BLOESEM- & FRUITGIDS HAGELAND
2 I VOORWOORD
INHOUD 04 DE BLOEI VAN HET HAGELAND, DE GROEI VAN DE STREEK De geschiedenis van de Hagelandse fruitteelt
Er bloeit iets moois tussen u en het Hageland Je moet het echt eens doen in het voorjaar: een lange wandeling of fietstocht maken door de Hagelandse fruitstreek. De prachtige, ontelbare geurende bloesembloempjes jagen die wintervermoeidheid meteen uit je hoofd. De zoemende bijen trekken het lentegevoel helemaal op gang. Hoe dat in z’n werk gaat, vertelt imker Herman Torfs ons graag. Zolang de mensen van het Hageland het zich herinneren, kweken ze fruit. Vroeger waren dat vooral aardbeien, pruimen en perziken, vandaag overheersen de appels en peren. De plukcampagne start in september, maar dankzij de modernste technieken kan je het hele jaar door knapperig vers fruit krijgen. Kijk met ons binnen bij fruitteeltbedrijf Vanhellemont. Het gezin fruittelers toont ons de knepen van het vak, maar ook hoe je met fruit heel creatief te werk kunt gaan. Moeder Jeannine maakt heerlijke confituren, sappen, zelfs pittige jenevers. En met suiker, nog een zoetigheid uit het Hageland, kan je echte kunstwerken maken. Dat bewijzen Dominique Vandermeulen en Lenka Rock, kampioenen in de suikerdecoratie en niet toevallig van Tienen, onze suikerstad. De verrassende fruitstreek is echt een bezoek waard. In deze brochure doe je genoeg inspiratie op om de streek helemaal te ontdekken met wandelingen, fietstochten, arrangementen, scooterritten, een lekker recept en andere suggesties. Monique Swinnen, Voorzitter Toerisme Vlaams-Brabant
GROENE GORDEL Leuven
HAGELAND
BRUSSEL
VLAAMS-BRABANT
07 EEN RUSTIG FRUITARRANGEMENT PLUKKEN OF LEKKER DE BLOEMETJES BUITEN ZETTEN Fruitarrangementen in het Hageland 08 IN DE WOLKEN OF TUSSEN DE BLOESEMS? Op een originele manier door het Hageland 10 EEN RUSTIG DRAFJE OF SNELLER DAN JE SCHADUW? Te paard door het wilde Hageland 11 UITNEEMBARE GIDS Wandelingen en fietsroutes 15 LAAT JE MET PLEZIER OM DE TUIN LEIDEN Op stap in groep
“ Daar is de lente, daar is de zon bijna - maar ik denk dat ze weldra zal komen-, de phallus impudicus staat al in bloei en de blaadjes krijgen bomen! De bloembollen barsten open met een knal en de meisjes ontbloten de kuiten, de bouwvakkers hebben na ‘n nare tijd weer iets om naar te fluiten! ” © JAN DE WILDE — EEN VROLIJK LENTELIED
16 PASSIE VOOR VRUCHTEN OF VERSTAND VAN ZAKEN? Op bezoek bij fruitteeltbedrijf Vanhellemont 19 EEN APPELTJE MET IEMAND SCHILLEN OF IEMAND EEN PEER STOVEN? Recept van chefkok Simon Goyens 20 DE KONING VAN DE HONING OF DE HOFNAR VAN DE BIJENKONINGIN Het zoete Hageland 22 GEK OP HET KLONTJE OF LIEVER GEEN PONDJE VOOR HET KONTJE? De klontjes van Tienen 24 PUBLICATIES EN ADRESSEN
4 I GESCHIEDENIS
D E G E S C H I E D E N I S VA N D E H A G E L A N D S E F R U I T T E E LT
De bloei van het Hageland, de groei van de streek
GESCHIEDENIS I 5
Het begon ongeveer een eeuw geleden met enkele perzikbomen op de stenige zuiderhellingen van het Hageland. Vandaag telt de streek liefst 1.868 hectaren perenboomgaarden en 1.535 hectaren appelboomgaarden, goed voor een kwart van de totale Vlaamse productie. Zolang de Hagelanders het zich kunnen herinneren, kweken ze een heel gamma fruit: vooral pruimen, perziken, aardbeien, appelen en peren. Er was van oudsher genoeg plaats in de landelijke streek voor landbouw en fruitteelt. Perziken zijn er nog steeds, maar niet zo veel. Ooit kleurden dorpen als Gelrode paars van de perzikbloesems en wierpen
kleine familiebedrijfjes zich met succes op de aardbeiteelt. Maar enkele wisselvallige oogsten en de harde buitenlandse concurrentie deed de perzik- en aardbeiteelt de das om. STERKHOUDERS
Appels en peren zijn de absolute sterkhouders. In de jaren 1940 schakelden de professionele telers
JONAGOLD: Een grote appel met een roodgroene kleur en een veelzijdige, zoetzure smaak. Lekker als tussendoortje en in gerechten.
over van hoogstam- naar de meer lucratieve laagstamcultuur, en in 1945 verenigden ze zich in een coöperatieve veiling. Vandaag maakt de fruitveiling van Glabbeek deel uit van de Belgische Fruitveiling, de grootste Belgische organisatie van fruittelers. De appel- en perenteelt situeert zich vooral in het zuidoostelijke deel van het Hageland, in de gemeenten Tielt-Winge, Bekkevoort, Glabbeek, Geetbets, L i n t e r, Kortenaken, Landen, Zoutleeuw. Kortom, de regio die
grenst aan het Limburgse Haspengouw dat ook een echte fruitstreek is. OUDE EN NIEUWE RASSEN
Bij de peren scoren vooral de rassen Conférence en Doyenné du Comice goed. Bij de appels gaat het traditioneel om een grote variatie: van Golden tot Boskoop, van Elstar tot Franse renet. In de jaren 1980 kende de Jonagold een steile opmars in heel Europa. De nieuwe variëteit was ontwikkeld op basis van de soorten Jonathan en Golden Delicious. Ze lag
6 I GESCHIEDENIS
FRUITARRANGEMENTEN I 7
HOOGSTAM VERSUS LAAGSTAM Je vindt ze nog hier en daar in het landschap, de hoogstamboomgaarden. Maar vaak zijn ze niet meer dan mooie, kleine landschapselementen die herinneren aan de fruitteelt van decennia geleden. Al na de Eerste Wereldoorlog ruimden de eerste hoogstamboomgaarden plaats voor rijen kleinere fruitbomen. De lage bomen staan dichter bij elkaar, ze zijn veel gemakkelijker te snoeien en te plukken en ze leveren veel meer fruit op per hectare. De doodsteek van de hoogstam kwam er in de jaren 1970 toen de Europese Unie een rooipremie voor boomgaarden invoerde om de overproductie van fruit tegen te gaan.
