Basisboek Pathologie Begrippenlijst A aanleg
datgene wat een mens meekrijgt bij zijn geboorte
aarsmaden
wormpjes (oxyuren)
abces
ingekapselde ontsteking, waardoor een holte ontstaat gevuld met pus
abortus
miskraam, spontaan beëindigde zwangerschap gedurende de eerste 16 weken
abortus imminens
dreigende abortus, die gepaard gaat met symptomen, zoals vaginaal bloedverlies
abstineren
stoppen van alle behandelingen om de patiënt te laten overlijden
accomoderen
platter of boller worden van de ooglens om scherp te kunnen zien
acromegalie
chronische aandoening door overmatige productie van groeihormoon, met als kenmerken: vergroting van onder andere neus, oren, kaak, vingers en tenen
actieve immuniteit
immuniteit waarbij de antistoffen door het lichaam zelf aangemaakt worden
acuut
plotseling begin
Addison crisis
acute verergering van de ziekten van Addison
adjuvante behandeling
aanvullende behandeling ná een curatieve behandeling
adrenaline en cortisol
bereiden het lichaam voor op ontwaken, de waakhormonen
aerogene infectie
besmetting via de luchtwegen
afweerreactie
verdedigingreactie van het lichaam
agorafobie
vrees voor grote en te drukke ruimten
agranulocytose
nauwelijks witte bloedcellen in het bloed door een beschadiging van het beenmerg
aldosteron
een bijnierschorshormoon dat zorgt voor water- en zoutopname in de nieren; het zorgt voor terugresorptie van Na+-deeltjes
algemene ziekteverschijnselen
verschijnselen waarbij het gehele lichaam betrokken is, die zich niet meer beperken tot lokale verschijnselen
allergie
abnormale afweerreactie op een prikkel van buiten
anafylactische shock
shock optredend door een heftige allergische reactie
aneurysma
zwakke en verwijdde slagader
angiografie
röntgenonderzoek van de slagaders met gebruik van contrastvloeistof
antidiuretisch hormoon (ADH)
hypofysehormoon, dat water terugresorbeert in de nieren
antigeen
lichaamsvreemde stof of ziekteverwekker
antigeen-antilichaamcomplex
een antigeen gekoppeld aan een antilichaam waardoor het antigeen geen ziekmakend vermogen meer heeft op het lichaam
antihypertensiva
middelen om de bloeddruk te verlagen
antilichamen
antilichamen of immunoglobulinen
antimycoticum
medicijnen tegen een schimmel
antiserum
serum met afweerstoffen
antistoffen
door lymfocyten gemaakte stoffen die ziekteverwekkers kunnen doden
1
Pathologie
antistollingsmiddelen
geneesmiddelen om de stolling tegen te gaan
anurie
de nieren produceren minder dan 50 milliliter urine per dag
aortabroekprothese
de vervanging van het vernauwde gedeelte van de aorta en een deel van de afvoerende beenarteriën door een prothese van kunststof
apnoe / apneu
ademstilstand
arteriële bloedgasanalyse
methode waarmee de pO2, de pCO2 en de pH van het slagaderlijke bloed wordt onderzocht
arteriële trombose
afsluiting van een slagader door een bloedstolsel
arteriosclerose
proces waarbij door degeneratie het aantal elastische vezels in de arteriële vaatwand afneemt
ascites
vrij vocht in de buikholte
aspiratiepneumonie
longontsteking als gevolg van verslikken
asthma bronchiale
ziektebeeld waarbij sprake is van chronisch ontstoken luchtwegen, met een grotere gevoeligheid van de luchtwegen en aanvalsgewijze kortademigheid, hoesten en een piepende of zagende ademhaling
asthma cardiale
ernstige benauwdheid door een falend linkerhart
aterme partus
bevalling na een normale zwangerschapsduur van 37 tot 42 weken
atheromateuze plaque
plaatselijke ophoping van LDL met cholesterol en dode cellen
atherosclerose
proces waarbij vetachtige stoffen zich hechten aan de binnenwand van de slagaders
atopisch eczeem
constitutioneel eczeem, veel voorkomende chronische huidaandoening met een jeukende ontsteking van de huid gepaard gaand met roodheid, zwelling, vochtafscheiding, blaasjes, kloofjes en veelal een extreem droge huid
atopische constitutie
aanleg voor een allergie
auto-immuunziekte
afweerreactie tegen lichaamseigen weefsel
auto-intoxicatie
door het lichaam zelf veroorzaakte vergiftiging
automutilatie
zelfverwonding, zichzelf opzettelijk letsel toebrengen
B bacillen
staafvormige bacterie
bacteriëmie
bacteriën in de bloedbaan
bacteriën
eencellige plantaardige micro-organismen
basaalcelcarcinoom
vorm van huidkanker, een huidkleurig bobbeltje met een glanzend, glazig aspect en kleine bloedvaatjes; op den duur verandert het bobbeltje in een zweertje met een korstje
benigne
goedaardig
benigne gezwellen
goedaardige gezwellen
benigne prostaathypertryofie
goedaardige prostaatvergroting
besmetting
overdracht van ziekteverwekkers
besmettingsweg
de weg die de ziekteverwekker aflegt
bevolkingsonderzoek
(secundair) preventief onderzoek onder de bevolking naar bepaalde aandoeningen, bijvoorbeeld borstkanker
bezinkingssnelheid van de erytrocyten
snelheid waarmee de erytrocyten in (onstolbaar gemaakt) bloed bezinken
(BSE) bijniermerg
het binnenste gedeelte van de bijnier, dat adrenaline en noradrenaline produceert
bijnierschors
het buitenste gedeelte van de bijnier, dat verantwoordelijk is voor de productie van aldosteron en cortison; het bestaat uit drie lagen
bijnierschorsinsufficiëntie
aandoening met een tekort aan bijnierschorshormonen (aldosteron en cortisol); met name het tekort aan cortisol kan ernstige gevolgen hebben
bingedrinken
snel achter elkaar 5 tot 6 glazen alcohol innemen
biologicals
biologische medicijnen die bestaan uit stoffen die ook in het lichaam voorkomen.
biopsie
weghalen van een stukje weefsel
bipolaire stoornis
ziekte waarbij twee uitersten (tegenpolen) bestaan, namelijk de ontremming (manie) en te sterke remming (depressie)
2
Begrippenlijst
bloedstolling
samenklontering van bloedplaatjes (trombocyten) waardoor zich een bloedstolsel (trombus) vormt. Daarna ontstaat over de wond een netwerk van fibrinedraden waarin andere bloedbestanddelen blijven steken. Aan de oppervlakte droogt het fibrinenetwerk op en vormt een korst.
