RE0501 Bangkok
01-12-2004
16:48
Pagina 60
Stad der Tempels
CITYREPORT
Bangkok
60 REIZEN JANUARI 2005
Bangkok was 50 jaar geleden nog een tropisch soort Venetië. Het Bangkok van nu is een gigantische metropool waar de exotische juwelen liggen verstopt tussen immense wolkenkrabbers. Maar de aantrekkingskracht is gebleven. TEKST: HERBERT PAULZEN ∑ FOTOGRAFIE: HERBERT PAULZEN EN JOCHEM WIJNANDS
RE0501 Bangkok
01-12-2004
16:48
Pagina 62
Cityreport BANGKOK
Dé tempel
Een enclave van goud Mocht je nog twijfelen waar ze ooit bij de Efteling hun inspiratie vandaan hebben gehaald, dan krijg je hier het antwoord. Het ommuurde complex van het Royal Grand Palace is een sprookjesland. De koning is slechts op belangrijke feestdagen en bij staatsbanketten in deze prachtige koninklijke residentie te vinden. Het is een verzameling gebouwen in uiteenlopende stijlen, zoals de koninklijke residentie Chakri Maha Prasat, de audiëntiehal, pagoden, paviljoens. Binnen de muren vind je Thailands meest heilige boeddhistische tempel, Wat Phra Kaeo. Adembenemend! Je voelt je een dwerg temidden van mozaïektorens, demonische wachters en andere mythologische fabelwezens, vergulde stoepa’s en pagoden vol blinkende spiegels. Op een gouden altaar staat – 11 meter boven de knielende gelovigen – de 75 centimeter hoge smaragden boeddha.
Uitzicht op de Chao Phraya-rivier
BIRMA
Hoe zit de stad in elkaar?
LAOS
Exotische oases tussen veel beton
THAILAND
Geopend van 08.30 tot 15.30 uur. Entree: € 4, op zondag en boeddhistische feestdagen gratis, maar de paleisgebouwen zijn dan gesloten. Te bereiken via expresbootpier Tha Chang.
Bangkok
© CARTO'HAARLEM
CAMBODJA VIËTNAM
MALEISIË
2
1 Stad der Engelen
Bangkok 3
4
5
Foto's vorige pagina's 1 Het Royal Grand Palace bij nacht. 2 Dammen op z'n Thais, met Pepsi-kroonkurken. 3 Thaibokser in Lumphini Boxing Stadium. 4 Kies altijd een taxi met het opschrift 'Taxi-meter'. 5 De kleine floating market in de kanalen van de wijk Thonburi is de laatst overgebleven traditionele watermarkt van Bangkok.
62 REIZEN JANUARI 2005
Officieel heeft Bangkok 8 miljoen inwoners, maar waarschijnlijk zijn het er enkele miljoenen meer. De stad is zo snel gegroeid, dat de infrastructuur geen gelijke tred heeft kunnen houden. De traditionele kanalen hebben plaatsgemaakt voor highways op stelten waarover een trage stroom verstikkend verkeer rolt. Bangkok overweldigt en intimideert bij aankomst. Vochtige hitte, smog en veel wolkenkrabbers. De overgebleven oases van exotische schoonheid, de gouden daken van tempels en pagoden liggen verborgen tussen het beton. Dit is een stad waar je echt je best moet doen om de mooiste plekken te zien. En als zoveel Aziatische supersteden heeft Bangkok meerdere centra. Dus is dit een stad waar je steeds onderweg bent van verborgen parel naar verbor-
gen parel. Ruwweg kun je de stad in drieën verdelen. De rivier Chao Phraya snijdt de stad doormidden. Aan de overkant van de rivier ligt Thonburi, dat – op de tempel Wat Arun en enkele khlongs (kanalen) na – weinig bezienswaardigheden heeft. Ten oosten van de rivier ligt het oude Bangkok, met het Koninklijk Paleis, de belangrijkste tempels zoals Wat Phra Kaeo en Wat Pho, de musea, Chinatown en Khaosan, de wijk die bekend staat om zijn vele en goedkope guesthouses. Ten oosten van de Krung Kasem Road strekt zich het ‘nieuwe’ Bangkok uit, doorsneden door drukke verkeersaders, stadssnelwegen op stelten en de Sky Train. Hier staan de meeste wolkenkrabbers, winkelcomplexen en hotels. Ook vind je hier de uitgaanscentra en verblijft hier het grootste deel van de toeristen.