HELP DE FRUITTELERS MEE IN DE STRIJD TEGEN BACTERIEVUUR Bacterievuur is een ziekte die economisch zware gevolgen heeft voor de professionele fruittelers. De ziekte kan niet chemisch bestreden worden en daarom is preventie van groot belang. Bacterievuur komt echter niet alleen voor op appelen perenbomen maar ook op diverse sierplanten, dus ook in parken, domeinen en mogelijk in uw tuin. Van daaruit kunnen andere planten weer besmet raken. Nuttige tips om bacterievuur te voorkomen vind je op www.vlaamsbrabant.be/ bacterievuur.
F R U I TA R R A N G E M E N T E N I N H E T H A G E L A N D Hoogstamboomgaard Het Vinne
goed in de markt en was bovendien goed houdbaar. Maar de rassenselectie staat niet stil en voortdurend worden nieuwe rassen uitgeprobeerd. Soms met succes, want de jongste jaren vinden ook rassen als Pinova, Jonagored en Belgica de weg van de telers naar de consument. Er ontstonden ook nevenproducten zoals lekker, vers fruitsap, jenevers, fruittaarten en confituren. NATUURLIJK LEKKER
Het Hagelandse fruit is lekker, maar is het ook gezond? Natuurlijk! De Hagelandse fruitteelt is koploper op het gebied van de geintegreerde productiemethode. Dit houdt in dat de teler verschillende technieken met een minimale milieu-impact toepast om plagen en ziektes te voorkomen of te bestrijden. Het natuurlijk evenwicht in de boomgaard is daarbij heel belangrijk. Natuurlijke vij-
Laagstamboomgaard
Een rustig fruitarrangement plukken of lekker de bloemetjes buiten zetten Fruitveiling Glabbeek 1
anden bestrijden schadelijke insecten, bijen helpen bij bestuiving. Water wordt hier niet verspild. De boomgaarden zijn uitgerust met druppelirrigatiesystemen, zo krijgt de boom net wat hij nodig heeft. En door deskundige bodem- en bladanalyses kunnen de telers heel gericht bemesten. REGISTRATIESYSTEEM
In een werkboek houdt de teler alle werkzaamheden, de gebruikte bestrijdingsmiddelen, de plukdata en zo meer bij. Controles en kwaliteitslabels garanderen een gezond stuk fruit. En je kan de oorsprong van je appel of peer trace-
JONAGORED: Een donkerrode mutant van Jonagold met een pittige, zoetzure smaak. Op z’n best uit het vuistje.
De Hagelandse appels en peren gaan vooral de grens over. Van alle fruit dat verhandeld wordt op de fruitveiling in Glabbeek is slechts 22% voor eigen land. De export gaat hoofdzakelijk naar onze buurlanden, maar ook naar Rusland. De Conférencepeer is er enorm in trek en 40% van de oogst gaat naar daar. HELPENDE HANDEN
Er komt ook import kijken bij de fruitteelt. Niet van fruit, maar van helpende handen tijdens de oogst van augustus tot en met oktober. Een boomgaard
1
FRUIT VAN DE VELPE- EN GETEVALLEI
ren dankzij een doordacht registratiesysteem. Elke fruitkist krijgt een unieke code die je ook in de winkel terugvindt. EXPORT
‘t Koetshuis
Bacterievuur
2
Aangetaste Cotoneaster
3
van 15 ha heeft twintig plukkers nodig. Er zakken ongeveer 4.000 plukkers af naar het Hageland, vooral uit het buitenland. De Polen - 78% van de buitenlandse krachten - vormen bij uitstek de grootste groep, gevolgd door de Roemenen (17%) en de Bulgaren (2%).
4
Trek je wandelschoenen aan en geniet van het Heerbeke wandelpad of een andere wandeling langs talloze fruitboomgaarden, en check dan in in je ruime, net gerenoveerde vakantiewoning met alle comfort. De gastvrouw is een gewezen fruitteelster. Ze vertelt graag over het Hagelandse fruit en trakteert met vers seizoensfruit. Een wandelkaart van de Gete- en Velpevallei en een Fietsnetwerkkaart VlaamsBrabant krijg je erbij.
Station Racour 2
Kasteelhoeve Wange 3
Alpha Hotel 4
EEN FRUITPAKKET IN EEN VOORMALIG TREINSTATION
DOOR FRUITIG HAGELAND
FRUITIG TIENEN
Het voormalige station van Racour is nu een originele vakantiewoning. De vorige trein heeft voor jou een fruitcolli afgeleverd op het perron. In het pakket vind je natuurzuiver appelsap, fruitwijn, appelkersjenever, streekconfituren, een uitgebreide fruitmand vol vitaminen, een fietskaart en een wandelboekje. De huurfietsen krijg je er bovenop.
De gerenoveerde vierkantshoeve aan het einde van een doodlopende weg is het ideale vertrekpunt voor wandeltochten tussen de appel- en perenboomgaarden. Er ligt een wandelkaart voor je klaar en nadien is het genieten aan de houtkachel, in de infraroodsauna of aan de vijver in de ecologische tuin. Als versnapering is er natuurlijk vers fruit.
