EEN UITGAVE VAN STICHTING LEZEN BIJ HET TIJDSCHRIFT LEZEN
BOEKENBENDES DRAAIBOEK NASCHOOLSE LEESCLUBS DENISE BONTJE EN KEES BROEKHOF
GRATIS! Meld u nu aan!
L E Z E N E N L AT E N L E Z E N LEZEN is het gratis kwartaalblad
Wilt u LEZEN ontvangen? Meld u aan op
op het gebied van leesbevordering
www.lezen.nl
en literatuureducatie en is bestemd Kent u iemand uit uw omgeving
voor professionals die werken met
die LEZEN ook zou willen ontvangen? Stuur hem of haar door naar
kinderen en jongeren van 0–18.
www.lezen.nl
INHOUD Redactioneel De leesclub is zo langzamerhand het hardnekkige imago van een bijeenkomst
I N F O R MAT I E O V E R B O E K E N B E N D E S
voor vrouwen van middelbare leeftijd ontgroeid. Dat blijkt uit de initiatieven die in Groot-Britannie zijn opgebloeid.
4 Boekenbendes
Kinderen staan daar op de wachtlijst om deel te nemen aan
6 Rollen bij een Boekenbende op school of in de BSO
naschoolse clubs waarin alles draait om kinder- en jeugd-
8 Een sleutelrol voor de bibliotheek
boeken. Reden genoeg om ook in Nederland op zoek te gaan
Praten over boeken: de methode-Chambers
naar inspirerende voorbeelden. Projectbureau Sardes maakte
10 De rol van de leerlingen
in opdracht van Stichting Lezen een inventarisatie en beschreef
11 Werving van leerlingen
de mogelijkheden van leesclubs voor kinderen in Nederland.
12 Financiering
In deze special bij het tijdschrift Lezen een overzicht van hun bevindingen. S TA P P E N P L A N V O O R H E T O R G A N I S E R E N Er is een grote diversiteit aan leesclubs in Nederland. Ook
VA N E E N B O E K E N B E N D E
minder leesvaardige kinderen behoren tot de enthousiaste deelnemers. Behalve voor praten over favoriete boeken is er
15 stap 1 Voorbereiding
ruimte voor toneel, film en zelfs boekenfitness. Met haar
16 stap 2 De eerste bijeenkomst
veelzijdige opzet verdient de leesclub een volwaardige plaats
16 stap 3 De overige bijeenkomsten
in het naschoolse aanbod. Om te zorgen dat een ‘leesclub’
18 stap 4 Slot en evaluatie
een positieve associatie oproept, spreken we voortaan over ‘Boekenbendes’. P R A K T I S C H E I N F O R M AT I E Voor wie is deze special bedoeld?
Deze special is bedoeld voor alle geïnteresseerden, maar
20 A. De Letterknetter en de Bieb-bende
in het bijzonder voor bibliothecarissen die een Boekenbende
22 B. Voorbeelden van activiteiten
willen organiseren in samenwerking met een school.
30 C. Hulpmiddelen
De special is vanuit dit perspectief geschreven. Scholen
• globale planning
kunnen ook een Boekenbende organiseren. In dat geval zal
• voorbeeldbrief voor ouders
het voor de initiatiefnemer (bijvoorbeeld de leescoördinator
• evaluatie in de groep
of een enthousiaste leerkracht) eenvoudig zijn om deze hand-
• schriftelijke evaluatie
reiking naar de eigen situatie te vertalen en zelf contact te zoeken met de bibliotheek om de Boekenbende vorm te geven. Deze special omvat drie delen: algemene informatie, een stappenplan voor het opzetten van een Boekenbende en een gedeelte met praktische informatie.
Namens Stichting Lezen: veel leesplezier!