3 andere plekken om niet te missen ∑ In de tempel Wat Pho vind je Thailands beroemdste liggende boeddha: 46 meter lang, 15 meter hoog en geheel met bladgoud bedekt. Het hele tempelcomplex staat vol boeddhabeelden en pagoden. Open van 08.00 - 17.00 uur, entree € 0,40, expresbootpier Tha Thien. ∑ Wat de Eiffeltoren voor Parijs is, is de middelste toren van Wat Arun voor Bangkok. De toren, geheel bedekt met geglazuurde mozaïekstukjes, is 79 meter hoog en symboliseert de kosmische berg en zetel van de hindoegoden. Open van 08.30 - 17.30 uur, entree € 0,40, expresbootpier Tha Thien. ∑ Het geheel uit teakhout en zonder één spijker opgetrokken Vimanmek Palace werd door koning Rama V als zomerresidentie gebouwd op het eiland Ko Chang en in 1901 stukje voor stukje naar Bangkok getransporteerd. Te bezichtigen aan de Thanon Ratchawithi (Dusit); open van 09.30 - 15.15 uur, traditionele Thaidansen om 10.30 en 14.00 uur, entree € 1,50.
REIZEN JANUARI 2005
Ω
63
RE0501 Bangkok
01-12-2004
16:48
Pagina 64
De leukste markten
Shopping
Het stikt in Bangkok van de grote warenhuizen. Echte consumententempels waar van alles te koop is. Maar leuker en authentieker zijn de markten. Dit vonden wij de leukste:
Rolex op elke straathoek Een Rolex voor 10 euro? Een Ralph Lauren poloshirt of een Louis Vuitton handtasje voor een habbekrats? Bangkok is de hoofdstad van de fake, of het nu om horloges, jeans, schoenen of computerprogramma’s gaat. Zoeken naar imitatiemerkartikelen behoort al jaren tot de grote attracties van Bangkok. Maar intussen grijpen steeds meer benadeelde firma’s naar juridische middelen om die handel tegen te gaan. De kans is aanwezig dat de douane je Cartier-horloge, Benetton T-shirt of Tino Lanzi-schoenen confisqueert.
∑ Chatuchak Weekend Market, de beroemdste markt, wellicht de grootste van geheel Zuid-Oost-Azië. Op zaterdag en zondag van 06.00-18.00 uur (Sky Train station Morchit). Kom ‘s ochtends, tegen de middag is het te druk en te heet. ∑ Nakhon Kasem Market (Chinatown), ook wel de dievenmarkt genoemd, gespecialiseerd in elektronica. ∑ Phak Khlong Market (expresbootpier Saphan Phu), de grootste fruit- en groentemarkt. ∑ Amuletmarkt Sanam Luang (op loopafstand van Grand Palace), boeddhabeelden en fallussen. ∑ Patpong nightmarket (station Sala Daeng), textiel, kleren, leer, souvenirs in de go-go-bar-wijk. ∑ De kleine, nauwelijks toeristische, floating market in de kanalen van Thonburi is uiterst sfeervol, maar je moet er wel heel vroeg voor opstaan. Vermijd toeristenfuik nummer 1: de floating market in Damnoen.
Ontdekt
Vluchtroute riviereiland
Het eiland ontstond in 1722 nadat er een kanaal was gegraven om een rivierbocht af te snijden. Op het eilandje – 6 km in het rond – vestigden zich Mon (een andere etnische groep dan de Thai, maar ook boeddhistisch) in zeven kleine dorpen. Ze bouwden acht tempels en leefden van de pottenbakkerij.
Iedere zondag vertrekt er vanaf de Sathorn-pier (eindpunt Silom Line van de Sky Train) en de Maharaj-pier een speciale Chao Phraya Express Boat (¤ 6 voor een retourticket, te betalen op de pier) naar de Wat Poramaiyikawan, de grootste tempel op Koh Kred. Op de noordoostpunt van het eiland is het een drukte van jewelste: er staan kraampjes met soep, snoep, ijs, frisdranken, souvenirs en kokosnoten. Het betonnen steegje dat rond het hele eiland voert, is hier en in de beide dichtstbijzijnde dorpjes even-
eens omzoomd door stalletjes, winkeltjes en eethuisjes. Voorbij Wat Phai Loon kun je je voor ¤ 0,60 door motorfietsjes naar de andere dorpjes en rond het eiland laten vervoeren. Daar is van drukte niets te bespeuren. Kokospalmen, riet, bamboe, doerian- en andere fruitbomen, een school, een politiebureau, houten huizen op stelten, dat is het. Het cementen pad rust ook op stelten, want het eiland is drassig. Af en toe komt je een brommer tegemoet.