2 nachten met 4 personen: 300 euro
2 nachten met 2 personen: 300 euro, 2 nachten met 3 tot 5 personen: 415 euro
1 nacht met ontbijt, met 2 personen: 116 euro
Kasteelstraat 44 3350 Neerlinter 016 77 15 71
[email protected] www.tkoetshuis.be
Racourhalte 1 3400 Landen 0473 87 07 73
[email protected] www.stationracour.be
Eliksemstraat 26 3400 Wange 016 78 84 42
[email protected] kasteelhoevewange.be
Een fruitig weekendarrangement met een vers appelsapje als welkomstdrank, een picknickmand met streekfruit, streekconfituur en een toeristisch informatiepakket met fietsroutes. De fietsen mag je gratis gebruiken. En als je wil, kan je ook het Suikermuseum bezoeken. ’s Avonds krijg je een lekker diner, en ’s ochtends wacht je een uitgebreid ontbijtbuffet. 1 nacht, per persoon: 89 euro
Leuvensestraat 95 3300 Tienen 016 82 28 00
[email protected] www.alphahotel.be
Deze arrangementen zijn geldig tot einde 2012. Arrangementen geldig op basis van beschikbaarheid.
8 I ORIGINEEL VERVOER
ORIGINEEL VERVOER I 9
Het Vinne
of tussen de bloesems?
Provinciedomein Het Vinne
Je kan de Hagelandse fruitstreek op de gekste en plezantste manieren verkennen. Wat dacht je van een skitochtje in de lente? de streek. Rolskiën is langlaufen maar dan met ski’s op wieltjes. Perfect voor een sportieve en ontspannende namiddag. IN DE LUCHT OF AAN DE GROND?
Liever puur genieten van het landschap terwijl je er in alle stilte boven zweeft? Dan kies je voor een ballonvlucht. De luchtballons van
Rainbow Ballooning stijgen op in Zoutleeuw en voeren je mee over een adembenemend landschap. Na een zachte landing klink je op de geslaagde vlucht en je krijgt een luchtdoopcertificaat als aandenken mee naar huis. Als je met de benen liever stevig op de grond blijft, kan je ook een rustige huifkartocht tussen de fruitboom-
WWW.ADVENTURE-ENT.BE | WWW.RAINBOWBALLOONING.BE | WWW.HEALTHYFRUIT.BE
gaarden maken. Daar zorgt de familie Drillieux in Zoutleeuw voor, die er het milieuvriendelijke fruitteeltbedrijf Healthy Fruit runt. Ze gunnen je trouwens graag een blik achter de schermen van hun bedrijf. Je doorloopt het hele productieproces, van de teelt tot de consument. Nadien proef je een vers appel- of perensapje en krijg je vers fruit mee naar huis.
OOK VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING Aan Het Vinne vertrekken enkele mooie fietslussen, waaronder ook twee heel toegankelijke lussen speciaal voor mensen met een beperking. De fietskaartjes kan je gratis krijgen in het bezoekerscentrum en ze zijn te downloaden op www.toerismevlaamsbrabant.be. Het bezoekerscentrum verhuurt fietsen, maar ook rolstoelen voor alle terrein (Wombats), lage zitfietsen met drie wielen en rugsteun, bakfietsen, rolstoelfietsen met motor, tandems en een duofiets met motor. Alle info op www.vlaamsbrabant.be/zoutleeuw.
OP EEN ORIGINELE MANIER DOOR HET HAGELAND
Op wieltjes, weliswaar. Of al zwevend door de lucht, of in een huifkar achter enkele stoere Brabantse trekpaarden? Want ook al is het heerlijk fietsen en wandelen in de streek, er zijn tal van andere boeiende alternatieven om de regio te beleven. Adventure Ent verhuurt rolski’s en tekende een veilig parcours van 8 km uit door
Provinciedomein Het Vinne in Zoutleeuw, het grootste natuurlijke binnenmeer van Vlaanderen, is een heerlijk rustige plek. Je kan hier stevig wandelen over knuppelpaden en wegjes tussen het riet in het kielzog van een natuurgids, of laat je leiden door een gps-toestel. Als je halverwege bent op je tocht rond het meer, stoot je op een grote hoogstamboomgaard met 26 verschillende appelsoorten, 52 peersoorten en 3 pruimsoorten. De Nationale Boomgaardenstichting perst de appels tot heerlijk appelsap, te koop in de Streekwinkel.
Kunstschrijn Zoutleeuw Het charmante Zoutleeuw is een waar kunstschrijn. Ooit was de stad één van de zeven leidende steden van het Groothertogdom Brabant en dat merk je nog aan de pracht van de eeuwenoude gebouwen zoals het stadhuis, de aanpalende Halle en het woonhuis De Spiegel uit 1571. Bovendien bleef Zoutleeuw gespaard van de Beeldenstorm en daardoor vind je hier nog een schat aan middeleeuwse kunst. De Sint-Leonarduskerk is het enige twaalfde-eeuwse religieuze gebouw dat zijn oorspronkelijke interieur heeft bewaard. Blikvanger is de sacramentstoren uit 1552. Die meet achttien meter en telt liefst tweehonderd beeldjes uit het Oude en het Nieuwe Testament.
Huifkartocht
Rolskiën
Sacramentstoren
BRAEBURN: Een middelgrote appel met een mooie donkerrode blos. Zeer knapperige, harde appel met een goede zuurzoet verhouding. Heerlijk als tussendoortje.
10 I PAARDRIJDEN
UITNEEMBARE GIDS
Wandelen en fietsen
Een rustig drafje of sneller dan je schaduw? T E PA A R D D O O R H E T W I L D E H A G E L A N D
Ruiterroute Vinnepad
26 KM
Parkeer je paardentrailer of –vrachtwagen op de ruime parking van Provinciedomein Het Vinne en draaf door het zacht golvende landschap in de vallei van de Grote en de Kleine Gete. De tocht loopt voor 60% over onverharde wegen, door bossen, velden en boomgaarden. In Hoeleden kan je picknicken bij een trainingsstal van IJslandse pony’s, en ruiters zijn welkom in één van de vele cafeetjes onderweg. Vertrek: Provinciedomein Het Vinne, Zoutleeuw.
