesteld. Ook deze groep zal in belangrijke mate de stimulans zijn van het privé gebruik (HDTV, payper-view, video on demand). Een ervaringsfeit is dat studenten die de beschikking hebben over een breedbandverbinding deze tevens gebruiken voor het ontwikkelen van diensten alsook het hosten van websites. Van de thans bekende alternatieven voor glasvezel, zoals draadloos en/of satellietverbindingen, is het niet de verwachting dat deze op zich de voornoemde groei kunnen opvangen. Daarnaast zijn deze technieken gevoeliger voor storingen en inbraak. Additioneel geldt dat draadloze verbindingen een beperkt bereik hebben. En van satellietverbindingen is het de vraag of elke gebruiker op locatie de beschikking zal hebben over een eigen ontvanger. Ook heeft een satellietverbinding een aanzienlijke vertraging in het signaal, waardoor bepaalde toepassingen niet mogelijk zullen zijn. Het is wel de verwachting dat draadloos in een aantal specifieke situaties een rol zal gaan spelen, zoals: • in en rond het huis; • bij kantoorgebouwen alsook bij winkelcentra, openbare gebouwen, binnensteden; • in de recreatieve sector (bungalowparken, campings, havens); • in en rond logistieke centra, haven en rangeercomplexen. Satellietverbindingen zullen worden toegepast voor de ontsluiting van afgelegen locaties. Zowel draadloos en satellietverbindingen zullen uiteindelijk niet zonder een vaste infrastructuur kunnen. Wireless Internet Access in Friese jachthavens De jachthavens in Heeg, Kollum, Koudum, Stavoren, Vlieland en Woudsend bieden hun recreanten draadloos Internet aan. Ook bungalowparken en kampeerterreinen bieden in toenemende mate hun gasten – al dan niet betaald – draadloos internet aan; leidend tot een hogere bezettingsgraad (c.q. een meer kapitaalkrachtige doelgroep aantrekken).

20070427_001



Dataverkeer over glasvezels vindt plaats in de vorm van lichtsignalen. De glasvezels liggen niet los in de grond, maar in speciale mantelbuizen van PVC. Met behulp van perslucht worden de glasvezels door de mantelbuizen heen geblazen. Een aantal belangrijke kenmerken van glasvezel zijn: • Betrouwbaar Glasvezels zijn sterk, buigzaam en ongevoelig voor storingen van buitenaf en temperatuurwisselingen. •

Minste vertraging De gegarandeerde reflectie van de lichtsignalen door het glas heeft – in vergelijking tot andere technieken – de minster vertraging tot gevolg.

•

Eenvoudig uitbreidbare capaciteit Enerzijds door te variëren in de gebruikte lichtkleuren en anderzijds door extra vezels door de mantelbuizen te blazen kan de capaciteit van een glasvezelinfrastructuur eenvoudig worden uitgebreid.

Problematiek De uitrol van glasvezel wordt vooral geremd door de problematiek van de ‘last mile’. Marktpartijen hebben vooral geïnvesteerd in de aanleg van de grote, backbone infrastructuren alsook het aansluiten van de grotere klanten. Zij hebben – in tegenstelling tot het MKB – veelal wel de financiële mogelijkheden om ook die ‘last mile’ te kunnen laten aanleggen. Als gevolg daarvan hebben de grotere ondernemingen al jaren ondernemingsvoordeel bereikt dankzij een breedbandaansluiting. Echter daarbij betalen zij tot op de dag van vandaag bedragen tot € 2.000 per maand voor een glasvezelaansluiting. Deze bedragen zijn in het algemeen voor de gemiddelde MKB-er niet op te brengen. Voor hen wordt een breedbandaansluiting pas interessant als de maandbedragen zakken tot onder de € 500. Voor particulieren zal een breedbandaansluiting interessant zijn, zodra deze rond de € 50 per maand kost. Pas als een goede oplossing wordt gevonden voor de ‘last mile’ zal het op grote schaal aansluiten van de overige klanten een grote vlucht nemen. De backbone infrastructuur is daarvoor reeds door de marktpartijen aangelegd en zal met de dan toenemende vraag naar bandbreedte worden opgeschaald.

2.2

Toegevoegde waarde van breedband In 2015 is breedband in heel Nederland een commodity, gelijk aan een telefoonverbinding aan het eind van de 20e eeuw. Niet alleen zal blijken dat het de economische groeifactor voor de 21e eeuw is, ook behoudt c.q. trekt het bedrijven en inwoners naar de gemeentes waar breedband beschikbaar is. Daarnaast heeft – met breedband – iedereen in de gemeente toegang tot dezelfde kennis. Dit geldt niet alleen voor bedrijven, maar ook voor de burgers. Tot slot biedt breedband – mits gekoppeld aan een open marktplaats, hetgeen de doelstelling is van de gemeente Heerenveen - ruimte voor de ontwikkeling van allerlei nieuwe diensten in de economie, in de zorg, het onderwijs etc. In de (semi-) publieke sector zullen in toenemende mate samenwerkingsverbanden worden gezocht. Daardoor kan de dienstverlening aan burgers en bedrijven efficiënter en transparanter worden ingericht. Aanzienlijke besparingen op de ICT-kosten kunnen worden gerealiseerd door de ICT-dienstverlening te standaardiseren, centraliseren en te consolideren. In de vraag naar meer veiligheid op straat zal camerabeveiliging een onderdeel van de preventieketen gaan vormen.