Patpong nightmarket
FOTO: CORBIS
Ook Bangkokkers zijn hun drukke stad soms beu. In het weekend vluchten ze naar Koh Kred, een eiland in de Chao Phraya, op zo’n 20 km van het centrum.
Ω REIZEN JANUARI 2005
65
RE0501 Bangkok
01-12-2004
16:48
Pagina 66
Lokaal vervoer
De luchttrein of de tuktuk Bangkok is geen stad die je te voet verkent. Het is te heet, te vochtig, te druk en alles ligt te ver uit elkaar. Gelukkig is het openbaar vervoer spotgoedkoop en heeft de stad ter ontlasting van de verstopte straten enkele jaren geleden de Sky Train aangelegd. Deze luchttrein zoeft op 10 tot 20 meter hoogte tussen de wolkenkrabbers. De Sky Train is snel, veilig en betrouwbaar en verbindt de meest populaire bestemmingen. Bovendien geeft de luchttrein
ook toegang tot de rivier Chao Phraya, die andere belangrijke verkeersader. Op die rivier is de boot namelijk de leukste en meest frisse manier om je door de stad te verplaatsen: er vaart iedere 20 minuten in twee richtingen een expresboot tussen Nonthaburi in het noorden en Rajburana in het zuiden. Elke paar honderd meter kun je op een pier in- of uitstappen. De stadsbussen zijn een weinig aantrekkelijk alternatief. Het dienstplan
De verbazing is ingewikkeld en de bussen hebben alleen Thaise namen. Daar staat tegenover dat dit jaar de ondergrondse gereed is gekomen, die het Hua Lamphong Train Station verbindt met Bang Sue en onder meer naar de weekendmarkt Chatuchak rijdt. Buiten de spitsuren zijn taxi’s en tuktuks een alternatief voor het openbaar vervoer. Vooral een rit met een tuktuk (luidruchtige open driewieler) moet je een keer meegemaakt hebben. Ze zijn niet weg te denken uit het Bangkokse straatbeeld en in geen enkel vervoermiddel ervaar je de kolkende stad zo intens. Een enkeltje Sky Train kost € 0,20 tot € 1,30, afhankelijk van het aantal zones. Een Three Day Tourist Pass kost € 5,60. Een enkeltje Express Boat kost v.a. € 0,12. Spreek in een tuktuk altijd van tevoren een prijs af, ook al spreekt de bestuurder geen Engels! Een tip: één vinger betekent 10 baht (€ 0,20). Kies bij een taxi altijd voor een taxi met het opschrift ‘taxi meter’. Een taxirit van Sukhumvit naar het Grand Palace kost je ongeveer € 1,50.
Uitgaanstips One night in Bangkok… brengt je van stijlvolle jazzcafés tot holen van verderf. In Bangkok vind je op uitgaansgebied werkelijk alles. De karaokebar ligt naast een Beierse Biergarten en de Hollandse kroeg naast een go-go-bar. ∑ Een absolute must is een avondje Thai boksen, muay thai. Niet zozeer vanwege het gemep als wel vanwege de sfeer: opzwepende muziek en publiek dat massaal gokt. Twee stadions: Ratchdamnoen Boxing Stadium (ma.,wo., do. 18.00 - 21.00 uur, zo. 17.00 - 20.00 uur) en Lumphini Boxing Stadium (di., vr. 18.30 - 23.00 uur, za. 17.00 - 24.00 uur). Entreeprijzen: aan de ring: € 30, daarachter € 16, goedkoopste plaatsen € 10. ∑ Brown Sugar (Thanon Sarasin, achter Lumphini Park), al jaren populaire jazzkroeg. ∑ Round Midnight (hoek Sarasin/Soi Lang Suan), een van de drukste muziekkroegen. ∑ Cheap Charlie’s (Sukhumvit Soi 11), de smalste straatbar van Bangkok behangen met onvoorstelbare bric-à-brac, populair bij buitenlanders. ∑ Royal City Avenue (Rama IX, Huay Khwang), de ‘discomijl’, met house, rock en mainstream.