Agnes van Montfoort projectleider basisonderwijs Colofon © Stichting Lezen / Sardes, 2010 A U T E U R S Denise Bontje en Kees Broekhof (Sardes) V O R M G E V I N G Lijn 1, Haarlem F O T O G R A F I E Ghislaine de Brouwer | C O V E R B E E L D Amber Beckers D R U K Spinhex & Industrie, Amsterdam Met dank aan: Arjan Duurkoop | Bibliotheek Spijkenisse | Tineke van der Schaaf, Bibliotheek Utrecht | Carolien Bokdam, Bibliotheek Utrecht Cisca van Hemert, Bibliotheek Boxtel | Dia Wesseling, Bibliotheek aan den IJssel | Ans von Harenberg, Bibliotheek Midden-Brabant Ghislaine de Brouwer, Stichting Brede Scholen Boxtel | Ineke Platel, Leescafé De Letterknetter | Judith van der Zeeuw, Maliebaanschool Utrecht Mgr. Bekkersschool, Spijkenisse | Maliebaanschool, Utrecht | Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen
Afsluiting van het Boekenbal 2009 onder leiding van een rapper
BOEKENBENDES Doel Het doel van een Boekenbende is kinderen te laten ervaren hoe leuk het is om samen met andere kinderen op allerlei manieren bezig te zijn met lezen en met activiteiten die met lezen en boeken te maken hebben. Een Boekenbende is niet bedoeld om taalachterstanden te bestrijden. Het is wel zo dat lezen een positief effect heeft op de taalontwikkeling, maar dat is ’extra winst’; het leesplezier, voor alle kinderen, staat voorop.
Doelgroep Hoewel de doelgroep vooral zal bestaan uit leerlingen van de bovenbouw, die vaak al enthousiaste lezers zijn, kunnen in principe alle basisschoolleerlingen die zelfstandig kunnen lezen deelnemen aan een Boekenbende. Bij het samenstellen van een Boekenbende is het handig als de leeftijden van de kinderen niet te veel uiteenlopen. Leerlingen uit twee opeenvolgende groepen gaan over het algemeen goed samen.
Groepsgrootte De omvang van de groep kan uiteenlopen van ca. 8 tot 12 leerlingen. De groep mag niet te groot worden, alleen dan hebben alle kinderen de mogelijkheid hebben om hun mening te geven bij het nabespreken van een boek of het uitwisselen van ervaringen. Maar de groep moet ook groot genoeg zijn om een ‘club’ te vormen.
BOEKENBENDES •
LEZEN SPECIAL
• 5
Activiteiten De Boekenbende komt bij elkaar om te lezen, boeken te bespreken en activiteiten uit
Jeugdspecialist Cisca van Hemert van de bieb op bezoek in het leescafé
te voeren naar aanleiding van een thema of een onderwerp uit een boek. Verderop in deze special zijn voorbeelden opgenomen van activiteiten waarmee ervaring is opge-
PROFIEL VAN EEN
daan. De bijeenkomsten kunnen worden geleid door een volwassene, bijvoorbeeld
BOEKENBENDELEIDER
een bibliothecaris, een vakdocent van een culturele instelling, een leerkracht of een
• Goed kunnen omgaan met groepen van
vrijwilliger met kennis van en affiniteit met kinder- en jeugdliteratuur.
kinderen van 8 tot 10 jaar of van 10 tot 12 jaar: spontaan, flexibel, betrokken
Planning en organisatie Idealiter komt een Boekenbende bij elkaar op school, hoewel enkele activiteiten
en geduldig.
• Doelgericht leiding kunnen geven aan
buiten de school kunnen plaatsvinden. Voor de bijeenkomsten kunnen verschillende
activiteiten, zonder het naschoolse,
momenten ingeroosterd worden:
speelse karakter van de activiteit uit
• na schooltijd • tijdens de middagpauze (onder lunchtijd) • op woensdagmiddag
het oog te verliezen.
• Creatief zijn in het bedenken en uitvoeren van groepsactiviteiten rond lezen.
• Kunnen samenwerken in een netwerk De duur van de bijeenkomsten hangt samen met de inroostering. Een bijeenkomst tijdens de middagpauze duurt bijvoorbeeld 45 minuten; een bijeenkomst na schooltijd of op woensdagmiddag kan tot 2 uur duren.
rond de school.
• Beschikken over sterke communicatieve vaardigheden.
• Affiniteit met en kennis van het basisHet programma van een Boekenbende is modulair van karakter. Het aantal bijeen-
onderwijs hebben.
komsten staat niet vast en ook het programma is in principe vrij in te vullen. De
• In staat zijn tot professionele reflectie.
school of de buitenschoolse opvang (bso) bepaalt dus zelf hoe zij vorm geeft aan een
• Bereid zijn om mee te werken aan
Boekenbende. Daardoor is het mogelijk om goed aan te sluiten bij de werkwijze van
evaluatie en verdere ontwikkeling van
de school en eventuele andere naschoolse activiteiten. •••
de activiteit.