20070427_001



Bedrijven stellen vaak de aanwezigheid van breedband als vestigingseis. Gemeenten kunnen op deze vraag anticiperen door bij de aanleg c.q. revitalisering van bedrijfsterreinen mantelbuizen en/of glasvezel aan te leggen. Een bijkomend voordeel daarvan is dat telewerken een deel wordt van de oplossing voor het mobiliteitsvraagstuk. Ook in de private sector wordt gestandaardiseerd, gecentraliseerd en geconsolideerd. Publiek private samenwerkingsverbanden worden eenvoudiger mogelijk door de beschikbaarheid van breedband. Breedband biedt het bedrijfsleven vrijwel onbeperkte mogelijkheden. Niet alleen doordat allerlei nieuwe ontwikkelingen daarmee worden gestimuleerd, maar ook door te besparen op kosten. Ervaring leert dat de besparingen liggen tussen de 20% en 50%. Als voorbeelden daarvan kunnen worden genoemd: • Goedkoper of gratis telefoneren; • Beveiliging; • Beheer van werkplekken en/of complete ICT-omgevingen op afstand; • Opslag en/of back-up van bedrijfsgegevens op afstand; • Locatieongebonden werken; • Gezamenlijk diensten inkopen. In de zorg maakt breedband het mogelijk dat ziekenhuizen, zorginstellingen, apothekers, huisartsen, verzekeraars beter kunnen samenwerken, administraties kunnen delen in plaats van over te typen, gegevens digitaal in plaats van analoog kunnen uitwisselen etc. Andere initiatieven waren: videospreekuur voor de huisarts e.d.; teleconsultatie voor revalidatiezorg; teletolk voor dove patiënten; telebaby (webcam bij de couveuse) en videoconferencing tussen medisch personeel op verschillende locaties betreffende behandelplannen e.d. De invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) per 1 januari 2007 heeft het gemeentelijke takenpakket en de verantwoordelijkheden voor de gemeente sterk uitgebreid. Bij de uitvoering daarvan wordt samengewerkt met woningcorporaties, instellingen in de zorg en vrijwilligersorganisaties. Woningcorporaties hebben de belangrijke maatschappelijke rol op zich genomen door – met behulp van breedband – ouderen langer in hun eigen woonomgeving te laten leven. Ook is het mogelijk gebleken deze ouderen (digitale) zorg te verlenen en daarmee het moment van opname uit te stellen. Als gevolg daarvan hebben breedbandverbindingen de toenemende kosten van de vergrijzing getemperd en zijn de kosten van de zorg niet gestegen. Ook zijn de kosten voor telefonie, televisie en internet substantieel gedaald. In het onderwijs leidt breedband ertoe dat leerlingen meer en meer data uitwisselen tussen thuis en de school. Middelen die daarbij zijn gebruikt, zijn: Digitale didactiek; Kennis delen c.q. raadplegen van content bij ‘derden’ (bij voorbeeld Kennisnet, Al@din, etc.) en het begeleiden en coachen van onderwijskundig personeel. Behalve dat de burgers zelf ook gebruik maken van internet zijn zij ook belangrijke aanjagers. Reeds genoemd zijn HDTV, video on demand etc.

20070427_001



In tal van gemeenten wordt naarstig gegraven om het netwerk van de toekomst naar de burgers te brengen • Nuenen komt de eer toe als eerste gemeente in Nederland een glasvezelnet naar alle voordeuren te hebben laten leggen. • Amsterdam wil over ruim een jaar 40.000 woningen op het glasvezelnet hebben aangesloten. Doelstelling is voor 2010 alle 450.000 bedrijven, instellingen en woningen op het glasvezelnet te hebben aangesloten. • In Arnhem zijn plannen om alle 67.000 woningen op glas aan te sluiten. • De eerste stad die geheel ’verglaasd’ zal zijn, wordt vermoedelijk Deventer. De contracten zijn getekend om binnen twee jaar alle 40.000 huizen aan te sluiten. Ook sectoroverschrijdend biedt breedband nieuwe mogelijkheden. Zo biedt breedband aan kinderen die langdurig ziek thuis of in het ziekenhuis liggen de mogelijkheid om toch de lessen op school te volgen.

20070427_001


3


Ambitie en visie van Heerenveen Op dit moment is het aantal glasvezelaansluitingen binnen de gemeente Heerenveen minimaal. Naast de gemeente zelf, Batavus, Sportstad Heerenveen en Ingenieursbureau Oranjewoud is de verwachting dat er hooguit vijf andere partijen gebruik zullen maken van glasvezel. Op het gebied van breedband bestaat de ambitie van de gemeente Heerenveen uit drie lagen. • Vanuit het perspectief van de eigen bedrijfsvoering; • Vanuit het perspectief van de gemeentelijke dienstverlening; • Vanuit de maatschappelijk / economische ambitie die de gemeente heeft.

