4e leerjaar
focusthema 4 1
Werkkatern 4 Machtig krachtig Les 1 Kan ik nog spelen? Naam:
1
Klas:
Speelgoed door de jaren heen Bekijk de foto’s. Kruis bij elke zin het juiste hokje aan (links of rechts). Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn grootouders kind waren. Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom)
✗
Dit werkt met spierkracht.
✗
Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn grootouders kind waren.
✗
Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom) Dit werkt met spierkracht.
✗
Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn grootouders kind waren.
✗
Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom) Dit werkt met spierkracht.
✗
Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn grootouders kind waren.
✗
Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom) Dit werkt met spierkracht.
focusthema 4 | Machtig krachtig
✗
✗
✗
✗
4e leerjaar
focusthema 4 2
Werkkatern 4 Machtig krachtig
2
Speelgoed werkt op energie Bekijk het speelgoed dat je meebracht. Kleef in het kader een afbeelding van dat stuk speelgoed. Wat is het? _____________________________________________________ _____________________________________________________
Wat kun je ermee doen? _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________
Hoe werkt het? _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________
Vul de tabel in over het speelgoed van je klasgenoten. Hoe heet het? Wat doet het?
Waarmee werkt het?
❏ verwarmen ❏ bewegen ❏ licht geven ❏ geluid maken ❏ uitzenden en ontvangen
❏ verwarmen ❏ bewegen ❏ licht geven ❏ geluid maken ❏ uitzenden en ontvangen
❏ verwarmen ❏ bewegen ❏ licht geven ❏ geluid maken ❏ uitzenden en ontvangen
❏ verwarmen ❏ bewegen ❏ licht geven ❏ geluid maken ❏ uitzenden en ontvangen
❏ _____________________
❏ _____________________
❏ _____________________
❏ _____________________
❏ spierkracht ❏ elektriciteit ❏ magneten ❏ een veer ❏ luchtdruk ❏ waterdruk
❏ spierkracht ❏ elektriciteit ❏ magneten ❏ een veer ❏ luchtdruk ❏ waterdruk
❏ spierkracht ❏ elektriciteit ❏ magneten ❏ een veer ❏ luchtdruk ❏ waterdruk
❏ spierkracht ❏ elektriciteit ❏ magneten ❏ een veer ❏ luchtdruk ❏ waterdruk
focusthema 4 | Machtig krachtig
4e leerjaar
focusthema 4 3
Werkkatern 4 Machtig krachtig
Lees je bronnenboek. In welk vak past het speelgoed?
danstapijt
waterpistool
visspel Wii
schommel brandweerwagen
Dit werkt op spierkracht.
schommel
_________________________________________________________________________________________
waterpistool
_________________________________________________________________________________________
Dit werkt op elektrische energie via batterijen.
danstapijt
brandweerwagen
_________________________________________________________________________________________
visspel
_________________________________________________________________________________________
Dit werkt op elektrische energie via het elektriciteitsnet.
Wii
_________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________
Dit werkt op zonne-energie.
helikopter
_________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________
Extra Vul aan met een eigen voorbeeld
focusthema 4 | Machtig krachtig
helikopter
4e leerjaar
focusthema 4 4
Werkkatern 4 Machtig krachtig
3
Waar halen we onze energie vandaan? Lees je bronnenboek. Kleur de vakjes die samenhoren in hetzelfde kleur. De draaiende beweging van de wieken wordt omgezet in energie.
ZON zon
De kerndeeltjes worden omgezet naar elektrische energie.
WIND wind
De cellen in de panelen vormen het licht om tot elektrische energie.
WATER water
Verbranden maakt energie vrij.
KERNENERGIE kernenergie
De kracht van het stuwen tegen de dam wordt omgezet in elektriciteit.