6
• LEZEN SPECIAL •
BOEKENBENDES
Snuffelen tussen de boeken van boekhandel Elckerlyc
Rollen bij een Boekenbende Naast de bibliotheek (die hierna aan bod komt), kunnen
een programmatische aanpak, ruimte voor naschoolse activi-
bij de organisatie en begeleiding van een Boekenbende
teiten of regelingen voor financiering.
mensen betrokken zijn vanuit de school en vanuit de bso.
De rol van de bredeschool- of verlengdeschooldagcoördinator
Hieronder wordt ingegaan op de rollen die deze mensen
kan als volgt ingevuld worden:
kunnen spelen.
• is verantwoordelijk voor de algehele coördinatie van de activiteit
De taalcoördinator of leescoördinator De taalcoördinator of leescoördinator is betrokken bij alle
• neemt initiatief om het organiseren van een Boekenbende in gang te zetten, in samenwerking/overleg met de biblio-
taal- en/of leesactiviteiten op een school en is bij uitstek
theek en eventueel de taal- of leescoördinator(en) binnen
geschikt om betrokken te zijn bij (de organisatie van) een
de brede school
Boekenbende. De taal- of leescoördinator kan zijn/haar rol op verschillende wijzen invullen, bijvoorbeeld: • hij/zij laat zich informeren over (het organiseren van) Boekenbendes • geeft informatie door aan leerkrachten • vraagt leerkrachten te helpen bij de werving van leerlingen
• regelt de organisatorische kant binnen de brede school (ruimte, pr, overleg, financiële aspecten, etc.) • monitort en evalueert met de betrokkenen de uitvoering van de activiteit • onderhoudt eventueel contacten met ouders en andere vrijwilligers die bij de activiteit betrokken worden
• informeert leerkrachten over succesvolle en aantrekkelijke activiteiten van de Boekenbende, ter verrijking en verster-
Op niet-brede scholen worden deze taken uitgevoerd door
king van het taalonderwijs in de groepen
bijvoorbeeld de taal- of leescoördinator en/of een externe beroepskracht (de bibliothecaris) of vrijwilliger.
De bredeschool- of verlengdeschooldagcoördinator
D e bso- c o ö r d i n a t o r
De brede school is een omgeving bij uitstek voor het organi-
Een Boekenbende is ook prima op haar plek in de buiten-
seren van een Boekenbende. Brede scholen hebben vaak
schoolse opvang. In de bso worden al kinderen opgevangen.
een ruim aanbod van naschoolse activiteiten en er is al een
Een Boekenbende is dan een leuke en zinvolle manier om de
infrastructuur aanwezig waar een Boekenbende van kan
middag door te brengen. Ook als een Boekenbende binnen
profiteren, zoals samenwerking met buitenschoolse partners,
de BSO wordt georganiseerd, kunnen verschillende partijen
BOEKENBENDES •
LEZEN SPECIAL
• 7
DE BOEKHANDEL Leesclub De Letterknetter in Boxtel werkt samen met de plaatselijke boekhandel Elckerlyc. De boekhandel schenkt ieder jaar een tiental boeken aan de leesclub, waardoor De Letterknetter een eigen boekencollectie kan opbouwen. Elckerlyc denkt mee over de organisatie van het jaarlijkse boekenbal en neemt er ook aan deel. De leden van De Letterknetter lezen geregeld voor in de boekhandel. De coördinator van De Letterknetter zorgt ervoor dat Elckerlyc wordt genoemd in de contacten met de lokale pers.
op school of in de BSO een rol spelen: de bibliotheek, een vakdocent, een vrijwilli-
De directie
ger of een pedagogisch werker van de bso zelf. De bso-coör-
De directie is op afstand betrokken bij de activiteit, maar
dinator speelt de volgende rol:
wordt vanaf het eerste moment goed op de hoogte gehouden.