3.1

Ambitie op het gebied van de eigen bedrijfsvoering Standaardisatie van gegevenshuishouding en interne ICT infrastructuur, een regionaal of provinciaal breedbandige infrastructuur alsook samenwerkingsverbanden zijn randvoorwaardelijk om – (ook) voor de gemeente Heerenveen – in de nabije toekomst het initiatief tot een regionaal shared ICT center (gezamenlijk applicatie- en netwerkbeheer, gezamenlijk inkopen etc.) te nemen. De gemeente beschikt over genoeg capaciteit (weliswaar versnipperd) en het past goed bij de ambitie, uitstraling en omvang van de gemeente Heerenveen om op termijn een shared ICT center in te richten. Hiermee kan de gemeente dan onder meer netwerken applicatiebeheer en de helpdesk voor nabij gelegen gemeenten verzorgen. Over de mogelijkheden die een shared service center biedt, zijn al oriënterende gesprekken gevoerd met andere gemeenten. Shared Service Centers (ICT-beheer, administratieve dienstverlening etc.) en focussed management (processen zo inrichtingen dat er zo min mogelijk tijd wordt besteed aan de producten en diensten die het vaakst worden afgenomen) zijn logische gevolgen van de technologische ontwikkelingen, de ‘verglazing’ van de samenleving en samenwerkingsverbanden tussen overheidsinstellingen. Praktijkcijfers geven aan dat na optimalisatie van ICT (schaalvergroting door bij voorbeeld het gezamenlijk inkopen en organiseren van ICT diensten) de kosten per werkplek per jaar kunnen afnemen van € 2.500 – € 5.000 naar circa € 1.500. Om de regionale shared servicefunctie te kunnen vervullen, is het voor de gemeente van groot belang dat tussen Heerenveen en de omliggende (semi-)overheidsinstellingen een snelle ‘lijn’ komt te liggen. Het is vanzelfsprekend randvoorwaardelijk dat elke gemeente, die diensten afneemt van het shared ICT center, de beschikking dient te hebben over een breedbandaansluiting.

3.2

Ambitie op het gebied van de gemeentelijke dienstverlening In de toekomst zal communiceren met een virtuele Heerenveense gemeenschap net zo belangrijk zijn als een fysiek collectief. Wij moeten als gemeente manieren bedenken om onze burgers te kunnen blijven vinden. Webservice, zoals een e-mailaccount van de gemeente, kunnen bijvoorbeeld een concreet bindmiddel met de gemeente zijn. Zij maken de burger snel en eenvoudig bereikbaar voor zaken als een referendum, enquêtes en interactieve beleidsbepaling. Burgerconsultatie en virtuele inspraaksessie zullen in de toekomst vast onderdeel gaan uitmaken van gemeentelijke beleidsvormingsprocessen. Maar ook concrete plannen en acties die voortkomen uit het collegeprogramma kunnen via de website openbaar worden gemaakt. Middels een projectsite kunnen burgers snel en gericht informatie omtrent de verschillende thema’s opzoeken. Burgers kunnen vervolgens via mail, fora en chat functionaliteiten hun mening omtrent deze plannen delen.

20070427_001



Chatsessies met de burgemeester of wethouders en online raadsvergaderingen zullen de komende jaren steeds meer plaats gaan vinden. Bestuurs- en beleidsinformatie zal op een veel aantrekkelijker manier moeten worden gepresenteerd (beeld en geluid). Om onze burgers te kunnen bereiken, te kunnen informeren, te kunnen consulteren (interactieve beleidsvorming), te kunnen betrekken en te kunnen mobiliseren, maar ook om onze burgers elkaar te kunnen laten vinden, is het zaak een virtueel gemeentehuis in het leven te roepen. Onze website moet de virtuele ontmoetingsplaats voor onze burgers en bedrijven worden. Middels fora kunnen onze burgers discussiëren over verschillende zaken en via ‘Mijn Heerenveen’ krijgen burgers toegang tot alle voor hun relevante zaken die binnen de gemeente spelen. Denk hierbij aan alle geregistreerde informatie van deze persoon, status van aangevraagde producten, vergunningaanvragen in de leefomgeving etc. Ook nieuwe communicatiekanalen, die mogelijk zijn c.q. worden, moeten daarbij niet op voorhand worden geschuwd. In het onderstaande kader is een voorbeeld opgenomen van de gemeente Zoetermeer, die in ‘Second Life’ op 1 april 2007 een stadhuid heeft geopend.

Zoetermeer eerste gemeente in Second Life Zoetermeer treedt buiten haar grenzen. Als eerste gemeente ter wereld heeft Zoetermeer een stadhuis in Second Life. Wethouder EZ en ICT, Bé Emmens heeft een duidelijke mening over ICT: • “Virtuele werelden hebben de toekomst. Het is voor gemeenten van belang om daar op in te spelen.” • “Via onze website bieden wij al veel diensten aan. Met Second Life breiden we dit nog verder uit en geven we het een persoonlijk gezicht. Maar Second Life biedt ook mogelijkheden voor versterken van sociale cohesie. Inwoners kunnen in het virtuele Zoetermeer en een extra platform maken voor de discussie in de wijk.” Stroomlijning van basisgegevens, de invoering van overheidsbrede identificatienummers voor burger en bedrijven, toename in het gebruik van open standaarden met betrekking tot koppelvraagstukken, digitale dienstverlening en standaardisatie van gemeentelijke processen zullen er toe leiden dat de gemeentelijke gegevenshuishouding en de gemeentelijke ICT-infrastructuur de komende jaren sterk gestandaardiseerd gaat worden. Dienstverlening, kostenbesparing, eenduidige kwalitatief hoogstaande gegevensverzameling en procesgang staan voorop. Gegevensstromen moeten worden gekoppeld, waardoor zowel intern als intergemeentelijk aan integrale beleidsvorming gewerkt kan worden. Medewerkers kunnen op iedere gewenst moment op iedere plek de beschikking krijgen over de benodigde administratieve en geometrische gegevens.