Rijnrodepad ruiterroute
27 KM
Doorkruis de gemeenten Kortenaken en Bekkevoort langs rijen en rijen fruitbomen over 60% onverharde wegen. De landschappen zijn prachtig, en als hoogtepunt beklim je de Rijnrodeberg. Je volgt ook een tijdje de autoweg E314, dus deze route is niet aan te bevelen voor schrikachtige paarden of beginnende ruiters. Vertrek: Kersbeek Dorp, Kerbeek-Miskom.
Grote Getepad ruiter- en menroute
37 KM
Een pad voor geoefende ruiters en menners die er een hele dag op uit willen trekken. De tocht gaat voor 70% over onverharde wegen. Het landschap is afwisselend, van brede zandwegen dwars door de velden tot de beschutte dijk van de Grote Gete. De lange zandwegen laten toe om eens stevig te galopperen. Hou halt aan brasserie Timeless in Neerlinter voor een middagstop, achter de zaak is er een heel ruime parking. Vertrek: Stal Rozendaal, Tienen.
DOWNLOAD EN OP WEG!
BOSKOOP: Een dikke, bruinrode appel met een eerder zure smaak. Een echte compote-appel voor de lekkerste appelmoes.
Het Hageland telt meer dan 670 kilometer ruiter- en menpaden. Je vindt alle paden op een handige, gratis overzichtskaart. Keuze gemaakt? Dan kan je een detailkaart, een wegbeschrijving en een gps-bestand downloaden – volledig gratis - en meteen op pad gaan. Alle info op www.toerismevlaamsbrabant.be.
In deze uitneembare katern doen we je graag enkele fiets- en wandelsuggesties voor een geslaagde uitstap. Dus smeer de kuiten, neem je fiets van stal of bind de stapschoenen aan en verken de mooiste fruitstreek van het land!
BOESLINTERWANDELPAD Dwars door het landelijke gehucht Boeslinter, waar de stilte van het platteland te snijden is.
5 KM GLAZUURWANDELPAD
Boomgaardenwandelpad 8 KM Vertrek aan de Onze-Lieve-Vrouw Geboortekerk in Kapellen – ook wel de ‘kathedraal van het Hageland’ – voor een bewegwijzerde wandeling door boomgaarden en bos. Dit deel van Glabbeek telt het meeste percelen fruitbomen en in de lente, vanaf 15 april tot 15 mei, kan je volop genieten van de geuren en kleuren van de bloesems. Adem gerust diep in, want de fruittelers werken op geïntegreerde wijze, dus met beperkte inzet van chemische bestrijdingsmiddelen. Kleine wegeltjes leiden je langs het Tafelbos, een overblijfsel van oude uitgestrekte bossen die vroeger de hele streek bedekten, en je kijkt uit over de prachtige natuur van de vallei van de Steenbeek. De rechte Tramstraat volgt het traject waar tot 1957 de tram van Tienen naar Aarschot reed. Je beklimt ook de Venusberg, 82,5 meter boven de zeespiegel. Eeuwen geleden werd hier Venus vereerd, althans volgens de overlevering.
Tussen de fruitbomen door geniet je van prachtige vergezichten, een fraai neoclassicistisch kasteel en het beschermde dorpsgezicht van Zuurbemde.
10 KM Deze wandelingen vind je in de gids ‘20 wandelingen Velpevallei’ (6 euro)
WANDELNETWERK GETEVALLEI De vallei van de Kleine en Grote Gete is bezaaid met fruitboomgaarden, bossen, velden, weilanden en dorpjes. Het wandelnetwerk Getevallei telt 13 wandellussen, goed voor 139 kilometer aan wandelwegen in Geetbets, Linter en Zoutleeuw. Bovendien zijn de lussen met elkaar verbonden, zodat je zelf bepaalt hoe lang je wandelt. Wandelnetwerk Getevallei, gids + kaart (6 euro)
BIETENROUTE Deze fietsroute vertrekt aan Provinciedomein Het Vinne en loodst je door de akkers en boomgaarden van Zoutleeuw, Landen en Linter.
27 OF 44 KM Download gratis via toerismevlaamsbrabant.be.
UITNEEMBARE GIDS
61
fietsknooppunt fietsroute fietsroute (autovrij)
inrijpunt 43 402
fietsverblijf fietscafé
fietsroute (onverhard)
bijzonder gebouw
fietsroute (semiverharding & autovrij)
toren
fietsroute (kassei)
archeologisch erfgoed
© Toerisme Vlaams-Brabant
Sint-Leonarduskerk
Zoutleeuw, flaneren langs het water
Fruitbomen en landschappen Deze themaroute op het fietsnetwerk VlaamsBrabant is helemaal wat de naam zegt: rijen en rijen fruitbomen en weidse landschappen met glooiende velden. Je vertrekt in de schaduw van de Sint-Leonarduskerk op de Grote Markt van Zoutleeuw, een histoBasiscartografie ©Nationaal Geografisch Instituut Brussel – www.ngi.be – toelating A2611
Een zalige lentepicknick
Zoutleeuw, historisch stadscentrum
47,9 OF 39 OF 32,4 KM
rische parel. Een oude spoorwegbedding leidt je veilig het stadje uit, gemotoriseerd verkeer is hier niet toegestaan. Door de stilte van het landschap trap je door dorpjes als Drieslinter, Neerlinter, Oplinter, Sint-MargrieteHoutem, KersbeekMiskom, Bunsbeek,
Kortenaken en Budingen om uiteindelijk terug de eeuwenoude toren van de Sint-Leonarduskerk boven de boomgaarden uit te zien piepen. Het traject is licht glooiend met af en toe een onverhard stukje. In de hartelijke Hagelandse dorpen vind je voldoende haltes
waar je je kan verwarmen of uitblazen op een zonnig terrasje. Vertrek aan de Sint-Leonarduskerk naar knooppunt 51 en volg dan 21, 50, 58, 59, 26, 8, 7, 20, 61, 44, 45, 46, 49, 192, 48, 51. Je kan deze themaroute downloaden via toerismevlaamsbrabant.be.