• onderhoudt contacten met aanbieders van de Boekenbende
Het gaat immers om een activiteit binnen het schoolgebouw,
• brengt de aanbieder en de school met elkaar in contact en
met de leerlingen van de school. Voor het succes van een
verheldert de respectievelijke verantwoordelijkheden van
Boekenbende is het belangrijk dat de directie de Boekenbende
de samenwerkende partijen
steunt. De directie:
• evalueert de Boekenbende met de school en de aanbieder • zorgt ervoor dat de Boekenbende een plaats krijgt binnen het aanbod van de BSO
• spreekt steun uit voor de Boekenbende tijdens het teamoverleg • benoemt de verwachte inbreng van de taal- of leescoördinator en eventueel de leerkrachten
De groepsleerkracht
• zorgt voor de aanwezigheid van een ‘achterwacht’
Groepsleerkrachten hebben geen directe betrokkenheid bij
(aanspreekpunt voor de begeleider van de activiteiten)
Boekenbendes, tenzij een leerkracht aanbiedt om zelf leiding
tijdens bijeenkomsten van de Boekenbende
te geven aan deze activiteit. Toch kunnen leerkrachten wel
•••
een bijdrage leveren aan een Boekenbende en ook kunnen zij er profijt van hebben, zoals blijkt uit de volgende voorbeelden. De groepsleerkracht:
Ghislaine de Brouwer, bredeschoolcoördinator
• helpt bij de werving van leerlingen, door informatie te
Boxtel: ‘Onze brede school is al ingericht op
geven in de klas en aan ouders • laat zich informeren over succesvolle activiteiten en neemt die over in zijn/haar eigen (taal)onderwijs • stimuleert leerlingen in de klas om deel te nemen aan landelijke acties waarbij de Boekenbende betrokken is, zoals de Kinderboekenweek en de Kinderjury • laat kinderen in de klas presentaties geven over de Boekenbende op school
naschoolse activiteiten, dat maakt een aantal dingen makkelijker. Je merkt bijvoorbeeld dat de communicatie vrij soepel verloopt, want er zijn al allerlei bestaande contacten en communicatiekanalen. En in de brede school past de leesclub in een bestaand patroon van activiteiten. Dat is handig voor de organisatie en voor de leerlingen, die gewend zijn aan activiteiten na schooltijd.’
8
• LEZEN SPECIAL •
BOEKENBENDES
Tweewekelijkse bijeenkomst van de Letterknetters in het leescafé
EEN SLEUTELROL VOOR DE BIBLIOTHEEK De bibliotheek speelt een sleutelrol bij het organiseren van
coördinator. In dat geval zorgt hij/zij ervoor dat degenen die
Boekenbendes. Beschikt de school over een mediathecaris,
de contacten hebben met de kinderen kunnen beschikken
dan ligt het voor de hand dat deze een centrale rol op zich
over informatie- en pr-materiaal, zoals folders, (mini)posters
neemt.
en inschrijfformulieren. (Zie verder ‘Werving van leerlingen’.)
Initiatief nemen
Materiaal verzorgen
In het kader van de lopende samenwerking met de school
De bibliothecaris is de eerst aangewezen persoon om te zor-
komt de bibliothecaris naar de school met het voorstel om
gen voor (lees)materiaal voor de Boekenbende. Het gaat niet
een Boekenbende te starten. Hij/zij legt het voorstel neer bij
alleen om leesboeken, maar ook om ander leesmateriaal en
de contactpersoon, de taal- of leescoördinator, de bovenbouw-
materiaal voor verwerkingsactiviteiten en spelletjes, afhanke-
coördinator of de directeur. Eventueel geeft hij/zij een presen-
lijk van de invulling van het programma.
tatie voor het team of voor de bovenbouw, waarbij hij/zij aan-
De materiaalvoorziening vraagt om enige creativiteit, want
geeft wat er van iedereen wordt verwacht. Hij/zij benadrukt
het gaat niet om standaardpakketten bij vaste thema’s, maar
dat de activiteit geen extra werk voor de leerkrachten met
om een invulling die per activiteit en per bijeenkomst zal
zich meebrengt, tenzij deze zelf een actieve rol willen spelen.
verschillen.