3.3

Economische en maatschappelijke ambitie Aansluiting op breedbandige infrastructuren en toegang tot het kenniscentrum Internet zijn net zo belangrijk als de aansluiting op fysieke infrastructuren. Het wordt een noodzakelijke randvoorwaarde voor het aantrekken en behouden van bedrijvigheid, kwalitatief onderwijs en hoogwaardige en betrouwbare zorg en het stimuleren van innovatieve toepassingen. De (grotere) bedrijven en instellingen en bedrijventerreinen zullen op korte termijn de mogelijkheid moeten hebben om een aansluiting op glasvezel te nemen en daarmee toegang te krijgen tot de veelheid aan diensten die over breedband worden aangeboden. Het zal voor een aantal bedrijven een onderscheidend kenmerk zijn niet alleen in de dienstverlening die zij aanbieden, maar ook – overwegende de wijze waarop jongeren vandaag de dag al gebruik maken van Internet en de hoeveelheid dataverkeer die zij daarbij genereren – in het aantrekken en binden van nieuw personeel.

20070427_001



Maar ook onze inwoners zullen het in de toekomst vanzelfsprekend vinden om thuis de beschikking te hebben over een breedbandige internetaansluiting. Zowel voor privé gebruik (HDTV etc.) alsook de mogelijkheid die dit in een aantal sectoren biedt tot telewerken. Daarnaast stimuleert ICT individuele ontplooiing, decentralisatie, informatiespreiding en netwerkvorming. Langer thuis wonen (domotica, zorg op afstand), thuis werken en leren zijn belangrijke maatschappelijke aspecten. Het sociale aspect van internet wordt duidelijk door het ontelbare aantal fora waarop mensen hun kennis en ervaringen delen over zaken, maar ook door de gigantische hoeveelheid data die (voornamelijk jongere) mensen met elkaar delen. De leefbaarheid van het buitengebied kan door de toepassingsmogelijkheden van glasvezel worden vergroot. Het is voor bedrijven, scholen en zorginstellingen van belang dat ze snel, eenvoudig en betaalbaar van deze hoge snelheidsinfrastructuur gebruik kunnen maken. De gemeente wil de openheid van een netwerk gegarandeerd hebben, zodat van verschillende aanbieders diensten kunnen worden afgenomen.

20070427_001


4


Strategieën Om het voornoemde ambitieniveau concreet vorm te geven, zijn er verschillende strategieën mogelijk voor Heerenveen.

4.1

Niets doen en wachten op de markt In deze strategie doet de gemeente niets, behalve dan wellicht voor haar eigen (bedrijfsmatige) behoefte een relatief dure aansluiting op glasvezel realiseren. Andere (met name) grote partijen zullen ook, als de behoefte onafwendbaar is, een eigen aansluiting op glasvezel realiseren. Gezien de marktpositie die je dan als individuele klant hebt, is een dergelijke aansluiting dan relatief duur. Indicatie van de kosten voor de gemeente Heerenveen – waarbij moet worden opgemerkt dat de vier gemeentelijke gebouwen al met een glasvezelkabel met elkaar zijn verbonden – als zij zelfstandig een dergelijke aansluiting zou afnemen, zijn: • Eenmalig € 5.000 voor aansluiting op een glasvezelbackbone; • Maandelijks € 1.000 - € 1.500. Dat de maandelijkse kosten meer bedragen dan in de huidige situatie (€ 210) komt doordat een glasvezelaansluiting aanzienlijk meer capaciteit biedt dan de huidige aansluiting. De capaciteit van de huidige aansluiting is te beperkt om de doelstellingen die de gemeente zich heeft gesteld ut te kunnen voeren. Omdat het voor kleinere bedrijven en instellingen financieel niet haalbaar zal zijn zelf een aansluiting te realiseren, zullen waarschijnlijk alleen de grotere bedrijven / capaciteitsvragers zelf deze stap zetten. Hetgeen dan de basis voor een andere actievere en verbrede strategie onderuit gehaald. Een verbrede strategie (met name bezien vanuit het perspectief van de maatschappelijke en economische ontwikkeling) zal gericht zijn op het in de toekomst ook in andere gebieden en voor minder aantrekkelijke partijen (vanuit de markt gezien) mogelijk maken van aansluiting op glasvezel.

4.2

Vraagbundeling Bij vraagbundeling worden partijen (profit en not-for-profit) bij elkaar gezocht die eenzelfde behoefte hebben. Vraagbundeling is een methode, die met name is gericht op de ‘last mile’. Hoe meer partijen in een geografisch beperkt gebied worden geïnteresseerd, hoe verder de kostprijs voor de aanleg van een glasvezelverbinding daalt. In een vraagbundelingstraject zal eerst de grootste vraagconcentratie worden ontsloten, maar daarna komen ook de wat minder rendabele gebieden aan bod. Dit past goed bij de maatschappelijke en economische ambitie van de gemeente om niet alleen de grote bedrijven en instellingen aan te sluiten, maar in de toekomst ook woongebieden en buitengebied. De kosten om het proces van vraagbundeling te faciliteren en stimuleren worden geschat op orde grootte € 50.000 tot € 100.000. De exacte kosten zijn afhankelijk van de grootte van de doelgroep en van de inspanning die de gemeente zelf levert c.q. de inspanningen die de bedrijven en OKH zelf bereid zijn te leveren in de ondersteuning bij de realisatie van het doel. Daarnaast zijn er nog de eigen gemeentelijke kosten om de aansluiting op een glasvezelbackbone te verkrijgen. Overwegende de ervaringen elders in Nederland worden deze kosten geraamd op: • Eenmalig maximaal € 1.500 voor aansluiting op een glasvezelbackbone; • Maandelijks maximaal € 500 voor een ethernet-koppeling op een marktplaats. Risico’s zijn nihil; langdurige financiële verplichtingen worden niet aangegaan. Daarnaast wordt de technische expertise voor aanleg en exploitatie bij marktpartijen gehaald. 20070427_001



