DE ROMEINEN KOMEN!! In de museumzaal hangen banieren met tekst. Er staan ook panelen. Ze hangen en staan in groepjes bij elkaar. Ieder banier en paneel heeft een nummer. Dat nummer vind je rechts onder in de hoek. De tentoonstelling heeft 6 verschillende onderwerpen. Ieder onderwerp heeft een eigen kleur. De onderwerpen zijn Algemeen: grijs Huizen: blauw Platteland: geel Wegen: groen Dood en begraven: paars De stad: rood Om de opdrachten op te lossen kijk en lees je op de banieren, de panelen en de tekst in de vitrines. Weet je wat een vitrine is? Een vitrine is een glazen kast waarin oude voorwerpen liggen.
GRIJS De Romeinen komen!! In deze streek woonden lang geleden de Eburonen, een Gallische stam. De Eburonen waren voornamelijk boeren. In de 1ste eeuw voor Christus veroverde Julius Caesar veel land en Gallische stammen (denk maar aan Asterix en Obelix; ook Galliërs ). Hij besliste dat de mensen en het land vanaf dat moment Romeins bezit waren. Vanaf dat moment veranderde alles. Banier 1 Vraag 1: In deze tentoonstelling staan heel veel voorwerpen uit de tijd van de Romeinen. Waar zijn deze gevonden? ______________________________________________________________________________ Vraag 2: Hoelang geleden zijn de Romeinen naar Heerlen gekomen? ______________________________________________________________________________ Kijk in de vitrine Vraag 3: Op de onderste plank liggen dezelfde voorwerpen (nummer 17). Wat denk je dat dit is? _______________________________________________________________________________ Vraag 4: Een plank hoger zie je munten: Romeins geld uit verschillende perioden. Iedere keizer liet zijn eigen afbeelding op de munten drukken. Hoeveel verschillende keizers ontdek je op de munten? _______________________________________________________________________
Loop door naar
BLAUW Toen de Romeinen kwamen….. De huizen van de Eburonen werden gemaakt van hout, wilgentenen, leem en riet. De huizen waren niet zo sterk en gingen snel kapot. De Romeinen bouwden hun huizen liever van steviger materiaal. Zij hadden een heel nieuwe manier van huizen bouwen. Ze gebruikten gebakken klei en beton . De Eburonen namen deze manier over. Op het paneel zie je een afbeelding van een hutje van de bewoners uit deze omgeving. Je ziet ook een Romeinse villa. Vraag 1: In het lijstje staan verschillende bouwmaterialen die gebruikt werden. Wie werkte met welke materialen? Geef ze de juiste plek. Hout, natuursteen, gebakken klei, wilgentenen, riet, beton, leem. Oorspronkelijke bewoners Romeinen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Loop naar de vitrine om de hoek Kijk in de vitrine bij banier 8. Vraag 2: In de vitrine liggen dakpannen. Zie je hoe dik en zwaar de dakpannen zijn? Waar heeft men deze dakpannen gevonden? ___________________________________________________ Vraag 3: Romeinen gebruikten al glas in de ramen en sloten voor op de deuren. Hoeveel Romeinse sleutels tel je in de vitrine? ____________________________________ Loop verder naar het huis. Banier 9 Wist je dat de Romeinen in hun huizen al vloerverwarming kenden? Dit heet een hypocaustum. Ze maakten een vloer. Op deze vloer plaatste men stapeltjes ronde tegels van ongeveer 60 cm hoog. Daaroverheen werd een tweede vloer gemaakt. Een oven zorgde ervoor dat er warme lucht tussen de vloeren werd verspreid. In de muur bouwde men holle bakstenen waar de warmte zich ook kon verspreiden. In dit huis kun je dit goed zien. Banier 7 Wist je dat de Romeinen de uitvinders zijn van beton? De kalksteen die in onze streek gevonden werd, was heel erg geschikt om te gebruiken voor het maken van specie. Ze maakten de beton steviger door er klein brokjes gebakken klei aan toe te voegen. Beton werd bijvoorbeeld gebruikt om rechte vloeren te maken. Vraag 4: Op de pilaren liggen verschillende steensoorten die gebruikt werden bij het bouwen van huizen. Welk steensoort voelt het zachtst?____________________________________________
Banier 10 Kijk in de vitrine tegen de muur Toen de Romeinen kwamen veranderde de inrichting van de huizen. Romeinen hielden wel van luxe en mooie dingen. De wanden in huis werden beschilderd. Dit noemen we fresco’s. Het zijn grote vlakken die in een bepaalde kleur werden beschilderd. Vloerbedekking kende men toen nog niet. Rijke mensen lieten een mozaïekvloer maken. Dat was heel duur. Veel steentjes in verschillende kleuren waren hiervoor nodig. In deze omgeving kwam dit niet vaak voor. Het is dus heel bijzonder als zo’n vloer gevonden word!