Leerlingen werven
Leidinggeven aan de activiteiten
De bibliothecaris kan zelf de werving voor zijn/haar rekening
Ook het uitvoeren van de Boekenbende kan door de biblio-
nemen door in de betreffende groepen een enthousiast ver-
thecaris verzorgd worden. De bibliothecaris is zo nauw betrok-
haal te vertellen over Boekenbendes en kinderen te stimuleren
ken bij de activiteit dat het voor de hand ligt dat hij/zij ook
om zich aan te melden. Voordeel is dat de leerlingen direct
de uitvoering doet. Het is echter ook mogelijk dat hiervoor
kunnen reageren en van de bibliothecaris informatie uit de
een andere professional (bijvoorbeeld een docent van een
eerste hand krijgen.
culturele instelling of een leerkracht van de school) of een
De bibliothecaris kan de werving ook doen in samenwerking
vrijwilliger (bijvoorbeeld een ouder of een student) wordt
met de leerkrachten, de taalcoördinator of de bredeschool-
ingezet. •••
BOEKENBENDES •
LEZEN SPECIAL
• 9
P R ATE N OV E R B O E K E N : D E M E T H O D E - C H A M B E R S De Boekenbende bepaalt zelf hoeveel tijd er wordt ingeruimd voor
• Is dit een boek om snel te lezen, of juist langzaam?
het praten over boeken. Gesprekken over boeken kunnen kinderen
• Wat ga je je vrienden over dit boek vertellen? (Wat zou je niet
(en volwassenen) een heel andere kijk geven op lezen en op een
vertellen, om het plezier niet te bederven? Ken je iemand die dit
gelezen boek. De methode van Aidan Chambers, waarmee de meeste
zeker een goed boek zou vinden? Wat zou ik aan anderen moeten
bibliothecarissen bekend zullen zijn, is een geschikte methode om
vertellen om hen te helpen besluiten om het wel of niet te lezen?)
op een zinvolle en stimulerende manier over boeken te praten.
• We hebben nu elkaars commentaar op dit boek gehoord. Ben jij
Als meerdere kinderen hetzelfde boek hebben gelezen, is er meer uit
• Nu je van alles over dit boek hebt gehoord en besproken, wat
verrast door iets wat iemand heeft gezegd?
te wisselen en te discussiëren. Maar ook als kinderen verschillende boeken hebben gelezen, biedt de methode een goed uitgangspunt voor gesprekken. Hieronder vatten we de methode samen. Voor meer
vind jij dan uiteindelijk voor jezelf het belangrijkst aan dit boek? • Weet je iets over de schrijver, of over hoe dit verhaal tot stand kwam? Zou je daar meer over willen weten?
uitgebreide informatie verwijzen we naar Chambers’ publicatie Vertel eens: kinderen, lezen en praten (NBD/Biblion, 2002).
specifieke vragen – deze vragen gaan over specifieke kenmerken van het verhaal.
De methode-Chambers omvat drie soorten vragen:
• Hoelang duurt de periode waarin het verhaal zich afspeelt?
basisvragen – deze vragen zijn bedoeld om het praten over boeken
• Zijn er stukken in het verhaal die een langere periode beslaan,
op gang te krijgen. Naarmate kinderen meer gewend zijn om over
maar die snel worden verteld? Zijn er stukken die een heel korte
boeken te praten, zullen ze geneigd zijn spontaan op deze vragen in
periode beschrijven, maar die heel langzaam worden verteld?
te gaan. • Wat vond je leuk, mooi, goed aan dit boek? • Wat is je opgevallen? • Wat vond je niet leuk aan dit boek? (Waren er stukken die je vervelend vond? Heb je stukken overgeslagen? Welke? Als je het boek niet uit hebt, waar ben je dan opgehouden met lezen? Waarom daar?) • Wat was er moeilijk of onduidelijk? (Wat vond je vreemd? Was er iets dat je nog nooit in een boek bent tegengekomen? Was er iets dat je totaal verraste? Waren er dingen die niet klopten?) • Zag je bepaalde patronen of verbanden? (Was er iets dat steeds terugkwam in het verhaal?)