STEENKOOL steenkool
Legende kerncentrale
elektriciteitscentrale
Oosterschelde
stuwmeer
rsch
elde Turnhout
Ze
n
Soignies (Zinnik)
Thuin
Am
Bocq
Dinant
Philippeville
blè
Ro
Le
ss
W ar ch
e
ve O
ur
Marche-enFamenne
e
Viroin
Bastogne (Bastenaken) O
re Sû
13 Sem
ois
M eu se (M aa s)
Virton
ur
Sû
Neufchâteau
focusthema 4 | Machtig krachtig
er
e
am
Verviers
th
(S
r)
(Vesde Liège dre (Luik) Ves
as Ma Huy (Hoei)
ur
e
Charleroi
Namur (Namen)
r ke Je Waremme (Borgworm)
O
m Sa
br
b
te Samber
(Bergen) ) er
Méhaigne
Nivelles (Nijvel)
Haine (Hene) Mons
he
lde
Wavre (Waver)
ne
Arlon (Aarlen)
re
el
Ath (Aat)
Tournai (Doornik)
Tongeren
ez
Halle
Hasselt
x
Sc Mouscron (Moeskroen)
D em er
you
Oudenaarde
Leuven Brussel (Bruxelles) Hoofdstad
Ho
de
Vilvoorde
me
l he
Mechelen er D ij le D e m
Lom
Kortrijk
nd
er
Aalst
Sc
ie Le
Schelde Dendermonde
Maaseik
er
Ieper
e
l
Ro
Roeselare
Lei
pe
G e te
Tielt Mandel
De
IJzer
Durme
Gent
Maas
Diksmuide
Ru
Rij
s
Ne
Veurne
Sint-Niklaas
aa
Antwerpen
he
Eeklo
Sc
Brugge
lde
Oostende
M
Mo
Wes te
NOORDZEE
windmolenpark
n
4e leerjaar
focusthema 4 5
Werkkatern 4 Machtig krachtig Les 2 Daar is elektriciteit voor nodig
1
Omvormers in toestellen Bekijk de voorwerpen in je bronnenboek. Vul het schema aan. Energiebron: kleur het correcte vakje.
✗
omvormer in het toestel
resultaat
lampje
licht
___________________________
mechanisme van
___________________________
___________________________
radertjes
___________________________
___________________________
warmtespiraal
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
zender
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
motor
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
motor, lampje en
___________________________
luidspreker
___________________________
batterij
elektriciteitsnet
✗
batterij
beweging
elektriciteitsnet
batterij
✗ ✗
warmte
elektriciteitsnet
batterij
radiogolven (geluid)
elektriciteitsnet
batterij
✗ ✗
beweging
elektriciteitsnet
batterij
___________________________
elektriciteitsnet
focusthema 4 | Machtig krachtig
beweging,
licht en geluid
4e leerjaar
focusthema 4 6
Werkkatern 4 Machtig krachtig
Energiebron: kleur het correcte vakje. batterij
✗
Vul aan met een eigen voorbeeld
Extra
✗
___________________________
motor
___________________________
___________________________
lampjes
___________________________
___________________________
lamp
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
elektromagneten
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
zoemer
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
beweging licht
licht
elektriciteitsnet
batterij
✗
resultaat
elektriciteitsnet
batterij
✗
omvormer in het toestel
warmte
elektriciteitsnet
batterij
geluid
elektriciteitsnet
batterij
elektriciteitsnet
focusthema 4 | Machtig krachtig
4e leerjaar
focusthema 4 7
Werkkatern 4 Machtig krachtig Les 3 Elektriciteit bij de hand
Batterijentaal Zet het cijfer van de uitleg bij het juiste woord.
➊ een batterij die je maar éénmaal kunt gebruiken tot ze leeg is. ➋ een batterij waar je terug elektrische stroom kunt instoppen.
2 oplaadbare batterij
1 wegwerpbatterij
➊ wanneer je met stoffen uit het ene product een ander product maakt. ➋ wanneer je een product opnieuw kunt gebruiken zoals het was.
1 recycleren
2 hergebruiken
➊ een batterij met een platte vorm. ➋ een batterij waar geen stroom meer uitkomt.
2 een lege batterij
1 een platte batterij
Vul de juiste letters in op de batterij.
AAA
1
A
C
focusthema 4 | Machtig krachtig
D
E
4e leerjaar
focusthema 4 8
Werkkatern 4 Machtig krachtig
2
Batterijen in maten en soorten Teken twee soorten batterijen. Zet een plusteken bij contactpunt +, zet een minteken bij contactpunt -. een ronde batterij
+
een platte batterij
+
–
Extra
–
Neem een platte en een ronde batterij en bekijk de mantel goed. Schrijf hier de informatie die je op de batterij terugvindt. Kleur de gelijkenissen tussen beide batterijen met groen, kleur de verschillen met rood. een ronde batterij
een platte batterij
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
focusthema 4 | Machtig krachtig
4e leerjaar
focusthema 4 9
Werkkatern 4 Machtig krachtig
3
Gebruik van de batterij Kies de juiste batterijen en schik ze zoals ze zijn geprint in de batterijlade van volgende toestellen.