Loop verder naar
GEEL Paneel 11 Leven op het platteland De boeren verbouwden eerst net zoveel graag als nodig was voor hun eigen familie. Toen de Romeinen kwamen kregen veel Romeinse soldaten de opdracht om hier te komen wonen. Daardoor was veel meer brood, dus graan, nodig. Ook was er meer vraag naar vlees, wol, leer. De bodem van deze streek was gelukkig heel vruchtbaar. Er kwamen grote graanvelden. Door de verkoop van het graan aan de Romeinen werden de boeren rijk. Loop naar Banier 15 (aan de rechterkant) Lees op de wand. Neem zelf een korreltje spelt uit de glazen pot, pel het schilletje eraf. Je houd dan 1 graankorrel over. Dat is best veel werk. Er is een Nederlands spreekwoord dat hierover gaat: de kaft van het koren scheiden. Het betekent: het waardeloze van het waardevolle scheidden. Romeinen hadden hiervoor een betere oplossing. Ze gebruikten wrijfschalen met een grove bodem om zo sneller de kaft van het koren te scheiden. Je mag het zelf ook proberen. Kijk op de foto’s hoe dit ging. Daarna gingen de korrels in de maalmolen. Om 1 kg. meel te krijgen (= 1 pak meel) was je één uur aan het werk. Wil je zelf graan malen? Dat kan! Probeer maar. Vraag 1: Rechts van de maalmolen staan maalstenen tegen de muur. Waar zijn de maalstenen gevonden en hoeveel maalstenen zijn het? _______________________________________________________________________ Loop verder naar de keuken. Banier 17. Kijk naar het filmpje in de keuken. Vraag 2: De Romeinen hebben veel nieuwe producten meegebracht. Wat hoort niet in het rijtje thuis? Streep het woord door.
Pruimen, aardappelen, kip, olijven, tomaten, wijn, noten. Lees op de wand: Romeinen hielden van pittig eten. Ze gebruikten veel kruiden. Op de tafel staan kruiden in potjes. Vraag 3: Welk kruid vind jij het lekkerst ruiken. Hoe heet dit kruid? ________________________________________________________________________ Vraag 4: Welke noten hebben de Romeinen meegebracht? Kijk in de kistjes. _____________________________en _________________________________________ Romeinen hadden vreemde recepten. Hoe weten we dat? Lees op het paneel: Vraag 5: gevulde muis en …………………………………………………………………………………………...
Vraag 6: Hoe heette de kok van deze recepten? ………………………………………………………… In de keuken staat een vitrine tegen de muur. Vraag 7: Weet jij welke kleur aardewerk in deze tijd favoriet was als tafelservies? ______________________________________________________________________ Vraag 8: Welke kookpot is gevonden in de Voskuilenweg in Heerlen? Kookpot nummer… ______________________________________________________________________ Loop naar Banier 13 Kijk in de vitrine Vraag 9: Welke soorten granen verbouwden men toen al in deze streek? _______________________________________________________________________ Rechts hangt een grote afbeelding van een boer en zijn vrouw. Vraag 10: Welke dieren zie je op deze afbeelding? _______________________________________________________________________ Vraag 11: Zie je ook de kinderen van de boer? Wat denk je dat zij overdag deden? _______________________________________________________________________ Vraag 12: Achter je staat een vitrine met gereedschappen. Het gereedschap wat de boer vasthoud ligt ook in deze vitrine. Het is een………………………………………………………….. Loop verder naar Banier 12. Veeteelt Vraag 13: Dieren waren voor de mensen van toen heel belangrijk. Weet jij waarom? Noem 3 redenen. 1.___________________________________________________ 2.___________________________________________________ 3. ___________________________________________________ Vraag 14: In vitrine ligt op de onderste plank aan de rechterkant een groot voorwerp (nummer 7). Zie je wat het is? Kijk ook op de banier. __________________________________________________________________ Op deze banier lees je ook over de kleding van de mensen van toen. Op de bovenste plank in de vitrine liggen voorwerpen die hiermee te maken hebben. Vraag 15: Welke voorwerpen gebruiken we nu nog? Noem er twee.