• Waar vindt het verhaal plaats? (Maakt dat uit? Had het overal kunnen plaatsvinden?) • Welk personage vind je het interessantst? (Welke personages vind je niet leuk? Zijn er personages die je doen denken aan mensen die je kent?) • Is er een personage dat niet voorkomt in het verhaal, maar zonder wie het verhaal niet had kunnen plaatsvinden? (Waarom wordt dat personage niet genoemd?) • Wie vertelt het verhaal? Hoe weet je dat? Is het een ik-figuur? (Wat vindt de verteller van de personages en van de gebeurtenissen?) • Stel je voor dat jij de toeschouwer bent. Door wiens ogen zag je het verhaal? Zag je het verhaal door de ogen van een personage
algemene vragen – deze vragen gaan iets verder en hebben te maken met bijvoorbeeld verwachtingen, vergelijkingen met andere verhalen
of ook door de ogen van andere personages? • Heb je ook gelezen wat de personages denken of voelen? Of werd
of personages en hoe de kinderen het verhaal beleefd hebben.
het verhaal verteld ‘van buitenaf’, zonder dat je weet wat iemand
• Wat voor soort boek dacht je dat het zou zijn toen je het pakte?
denkt of voelt?
Klopte dat? • Heb je andere boeken gelezen die hierop lijken? (Wat waren overeenkomsten, verschillen?)
Een geoefende Boekenbendeleider is in staat om de drie soorten vragen op de juiste momenten af te wisselen en aan te voelen welke
• Heb je dit boek al eerder gelezen? (Zo ja, wat vond je nu anders?)
vraag het gesprek een stapje verder kan brengen. Het gaat er niet om
• Zijn je dingen opgevallen in de taal van het boek, bepaalde
het lijstje vragen helemaal af te werken. Soms is het antwoord op
woorden of uitdrukkingen? Als de schrijver je zou vragen wat er
een vraag aanleiding om uitgebreid door te praten over een onder-
beter zou kunnen aan dit boek, wat zou je dan zeggen?
werp, zonder dat andere vragen nog aan bod komen. Hoe het gesprek
• Toen je het boek zat te lezen, zag je toen in je fantasie hoe het verhaal zich afspeelde? • Hoeveel verschillende verhalen kun je in dit verhaal vinden?
ook verloopt, de persoonlijke beleving van het lezen staat centaal. Die is voor iedereen anders. Daarom is het belangrijk dat de kinderen veel gelegenheid krijgen om op elkaar te reageren.
10
• LEZEN SPECIAL •
BOEKENBENDES
Burgemeester Frank van Beers neemt de eerste Boxtelse Kinderboekenkrant in ontvangst
De rol van de leerlingen De leden van een Boekenbende
Activiteiten kiezen De deelnemende leerlingen worden uitgenodigd om zelf mee te bepalen welke
spelen een belangrijke rol
activiteiten de Boekenbende gaat uitvoeren. Zo wordt het nog meer hun eigen club en gaan zij nog gemotiveerder deelnemen. De begeleider brengt de wensen in kaart
binnen de Boekenbende.
en zorgt ervoor dat bij de activiteiten een concreet doel wordt geformuleerd.
Deelnemen aan activiteiten De belangrijkste rol van de leerlingen is natuurlijk het deelnemen aan de Boekenbende. De leerlingen krijgen volop ruimte om te lezen, te praten over boeken, samen op onderzoek te gaan of mooie producten te maken. Leerlingen die er geen genoeg van kunnen krijgen, mogen de volgende keer weer opnieuw meedoen.
Voor de leerlingen is de belangrijkste reden om mee te doen dat zij plezier hebben in lezen en graag iets samen willen doen met kinderen die ook genieten van lezen. Alles wat daarbovenop nog gebeurt is extra winst. Het samen werken aan producten geeft richting aan de activiteiten en geeft de leerlingen het gevoel iets bereikt te hebben om trots op te zijn.
Organiseren van activiteiten De leerlingen kunnen zelf bijdragen aan het organiseren van activiteiten: • praktische hulp bieden, zoals het inschenken van limonade of het opruimen van
de materialen • ouders vragen te assisteren bij de uitvoering van activiteiten, zoals zorgen voor
vervoer bij een excursie • een excursie organiseren • een bezoek organiseren van een schrijver, illustrator, uitgever etc.