boezemfibrilleren
ritmestoornis waarbij een ongecoördineerde, snelle en onwillekeurige samentrekking van de spiervezels in de boezems van het hart ontstaat
borstontsteking
ontsteking van de borstklier
braakreflex
reflex veroorzaakt door prikkeling van het braakcentrum
bradycardie
te langzame pols (< 50 slagen per minuut)
bradypnoe
te lage ademfrequentie
brandwond
wond die ontstaat door hitte (vlammen, hete vloeistoffen), elektriciteit, straling en chemische stoffen
bronchospasme
vernauwing van de luchtweg door samentrekken van de spieren in wand van de luchtwegen
buis van Eustachius
verbinding tussen de neus-keelholte en het middenoor
bypass
omleiding om de vernauwde kransslagader
C carcinoma in situ
voorstadium van een carcinoom
carcinoom
kwaadaardige tumor uitgaande van dekweefsel
cardiovasculair risicomanagement
het behandelen en begeleiden van patiënten op basis van een risicoprofiel voor hart- en vaatziekten
cardioversie
het via elektroden toedienen van een stroomstoot om de hartritmestoornis te doorbreken en weer een normale, regelmatige hartslag te bereiken
cataract
staar, troebele lens
cattare
ontsteking in het oppervlak van de slijmvliezen
cellulaire afweer
witte bloedcellen die direct reageren op het antigeen
centraal veneuze druk
druk in de centraal gelegen aders (onder andere de bovenste holle ader)
cerebrovasculair accident
herseninfarct of hersenbloeding
cervixcarcinoom
baarmoederhalskanker
chemotherapie
behandeling met behulp van chemische stoffen
cheyne-stokes-ademhaling
ademhaling waarbij de diepte en frequentie van de ademhaling zeer onregelmatig zijn door een voortdurende afwisseling van hypopnoe, hyperpnoe, hypopnoe en apnoe
cholesterol
vetachtige stof
cholesterolratio
verhouding tussen totaal gehalte aan cholesterol (TC) en HDL
chromosoom
een onderdeel van de celkern waarin het erfelijk materiaal in de genen licht opgeslagen
chronic obstructive pulmonary disease
chronische obstructieve longziekten, een verzamelnaam voor longaandoeningen, zoals chronische
(COPD)
bronchitis en longemfyseem
chronisch
langzaam, sluipend met een langdurig verloop
chronische bronchitis
chronische ontsteking van de bronchiën waarbij de symptomen minstens drie maanden per jaar gedurende twee opeenvolgende jaren aanwezig zijn
circadiaans ritme
het slaap-waakritme of de dag-en-nachtcyclus
claudicatio intermittens
etalagebenen, een herhaaldelijk optredend zuurstoftekort in de benen door inspanning, waardoor even gerust moet worden voordat de patiënt weer verder kan lopen
claustrofobie
vrees voor te kleine ruimten
coeliakie
gestoorde darmfunctie door gluten overgevoeligheid
cold turkey
plotselinge onthouding van een verslavend middel gepaard gaand met ernstige ziekteverschijnselen
colposcoop
onderzoek van de baarmoedermond met een sterk vergrotende microscoop
comazuipen
bewusteloos raken door alcoholgebruik
commensalen
bacteriën die in ons lichaam voorkomen en geen ziekte veroorzaken en soms ook een nuttige functie hebben
complicatie
bijkomende aandoening
3
Pathologie
conditie
toestand waarin het menselijk lichaam op een bepaald moment verkeert
constitutioneel eczeem
atopisch eczeem, veel voorkomende chronische huidaandoening met een jeukende ontsteking van de huid, die gepaard gaat met roodheid, zwelling, vochtafscheiding, blaasjes, kloofjes en veelal een extreem droge huid
contactbloeding
bloedverlies tijdens of vlak na de geslachtsgemeenschap
contractuur
verstijving van gewrichten waardoor een dwangstand ontstaat
contusie
kneuzing
COPD
chronic obstructive pulmonary disease; hieronder vallen chronische bronchitis en longemfyseem
coronaire sclerose
sclerose in de kransslagaderen
cortisol
een bijnierschorshormoon dat je produceert onder invloed van stress
C-reactief proteïne
door de lever aangemaakt eiwit; binnen 6 tot 8 uur na het ontstaan van een ontsteking zijn de waarden sterk verhoogd
crepitaties
kraken
CT-angiografie
computertomografie bij onderzoek van de vaten
curatieve behandeling
behandeling die gericht is op genezing
curettage
een klein beetje weefsel uit de baarmoeder verwijderen via de vagina, met een zuigertje of een lepelvormig instrumentje
cytoscopie
kijkonderzoek in de blaas
cytostatica
chemische stoffen die de celgroei remmen
D dauwworm
een vochtige afscheiding, die lijkt op dauwdruppels afkomstig van rode eczeemplekken
debridement
wondtoilet, een handeling die is gericht op het schoonmaken van de wond (uitspoelen en verwijderen van afgestorven weefsel)
decompensatie
het falen van lichaamsfuncties doordat de draaglast groter is dan de draagkracht
decompensatio cordis
hartfalen
decubitus
doorligwond, wond die ontstaat onder invloed van drukkrachten, of drukkrachten in combinatie met schuifkrachten
deficiëntieziekten
tekort aan essentiële voedingsstoffen
degeneratie
afname van de kwaliteit van weefsel
dehydratie
uitdroging
depressie
een langdurende toestand van somber voelen
dermatoom
verzorgingsgebied van een ruggenmergzenuw
desinfecteren
ontsmetten
DEXA-meting
methode om de botmineraaldichtheid te meten
diabetes insipidus
aandoening waarbij de nieren te veel water uitscheiden, met kans op uitdroging
diabetes mellitus
chronische aandoening waarbij het koolhydraat-, eiwit- en vetmetabolisme is verstoord, door een
(= suikerziekte)
absoluut of relatief tekort aan insuline
diabetes mellitus type 1
totaal insulineafhankelijke diabetes
diabetes mellitus type 2
diabetes waarbij een relatief insulinetekort is
diabetische nefropathie
nieraandoening door suikerziekte
diabetische neuropathie
aandoening van de zenuwen door suikerziekte
diabetische retinopathie
netvliesafwijking door suikerziekte
dialyse
niervervangende behandeling om afvalstoffen en overtollige stoffen uit het bloed te filteren
diastolische druk
onderdruk, de laagste druk die tijdens de ontspanningsfase van de hartkamers in de slagaders ontstaat
diep veneuze trombose (DVT)
een bloedstolsel (trombus) vormt een acute belemmering van de bloedstroom in een diepe ader
dipslidemethode
methode om bacteriën in de urine aan te tonen
direct preparaat
materiaal wordt uitgesmeerd op een glaasje en zo nodig bewerkt voor microscopisch onderzoek
directe afweerreactie
direct optredende ontstekingsreactie met pijn, warmte, roodheid, zwelling en functieverlies
4
Begrippenlijst
directe kosten
kosten verbonden aan de zorg van zieke mensen (bijvoorbeeld diagnose, behandeling, verzorging)