Geesten als vriend Geesten spelen in het leven van de Thai een belangrijke rol. Je moet ze te vriend houden en daarom zie je overal in Bangkok voor woonhuizen, banken, fabrieken en hotels ‘geestenhuisjes’. Dit zijn kleine schrijnen op palen die meestal overvol zijn geladen met wierookstokjes, lotusbloemen, gekleurde doeken, olifantjes, kleifiguurtjes en fruit. De belangrijkste schrijn staat op de hoek van het drukke kruispunt Rama I en Ratchadamri (Sky Train station Chit Lom), naast het Grand Hyatt Hotel. Dagelijks brengen honderden mensen offers aan de vierhoofdige hindoegod Brahma. Behalve de offers aan de geesteshuizen moeten amuletten de Thai beschermen tegen boze geesten en onzichtbare machten. Op een steenworp afstand van het Grand Palace is de belangrijkste amulettenmarkt van Thailand. Daar vind je talismannen in alle soorten en maten. Van heel goedkoop (hout of klei) tot peperduur (jade) en er moet fiks onderhandeld worden over de prijs. Voor een Thai is een amulet echter pas echt iets waard als een monnik zijn amulet heeft gewijd.
De mooiste wandeling
Geluksenveloppen voor een prikkie De naar schatting 500.000 Chinezen van Bangkok hebben in Chinatown hun culturele identiteit, handelsgeest en feesten zorgvuldig bewaard. Chinatown – gecentreerd rond de anderhalve kilometer lange Yaowarat Road – is een aaneenschakeling van dicht tegen elkaar geperste laagbouw vol neonreclame met Chinese karakters. Her en der verspreid liggen confucianistische en boeddhistische tempels. De drukke hoofdstraten Charoen Krung, Yaowarat, Saphan Han, Songwat en Songsawas zijn met elkaar verbonden door nauwe stegen waar dagelijks een enorme mensenmassa doorheen schuifelt. Een fantastische chaos. Fruit, groente, noedels in alle soorten en maten, verse en gedroogde vis, kruiden. Sacrale parafernalia en wierookstaafjes, boeddhabeelden en goden uit het confucianistische
pantheon, nepgeld met gouden randjes voor begrafenissen en rode geluksenveloppen. Gaarkeukens pruttelen en dampen. Het kost niks en is lekker. Het kost iets meer en het is nog lekkerder in de vele restaurants langs de Yaowarat, waar haaienvinnensoepen, vogelnestjes en geroosterde eenden op de menu’s staan. De Yaowarat wordt ook de goudstraat genoemd, vanwege de tientallen winkels met gouden sierraden. Prozaïscher gaat het eraan toe in andere, dichter bij de rivier gelegen zijstraten, waar winkels en werkplaatsen uitpuilen met verroeste en vers geoliede auto-onderdelen en de stoepen zwart glanzen van aangekoekte olie. Goed uitgangspunt voor een wandeling door Chinatown is het winkelcomplex van River City naast het Royal Orchid Sheraton Hotel aan de Chao Phraya, waar je ook gratis brochures vindt met ingetekende wandelroutes.
REIZEN JANUARI 2005
Ω
67
Pagina 68
Bangkok Praktisch Don Muang International Airport
Ri v er
Lumphini Park
m Silo
De Nederlandse reisbureaumanager Peter de Ruiter (49) woont en werkt al elf jaar in Bangkok. En nog steeds is de liefde niet bekoeld: ‘Dit is de meest vrije stad van Azië.’
gemiddelde neerslag in millimeters gemiddelde temperaturen overdag
HOE KOM JE ER? Dagelijks rechtstreekse vluchten Amsterdam-Bangkok met China Airlines. Retourtje vanaf ¤ 679, info: www.china-airlines.com, 020646100. Bij Eva Air v.a. ¤ 649, info: www.evaair.com.