A
B
C + C + -
+
+
+
+
A
A
A
A
A
A
A
A
-
-
-
-
C +
C
D -
D
+
-
D
+
-
D
+
-
D
+
E
+
-
F -
+ A A A +
focusthema 4 | Machtig krachtig
A A A +
4e leerjaar
focusthema 4 10
Werkkatern 4 Machtig krachtig
Bekijk nu opnieuw de voorwerpen op je bank. Passen ze bij één van de zes schema's? Vul de tabel in. naam van het voorwerp
__________________________________
__________________________________
__________________________________
Kruis het juiste schema aan of teken het schema zelf.
A
B
C
D
E
F
A
B
C
D
E
F
A
B
C
D
E
F
Extra Kies vijf batterijen uit en geef ze een nummer. Meet of er nog elektrische spanning op de batterij zit. Zet een kruisje in het juiste vak. Gebruik daarvoor de batterijtester. veel spanning 1 2 3 4 5
focusthema 4 | Machtig krachtig
weinig spanning
geen spanning
4e leerjaar
focusthema 4 11
Werkkatern 4 Machtig krachtig
4
Tien tips voor de batterijgebruiker Bekijk de tekeningen en zoek uit welke tip bij elke tekening hoort. Schrijf het nummer van de tip in het vakje.
8
2
7
5
6
4
1
10
9
3
focusthema 4 | Machtig krachtig
4e leerjaar
focusthema 4 12
Werkkatern 4 Machtig krachtig Les 4 Elektrische stroomkringen
1
Het elektrische schema Vul eerst het overzichtje aan: voeding, omvormer, schakelaar.
voeding
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
schakelaar omvormer
Markeer wat klopt. de potloodslijper
voeding
omvormer
De voeding is een batterij / netstroom. De schakelaar is aan / uit. De omvormer zet elektriciteit om in een draaiende beweging / licht. het strijkijzer
voeding
omvormer
De voeding is een batterij / netstroom. De schakelaar is aan / uit. De omvormer zet wel / geen elektriciteit om in koude / warmte. de radiowekker
voeding
omvormer
De voeding is een batterij / netstroom. De schakelaar is aan / uit. De omvormer zet elektriciteit om in licht / warmte / geluid.
focusthema 4 | Machtig krachtig
4e leerjaar
focusthema 4 Werkkatern 4 Machtig krachtig
2
Elektrische kringen Teken de schakelaar volgens de omschrijving. De schakelaar van de staande lamp staat uit.
Ik druk op de schakelaar van het koffiezetapparaat om koffie te krijgen.
De buurvrouw drukt op de bel.
3
Aan de slag! Teken hieronder het elektrisch schema van de stroomkring die je zelf gemaakt hebt.
focusthema 4 | Machtig krachtig
13
4e leerjaar
focusthema 4 Werkkatern 4 Machtig krachtig Les 5 Wegwerpbatterijen? Neen, dank u!
1
Hoe werkt een batterij? Nummer van 1 tot 3 in de juiste volgorde.
3 De batterij geeft elektrische stroom. 1 We stoppen twee stoffen in de batterij. 2 Door een scheikundige reactie komt energie vrij.
2
De juiste keuze Nummer van 1 tot 3: ➊ minder goed, ➋ beter, ➌ best
3 toestel op netstroom 1 toestel op wegwerpbatterijen 2 toestel met herlaadbare batterijen
3
Hoe zorgen batterijen voor problemen? Nummer van 1 tot 3 in de juiste volgorde.
1 Mensen gooien lege batterijen weg. 3 Gevaarlijke stoffen in de lucht maakt mensen ziek. 2 Gevaarlijke stoffen uit de batterijen komen vrij in de lucht.
4
Hoe moet het wel? Nummer van 1 tot 3 in de juiste volgorde..
2 We brengen de lege batterijen naar het containerpark bij het KGA. 1 We bewaren lege batterijen in een doos. 3 Een firma haalt de stoffen uit de batterijen. Extra Neem eens een kijkje op www.bebat.be.
focusthema 4 | Machtig krachtig
14
4e leerjaar
focusthema 4 15
Werkkatern 4 Machtig krachtig Herhaling 1 Een kruiswoordraadsel vol energie. Vul aan in het kruiswoord (1 letter per vakje).