distorsie
verzwikking
diurese
mictie overdag
diverticulitis
ontsteking van de wand van divertikels (uitstulpingen in de wand van de dikke darm)
dominante overerving
overheersende erfelijke afwijking
doorbraakpijn
plotselinge verergering van bestaande pijn, spontaan of bij bewegen
doorligwond
decubitus, wond die ontstaat onder invloed van drukkrachten, of drukkrachten in combinatie met schuifkrachten
doppleronderzoek
onderzoeksmethode om de bloedstroom in het hart te beoordelen
dorstproef
test om het concentrerend vermogen van de nier mee te bepalen
dotterbehandeling
oprekken van de vernauwde kransslagader met behulp van een ballonnetje
draagkracht
de kracht die de mens heeft om moeilijke situaties te dragen
draaglast
de last of moeilijke situaties die de mens te verdragen krijgt
draagster
draagt de erfelijke afwijking en kan deze doorgeven, maar heeft zelf de ziekte niet
drain
hulpmiddel waarmee lichaamsvloeistoffen afgevoerd worden
dreigende abortus
abortus imminens, die gepaard gaat met symptomen, zoals vaginaal bloedverlies
druppelinfectie
besmetting via kleine druppeltjes die vrijkomen door hoesten of niezen
dwarslaesie
letsel van het ruggenmerg
dyspnoe
gevoel van ademnood, benauwdheid
dyspnoe d’effort
kortademigheid bij inspanning
dyspnoe de repos
kortademigheid in rust
E echocardiografie
het met ultrageluidsgolven verkrijgen van een beeld van het hart
eclampsie
het tijdens de zwangerschap of direct daarna voorkomen van insulten bij een zwangere die voor de zwangerschap geen epilepsie had
eilandjes van Langerhans
klompjes klierweefsel in de pancreas, die onder andere insuline maken en uitscheiden
elektrocardiogram
hartfilmpje, methode waarbij via elektroden de elektrische impulsen in het hart grafisch weergegeven worden
embolie
de afsluiting van een bloedvat door een in de bloedbaan meegevoerde embolus (bloedstolseltje, lucht of vetbolletje)
embolisatie
behandeling waarmee de bloedtoevoer naar de vleesbomen stopt
embryonale fase
tijdens de ontwikkeling van het embryo
empyeem
pusvorming in een bestaande holte
endemie
het aantal mensen met een nieuwe besmetting is ongeveer gelijk aan het aantal mensen dat aan de besmetting sterft of van de besmetting geneest
endogene ziekteoorzaken
ziekteoorzaken van binnenuit, bijvoorbeeld aangeboren afwijkingen
endometriumcarcinoom
baarmoederkanker
enucleatie
uitpellen van de vleesbomen via de buikholte
epidemie
de ziekte komt op grote schaal voor, maar is vooral gebonden aan een bepaalde plek en tijd
epidemiologie
de wetenschap die zich bezighoudt met de herkomst, de oorzaken, de frequentie en de verspreiding van ziekten onder de bevolking
epiduraal hematoom
bloeduitstorting juist buiten de dura mater
episiotomie
een knip met een schaar in het perineum om de schede te vergroten, om de kans op rupturen tijdens de partus (de bevalling) te verkleinen
equaliteit
gelijkmatigheid
etsende werking
beschadigende werking door chemische middelen zoals zuren en logen
etter
pus, een vloeibare massa die ontstaat in een weefsel met infectie door bacteriën, bestaand uit levende en dode bacteriën, beschadigde witte bloedcellen en afgestorven lichaamscellen
euthanasie
toedienen van een dodelijke dosis medicijnen op verzoek van een patiënt
5
Pathologie
eventrecorder
kastje dat de patiënt thuis kan dragen dat veranderingen (events) registreert
exacerbatie
een periode met plotselinge toename van de ziekte
excideren
wegsnijden
exogene ziekteoorzaken
ziekteoorzaken vanuit de directe omgeving
expansieve groei
breiden zich uit, maar breken niet door hun kapsel heen
expiratoire stridor
gierende of piepende ademhaling bij lage luchtwegobstructie
explosief braken
projectielbraken, met grote kracht braken vanwege een afsluiting van de maaguitgang
extracellulaire ruimte
alle ruimten in het lichaam buiten de cellen
extrasystole
een te vroeg optredende hartslag door een prikkel die niet ontstaan is in de sinusknoop
F fagocytose
het opeten van ziekteverwekkers door de witte bloedcel
fantoompijn
pijn of jeuk aan een deel van het lichaam dat niet meer aanwezig is (na amputatie)
farmacodynamiek
beschrijving van wat het medicijn met het lichaam doet
farmacokinetiek
beschrijving van wat het lichaam met een medicijn doet
FAST-test
test voor het herkennen van een CVA: Face, Arm, Spraak, Tijd
favisme
massale hemolyse (te gronde gaan van rode bloedlichaampjes) na het eten van tuinbonen
feedbackmechanisme
een mechanisme dat het evenwicht van een activiteit regelt: bij een verstoring van dat evenwicht stuurt je lichaam een signaal terug naar de bron, die de activiteit dan remt of opvoert
FEV1
(Engels) ‘forced expiratory volume in 1 second’, de maximale hoeveelheid lucht die je in 1 seconde kan uitblazen
fissuur
scheurtje in het bot
flegmone
ontstekingsproces verspreidt zich in het gehele weefsel
flowmetrie
meten van de urinestroom tijdens de mictie
fobie
ziekelijke angst of vrees, gebonden aan een bepaalde situatie
foetale fase
periode tussen de twaalfde week in de zwangerschap tot aan de geboorte
formatio reticularis
slaap-waakcentrum in de hersenen
fotodynamische therapie
behandelwijze waarbij de tumor vernietigd wordt met licht van een bepaalde golflengte na deze te hebben ingesmeerd met een crème met een fotoactieve stof die wordt opgenomen door de tumorcellen
foudroyant ziekteverloop
zeer snel verloop met ernstige gevolgen of overlijden van de patiënt
fractuur
botbreuk
fundushoogte
de bovenste bolling van de baarmoeder
G gangreen
weefselversterf
gaspen
happende en kreunende ademhaling
gastritis
ontsteking van het maagslijmvlies of de maagwand
gaswisseling
uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide tussen de longblaasjes en de longhaarvaten (op basis van diffusie)
gecompliceerde botbreuk
botbreuk waarbij een deel van het bot naar buiten steekt (open wond)
gele wond
een ontstoken wond die pus bevat
geleidingsstoornis
stoornis waarbij de geleiding van de geluidsprikkel wordt belemmerd
gen
drager van één erfelijke eigenschap
genetisch
erfelijk
genitale infectie
besmetting via de slijmvliezen van de geslachtsorganen
gesloten wond
een weefselbeschadiging waarbij de huid of het slijmvlies intact is gebleven
gewassen plas
midstreamurine, schone urine bestemd voor onderzoek
gewrichtsmuizen
losliggende kleine stukjes bot in een gewricht
gezondheid
toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welbevinden (WHO)