UITNEEMBARE GIDS
IN GROEP OP STAP I 15
Bieten
Landense fietsroute
Laat je met plezier om de tuin leiden
43 KM Vertrek aan de watermolen van Rufferdinge voor een rustige maar stevige fietsroute door het platteland van het Hagelands Haspengouw. De tocht is volledig bewegwijzerd en verbindt de dertien deelgemeenten van Landen met prachtige landschappen van velden vol bieten en fruitboomgaarden. Onderweg stoot je op verdedigingsheuvels, grote vierkantshoeves en Romeinse graftombes. Op je vertrekplaats krijg je meteen een goede indruk van wat je te wachten staat, want het watermolencomplex is ingericht als bezoekerscentrum en ook de toeristische dienst vindt er onderdak. Andere blikvangers onderweg zijn onder meer de kasteelhoeves van Pierco en Avermaet, de ouderlijke woonst van dichteres Julia Tulkens, de Sint-Amanduskerk van Wezeren uit de dertiende eeuw en de Merovingische graven van de archeologische site Sinte-Gitter. Vertrek: Bezoekerscentrum Rufferdinge, Molenbergstraat 4, 3400 Landen
In groep op stap
Een gevulde picknickmand
Kijkje achter de schermen
Met het hele gezin, vrienden, seniorenclub of collega’s een dagje op stap in de fruitstreek? Met proevertjes en een stevige wandeling? Of liever een huifkartocht en dan een stadje ontdekken? De toeristische diensten in Vlaams-Brabant bieden een waaier aan groepsarrangementen aan, van kant-en-klare dagtochten tot korte uitstapjes. In de gratis brochure ‘Groepsuitstappen in VlaamsBrabant’ vind je alvast een selectie, surf naar www.toerismevlaamsbrabant.be voor het volledig aanbod.
Niets zo gelukzalig als zorgeloos picknicken op een idyllische plek tussen de fruitbomen halverwege een fikse wandeling, fietstocht of ruiterrit. Fruitboer Vanhellemont stelt graag een picknickmand samen met het beste van eigen bodem. Fruit, uiteraard, maar ook vers appelsap, appel- en perenconfituur, brood, ham van de streek en meer lekkernijen. En een perenadvocaat als pittige afsluiter. Je vindt dit en andere dagarrangementen in de gratis brochure ‘Picknick een hoeve’.
Neem met de klas of in groep een kijkje achter de schermen van een echt fruitbedrijf. Het netwerk ‘Boeren met klasse’ bundelt 63 Vlaams-Brabantse land- en tuinbouwbedrijven die hun deuren graag openstellen en over het nodige didactisch materiaal beschikken. Het zijn echte boeren met klasse!
Bestel de brochure ‘Groepsuitstappen in Vlaams-Brabant’ www.vlaamsbrabant.be/publicaties.
Haal de brochure ‘Picknick een hoeve’ in elk toeristisch kantoor in Vlaams-Brabant of bestel via www.vlaamsbrabant.be/publicaties.
Deze ‘Boeren met klasse’ vind je via www.vlaamsbrabant.be/hoevebezoek.
DURONDEAU: Een halfdikke peer met een bronskleurige schil. Niet heel zoet, en een licht scherpe smaak. Lekker om te stoven.
16 I FRUITTELER IN ACTIE
FRUITTELER IN ACTIE I 17
Familie Vanhellemont
O P B E Z O E K B I J F R U I T T E E LT B E D R I J F VA N H E L L E M O N T
Passie voor vruchten of verstand van zaken?
Fruit sorteren
Peren worden gewassen
Hoevewinkeltje
Streekhoekje
Van in het hoevewinkeltje van fruitteeltbedrijf bedrijf Vanhellemont kijkt moeder Jeannine dee grote sorteerhal in. Daar coördineren vader André ndré en zonen Gert en Mario de helpers om de eindeloze stroom appels en peren netjes in kisten te laden. Het sorteren zelf verloopt computergestuurd en de modernste bewaartechnieken zorgen het hele jaar door voor lekker, knapperig fruit. Maar ondanks alle technologische snufjes heeft de natuur het laatste woord. VERS EN KNAPPERIG
De familie Vanhellemont leeft tussen het fruit. Hun fruitboomgaarden liggen
verspreid over het hele Hageland, goed voor 46 hectaren vol appel- en perenbomen. En als de natuur even mee wil, levert elke hectare ongeveer 30.000 kilo fruit op. De stroom appels en peren op de transportband in de sorteerhal lijkt dan ook eindeloos. De sortering gebeurt computergestuurd en het fruit drijft in water op de band zodat
GOLDEN REINDERS: Een grote, goudgele appel, soms met een roze blos. Het knapperig vruchtvlees is zoet. Lekker als hapje en in desserts.
het niet beschadigd wordt. ‘Het hele jaar door wordt er gesorteerd, ook fruit van collega’s, en zo kunnen we het hele jaar vers fruit aanbieden’, legt Jeannine uit, terwijl ze van in haar winkeltje uitkijkt over de sorteerhal. ‘We plukken ons fruit in drie keer, telkens met een tiental dagen tussen.’ LAGE ZUURSTOF
De rode vruchten gaan speciale koelcellen in waar ze bewaard worden met heel weinig zuurstof. Appels blijven zo zeker 12 maanden vers, en peren ook 10
maanden. Dit systeem heet ULO-bewaring, dat staat voor Ultra Low Oxygenbewaring. Door het lage zuurstofgehalte en een verhoogd CO2-niveau blijft het fruit maandenlang vers en knapperig. HAGELBUIEN
Maar ondanks de modernste technologie hangt het succes van de oogst af van de grillen van de natuur. Een flinke hagelbui kan de hele oogst in enkele minuten tijd om zeep helpen. ‘Er zijn telers die gebruik maken van
24/24 vers fruit Lekker, vers fruit op elk uur van de dag? Dan haal je toch gewoon een kilootje appels of peren uit het fruitautomaat van fruitteeltbedrijf Vanhellemont. Ook fruitsap en - in het juiste seizoen - kersen en aardbeien haal je hier gewoon uit de muur. Je vindt de automaat aan de Heibosstraat 17 in Meensel-Kiezegem.