Er kunnen diverse besparingen worden gerealiseerd. Besparingen op onderlinge verbindingen tussen de gemeenten, besparingen op de kosten van internettoegang en besparing op de aansluitingkosten voor Gemnet (door gezamenlijk – in plaats van elk apart – een aansluiting op Gemnet te nemen). Hardenberg - eerste plattelandsgemeente op de digitale snelweg Binnen enkele jaren is heel Nederland op breedband aangesloten. Eerst de grote steden, dan de middelgrote plaatsen en uiteindelijk ook de plattelandsgemeenten. Dat is de logische volgorde, die de aanbieders van breedband aanhouden om rendabele projecten te kunnen draaien. In Hardenberg hebben de ondernemers en gemeente echter niet op die volgorde willen wachten, omdat men voordelen ziet in het gebruik van dit netwerk. Er is een uniek vraagbundelingstraject gestart. Zo'n veertig bedrijven en instellingen waren direct enthousiast. Dankzij de bundeling van de vraag kon bij de marktpartijen een optimale prijs- en kwaliteitsverhouding worden bedongen. De kosten voor de deelnemende bedrijven vallen zo'n 75 procent goedkoper uit, terwijl ze een uitgebreider breedbandproduct krijgen dan normaal gebruikelijk is. Daarmee is de gemeente Hardenberg een zichtlocatie geworden aan de digitale snelweg. Een belangrijk issue bij beheer en exploitatie van een netwerk door een marktpartij is dat volgens diverse partijen de openheid van een dergelijk netwerk niet kan worden gegarandeerd. Op vrijdag 8 december 2006 hebben KPN, tv-kabel en glasvezelbedrijven zich bij elkaar en bij de overheid aangesloten in het platform “BreedNed” met als doel een 'soepele onderlinge koppeling van breedbandnetwerken’ te bewerkstelligen (zie ook http://www.breedned.org). Ook een onafhankelijke studie, uitgevoerd door TNO, geeft aan dat dit (onder voorwaarden) zeer wel mogelijk is. De gemeente Heerenveen heeft als morele steun haar lidmaatschap aan de Coöperatieve Vereniging Fryslânring U.A. toegezegd (€ 75 per jaar). Gezien de reacties van diverse belangrijke partijen en de beweging die deze CV doormaakt is de Fryslanring een reëel instrument. Een partij in Heerenveen die inmiddels concreet heeft besloten tot het ontsluiten van haar locatie middels de Fryslânring is Wasserij ‘De Blinde’ op het Internationaal Bedrijventerrein Friesland. Deze strategie kan middels het volgende instrument concreet worden opgepakt: “De Fryslânring” Het rapport “Breedband in Fryslân – Plan van aanpak voor de aanleg van een open glasvezelring in Fryslân” [Dialogic, oktober 2006] vormt de lijn waarlangs de provincie de kansen die breedband en breedbanddiensten biedt een daadkrachtige impuls wil geven. Die lijn is opgepakt door de “Coöperatieve Vereniging Fryslânring U.A.”. Dit betreft een initiatief van drie ondernemers, die zich, met steun van provincie en Syntens, de volgende doelen hebben gesteld: • Het ontstaan en behouden van een voor een ieder open glasvezelnetwerk; • Het ontstaan van zo gunstig mogelijke prijzen voor het gebruik van de infrastructuur (open glasvezelnetwerk) en ICT-diensten; • Het stimuleren van leveranciers voor het ontwikkelen van nieuwe door gebruikers gewenste diensten en het behartigen van de belangen van gebruikers in de ontwikkeling van nieuwe diensten. Binnen dit initiatief wordt gezamenlijk met gemeente(n), provincie, bedrijfsleven, woningcorporaties, VNO-NCW en MKB-Noord gezocht naar en gewerkt aan een oplossing om zoveel mogelijk partijen de mogelijkheid te bieden een glasvezelaansluiting af te nemen.

20070427_001



In bijlage 2 is – voor de gemeente Heerenveen – opgenomen, waar de Coöperatieve Vereniging Fryslânring U.A. glasvezelverbindingen kan aanbieden. Daarbij moet worden gedacht aan een tarief vanaf circa € 115 per maand op de industrieterreinen. De coöperatieve vereniging is geen marktpartij maar een dienstenmakelaar die – al naar gelang behoefte en lokale situatie – met verschillende marktpartijen zaken kan en zal doen. Juist doordat er verschillende marktpartijen zijn, is de openheid van het glasvezelnetwerk een absolute vereiste. Die openheid kan alleen ingevuld worden door ‘ontbundeling’, ofwel het aanbrengen van een scheiding tussen enerzijds de kale infrastructuur en anderzijds de aanvullende diensten. Traditioneel bieden marktpartijen infrastructuur en diensten in één pakket (zie de linker kolom in de nevenstaande figuur) aan. In geval van ‘ontbundeling’ worden de verschillende onderdelen los aangeboden. De passieve laag behelst de mantelbuizen, waarin de glasvezels liggen. Doordat de glasvezels hier nog niet zijn belicht, spreekt men hier ook wel over ‘Dark Fibre’. De apparatuur die benodigd is voor de belichting van de glasvezels bevindt zich in de actieve laag. De dienstenlaag kan men beschouwen als een soort markt (centraal inkooppunt). Hier kunnen alle diensten worden ingekocht die over glas kunnen worden aangeboden c.q. over glas kunnen worden afgenomen. Voorbeelden daarvan zijn: connectie met het Internet, hosting van applicaties, telefonie over het IP-netwerk (VoIP), on line replicatie van data (bij voorbeeld door continue uitwijk), camerabewaking etc. Veel gebruikers zullen veelal de onderste twee blokjes (de passieve en de actieve laag) gecombineerd afnemen. Echter vereist is dat niet; via een centraal inkooppunt (‘marktplaats’) kan men aansluitend elke gewenste aanvullende dienst inkopen. Hier kan de marktwerking ‘gewoon’ zijn werk doen. Met andere woorden: er is sprake van een open netwerk.