6
Begrippenlijst
gezondheidsvoorlichting- en opvoeding
voorlichting om gezondheid in het algemeen te bevorderen
(GVO) gezwel
tumor, massa weefsel door woekerende cellen
gigantisme
reuzengroei
glucosurie
suiker in de urine
GOLD-classificatie
classificatiesysteem om de ernst van de COPD uit te drukken volgens GOLD (Global initiative for chronic Obstructive Lung Disease)
granulatieweefsel
goed doorbloed weefsel dat er korrelig, glanzend en donkerrood uitziet
groeihormoon
hypofysehormoon dat de productie van groeifactoren reguleert
gynaecomastie
overmatige ontwikkeling van de mannelijke borstklieren
H haematemesis
bloedbraken
hallucinatie
een stoornis in de waarneming die niet te corrigeren is
hartblok
ritmestoornis waarbij de kamers van het hart slechts enkele of helemaal geen prikkels krijgen doorgegeven
hartfalen
verminderde pompfunctie van het hart
hartinfarct
afsterven van een gedeelte van de hartspier door zuurstoftekort
hartminuutvolume
de hoeveelheid bloed die het hart per minuut uitpompt
HELLP-syndroom (hemolysis elevated
syndroom met een verhoogde afbraak van rode bloedcellen en bloedplaatjes en met
Liver enzymes low platelets)
leverfunctiestoornissen
hematocriet
volume rode bloedcellen per liter bloed
hematogene infectie
besmetting via de bloedbaan
hematogene metastasering
de kwaadaardige tumor zaait uit via de bloedbaan
hematoom
inwendige blauwe plek, bloeduitstorting
hemiparese
eenzijdige verlamming van arm en/of been
hemodialyse
niervervangende behandeling waarbij het bloed door een dialyseapparaat geleid wordt
hemoglobine
hoeveelheid kleurstof in de rode bloedcellen per liter bloed
hemolyse
massaal te gronde gaan van rode bloedlichaampjes
hepatitis B-virus
virus dat hepatitis B veroorzaakt
hersendood
hogere hersenfuncties (geen bewustzijn) en ademhaling ontbreken door schade aan de hersenen; maar hartslag en bloeddruk zijn wel aanwezig
herseninfarct
letsel in de hersenen door tekort aan bloedvoorziening
heupdysplasie
wanverhouding tussen de heupkop en de heupkom in het bekken
histamine
stof die onder andere vrijkomt bij allergische reacties en onder andere een vaatverwijdende en bronchusvernauwende werking heeft
homeostase
evenwicht
hormonale therapie
behandeling met hormonen
huishoudelijk reinigen
het verwijderen van zichtbaar vuil en onzichtbaar organisch materiaal, zodat ziekteverwekkers zich niet kunnen verspreiden of vermenigvuldigen
hulpademhaling
het inschakelen van de hulpademhalingsspieren bij kortademigheid
humaan immunodeficiëntie virus (hiv)
het virus dat als verwekker van aids wordt beschouwd
humorale afweer
afweer van het lichaam door antilichamen of immunoglobulinen
hypercapnie
te hoge pCO2 in het slagaderlijke bloed
hypercholesterolemie
vetstofwisselingsstoornis met een te hoog cholesterolgehalte in het bloed
hyperemesis gravidarum
overmatig braken in de eerste drie maanden van de zwangerschap, met tekenen van uitdroging en gewichtsverlies tijdens de zwangerschap
hyperglykemie
een overmaat aan glucose in het bloed
hyperoxygenatie
een overmaat aan zuurstof in het bloed
hyperpigmentatie
vermeerdering van de pigmentatie van de huid
7
Pathologie
hyperpnoe
verdiepte ademhaling
hypertensie
bij herhaalde meting vastgesteld verhoogde bloeddruk
hyperthermie
kerntemperatuur boven de 41 ºC
hyperthyreoïdie
aandoening waarbij de productie van schildklierhormonen te hoog is
hypertrofisch litteken
te veel littekenweefsel waardoor dit boven het oppervlak uitsteekt
hyperventilatiesyndroom
ontstaan van hyper- en tachypnoe als gevolg van emoties, nervositeit of spanningen, zonder dat hieraan een acidose voorafgaat, waarbij de patiënt te veel CO2 uitademt
hypocapnie
te lage pCO2 in het slagaderlijke bloed
hypofyse
een klein kliertje gelegen achter de neusrug, dat is verbonden met de hypothalamus en dat verantwoordelijk is voor de productie van een aantal belangrijke hormonen
hypofyseadenoom
goedaardig gezwel van de hypofyse
hypoglykemie
een te laag glucosegehalte in het bloed = te lage bloedsuikerspiegel
hypopnoe
oppervlakkige ademhaling
hypotensie
te lage bloeddruk
hypothalamus
belangrijk centraal onderdeel van de hersenen; de hypofyse beïnvloedt de functie van de hypofyse
hypothermie
kerntemperatuur beneden de 35 ºC
hypothyreoïdie
aandoening waarbij de productie van schildklierhormonen te laag is
hypovolemische shock
shock ten gevolge van te weinig volume in de bloedbaan (bijvoorbeeld door vocht en/of bloedverlies)
hypoxemie
een te lage pO2 in het slagaderlijke (arteriële) bloed
hypoxie
zuurstoftekort van de weefsels
hysterectomie
operatief verwijderen van de baarmoeder
hysteroscopie
kijkonderzoek in de baarmoeder
I IBD
inflammatory bowel disease, een (chronische) ontsteking in de wand van de dunne of de dikke darm
IBS
irritable bowel syndrome, een verkramping van spieren in de wand van de dikke darm
ileïtis terminalis
ontsteking van het laatste deel van de dunne darm (ileum)
ileus
afsluiting van een darm
immuniteit
niet vatbaar zijn voor een infectieziekte
immunodeficiëntie
een stoornis in de werking van de T- en/of B-lymfocyten
immunotherapie
behandeling waarbij het afweersysteem tegen de tumorcelen wordt geactiveerd
incidentie
het aantal nieuwe gevallen van een ziekte per tijdseenheid, per aantal van de bevolking
incideren
insnijden
incubatietijd
de periode tussen de besmetting en het daadwerkelijk ziek worden van de patiënt
indirecte afweerreactie
vorm van afweer waarbij het lichaam immuun wordt voor de ziekteverwekker
indirecte kosten
kosten door de gevolgen van de ziekte zoals ziekteverzuim, uitkering door ziekte, verloren arbeidsjaren
inductiefase
eerste behandelfase bij bloedkanker, met als doel alle kankercellen te doden
infantiele encefalopathie
hersenbeschadiging door letsel tijdens de geboorte
infauste prognose
voorspelling dat de ziekte slecht afloopt
infectie
ziek zijn door ziekteverwekkers
infiltraat
vocht met eiwitten en witte bloedcellen rondom de beschadiging
infiltratieve groei
de cellen dringen omringende weefsels, bloed- en lymfevaten binnen en vernietigen het weefsel
inhalatiecoticosteroïden
geneesmiddelen die de ontsteking van de luchtweg afremmen
inhalator
apparaatje om luchtwegmedicatie in te nemen
inspannings-ecg
elektrocardiogram gemaakt tijdens inspanning
inspiratoire stridor
gierende of piepende ademhaling bij hoge luchtwegobstructie
8
Begrippenlijst
insuline