Tips van Peter de Ruiter ∑ Onderga een traditionele massage bij de Wat Pho. De beroemde tempel is een centrum voor traditionele Thaise medicijnen en massage. Al vanaf zo'n zes euro kun je een weldadige massage krijgen in een van de bijgebouwen. ∑ Een topper is zonder meer fietsen in Bangkok. Je ziet Bangkok van een heel andere kant, in een wijk met veel kanalen waar praktisch geen auto’s zijn. Daar kom je echt in aanraking met de couleur locale. (In nummer 7/8 van 2002 publiceerde REIZEN Magazine een artikel over ‘Biken in Bangkok’. Red.) ∑ Toon respect voor de Thaise normen en waarden. Dus niet teveel bloot, schoenen uit in kamers en tempels en niet met je voetzolen naar iemand wijzen. En maak vooral het koningshuis niet belachelijk, want dat is heilig in Thailand. ∑ De luchtvervuiling is chronisch, met pieken in de ochtenduren en in de namiddag. Mijd tijdens die uren de open tuktuks.
BESTE REISTIJD Bangkok is extreem heet van maart tot mei. In de regentijd (juni - oktober) is het ietsjes minder heet en het regent zelden lang achter elkaar, wel is de luchtvochtigheid dan onaangenaam hoog. De beste reistijd is november t/m februari.
10 jan 31
20 feb 32
30 mrt 33
Roa
70 apr 34
1
kh
Soi Sukhumvit
a
Ro ad
Patpong
‘Bangkok is zo veilig’ ‘Zo’n tien jaar geleden had Bangkok nog een beroerde reputatie: een stad vol smog waar het verkeer altijd vast stond. Maar ik heb altijd gezegd, wacht maar af... en kijk, nu, anno 2005 is de infrastructuur in Bangkok sterk verbeterd en is de stad door het grote Amerikaanse reisblad Travel & Leisure zelfs uitgeroepen tot een van de drie meest geliefde steden ter wereld. Bangkok is de meest levendige en meest vrije stad van Azië. Hier geen perscensuur. Je kunt overal vrij naar toe. De mensen zijn oprecht vriendelijk en zelfs de politieagenten zijn aardig. En er is hier zoveel te doen. Het cultuuraanbod is groot, je kunt hier fantastisch eten, er is een werkelijk overweldigend winkelaanbod en een scala aan uitgaansmogelijkheden. Bangkok is ook de veiligste toeristenstad ter wereld. Nergens kunnen vrouwen zo ongestoord over straat lopen als hier. En contact maken met de inwoners is erg gemakkelijk. De Thai zijn nieuwsgierig naar farangs, de buitenlanders. Je zult warmte ontmoeten, gegarandeerd.’
Ram a IV
Su
Expressway
Ph ra y
a (Wire less) Ro ad
Ch ao
it Road
Withay
6
2 P loench
ri Ro ad
Chinatown
Rama I Road
adam
Ro ad
1 Hotel Atlanta 2 Hotel Federal
5
Ratch
ew )
d
way
(N
Hotels
VI Exp ress
3
Roa
Bangkok
De kenner
I Ex pre ss
ad Ro
4
6 Hua Lam Pong Treinstation
Phe Roa tburi d
Meuang
Charoen Krung
3 Tempel Wat Pho 4 Tempel Wat Arun 5 Makkasan Treinstation
aV
m
Ro ad
Lan Luang Road
Bamrung
1 Royal Grand Palace 2 World Trade Center
Ram
Ph its an ul ok
se
Khaosan
1
Weekendmarkt Chatuchak
way
Koh Kred (eiland)
Ka
voorlichtingsprogramma’s over AIDS. Menu’s vanaf € 4. ∑ Seafood Palace (Sukhumvit, Asoke Square): grote selectie verse vis, kreeft en krabben. Menu’s vanaf € 20. ∑ Gallery Seven (Sukhumvit Soi 11): klein traditioneel Thais eethuis. Hoofdgerechten vanaf € 2,50. ∑ The Canton House (Charoen Krung, Chinatown), gespecialiseerd in dim sum, kleine hapjes gestoofd zeebanket vanaf € 0,40 per ‘setje’ (klanten zijn bijna uitsluitend Chinezen).