4.3

Investeren in een eigen netwerk (lokaal / regionaal / provinciaal) De gemeente kan besluiten zelf een glasvezelnetwerk aan te leggen en te exploiteren (aanleg en exploitatie analoog aan de voormalige gemeentelijke nutsbedrijven), dan wel aansluiting te zoeken bij initiatieven in de regio of provincie die gericht zijn op aanleg en exploitatie van een glasvezelnetwerk of backbone. Het gestopte A7-project, waarin de deelnemende gemeenten met elkaar het initiatief hadden genomen een eigen glasvezelnetwerk aan te leggen en te exploiteren, is een voorbeeld van deze aanpak. Het op eigen kracht en initiatief realiseren van een glasvezelnetwerk in de bebouwde kom van Heerenveen worden geschat op € 12 tot € 15 miljoen. De jaarlijkse exploitatiekosten zijn hierin niet meegenomen. Risico’s zijn groot; niet alleen financieel, maar ook juridisch (staat de wet de gemeente Heerenveen dit toe 1 ) en technisch (heeft de gemeente nu en in de toekomst personeel in dienst met voldoende materiekennis). 1

Op 11 december 2006 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een wijziging van de Telecommunicatiewet. Hierdoor mogen gemeenten geen belang meer nemen in een onderneming die een glasvezelnetwerk aanlegt. Een minderheidsbelang is alleen toegestaan als men kan aantonen dat zonder de deelname van de gemeenten een dergelijk netwerk niet tot stand kan komen (artikel 5.14).

20070427_001



Het uitwerken en uiteindelijk realiseren van deze aanpak vergt een enorme inzet en verdieping. In dit stadium van visievorming kan dat niet worden uitgewerkt. Op regionale schaal is het A7 initiatief door de visie van de provincie (onder andere op basis van het rapport van Dialogic), die van mening is dat overheden niet daadwerkelijk moeten investeren in fysieke glasvezelinfrastructuur, medio 2006 gestaakt. De afzonderlijke gemeenten zijn niet doorgegaan met de realisatie van de glasvezelbackbone, ondanks het feit dat al een groot deel van het budget beschikbaar was gesteld. Ook Heerenveen had haar deel van € 100.000 reeds beschikbaar gesteld. De kans dat dit initiatief opnieuw wordt opgepakt, lijkt niet groot. Een concreet initiatief, waaraan momenteel wordt getrokken, is de realisatie van de Open Glasvezelring Fryslan: OGF. Gezien de voorlopige reacties van mogelijke deelnemers moet dit als een reële strategie worden beschouwd.

Deze strategie kan middels het volgende instrument concreet worden opgepakt: OGF. De “Coöperatieve Vereniging Open Glasvezelring Fryslân U.A.” betreft een initiatief van Stichting Gerrit en ICT Center, waarbij ook de gemeente Leeuwarden actief is betrokken. Deze CV beoogt de aanleg en exploitatie van een backbone (OGF) in de provincie Fryslân, welke zal worden aangesloten op de Friese Internet Exchange (FR-IX). OGF richt zich alleen op het hoofdnetwerk van buizen met glasvezels (zie onderstaande figuur).

De verwachting van OGF is dat zij in 2010 geheel Fryslân zal dekken, met rond de 60 à 70 aansluitingen. OGF zal functioneren als een backbone waarop ook bedrijventerreinen eenvoudig aangesloten kunnen worden. Tevens kan de backbone dienen als opstap voor de realisering van glasvezel naar woonhuizen (Fiber to the Home, FttH). Deze vervolgstappen moeten nader worden uitgewerkt. De rol die OGF hierin pakt, is niet helder. Een aansluiting voor de gemeente Heerenveen middels de OGF kost € 1.100 per maand, waarbij het voor de opstart van het project van belang is dat zij – gelijk aan elke deelnemende gemeente – voor 8 jaar haar maandelijkse bijdrage ineens en vooraf overmaakt (€ 105.600). Het is onduidelijk in hoeverre de opstartkosten afhangen van het aantal gemeentes / instellingen dat uiteindelijk definitief besluit te gaan participeren in de OGF. Volledigheidshalve dient te worden opgemerkt dat de ontsluiting naar bedrijventerreinen, woongebieden, buitengebied e.d. in de voornoemde kosten niet zijn meegenomen.

20070427_001


5


Fasering tot 2015 Omdat de ontwikkelingen op het gebied van glasvezel erg snel gaan, is het van belang een gefaseerde aanpak te hanteren, waarbij per fase een andere strategie kan worden gekozen. Besluitvorming over de eerste fase kan redelijk definitief zijn. Voor de vervolgfases kan richting worden gegeven, maar zal te zijner tijd, de marktomstandigheden in beschouwing nemend alsook het beleid evaluerend, definitieve besluitvorming moeten komen.