1. In een mixer wordt elektriciteit omgezet in
be________________________ . weging
2. Bij een zaklamp wordt elektriciteit omgezet in
l_ icht ______________ .
3
3. Je hebt platte en r_______________ batterijen. onde
4. Mijn gsm laad ik op met een a_ dapter ______________ .
2
1
wind
B
E
W
E
G
I
2
L
I
C
H
T
R
O
N
D
E
4
A
D
A
P
T
N
G
E
R
is een natuurlijke energiebron.
Zijn de volgende uitspraken over batterijen juist of fout? Kleur het juiste vakje in. juist
fout
Batterijen test je eerst met een batterijtester voor je ze weggooit. Wanneer je een batterij in een toestel steekt, hoef je niet te kijken of de positieve en negatieve pool op de juiste plaats zitten. Een adapter is schadelijk voor het milieu. Batterijen bestaan in vormen en soorten. Het is belangrijk dat elk toestel op de juiste batterij aangesloten is. De metalen in een batterij zijn gevaarlijk voor mens en natuur. Er zijn specifieke bedrijven die de lege batterijen onschadelijk maken en recycleren.
3
Plaats op de juiste plaats bij deze stroomkring van een zaklamp. lamp, schakelaar, voeding, batterij, omvormer
schakelaar
_ ____________ voeding :______________ batterij focusthema 4 | Machtig krachtig
_ ____________ omvormer :______________ lamp
4e leerjaar
focusthema 4 16
Werkkatern 4 Machtig krachtig Studiewijzer
www.educatief.diekeure.be/mundoleerling
Lees, markeer en kruis aan.
OK Dit ken ik. Dit begrijp ik.
1 Ik ken deze woorden. Ik weet wat ze betekenen. zonne-energie, zonnepaneel, stuwdam, stuwmeer, elektriciteitscentrale, omvormer, adapter, batterij, recycleren Tip: Zoek waar die woorden staan in je bronnenboek. Begrijp je ze? Leg ze uit aan je ma, pa …
❏
2 Ik ken de vijf verschillende manieren om energie uit de natuur te halen en kan kort uitleggen hoe ze werken: - zonnestralen opvangen met zonnepanelen; - wind opvangen met een windmolen; - water van een stuwmeer laten stromen door een stuwdam; - atomen splitsen in een kerncentrale; - steenkool of stookolie verbranden in een andere centrale. Tip: Zoek dat op in je bronnenboek pagina 44 en 45 en werkkatern pagina 3. Lees en bekijk alles opnieuw.
❏
3 Ik herken toestellen die werken op batterijen of op het elektriciteitsnet. Ik weet hoe ik veilig moet omgaan met batterijen. Tip: Herbekijk je bronnenboek pagina 47, 48, 49 en 50. Lees de tips nog eens door. Zorg dat je de tekeningen in je werkkatern pagina 11 kunt uitleggen. 4 Ik kan van een toestel zeggen waarin de elektriciteit wordt omgevormd: - warmte - koelte - licht - beweging - geluid Tip: Herlees je bronnenboek pagina 47 en 48. Kijk nog eens de oefening na in je werkkatern pagina 5 en 6.
❏
5 Ik kan deze begrippen aanduiden op een afbeelding of een schema van een elektrisch toestel: omvormer, voeding, schakelaar. Tip: Herlees je bronnenboek pagina 53 en 54. Kijk nog eens naar de oefeningen in je werkkatern pagina 12 en 13.
❏
6 Ik kan uitspraken over batterijen beoordelen als goed of fout. Tip: Herlees de les over batterijen in je bronnenboek pagina 55 en je werkkatern pagina 14.
❏
Wat ik moet kennen, moet ik eerst begrijpen en dan enkele keren opzeggen, opschrijven, tekenen … tot ik het uit mijn hoofd ken. Dat wil zeggen: ik kan het opschrijven of zeggen zonder hulp. Dat is zo voor 1 t.e.m. 3. Wat ik moet kunnen, moet ik vooral begrijpen. Dat wil zeggen: stel dat juf of meester iets vraagt dat daarop lijkt, dan kan ik dat oplossen. Dat is zo voor 4 t.e.m. 6. Ik noteer wat ik nog niet begrijp en vraag het straks in de klas.
Herdruk 2012/92 ISBN 978 90 4861 133 1 - KB D/2011/0147/305 - Bestelnummer 60 1010 354 - NUR 193 Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge - H.R. Brugge 12.225 © Copyright die Keure, Brugge
9 789048 611331