hormoon uit bètacellen in de eilandjes van Langerhans die zorgen voor een daling van het glucosegehalte in het bloed
intracellulaire ruimte
volume van alle cellen samen
intrinsic factor
stof gevormd in maagcellen die nodig is om vitamine B12 in de dunne darm op te nemen
ischemie
te kort aan zuurstof
isolatie
de patiënt wordt op een aparte kamer gelegd (geïsoleerd)
isotopenonderzoek
onderzoek met behulp van radioactieve stoffen in de bloedbaan
K kaarsvetfenomeen
het ontstaan van witte dikke schilfers door krabben bij psoriasis
kamerfibrilleren
hartritmestoornis waarbij een ongecoördineerde samentrekking van de hartspiervezels van de kamers van het hart ontstaan
keizersnede
ingreep waarbij een incisie in de buikwand wordt gemaakt om de baarmoeder te bereiken
keloïd
woekerend littekenweefsel
ketonlichamen
vetverbrandingsproducten
klaplong
pneumothorax, doordat er een open verbinding is ontstaan tussen de pleuraholte (de ruimte tussen het longvlies en het borstvlies) en de buitenlucht, waardoor lucht van buitenaf de pleuraholte instroomt en de long door zijn eigen elasticiteit in elkaar klapt
klinisch dood
hartslag, bloeddruk en ademhaling ontbreken
klompvoet
aangeboren afwijking waarbij de enkel en voet sterk naar binnen gedraaid staan
kolieken
aanvalsgewijze krampachtige samentrekkingen van spieren die gepaard gaan met hevige (koliek) pijnen
kraambedpsychose
psychose die bij de kraamvrouw ontstaat in de eerste week na de bevalling
kraamvrouwenkoorts
koorts in de eerste dagen na de bevalling
kritische temperatuurverandering
snelle temperatuurverandering
kruisinfectie
infectie overgedragen van de ene persoon op de andere
kunstmatig verworven immuniteit
de immuniteit komt tot stand door de tussenkomst van een ander, bijvoorbeeld door een vaccinatie of het toedienen van antistoffen
kussmaul-ademhaling
een snelle, diepe ademhaling die doorgaat zonder ook maar één enkele adempauze
kwalitatieve test
het aantonen ven stoffen of cellen
kwantitatieve test
het aantonen van hoeveelheden stoffen per etmaal
kweek
voedingsbodem waarop een monster aangebracht wordt vanuit de infectiehaard
L large for gestational age (LGA)
macrosomie, een geboortegewicht van meer dan twee standaarddeviaties boven het gemiddelde bij die zwangerschapsduur
lawaaidoofheid
doofheid door te lange blootstelling aan te sterke geluidprikkel
leukopenie
tekort aan witte bloedcellen
levensverwachting
het aantal nog te verwachten levensjaren van een groep mensen van één bepaalde leeftijd
levercirrose
ziekte van de lever door verlies van levercellen en afzetting van bindweefsel in de lever
lichtstijve pupil
pupillen die niet reflexmatig vernauwen op licht
lijkschouwer
arts in dienst van de GG&GD, die de dood vaststelt in geval van een niet-natuurlijke dood
linksdecompensatie
verminderde pompfunctie van de linker harthelft
lipoproteïnen
deeltjes die bestaan uit een combinatie van vetten en eiwitten
litteken
zichtbaar blijvend restant van het wondgenezingsproces waarbij het oorspronkelijke weefsel vervangen is door bindweefsel (en een andere structuur heeft)
longcarcinoom
een maligne tumor die uitgaat van het longweefsel
longembolie
plotseling afsluiting van een longarterie door een embolus, bijvoorbeeld door een losgeraakt stukje van een trombus
longemfyseem
aandoening waarbij de elasticiteit van de longblaasjes afneemt en het aantal longblaasjes afneemt
9
Pathologie
longkanker
een maligne tumor die uitgaat van het longweefsel
longontsteking
pneumonie, infectie van de onderste luchtwegen
loopoor
ontstekingsvocht dat via een scheurtje in het trommelvlies naar buiten loopt
luchtwegverwijders
geneesmiddelen die de luchtweg verwijden
luxatie
ontwrichting
lymfadenitis
lymfeklierontsteking
lymfangitis
ontsteking van een lymfebaan
lymfangitis carcinomatosa
metastasering die gepaard gaat met lymfoedeem
lymfogene metastasering
de kwaadaardige tumor zaait uit via de lymfebanen
lytische temperatuurverandering
geleidelijke temperatuurverandering
M maagperforatie
gat in de maagwand
macro-organisme
dierlijke ziekteverwekkers die met het blote oog waarneembaar zijn
macrosomie
large for gestational age (LGA), een geboortegewicht van meer dan twee standaarddeviaties boven het gemiddelde bij die zwangerschapsduur
macula
gele vlek, het centrum van het netvlies
maculadegeneratie
achteruitgang van de kwaliteit van het weefsel in de gele vlek
malabsorptiesyndroom
gestoorde opname van essentiële voedingsstoffen door darmaandoeningen
maligne
kwaadaardig
manie
ontremming in het gedrag waarbij overactiviteit overheerst
melaena
teerzwarte (pikzwarte) ontlasting als gevolg van verteerd bloed
melanoma in situ
voorstadium van melanoom waarbij de tumorcellen zich nog beperken tot de opperhuid (epidermis)
melanoom
kwaadaardige vorm van huidkanker uitgaande van de pigmentcellen (melanocyten)
metabole acidose
verzuring die ontstaat door een ophoping van zure stofwisselingsproducten in het bloed
metastasen
uitzaaiingen
metazoën
meercellige dierlijke organismen
methicillineresistente Staphylococcus
bacteriën van het type Staphylococcus aureus die door genmutatie resistent zijn tegen vrijwel alle
Aureus (MRSA)
beschikbare antibiotica; gevreesd als verwekker van ziekenhuisinfecties
micro-embolieën
kleine bloedstolsels
micro-organisme
ziekteverwekkers die alleen met behulp van sterke vergroting, zoals met een microscoop, zichtbaar zijn
mictiepatroon
mictiefrequentie en hoeveelheden geproduceerde urine per etmaal
mictiereflex
aanspannen van de blaasspier na vulling van de blaas
midstreamurine
gewassen plas, schone urine bestemd voor onderzoek
miskraam
abortus, spontaan beëindigde zwangerschap gedurende de eerste 16 weken
moleculair onderzoek
onderzoek naar het DNA van de ziekteverwekkers
monoklonale antilichamen
antilichamen die buiten het lichaam zijn nagemaakt
multicausaliteit
door meerdere oorzaken
myolyse
vleesbomen verwijderen via een kijkoperatie in de buik
myoom
vleesboom
N naaldbiopsie
weghalen van een stukje weefsel met behulp van een naald
natuurlijk verworven immuniteit
langs een natuurlijke weg verkregen immuniteit door de ziekte door te maken
natuurlijke dood
overlijden door natuurlijke oorzaak, bijvoorbeeld een hartstilstand
necrose
weefselversterf
necrotiserende ontsteking
een stof die overal in het lichaam kan ontstaan als gevolg van beschadigd weefsel of een allergische reactie
10
Begrippenlijst