5.1

Fase 1: Kern Heerenveen – Industrieterreinen en instellingen In de 1e fase ligt de primaire scope op de industrieterreinen en de grotere instellingen in de kern Heerenveen. Onder de (grotere) instellingen worden verstaan: de gemeente, de onderwijsinstellingen (primair, voortgezet en beroepsonderwijs), de zorginstellingen, Sportstad Heerenveen etc. De ambitie is met deze instellingen tot de koplopers te gaan behoren. Vanuit onze economische ambitie de regionale functie van Heerenveen te versterken, willen we dat de betreffende bedrijven en instellingen uiterlijk eind 2008 zijn aangesloten op glasvezel. Dit is de hoofddoelstelling van de gemeentelijke breedbandvisie en die zal in de eerste fase worden gerealiseerd. Door actief te opereren en door het verbinden van de eerste (grote) gebruikers kan een netwerk worden gecreëerd, dat later kan worden verfijnd. Daarmee maak je het mogelijk dat in de toekomst ook andere gebieden en minder aantrekkelijke partijen (vanuit het perspectief van de markt bezien) ontsloten kunnen worden. Het is daarmee een belangrijke eerste stap en faciliterend voor de totale gemeentelijke doelstelling. Niets doen, waardoor deze belangrijke spelers voor zichzelf keuzes maken, frustreert het proces om tot een uiteindelijke totaaldekking te komen en werkt kostenverhogend. Om deze ambitie te verwezenlijken kunnen we gebruik maken van 2 strategieën: • stimuleren van vraagbundeling (Fryslânring) • gezamenlijk aanleggen van een open glasvezelinfrastructuur (door te participeren in OGF). Doelstelling van de Fryslânring is (conform de doelstelling van de provincie) de hele provincie te verglazen en breedband voor alle partijen (overheid, bedrijfsleven en burgers) beschikbaar te laten worden. Door hierin te participeren genereer je dus een groter maatschappelijk effect. Betreffende de gemeentelijke aansluiting zal – na vraagbundeling – de gemeente een contract afsluiten met een marktpartij. Overwegende de ervaringen elders in Nederland worden de kosten geraamd op: • Eenmalig maximaal € 1.500 voor aansluiting op een glasvezelbackbone; • Maandelijks maximaal € 500 voor een ethernet-koppeling op een marktplaats. De kosten om het proces van vraagbundeling te faciliteren en bewustwording te stimuleren worden geschat op orde grootte € 50.000 tot € 100.000. De exacte kosten zijn afhankelijk van de grootte van de doelgroep c.q. het doelgebied en van de inspanning die de gemeente zelf levert c.q. de inspanningen die de bedrijven en OKH bereid zijn te leveren in de ondersteuning bij de realisatie van het doel. Instellingen / ondernemingen zijn zich veelal (nog) niet bewust van de ontwikkelingen op het gebied van glasvezel en de voordelen die dat kan bieden voor hun bedrijfsvoering. Het is daarvoor noodzakelijk dit bewustzijn te creëren. Hiervoor moeten in de tijd gespreid een aantal voorlichtingsbijeenkomsten worden georganiseerd (collectieve bewustwording). Al naar gelang de behoefte zullen er diverse ondernemingen en/of instellingen zijn, die aanvullend individueel benaderd zullen moeten worden om voor hun specifieke situatie de voordelen te belichten (individuele bewustwording).

20070427_001



De doelstelling van OGF is een ring te realiseren die (maximaal) de 60 – 70 grootste instellingen met elkaar verbindt. Het verder verglazen behoort niet tot de doelstelling, maar kan wel opgestart worden. Voor de opstart van OGF zal de gemeente voor 8 jaar haar maandelijkse bijdrage (€ 1.100) ineens en vooraf moeten overmaken (€ 105.600). Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat de ontsluiting naar bedrijventerreinen e.d. hierin niet is meegenomen en dat daarvoor dus extra inspanningen noodzakelijk zijn.

Vooruitlopend op de uitvoering van de fases 2 en 3 wordt in deze fase nader onderzocht op welke wijze en tegen welke inspanningen het halen van de overall doelstelling kan worden versneld. Door – in onderling overleg – de plannen van onder andere gemeentelijke organisatie, woningcorporaties en marktpartijen te achterhalen en ‘als het ware’ op elkaar te leggen en deze te spiegelen aan de doelstelling kan bepaald worden in welke gebieden met een minimale extra inspanning glasvezelaansluitingen kunnen worden aangeboden. Het verder uitwerken van deze aanpak vergt een inzet en verdieping, die in dit stadium van beleidsvorming nog niet opportuun is.

5.2

Fase 2: Overige kernen – Instellingen en (grotere) bedrijven/ Woningen van woningcorporaties in de kern Heerenveen In de 2e fase vindt realisatie van het beleid langs twee sporen plaats. Nadat in de 1e fase de primair de aandacht lag bij instellingen en bedrijven in de kern Heerenveen, ligt de aandacht in deze fase bij de instellingen en grotere bedrijven in de overige kernen. Vanuit onze economische ambitie de regionale functie van Heerenveen te versterken, willen we dat die bedrijven en instellingen uiterlijk in 2010 zijn aangesloten op glasvezel. Een secundair spoor betreft de woongebieden in de kern Heerenveen met geconcentreerd woningbezit van woningcorporaties. Vanuit de ambitie een aantrekkelijke woongemeente te zijn, wil de gemeente investeren in een hoogwaardig woonklimaat. De consumententoepassingen zullen zodanig toenemen dat binnen nu en 5 jaar glasvezel nodig is om de consument te kunnen blijven bedienen. De ICT visie onderschrijft dit. Doelstelling is dat de betreffende woningen uiterlijk in 2011 kunnen zijn aangesloten op glasvezel. We willen de woningcorporaties stimuleren hier actief mee aan de slag te gaan. Dat zullen ze vooral doen bij projecten gericht op het verbeteren van de woningkwaliteit. De corporatie heeft met het geconcentreerd gelegen woningbezit voldoende massa om een grote vrager en dus aantrekkelijke partij te zijn voor de marktpartijen. Neveneffect van de aanleg van glasvezel in de woongebieden is dat daarmee ook ondernemingen / instellingen die daar liggen en die niet in de 1e fase konden worden aangesloten, alsnog een aansluiting kunnen nemen. Ook in deze fase geldt dat instellingen, ondernemingen en woningcorporaties bewust (collectief / individueel) moeten worden gemaakt van de voordelen die een aansluiting op glasvezel biedt voor de bedrijfsvoering.