FRUITVANHELLEMONT.BE
18 I FRUITTELER IN ACTIE
RECEPT I 19
Fruitige weetjes Volgens de landbouwtelling van mei 2010 telde het Hageland 1.535 ha appelboomgaarden en 1.868 ha perenboomgaarden. Dat is meer dan een kwart van de totale Belgische productie. Als je weet dat elke hectare in een normaal seizoen 30.000 kilo fruit oplevert, leert een snelle optelsom dat het Hageland op een goed jaar niet minder dan 100 miljoen kilo appels en peren produceert. Een volwassen appelof perenboom draagt gemiddeld 100 tot 150 vruchten. Een gemiddeld fruitteeltbedrijf heeft een oppervlakte van 13,5 ha. Minder dan een kwart van het fruit is voor de Belgische markt. Van de export gaat 70% naar onze buurlanden, maar ook Rusland en zelfs China houden van het Hagelandse fruit. De Russen zijn dol op de Conférencepeer.
40% RUSLAND
hagelkanonnen, die met schokgolven van geluid hagelvorming tegengaan’ weet Jeannine. ‘Andere telers spannen dan weer hagelnetten boven het perceel om de fruitbomen te beschermen. Elk perceel verzekeren is te duur. Gelukkig is er een hagelverzekering via de Belgische Fruitveiling waar we ons kunnen op inschrijven, zodat we toch een stukje zekerheid hebben.’
zijn. ‘Het onzelieveheersbeestje en de gaasvlieg eten bladluizen, de oorworm eet bloedluizen, de roofmijt bestrijdt rode spinnetjes, de roofwants is de vijand van de perenbladvlo, enz… PRODUCTIEMETHODE
OORWORMEN EN BLADLUIZEN
Dat heet de geïntegreerde productiemethode en is dus een combinatie van verschillende methoden, biologische en ecologische, rekening houdend met bestrijdingsdrempels en het natuurlijke evenwicht in de aanplantingen.
De natuur is niet alleen een vijand, ook een vriend. Om bladluizen, bloedluizen, perenbladvlooien en andere ongewilde diertjes te weren, gebruikt de fruitboer natuurlijke vijanden die in de natuur aanwezig
Door het gebruik van verwarringstechnieken, zoals o.a. witte klei aanbrengen op de boom tegen perenbladvlo, feromoonverwarring voor het fruitmotje, helpen we dit evenwicht te creëren in de natuur.
SWEET SENSATION: Een conisch gevormde, dikke peer met mooie, rood gestreepte blos. Zeer sappig, zoet en aromatisch. Een superlekkere peer.
Met bladvoeding geven we de gevraagde mineralen aan de boom, via het blad die dan rechtstreeks opgenomen worden. LIKEUR, JENEVER EN CONFITUUR
Jeannine gaat heel creatief aan de slag met het fruit. In haar winkeltje verkoopt ze appel- en perenconfituur, jonagoldjenever, perenadvocaat, perenlikeur, vers appelsap en veel meer fruitige lekkernijen. Ze stelt haar fruitboerderij ook open voor klassen en andere groepen. ‘Allemaal een gevolg van de hagel’, vertelt ze. ‘Acht jaar op rij hadden we veel hagelschade opgelopen en daarom wilde ik een nevenactiviteit opbouwen. Dat begon met een pittig jenevertje, dan een likeur, confituren, en zo meer. In het begin was het knokken om wat bekendheid, vandaag staan mensen in de rij voor lekkere, eerlijke producten uit eigen streek.’
R E C E P T VA N C H E F K O K S I M O N G O Y E N S
perenadvocaat
ens Simon Goy jonagold likeur
jonagold jenever
appelconfituur
Een appeltje met iemand schillen of iemand een peer stoven?
Papilotte van jonagoldappel met rozijnen geweekt in zoete wijn en vanilleijs
smaak) en overstrooi met wat vanillesuiker.
Schil de appelen, verwijder het klokhuis en snij in partjes. Besprenkel met wat citroensap (tegen verkleuring en voor een frisse
Scheur een voldoende groot zilverpapier af, en leg in het midden wat appelschijfjes, overstrooi met de geweekte rozij-
Doe wat rozijnen in een mengkommetje en giet er wat zoete wijn op en laat voor enkele uren weken.
nen, voeg eventueel nog een scheutje wijn toe om wat saus te maken en zet voor ongeveer 15 minuten in een voorverwarmde oven van 170° C of op een zachte barbecue. Plooi de papilotte open, schep er een bolletje ijs op. Afwerken met verkruimelde spritskoeken en serveren.
INGREDIËNTEN (4 – 6 PERSONEN) 4 Jonagold appels 1 Citroen ½ Pakje donkere rozijnen Zoete Hagelandse wijn Vanille ijs Zilverpapier Vanillesuiker Zandkoeken (spritsen)
20 I HET ZOETE HAGELAND
HET ZOETE HAGELAND I 21
KAP
Heel voorzichtig plaatst Herman Torfs twee bijenkasten aan de rand van een bloesemende appelboomgaard. HET ZOETE HAGELAND
De koning van de honing of de hofnar van de bijenkoningin
CONFÉRENCE: Een groene, gebronsde peer met een slanke vorm. Ze smaakt zoet en sappig en is ideaal als tussendoortje.
bevruchten de diertjes de stamper van de bloemetjes en daardoor groeit er een appel of een peer aan de boom’, legt de imker uit. ‘Het spel van bloemetjes en bijtjes, puur natuur.’