____________________en__________________________ Loop door naar
GROEN Banier 19
Wegen
Vraag 1: Tegen de muur staat een kopie van de Romeinse weg Via Belgica. Waar is deze weg gevonden? _______________________________________________________________________ Je ziet een Romeinse brug. Deze brug komt uit Maastricht. Vraag 2: Over welke rivier is deze brug gebouwd? Kies: de Rijn / de Waal/ de Maas. Zet een cirkel om het goede antwoord. Vraag 3: Waarom hebben de Romeinen de brug gebouwd, denk je? ________________________________________________________________________ Vraag 4: Loop naar de grote afbeelding. Waar is dit? ________________________________________________________________________ Vraag 5: Hoe heet de weg die je op de afbeelding ziet? ________________________________________________________________________ Banier 20 Kijk in de vitrine Vraag 6: welk voorwerp in deze vitrine gebruiken we nu nog steeds ? _______________________________________________________________________ In de vitrine zie je ook Romeinse schoenen die gevonden zijn. Loop naar De mijlpaal. Weet je hoe Romeinen de wegwisten te vinden? Ze gebruikten een stenen paal met tekst erin gebeiteld: een mijlpaal. Op een mijlpaal staat nuttige reisinformatie. Je leest wat de dichtstbijzijnde stad is (vicus) en hoelang de reistijd naar de volgende stad is. Ook lees je welke keizer de weg heeft laten aanleggen. Vraag 7: Je ziet hier een mijlpaal. Waar is deze mijlpaal gevonden? __________________________________________________________________________
Loop naar
PAARS Wist je dat…..Romeinen dachten dat een mens na de dood aan een nieuw leven begon in de onderwereld. Alle geschenken kon hij in het nieuwe leven goed gebruiken. De overledenen kregen naast drank en voedsel, keurig bijgezet in serviesgoed, ook persoonlijke bezittingen mee. Zelfs zuigelingen konden hun zuigfles of miniatuur aardewerk als grafgift mee krijgen. Andere grafgiften zijn bronzen en glazen vaatwerk. Banier 22 Kijk in de vitrine Vraag 1: In deze vitrine staan grafgiften. Op de middelste plank zie je glazen flesjes. Weet jij waar de flesjes gevonden zijn?_________________________________________________________ Vraag 2: Wat vind jij het mooiste voorwerp en waarom? ___________________________________________________________________________ Banier 25 Romeinen werden gecremeerd. De asresten gingen in een urn. De urn werd in een askist geplaatst. De Romeinen geloofden dat dit het huis was van de overledene. Vraag 3: De grootste askist komt uit __________________________________________________________________________ Vraag 4: Van wie is deze bijzondere askist? __________________________________________________________________________ Vraag 5: Wat zie je allemaal aan de binnenkant van deze askist? __________________________________________________________________________ Vraag 6: De twee andere askisten zijn allebei gevonden in __________________________________________________________________________ De stenen askisten zijn klein. Dat komt omdat: 0 Mensen veel kleiner waren 0 De as in een urn werd bewaard in een askist Banier 27 Wist je dat … de Romeinen erg gelovig waren? De goden moesten bijvoorbeeld de wegen beschermen. Zelfs waren er aparte goden voor bescherming van de kruispunten! Iedere god had een eigen taak. Enkele voorbeelden: De god Mars beschermde het leger. De god Mercurius beschermde de handelaar en reizigers. De godin Epona beschermde paarden en ruiters. Romeinen droegen een afbeelding van een god in het klein bij zich: een talisman. Het geloof van de Romeinen werd opgelegd aan de bewoners van deze streek.