g un Kr
In Bangkok kun je eten als een god. De toprestaurants zijn echter vaak in hotels gevestigd of zijn regelrechte toeristenfuiken waar je soms met honderden andere toeristen een folkloreprogramma voorgeschoteld krijgt. Daarvoor kom je natuurlijk niet naar Bangkok. Wij zochten het in leuke, betaalbare en authentieke restaurants. ∑ Cabbages and Condoms (Sukhumvit Soi 12): behoort tot een family planning organisatie, opbrengsten van het (uitstekende) restaurant vloeien o.m. naar
Rama
Leuke en betaalbare restaurants
Krung K asem Ro ad
16:49
ra Br Pok id kl ge ao
01-12-2004
Ph
RE0501 Bangkok
d
2
um
vit
Ro
ad
Sukhumvit
190 150 150 180 320 230 mei jun jul aug sep okt 33 32 32 32 31 31
INFORMATIE Thais Verkeersbureau, tel. 09000400222 (10.00-12.30 uur en 14.0015.30 uur, ¤ 0,35 cent per minuut), www.thaisverkeersbureau.nl, e-mail:
[email protected].
Expressboot
50 nov 31
10 dec 30
VISUM & VACCINATIES Voor reizen korter dan 30 dagen is geen visum vereist. Wel moet het paspoort nog minimaal een half jaar geldig zijn. Er zijn geen specifieke vaccinaties vereist, raadpleeg echter voor vertrek de lokale GG&GD of kijk op www.lcr.nl.
oppassen voor zakkenrollers en op taxichauffeurs die je valse edelstenen (‘Gems’) proberen aan te smeren. Van de rellen die de moslimprovincies in het zuiden van Thailand teisteren, is in Bangkok en de rest van Thailand nauwelijks iets te merken.
GELD 100 Thaise baht = ca. ¤ 2. Geldautomaten en wisselkantoren in overvloed.
ACCOMMODATIE Hotels en guesthouses zijn er in alle prijsklassen, van ¤ 5 voor een donker hol in de rugzakkerswijk Khaosan tot ¤ 1000 in een vijfsterrenhotel. Goede prijs/kwaliteit hebben middenklassehotels als Atlanta (78 Soi 2, Sukhumvit, tel. 0066-2-2526069; www.theatlantahotel.bizland.com), prijzen vanaf ¤ 14 voor een 2-pk. Ook goed: Federal Hotel (27 Soi 11 Sukhumvit, tel. 0066-2-253-01756), prijzen vanaf ¤ 19 voor 2-pk. Beide hotels, met zwembad, zijn zeer gunstig gelegen. Aardig is ook, vanwege het uitzicht, het River View Guest House (768 Soi Panurangsri, Songvad Road; tel. 0066-2-2345429); 2-pers.kamer v.a. ¤ 9 met ventilator, v.a. ¤ 14 met airco.
Expresboot op de Chao Phraya
REISGIDS Beste en meest actuele gids is de Engelstalige Rough Guide to Bangkok (¤ 18,15, ISBN 1843533456, editie november 2004).
Sky Train 1 km
VEILIGHEID Bangkok is een veilige stad waar je hooguit op drukke plekken moet
GEORGANISEERDE REIZEN Prijsvoorbeeld: Fox Vakanties heeft een Bangkok startpakket (vlucht, transfer + één hotelovernachting) v.a. ¤ 578. Kijk op www.fox.nl. TUI heeft een 10-daagse vliegreis met verblijf in hotel, op basis van LO, v.a. ¤ 989 p.p. (www.tui.nl)
INTERNET www.tat.or.th: de officiële website van de Tourism Authority of Thailand is nogal stijfjes, maar geeft redelijke info. www.bangkok.com: Bangkok-site die voornamelijk lijkt te drijven op hotellinks (en commissies?!), maar toch ook leuke en verrassende info biedt. www.bangkokpost.com: de Engelstalige krant van Bangkok voor het laatste nieuws, tips, koersen en weer.
Oordeel van de auteur ‘Voor een kortstondig bezoek is de stad adembenemend. Zorg wel dat je niet teveel wilt, want het klimaat is uitputtend. Het is heerlijk om ’s avonds op een geïmproviseerd terrasje met een Singha-biertje naar het wonderlijke leven op straat te kijken.’ Plus: ∑ Prachtige tempels en paleizen ∑ Rijk geschakeerd uitgaansleven ∑ Fantastische keuken ∑ Winkelparadijs ∑ Goedkoop Min: ∑ Verkeersdrukte ∑ Luchtvervuiling ∑ Herrie ∑ Hitte en luchtvochtigheid
REIZEN JANUARI 2005
69