negatieve discongruentie
de groei van de foetus loopt achter op de verwachte groei
neo-adjuvante behandeling
aanvullende behandeling voorafgaande aan een curatieve behandeling
neovascularisatie
nieuwvorming van (kwetsbare) bloedvaatjes
neuropathische pijn
pijn veroorzaakt door letsel van een zenuw
nierinsufficiëntie
onvoldoende functioneren van de nier
niet natuurlijke dood
overlijden door bijvoorbeeld moord of een ongeval
nociceptieve pijn
pijn veroorzaakt door verwonding of aan organen
nodulair melanoom
een ‘hoopje’ tumorcellen in een moedervlek, zichtbaar als een donkerblauw/grijsachtig bobbeltje
NO-meting
meten van de hoeveelheid stikstofmonoxide (NO) in de uitademingslucht
non-compliance
therapieontrouw
normoglykemie
een normaal glucosegehalte in het bloed
nycturie
nachtelijk plassen
O obesitas
vetzucht, adipositas
obsessief-compulsieve stoornis
stoornis waarbij het denken en handelen dwangmatig verloopt
obstipatie
moeizame en soms pijnlijke defecatie met harde, droge ontlasting
ochtendurine
eerste geproduceerde urine na opstaan
oligurie
productie van minder dan 500 ml per etmaal
omgekeerde isolatie
maatregelen om patiënten te beschermen tegen een mogelijk besmetting van buitenaf
oncologie
de wetenschap die gezwellen bestudeert
ongecompliceerde botbreuk
botbreuk waarbij de huid nog intact is (gesloten wond)
open wond
wond waarbij de huid of het slijmvlies beschadigd is
Opiumwet
wet met regels voor het voorschrijven, verstrekken en gebruik van opiaten
oppervlakkig verspreidend melanoom
melanoom waarbij de tumorcelen niet diep in de huid groeien en zich oppervlakkig verspreiden, waardoor ze een relatief groot oppervlak beslaan
opportunistische infectie
infectie die ontstaat door een falend immunologisch systeem
opstijgende infectie
infectie die zich verspreidt naar hoger gelegen organen
orthopnoe
kortademigheid tijdens liggen
orthostatische hypotensie
te lage bloeddruk die ontstaat door een plotselinge verandering van de lichaamshouding, zoals vanuit rugligging overeind komen
osmose
waterverplaatsing door concentratieverschillen in verschillende ruimten
osteoporose
botontkalking
overbelasting
belasting die hoger is dan het weefsel aan kan
overloopblaas
de vulling van de blaas met achtergebleven urine levert zoveel druk in de blaas op dat urine verloren gaat
P palliatieve behandeling
behandeling die is gericht op het verminderen van de klachten bij een ongeneeslijke ziekte
palliatieve chirurgische therapie
operatieve behandeling die is gericht op het verlichten van de klachten bij een ongeneeslijke ziekte
palliatieve sedatie
toedienen van slaapmedicijnen en pijnstillers voor het comfort van de patiënt
palliatieve zorg
zorg die is gericht op het comfort van de patiënt
pandemie
de infectieziekte komt voor in meerdere landen en soms zelfs meerdere werelddelen
paniekstoornis
toestand waarbij de angst zo overheerst dat die niet meer onder controle te krijgen is
PAP-klasse
code om de mate aan te geven waarin afwijkende cellen in de baarmoederhals aanwezig zijn
partus
baring, geboorte
passieve immuniteit
immuniteit door het krijgen van antistoffen van een ander
pathogene bacteriën
bacteriën die in ons lichaam ziekte veroorzaken
patiëntenvoorlichting
voorlichting aan kleine groepen patiënten
pCO2
koolstofdioxidespanning, dit is de hoeveelheid opgelost koolstofdioxide (CO2) in het bloed
perceptiestoornis
stoornis waarbij de geluidsprikkel niet wordt waargenomen
11
Pathologie
perfusie
bloeddoorstroming van de longen
perifere weerstand
de druk in de arteriolen en de venulen
perinataal
rond de geboorte
perineumruptuur
ruptuur in het gebied tussen de vagina en de anus
peristaltiek
ritmisch samentrekken van holle organen met voortstuwing van de inhoud tot gevolg
peritoneale dialyse
niervervangende behandeling waarbij het buikvlies als filter functioneert
peritonitis
buikvliesontsteking
peritonitis carcinomatosa
metastasering die gepaard gaat met ontsteking van het buikvlies
peritonsillair abces
abcesvorming binnen de keelamandel
pitting oedeem
oedeem waarin je een putje kunt duwen
placenta praevia
de placenta ligt deels of volledig over het ostium internum van de baarmoederhals
plaveiselcelcarcinoom
kwaadaardige vorm van huidkanker die in beginsel lijkt op een zweertje met een korst of op een verhoornd wratje
pleuritis carcinomatosa
metastasering die gepaard gaat met ontsteking van de pleurabladen
pneumonie
longontsteking, infectie van de onderste luchtwegen
pneumothorax
klaplong: doordat er een open verbinding is ontstaan tussen de pleuraholte (de ruimte tussen het longvlies en het borstvlies) en de buitenlucht, waardoor lucht van buitenaf de pleuraholte instroomt en de long door zijn eigen elasticiteit in elkaar klapt
pO2
zuurstofspanning, dit is de hoeveelheid opgelost zuurstof (O2) in het bloed
polsdruk
het verschil tussen de systolische en de diastolische druk
polydipsie
sterk dorstgevoel
polyurie
productie van meer dan 2 liter per etmaal
polyurie
vermeerderde uitscheiding van urine
poortwachterklier
de lymfeklier die doorgaans als eerste wordt aangetast bij een uitzaaiing
porte d’entree
de plaats waar een ziekteverwekker het lichaam binnenkomt
positieve discongruentie
de groei van de foetus loopt voor op de verwachte groei
postnatale depressie
toestand na de bevalling met stemmingswisselingen en vermoeidheid, verminderde eetlust en hulpeloosheid
postnatale psychose
toestand na de bevalling met verlies van contact met de werkelijkheid
predispositie
aanleg voor een ziekte
pre-eclampsie
hypertensie met proteïnurie, die gepaard gaat met hoofdpijn, visusstoornissen en braken
pre-existente hypertensie
een verhoogde bloeddruk die reeds voor de zwangerschap aanwezig was, of tijdens de eerste helft van de zwangerschap is ontdekt
premature baby
een te vroeg geboren baby
prenataal
voor de geboorte
prevalentie
het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op een specifiek moment in de bevolking
preventie
voorkomen van (de gevolgen van) ziekte
primaire infectie
infectie als direct gevolg van het binnendringen van een ziekteverwekker
primaire preventie
voorkomen van ziekte
primaire wondgenezing
Genezing van een wond met gladde wondranden. De gladde wondranden vallen tegen elkaar, waarna ze door het ontstaan van het fibrinenetwerk gaan verkleven. Er ontstaat zo een zeer smalle wond die een klein litteken achterlaat. De wond geneest snel.