Kijk op paneel 21 Vraag 7: Wie was de belangrijkste god voor de mensen in deze streek? ___________________________________________________________________ Kijk in de vitrine Vraag 8: Hoeveel beeldjes in de vitrine zie je van de god Mercurius? _____________________________________________________________________
Loop door naar
ROOD Paneel 28
De stad
Door de komst van de Romeinen zijn er steden ontstaan zoals Heerlen en Maastricht. Heerlen heette toen Coriovallum. Voorheen kende men geen steden. De Eburonen woonden in kleine nederzettingen bij elkaar. Banier 29 In de stad ontmoeten de mensen elkaar in een taberna. In Heerlen zijn er meerdere taberna’s geweest: rondom het badhuis van Heerlen zijn veel kruiken, voorraadvaten, drinkbekers en speelstenen gevonden. Romeinen waren gek op gokspelletjes. Vraag 1: Hoe denk je dat we een taberna nu noemen? ______________________________________________________________________ Kijk in de vitrine. Er ligt een spel in de vitrine. Voor het spel liggen speelstenen (nummer 1, 2 en 3). Vraag 2: De speelstenen zijn van verschillend materiaal gemaakt. Weet jij waarvan? 1 __________________________________________________________________ 2 __________________________________________________________________ 3 __________________________________________________________________ Kijk in de vitrine bij banier 31 Bewoners Kijk eens op de tweede plank. Er staan kinderspulletjes die in deze streek gevonden zijn: zuigflesjes, mini aardewerk, een kinderzooltje en een kleine mantelspeld. Op de onderste twee planken liggen dakpannen met afdrukken. Toen de pas gemaakte dakpannen van klei nog te drogen lagen is er zomaar een dier overheen gelopen. Vraag 3: Weet jij welk dier? Een _____________________________________ Hoeveel afdrukken tel je?___________________________________________ Banier 30 stad productieplaats Kijk in de vitrine Vraag 4: Welke beroepen kun je noemen uit deze tijd? Banier 32 Soldaten. Kijk in de vitrine Vraag 5: In de vitrine liggen kogels. Hoe noemen we deze kogels? ____________________ Vraag 6: Wat is het voorwerp bij nummer 4?____________________________________ In deze vitrine ligt een deel van een militair diploma. Als je als Romeins soldaat je diensttijd had voltooid (20 jaar) kreeg je eervol ontslag. Als dank kreeg je een stuk eigen grond. In deze streek is dit militair diploma gevonden. Je mag aannemen dat het van een Romeins soldaat is die hier is blijven wonen. Loop naar de De pottenbakkersoven.
Wist je dat Heerlen beroemd was door het serviesgoed van aardewerk? In Heerlen is een bijzondere kleisoort te vinden die wit blijft na het bakken in de oven. Heel speciaal! Er zijn in het centrum van Heerlen zijn zo’n vijftig pottenbakkersovens opgegraven. Banier 33 Kijk in de vitrine Vraag 7: Welke soorten aardewerk werden gebakken in Heerlen? Noem 7 verschillende voorwerpen. _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ Banier 35 Vraag 8: Wat is de naam van een beroemde pottenbakker uit Heerlen? _______________________________________________________________________________ Langs de wand zie je een pottenbakkerswerkplaats van toen. Op het filmpje zie je hoe een pottenbakker te werk gaat. Achter je staat een zuiltje met een bijzondere kruik. Vraag 9: Waar is de kruik gevonden en voor wie is de kruik gemaakt? ________________________________________________________________________________
Kijk in de vitrine langs de muur: In de vitrine staan allemaal mislukte potten en kruiken. Naast het bordje met tekst ligt iets heel bijzonders. Vraag 10: Het is een klomp klei mat een heel speciale afdruk. Het is de ……………………………………………………………………………………………………van pottenbakker Lucius! Wandplaat Zo zag Heerlen uit in de tijd dat het nog Coriovallum werd genoemd. Vraag 11: Kijk goed en vul de woorden in Via Belgica
Aardewerk
Pottenbakkersoven
Romeins soldaat
Rechts op de tekening zie je een ________________________________________ Linksonder op de tekening wandelt een________________________ met een schild De grote weg links boven noemen we de___________________________________ In het midden staan marktkraampjes. Er word _______________________verkocht. Kijk ook eens in de Schatkamer. Achter de zwarte gordijnen staan vier vitrines. In iedere vitrine liggen spullen die in Heerlen en omgeving zijn gevonden: Een vitrine met juwelen Een vitrine met glaswerk Een vitrine met mooi aardewerk Een vitrine met voorwerpen van brons.