Ambassadeur zijn voor de Boekenbende Zeker in het begin, als de Boekenbende nog bekendheid moet verwerven, is de eigen pr van leerlingen heel effectief om de club onder de aandacht te brengen van andere leerlingen, ouders, bestuurders of zelfs de gemeente. Leerlingen kunnen ingezet worden bij de werving van nieuwe deelnemers, kunnen een stukje schrijven, een interview Illustrator Marjolein Krijger op bezoek in het leescafé
geven voor de lokale krant of de regionale televisie uitnodigen voor een reportage over hun club. •••
BOEKENBENDES •
LEZEN SPECIAL
• 11
WERVING VAN LEERLINGEN Brainstormen voor de inhoud van de Boekenkrant
Wie doet de werving?
een enthousiasmerende presentatie te laten geven door de
De werving kan uitgevoerd worden door: de coördinator na-
uitvoerder. Die vertelt wat er gaat gebeuren in de Boeken-
schoolse activiteiten, de groepsleerkrachten, de uitvoerder
bende, wat de kinderen allemaal zelf te kiezen hebben en
van de activiteit, de leerlingen. Wie de werving doet hangt af
wat voor soort ‘projecten’ mogelijk zijn. Daarnaast is het
van de organisatorische context waarbinnen de Boekenben-
raadzaam om extra reclame te maken met behulp van pos-
de is georganiseerd en van de rolverdeling die de betrokke-
ters, een stukje in de schoolkrant, een stukje in de nieuws-
nen zijn overeengekomen. Op scholen met een breed aanbod
brief voor ouders etc. Als een Boekenbende eenmaal draait
van naschoolse activiteiten kan de Boekenbende gemakke-
en meer bekendheid krijgt, is de extra informatie voor kinde-
lijk meegenomen worden in de gebruikelijke wervingsproce-
ren en ouders minder noodzakelijk. Dan kunnen bovendien
dures. Dat kan betekenen dat alle ouders een (nieuws)brief
de (ex-)clubleden zelf ingezet worden als ambassadeurs bij
krijgen met het totale aanbod, waaruit zij met hun kind een
de werving. Laat kinderen een pakkende naam bedenken
keuze kunnen maken. Op een school waar de Boekenbende
voor hun leesclub zoals ‘Leescafé de Letterknetter’ in Boxtel,
niet past binnen een dergelijk kader zal men afspraken moe-
‘DVD 9L’ in Spijkenisse of ‘Leesbende 5-7’ in Utrecht.
ten maken over wie verantwoordelijk wordt voor de werving. Een praktische aanpak is dan dat de uitvoerder van de activi-
Zorg voor exclusiviteit
teit afspreekt met de taalcoördinator (of andere contactper-
Zorg ervoor dat de leden zich lid van
soon) dat hij/zij een korte presentatie geeft in de betreffen-
een exclusief gezelschap voelen.
de groepen of voor de leerkrachten van die groepen, die op
Bij Leescafé de Letterknetter bijvoor-
hun beurt de informatie in de klas bespreken.
beeld is het een hele eer als je lid bent. Elk lid krast zijn naam in de
De groepsleerkrachten kunnen een goede ondersteunende
speciale tafel van de club. •••
rol spelen in de werving. Zij kennen de leerlingen het best en kunnen leerlingen voor wie deze activiteit met name geschikt lijkt aansporen om zich aan te melden. Soms kan dat duwtje
EFFECTIEVE WERVINGSINSTRUMENTEN
in de rug net het verschil maken. Ook kan de leerkracht nog
• p re s e n t a t i e i n d e k l a s d o o r d e p e r s o o n d i e d e B o e k e n b e n d e
eens terugkomen op de Boekenbende als blijkt dat het aantal aanmeldingen onder de verwachting blijft.
gaat leiden • posters in de school en in de bibliotheek • stukje in de schoolkrant, met informatie over eerdere er varingen
Reclame maken Wanneer de Boekenbende voor het eerst wordt georganiseerd,
met Boekenbendes • i n f o r m a t i e i n d e n i e u w s b r i e f vo o r o u d e r s
is het belangrijk om te zorgen voor extra informatie en pr.
• t o e l i c h t i n g d o o r d e g ro e p s l e e r k ra c h t
De term ‘Boekenbende’ zal in eerste instantie onbekend zijn.