Bloesems leveren een fruitige honing op
... en een zoet e honinglikeurtj
BLOEMVAST
Het is vroeg in de ochtend en de bijenkolonie houdt zich nog gedeisd. Straks, als de zon opkomt, zoemen de diertjes van bloem tot bloem op zoek naar stuifmeel en nectar. ‘En gaandeweg helpen ze de bevruchting een flink handje’, glimlacht imker Herman. Herman is de grootste imker in het land en het is geen toe-
val dat hij in het Hageland woont. Hij heeft niet minder dan 900 bijenkasten, 250 daarvan zet hij uit in fruitboomgaarden. Een win-win-situatie, want het levert de fruitboer gezond
fruit op en Herman verzamelt de lekkerste honing. ‘De bijen hebben stuifmeel nodig om hun larven te voeden, en van het nectar maken ze honing. Volgeladen met stuifmeel
BEURRÉ ALEXANDER LUCAS: Een grote, groene peer die bij het rijpen geel wordt. Tamelijk sappig en matig zoet, vruchtvlees grof en korrelig. Geschikt voor vers gebruik en compote.
Bijvoorbeeld het koolzaad dat een kilometer verder op de velden staat. Een bij is bloemvast dus als ze eenmaal dat koolzaad heeft ontdekt, blijft ze er naartoe vliegen. Ook het
Twee bijenkasten zijn ideaal voor een boomgaard van een hectare. In het bloesemseizoen telt elke korf ongeveer 60.000 bijen. De imker voelt aan wanneer de omstandigheden het best zijn voor de diertjes. ‘De eerste bloesems moeten al op de bomen staan, anders durven de bijen een andere bloem op te zoeken.
weer speelt een rol, zelfs de grondsoort is belangrijk. Koolzaad levert hier niets op, maar over de taalgrens houden de bijtjes er wel van. Het fruit is het best in het Hageland, vooral in de buurt van Meensel-Kiezegem.’ Het nectar van fruitbloesems levert een heel geurige, fruitige honing op. ‘Elke bloemsoort zorgt voor een andere smaak.
Handige bescherming tegen humeurige bijen.
Klaver is zacht, linde geeft een kleine muntsmaak, kastanje is pittig. Een kolonie bijen levert al snel 20 kilo honing op, in een topjaar is dat zelfs 87 kilo.’ HUMEURIGE BIJEN
Vormen die duizenden bijen in elke boomgaard geen gevaar? Riskeer je een zwerm agressieve dieren achter je aan te krijgen als je tussen de fruitbomen wil picknicken? ‘We kweken heel zachtaardige bijen’, lacht Herman. ‘Het ras Buckfast komt uit Zuid-West-Engeland waar een monnik - broeder Adam - decennia lang bijen op goede eigenschappen heeft geselecteerd en gekweekt. De diertjes zullen niet snel aanvallen.’ Maar als je een bijenkast ziet staan, blijf je er beter af. ‘Een bij heeft een humeur. Staat je parfum haar niet aan, dan kan ze agressief reageren. Ik ga nooit onbeschermd te werk en toch krijg ik elke dag wel enkele bijensteken. Ik voel het wel, maar het zwelt nog amper op.’
KORF
250 Bijenkorven bestuiven de fruitboomgaarden.
PAK
BEROKER
Houdt de bijen rustig.
Ondanks een beschermpak wordt Herman elke dag gestoken.
22 I TIENSE SUIKER
AFGELEIDE PRODUCTEN I 23
© Steven Massart DOYENNÉ DU COMICE: Een dikke, groene peer, soms met roze blos. Heel zoet en aromatisch, en daarom perfect als dessertje.
Van september tot december kan je de vrachtwagens boordevol bieten af en aan zien rijden rond Tienen, want dan is het oogstseizoen. In de raffinaderij worden de bieten gewassen, versneden en via diffusie wordt de suiker in water opgenomen. Elke hectare suikerbieten levert ongeveer 14 ton suiker op. SUIKERFABRIEKEN
D E K L O N TJ E S VA N T I E N E N
Gek op het klontje of liever geen pondje voor het kontje? De sappige appels en peren zijn niet de enige natuurlijke zoetigheden van het Hageland. Op de velden tussen de fruitbomen groeien suikerbieten en daar maakt de Tiense Suikerraffinaderij de o zo bekende klontjes van.
Al in 1575 ontdekt wetenschapper Olivier de Serres dat je suiker uit bieten kunt halen, maar aan zijn ontdekking wordt weinig belang gehecht. Pas als Napoleon in 1806 met een blokkade tegen Engeland de invoer van rietsuiker verhindert, krijgt bietsuiker een grotere status. De suikerfabrieken schieten plots als paddenstoelen uit de grond. Op 16 mei 1836 ontvangt de stad Tienen bouwaanvragen voor twee nieuwe suikerfabrieken. Eén ervan, die van een zekere Joseph Vandenberghe de Binckom, zal later uitgroeien tot de Tiense Suikerraffinaderij. Tijdens de bietencampagne kan je een kijkje nemen achter de schermen van de Tiense Suikerraffinaderij. Meer info op www.tiensesuiker.com.
EEN MUSEUM VAN ZOETIGHEDEN
Hoe wordt suiker uit suikerbieten gewonnen? Is suiker wel gezond? En heeft suiker ook een kunstige kant? Dat kom je te weten in het Suikermuseum op de Grote Markt in Tienen. Professor Zucchero, je virtuele gids, reduceert je tot een niemendalletje ter grootte van een molecule en wijdt je in in de wondere wereld van suiker en zoetigheden. Het Suikermuseum maakt deel uit van de Erfgoedsite Tienen zodat je een uitstap moeiteloos kan combineren met een ander boeiend bezoek. In museum ‘het Toreke’ herbeleef je het Gallo-Romeinse verleden van de stad, en kinderen kunnen er een onvergetelijk verjaardagsfeestje als keizer of keizerin beleven. Het stadsarchief en het Hagelands Historisch Documentatiecentrum gunnen je een blik op het recentere verleden van de stad en de regio. En nadien degusteer je een heerlijk streekbier in het MuseumCafé of snuister je door streekspecialiteiten in de Streekshop. Meer info op www.erfgoedsitetienen.be.