prodromale stadium
het stadium waarin zich prodromen of waarschuwingssignalen voordoen
prodromen
waarschuwingssignalen voorafgaand aan een ziekte, bijvoorbeeld aan een hartinfarct
proefexcisie
wegsnijden van een stukje weefsel
progressief verloop
toename van het aantal en de ernst van de verschijnselen
projectielbraken
explosief braken, met grote kracht braken vanwege een afsluiting van de maaguitgang
prolactine
hypofysehormoon dat de ontwikkeling van het borstklierweefsel stimuleert
prolaps
verzakking van organen in de buikholte
prostaatcarcinoom
prostaatkanker
12
Begrippenlijst
prostaatspecifiek antigeen (PSA)
alleen door de prostaat aangemaakt eiwit
provocatietest
test om de gevoeligheid van de luchtweg vast te stellen voor een bepaalde stof, veelal histamine of metacholine
psoriasis
niet-besmettelijke huidaandoening waarbij er dikke, rode, schilferende plekken op de huid zichtbaar zijn
psychose
toestand van verwardheid, waarbij wanen en hallucinaties op de voorgrond staan
PTSS
posttraumatische stressstoornis, een langdurige toestand van gespannenheid door een traumatische gebeurtenis
punctie
weghalen van vocht met behulp van een naald
pus
etter, een vloeibare massa die ontstaat in een weefsel met infectie door bacteriën, bestaand uit levende en dode bacteriën, beschadigde witte bloedcellen en afgestorven lichaamscellen
pylorusstenose
vernauwing van de maaguitgang
Q Q-koorts
een op de mens overdraagbare ziekte van dier op mens
R radicale behandeling
ruim verwijderen van de tumor, inclusief lymfeklieren
radiotherapie
behandeling met behulp van straling
recessieve overerving
ondergeschikte erfelijke afwijking
rechtsdecompensatie
verminderde pompfunctie van de rechter harthelft
recidief
terugkerende ziekte
reconvalescentiefase
herstelfase
refluxziekte
regurgitatie, aantasting van de slokdarm door terugvloeien van maagzuur
refluxziekte
ziekte van slokdarm door terugstromen van zure maaginhoud in onderste deel van slokdarm
regeneratie
herstel
regeneratievermogen
herstellend vermogen
regulariteit
regelmaat
regurgitatie
refluxziekte, aantasting van de slokdarm door terugvloeien van maagzuur
remissie
periode met een afname van de verschijnselen zonder dat de ziekte geheel verdwijnt
remodellering
proces waarbij het granulatieweefsel omgezet wordt in bindweefsel (littekenvorming)
REM-slaap
stadium 5 in de slaapcyclus waarin het geheugen wordt geordend
resistentie
ongevoeligheid van de ziekteverwekker tegen een bepaald middel
resistentiebepaling
gevoeligheidsbepaling van bacteriën voor antibiotica
respiratoire acidose
verzuring die ontstaat door een te hoge pCO2
respiratoire insufficiëntie
de pO2 in het bloed kan niet via de ademhaling op peil gehouden worden
restverschijnselen
verschijnselen die blijven bestaan na doorlopen van de ziekte
retentie
ophopen van maag of darminhoud door een blokkade of afsluiting
Rijksvaccinatieprogramma
een vaccinatieprogramma van de overheid, dat alle kinderen in de gelegenheid stelt zich tegen bepaalde infectieziekten te laten inenten
rode wond
een genezende wond die goed doorbloed granulatieweefsel bevat
rumineren
door manipulatie het voedsel opgeven en opnieuw kauwen
ruptuur
scheur
S sarcoom
kwaadaardige tumor uitgaande van steunweefsel
SCEN-arts
onafhankelijk arts die zorgvuldigheidseisen van euthanasie toetst
schaafwond
wond die ontstaat door een schurende kracht op de huid
scherp geweld
krachten op het weefsel door een voorwerp of object met een scherp oppervlak, zoals een mes
13
Pathologie
scheurwond
wond die ontstaat wanneer de huid en de onderliggende weefselstructuren met kracht uiteengerukt worden
scheurwonden
wond waarbij het weefsel uit elkaar gescheurd is, waardoor de wond rafelige randen heeft
schildklier
klier aan de voorzijde van de hals, vóór het strottenhoofd dat schildklierhormonen afgeeft onder invloed van de hypofyse
schimmelinfectie
infectie door een schimmel
schimmels en gisten
meercellige plantaardige micro-organismen
schouderdystokie
wanverhouding tussen schouders en hoofd van de baby waardoor de schouders van de baby tijdens de baring ingeklemd kunnen raken
schub
plotselinge opvlamming van multipele sclerose
scybala
harde brokken ontlasting
secundaire infectie
een infectie die niet direct ontstaat door het binnendringen van een ziekteverwekker
secundaire preventie
vroegtijdig opsporen van de ziekte
secundaire wondgenezing
Genezingsproces bij wonden die veel vuil bevatten (geïnfecteerd zijn), diep en/of breed zijn, rafelige wondranden hebben (bijvoorbeeld een scheurwond). De wondranden kunnen hierdoor niet bij elkaar komen voor een snelle genezing.
sediment
bezinksel dat na centrifuge van urine ontstaat
sensibilisatie
gevoelig worden van het lichaam voor die stof of ziekteverwekker waardoor het afweersysteem wordt geactiveerd
sepsis
een levensbedreigend situatie, waarbij bacteriën zich vermenigvuldigen in de bloedbaan
septische shock
shock als gevolg van sepsis
serologisch onderzoek
bloedonderzoek op antistoffen tegen bepaalde micro-organismen
serumziekte
overgevoeligheidsreactie op de toediening van soortvreemde eiwitten in het antiserum
shunt
verbinding tussen slagader en ader
sikkelcelcrisis
klontering van afwijkende rode bloedcellen (sikkelcelziekte) bij lage zuurstofspanning
slaapcyclus
bestaat uit 5 stadia; per nacht doorloop je 4-5 slaapcycli.