De gemeentelijke insteek kan in dit geval zijn: bij alle gemeentelijke revitaliseringprojecten in de openbare ruimte e.d. lege mantelbuizen meeleggen. Dit geeft in een dergelijk project een kostenverhoging van maximaal enkele procenten van de civiele werkzaamheden, maar ondersteund de realisatie van de doelstelling, doordat marktpartijen geen / minder graafwerkzaamheden moeten hoeven te verrichten. Onder voorwaarden is het mogelijk het netwerk van mantelbuizen te verkopen aan marktpartijen. De verwachting is dat wanneer vanuit de gemeente de mantelbuizen worden gelegd (waar mogelijk) deze gebieden zeker binnen de gestelde termijn van 5 jaar kunnen zijn ontsloten door een marktpartij.

20070427_001


5.3


Fase 3: Overige woongebieden alsook buitengebied Resultaat van de fases 1 en 2 is dat de dichtheid / aanwezigheid van glasvezel in alsook tussen de afzonderlijke kernen van de gemeente Heerenveen sterk toegenomen. Waardoor het eenvoudiger zal worden om de partijen, die nog niet in staat waren een aansluiting af te nemen, alsnog een aansluiting te bieden. Naast het privaat woningbezit in de kernen kan hierbij worden gedacht aan woningen, boerderijen e.d. in het buitengebied. Om bij voorbeeld leegstand van boerderijen te voorkomen, maar ook om de leefbaarheid van het buitengebied ook in de toekomst te garanderen moet daar een woon- en werkklimaat worden gerealiseerd, waar hoogwaardige dienstverleners en consumenten uit de voeten kunnen. Ambitie is om op een termijn van 5 tot 10 jaar een groot deel van het buitengebied aangesloten te hebben op glas. Ook gedurende deze fase geldt dat een gemeentelijke insteek kan zijn om overal waar de grond open gaat meteen mantelbuizen mee te leggen. Dit betekent dan wel een verhoging van de kosten voor de civiele werkzaamheden met maximaal enkele procenten. Deze insteek moet worden genuanceerd. Het is verstandig wanneer er zich op korte termijn een kans voordoet de hoofdkernen aan te sluiten dit wel te doen, maar in de overige gevallen moet projectspecifiek / locatiespecifiek worden gekeken wat te doen. Daarbij moet ook in beschouwing worden genomen hoe op dat moment de marktpositie is. Deze kan over enkele jaren wel zo zijn, dat je als gemeente niets meer hoeft te doen, omdat marktpartijen dit volledig zelfstandig oppakken.

20070427_001



Bijlage A: Bronnen IT-visie 2006 – 2009 van de gemeente Heerenveen

Samenvatting IT-visie van de gemeente Heerenveen

WMO beleidsplan (concept) ‘Kiemen voor een sterke en solidaire samenleving’; Gemeente Heerenveen, september 2006

Sociaal-economische beleidsvisie Heerenveen, oktober 2005

Breedband in Fryslân – Plan van aanpak voor de aanleg van een open glasvezelring in Fryslân; Dialogic innovatie & interactie i.s.m. DHV Investment Services, oktober 2006

Position Paper ‘Open Glasvezelring Fryslan’; M&I/Partners; december 2006

Vrij verkeer van breedbanddiensten; Stichting Stedenlink; september 2006

Presentatie ‘Heerenveen en Breedband’; Clear Mind IT Consultancy; oktober 2006

Leaflet Fryslânring ‘Fryslânring brengt glasvezel binnen ieders handbereik’; Coöperatieve Vereniging Fryslânring U.A., december 2006

Diverse overleggen met ambtenaren / wethouders van de gemeente Heerenveen

20070427_001



Bijlage B: Dekkingsgebied Fryslânring in Heerenveen De omkaderde gebieden in de onderstaande figuur geeft een momentopname weer (april 2007) van de industrieterreinen waarvoor de Coöperatieve vereniging Fryslânring U.A. heeft geregeld dat de daar gelegen bedrijven een betaalbare aansluiting op een open glasvezelinfrastructuur kunnen afnemen. Omdat de concentratie aan potentiële afnemers in de paarse gebieden (de industrieterreinen) hoger ligt, is voor die gebieden een lager tarief bedongen.

Om een indicatie te geven, moet worden gedacht aan: • vanaf circa € 115 per maand voor de industrieterreinen en • vanaf circa € 225 per maand voor de overige gebieden. De definitieve tarieven zullen onder andere afhangen van adres en de af te nemen bandbreedte. Omdat ook niet kan worden uitgesloten, dat de tarieven nog dalen de komende tijd, zijn de exacte tarieven niet opgenomen.

20070427_001

Beleidsnota Breedband

Recommend Documents