Zoete kunst Het Tiense suikerklontje heeft misschien wel iets met het kubisme, maar Dominique Vandermeulen en Lenka Rock van het ijssalon Sweet Art in Tienen maken pas echt verbazende kunst van doodgewone suiker. Dominique werd zelfs wereldkampioen suikerbewerken. ‘We maken schilderijen in 3D’, legt de suikerkunstenaar uit. ‘In plaats van brons of een ander materiaal, werken we met gegoten, getrokken of geblazen suiker. Je kan er heel creatief mee aan de slag en – heel belangrijk – je kan het opeten.’ Lenka werkt vooral met flower paste, een gerolde pasta van bloemsuiker, waar ze levensechte bloemboeketten mee maakt. Ideaal als decoratie op een zalige ijstaart, maar evengoed op kledij of in de woonkamer want de bloemen blijven voor altijd vers. Wil je de suikerkunst ook in de vingers krijgen? Dominique en Lenka organiseren fleurige workshops. Of ga gewoon langs voor een ijsje. Sweet Art werd in 2011 bekroond als beste ijssalon van België. www.sweet-art.be
Zuurpruim of zoete appel? AFGELEIDE PRODUCTEN
Appels en peren zijn natuurlijk gezonde tussendoortjes, maar de creativiteit van de Hagelanders levert ook afgeleide lekkernijen op. Bakker Benny Swinnen uit Hoegaarden maakt heerlijke Tattepoem, een dichtgeplooid appeltaartje. En in de ambachtelijke bakkerij Rubbens in Tielt-Winge vind je de Tieltse appeltaart en –tarteletten. De familie Vanhellemont uit Meensel-Kiezegem runt meer dan een fruitbedrijf. Moeder Jeannine Nijs bedenkt de lekkerste recepten, van pittige jonagoldjenever en –likeur, tot perenadvocaat, appelconfituur en uiteraard vers appelsap. Vers fruitsap, dat is ook de specialiteit van Jos Van Belle en Lieve Heirman van Fructus uit Neerlanden. Geen extra suiker, geen citroenzuur, geen smaakstoffen, maar recht van de boom de pers en de fles in. Overheerlijk vers!
PERS ER GERUST ALLES UIT Heb je thuis zelf een boomgaard en weet je niet wat gedaan met al die appels? Laat ze dan persen tot lekker en gezond sap. Het bedrijfje Fructus in Neerlanden heeft een loonperserij. Je kapt er minstens 150 kg plukrijpe appels in en ze worden meteen gewassen, gemalen en geperst. Een centrifuge haalt de grove bestanddelen uit het sap en een pasteurisatie zorgt er voor dat je de gevulde flessen zeker een jaartje kan bewaren. Meer info vind je op www.fructus.be.
PUBLICATIES
Colofon Deze brochure is een uitgave van Toerisme Vlaams-Brabant vzw i.s.m. Straffe Streek en de dienst landbouw van de Provincie Vlaams-Brabant in het kader van het project Regional Branding Hageland, maart 2012
GROENE GORDEL & HAGELAND MAGAZINE
Ontdek samen met Bart De Pauw de hartellijkheid van het boeiende Hageland. En laat je net als Kaat Tilley inspireren door de kleuren van de Groene Gordel. Vraag je gratis magazines via www.toerismevlaamsbrabant.be/publicaties
CONCEPT EN REDACTIE Gonda Craeninckx, Ine Vervaeke
FIETSNETWERKKAART
COPYWRITING Bart Claes (www.wartaal.be)
Dankzij de nieuwe Fietsnetwerkkaart Vlaams-Brabant met bijhorende fietsgids kan je eindeloos knooppunten combineren. Te koop voor 9 euro.
VORMGEVING ABSOLUUT
Bestel snel je Fietsnetwerkkaart Vlaams-Brabant via www.toerismevlaamsbrabant.be/publicaties
FOTOGRAFIE © Toerisme Vlaams-Brabant Lander Loeckx, www.straffestreek.be/Luc Collet, Steven Massart, Toon Coussement, Marina Depré, Kasteelhoeve Wange, Belgische Fruitveiling, Tiense Suikerraffinaderij, Toerisme Diest, Harrie Spelmans, Ivan Deleus, Dominic Verhulst, Ivo Leflot CARTOGRAFIE Elke Feusels, OpenStreetMap, Aquaterra DRUK Enschedé-Van Muysewinkel V.U. Ed Goris, Toerisme Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven Ond. nr.: 0422.667.404 T 016 26 76 20 — F 016 26 76 76 E
[email protected] www.toerismevlaamsbrabant.be Wettelijk depot: D/2012/4058/03 Deze brochure is met de grootste zorg samengesteld. Toerisme Vlaams-Brabant vzw is niet aansprakelijk voor eventuele wijzigingen en/ of onnauwkeurigheden in de opgenomen gegevens.
PROEF
Een onmisbaar naslagwerk voor elke streekproducten liefhebber, met alle Vlaams-Brabantse streekproducenten en -producten, verkooppunten, horecazaken, B&B’s, recepten en veel meer. Te koop voor 6 euro. Bestel via www.toerismevlaamsbrabant.be/publicaties
AARDBEIEN GEWOON ONWEERSTAANDBAAR
Pluk uit deze brochure het levensverhaal, kweektips, recepten,… van die heerlijke geurende, beeldschone en fantastisch smakende vruchten. Aardbeien worden met zorg en vakmanschap geteeld in Vlaams-Brabant! Bestel gratis via www.vlaamsbrabant.be/publicaties
OP STAP IN VLAAMS-BRABANT, WAT VIND JIJ ERVAN?
Toerisme Vlaams-Brabant wil graag weten hoe je je verblijf of uitstap in Vlaams-Brabant hebt ervaren. Heb je ervan genoten of denk je aan concrete verbeterpunten? Deel ons je bevindingen en/of tips mee via: www.toerismevlaamsbrabant.be/peiling. De online enquête neemt slechts 5 minuten van je tijd in beslag en bovendien maak je maandelijks kans op een cadeaubon t.w.v. 150 euro voor een verblijf in Vlaams-Brabant. Doe mee en win een overnachting ter waarde van 150 euro!
EEN BEZOEK PLANNEN AAN HET HAGELAND? Onze toeristische diensten helpen u graag voort. Surf naar www.toerismevlaamsbrabant.be en vind er de contactgegevens en openingsuren van al onze infokantoren in het Hageland onder de rubriek ‘Over Ons’.