slaaphygiëne
maatregelen om de slaap zo optimaal mogelijk te maken
slokdarmdivertikel
uitstulping naar buiten in de wand van de slokdarm
small for gestational age (SGA)
een abnormaal laag geboortegewicht
snijwond
wond met gladde wondranden, die ontstaat door het snijden met een scherp voorwerp, (ook het scalpel van de chirurg) door de huid en de onderliggende weefselstructuren
solutio placentae
vroegtijdige loslating van de placenta door een bloeding achter de placenta
somatotropine
opbouwend en herstellend hormoon, het slaaphormoon
spasticiteit
onvrijwillige en ongecontroleerde samentrekkingen van spieren
speculum
eendenbek
spina bifida
‘open rug’, een onvolledige sluiting van het wervelkanaal in het laagste gedeelte van de wervelkolom
spirocheten
spiraalvormige bacteriën
spirometrie
longfunctieonderzoek
spondylitis ankylopoetica
ziekte van Bechterew
spore
een bacterie in een rustfase
sputum
slijm dat uit de luchtwegen wordt opgehoest
stafylokokken
grampositieve bolvormige bacterie
startpijn
pijn bij bewegen na een periode van rust
startstijfheid
stijfheid bij bewegen na een periode van rust
statinen
geneesmiddelen die de aanmaak van cholesterol in de lever verminderen, waardoor het cholesterolgehalte sterk daalt
steatorroe
vetdiarree als gevolg van een overmaat aan vet in de ontlasting
steekwonden
wond ontstaan door een steek van een scherp voorwerp, zoals een mes
14
Begrippenlijst
stent
een buisvormig verend metalen hekwerkje dat in het bloedvat geplaatst wordt en zo de doorgang openhoudt
sterilisatie
methode om materialen geheel vrij te maken van ziekteverwekkers
stil infarct
hartinfarct zonder de bijgaande verschijnselen van een hartinfarct
stollingseiwitten
eiwitten die betrokken zijn bij het stollingsproces
stomp geweld
krachten op het weefsel door een voorwerp of object met een stomp oppervlak, bijvoorbeeld een knuppel
stopverfontlasting
grijswitte ontlasting door het ontbreken van galkleurstof
stridor
gierend geluid tijdens de ademhaling
stuwing
pijnlijke zwelling van beide borsten na de bevalling
subarachnoïdale bloeding
bloeding in het spinnewebvlies
subduraal hematoom
bloeduitstorting juist onder de dura mater
subklinische infectie
in lichte mate doormaken van een infectie zonder duidelijk herkenbare ziekteverschijnselen
superinfectie
een infectie bovenop een andere infectie
syndroom van Cushing
syndroom waarbij sprake is van een overmatige cortisolproductie
systolische druk
bovendruk, de hoogste druk die in de slagaders ontstaat tijdens de uitdrijvingsfase van de hartkamers
T tachycardie
te snelle pols (> 100 slagen per minuut)
tachypnoe
te hoge ademfrequentie
temperatuurregulerend centrum
hersencentrum dat de lichaamstemperatuur instelt
terminale zorg
zorg die is gericht op comfort van de patiënt in de laatste dagen van het leven
tertiaire preventie
voorkomen dat de symptomen van ziekten verergeren
therapieontrouw
het niet opvolgen van de behandeling, bijvoorbeeld voorgeschreven medicijnen niet slikken
tienjaarsoverleving
percentage patiënten dat 10 jaar na het stellen van de diagnose nog in leven is
toxine
gif
trachelectomie
verwijderen van de baarmoederhals met behoud van de baarmoeder
transient ischaemic attack (TIA)
tijdelijke periode van bloedeloosheid, bijvoorbeeld in de hersenen
triple therapie
behandeling van infectie in maag met bacterie helicobacter pylori door drie medicijnen (twee antibiotica en maagzuurremmer)
trisomie 21
celkern met drie in plaats van twee chromosomen 21
trombolytica
geneesmiddelen om het bloedstolsel op te lossen
trombose
aandoening waarbij er een bloedstolsel wordt gevormd in de bloedvaten
trombus
bloedstolsel ter plaatse
tumor
gezwel, massa weefsel door woekerende cellen
U uitstrijkje
methode om cellen van de baarmoederhals af te nemen voor onderzoek
ulcus ventriculi
zweer in de maagwand
uremie
verhoogd ureumgehalte in het bloed
uremisch coma
coma door ophoping van ureum in het bloed
urge-incontinentie
aandrangincontinentie
urine-incontinentie
onvrijwillig urineverlies
urinekweek
methode om bacteriën uit de urine te kweken
urodynamisch onderzoek
drukmetingsonderzoek om de daadwerkelijke druk in de spier van de blaas te meten
urotheelcelcarcinoom
blaaskanker
uterus myomatosus
baarmoeder met meerdere vleesbomen
uterusextirpatie
operatief verwijderen van de baarmoeder
15
Pathologie
V vaccinatie
inenting
vaginaal toucher
het voelen van de baarmoeder via de vagina
veneuze druk
druk in het aderlijk stelsel
veneuze trombose
afsluiting van een ader door een bloedstolsel
ventilatie
voortdurende verversing van lucht in de longblaasjes (alveoli) door inademing van verse lucht en uitademing van gebruikte lucht
vertigo
duizeligheid
vibrionen
kommavormige bacteriën
vijfjaarsoverleving
percentage patiënten dat 5 jaar na het stellen van de diagnose nog in leven is
virulentie
aanvalskracht van een ziekteverwekker bij een virulente ziekteverwekker zijn slechts kleine aantallen van de ziekteverwekker nodig om een infectie te veroorzaken
virussen
zeer klein micro-organisme dat de cellen van een gastheer, bijvoorbeeld de mens, nodig heeft om zich te kunnen vermenigvuldigen
vlokkentest
wegnemen van vlokken uit de placenta door middel van een punctie
vochtbalans
het evenwicht tussen opname en afgifte van water door het lichaam
vogelgriep
H5N1-virus dat grote sterfte veroorzaakt onder vogels, vooral kippen en kalkoenen; wordt zelden overgedragen op de mens
vriescoupes
dunne plakjes bevroren weefsel voor onderzoek onder de microscoop
vruchtwaterembolie
toestand waarbij er vruchtwater in de circulatie van de moeder is gekomen, en daar ernstige complicaties kan veroorzaken
vruchtwaterpunctie
door middel van een punctie wegnemen van vruchtwater uit de amnionholte
vullingsgraad
de mate van bloed dat de slagaders per hartslag, bij het voelen van de pols, passeert
W waan
een stoornis in het denken die niet te corrigeren is
weerstand
het verweer tegen ziekteverwekkers
Wet op de geneesmiddelen
wet met regels over de productie en het gebruik van geneesmiddelen
wond
verbreking van de natuurlijke samenhang van het weefsel door invloeden van buitenaf
wondexcisie
chirurgische verwijderen van afgestorven weefsel
wondsepsis
ernstige infectie van de wond
wondtoilet
débridement, een handeling die is gericht op het schoonmaken van de wond (uitspoelen en verwijderen van afgestorven weefsel)
zelfonderzoek
jezelf onderzoeken op bijvoorbeeld knobbeltjes in de borst of zaadballen
ziekte van Addison
chronische bijnierschorsinsufficiëntie
ziekte van Cushing
verhoogde ACTH-productie door de hypofyse
zwangerschapshypertensie
een verhoogde bloeddruk in de tweede helft van de zwangerschap, terwijl er voor de zwangerschap een normale bloeddruk bestond
zwarte wond
16
wond met afgestorven weefsel