• toelichting door (ex-)leden van Boekenbendes
Daarom is het aan te raden om in de betreffende groepen
• a c t i e ve ‘ w e r v i n g ’ d o o r d e g r o e p s l e e r k r a c h t
Elke bijeenkomst start met een hapje en een drankje
FINANCIERING Kosten
Bijdrage van de school
Het organiseren van een Boekenbende hoeft geen dure
De school kan zelf een bijdrage leveren aan een Boekenbende
activiteit te zijn, maar er is (mogelijk) wel geld nodig voor:
door een ruimte ter beschikking te stellen en te zorgen voor
• leesmateriaal en ander materiaal
een achterwacht tijdens de bijeenkomsten. Deze zaken zijn
• huur en aankleding van de ruimte
vaak al geregeld ten behoeve van andere naschoolse activi-
• begeleiding/uitvoering
teiten, zodat de Boekenbende daar gemakkelijk bij kan aan-
• excursies
sluiten. Het kan ook gebeuren dat het gebruik van ruimten
• limonade e.d.
buiten lestijden aan financiële regels gebonden is. In dat geval zal de huur uit bijvoorbeeld het vsd-budget betaald
VSD-budget
moeten worden.
Veel brede scholen beschikken over een budget voor naschoolse activiteiten, die vaak plaatsvinden onder de
Eigen bijdrage van de leerlingen
noemer ‘verlengde schooldag’. In de grote gemeenten zijn
Soms is het beleid van de gemeente om naschoolse activi-
deze budgetten vaak afkomstig uit de gemeentelijke midde-
teiten gratis ter beschikking te stellen, in het kader van het
len voor Grotestedenbeleid. Er is gewoonlijk een vaste, voor
achterstandenbeleid. Maar het is ook heel gebruikelijk leer-
scholen en andere instellingen bekende procedure voor het
lingen om een eigen bijdrage te vragen voor deelname aan
aanvragen van deze middelen. Scholen kunnen hun budget
een naschoolse activiteit. De eigen bijdrage heeft twee belang-
naar eigen inzicht besteden en kunnen er dus ook een Boeken-
rijke voordelen: het geld dekt een deel van de kosten en het
bende uit financieren. De budgetten zijn over het algemeen
betalen voor de activiteit heeft een motiverende werking op
beperkt van omvang, waardoor aanvullende financiering
de leerlingen: als je er eenmaal voor betaald hebt, ben je ook
nodig kan zijn, bijvoorbeeld uit de eigen bijdrage van de
meer geneigd om mee te doen. De hoogte van de eigen bijdra-
leerlingen.
ge kan variëren.
BOEKENBENDES •
LEZEN SPECIAL
• 13
De financiering van de kosten kan uit verschillende bronnen plaatsvinden. De belangrijkste zijn: het verlengdeschooldagbudget van de school, de bijdrage van de school, de bijdrage van deelnemers en sponsoring. Daarnaast kunnen kosten bespaard worden door de inzet van vrijwilligers.
Op bezoek bij Uitgeverij Thielen
Sponsoring Sponsoring biedt kansen en kan een extraatje zijn voor de
• Heeft de vrijwilliger ondersteuning nodig en zo ja, hoe
school. Het gaat hierbij om geld, goederen of diensten die een school krijgt in ruil voor een tegenprestatie. Maar kinderen
organiseren we dat? • Wie zorgt voor vervanging als de vrijwilliger zich afmeldt?
hebben recht op bescherming tegen ongewenste invloeden van buitenaf. Daarom moet sponsoring op een zorgvuldige
Het is ook mogelijk vrijwilligers incidenteel in te zetten bij
en verantwoorde manier gebeuren, volgens de gedragsregels
de Boekenbende. Het gaat dan bijvoorbeeld om ouders die
die zijn opgesteld door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur
assisteren bij de uitvoering van de activiteit, limonade schen-
en Wetenschap. Deze gedragsregels gelden ook voor spon-
ken, spullen klaarzetten en opruimen, of zorgen voor vervoer
soring van activiteiten na schooltijd. Ook die activiteiten val-
bij een uitstapje. Een ander voorbeeld zijn nuttige mensen in
len immers onder de verantwoordelijkheid van het onderwijs,
het netwerk van de begeleider of van de ouders. Dat kan een
tenzij ze bij de kinderopvang (bso) horen.
bevriende drukker zijn, of een illustrator of uitgever. Zij kun-
Op de site www.minocw.nl is meer informatie te vinden over
nen hun medewerking geven aan bijvoorbeeld een bezoek van
het sponsorbeleid van het Ministerie van ocw.
de Boekenbende aan de drukkerij of een gastles illustraties tekenen op school. •••
Inzet van vrijwilligers De kosten van een Boekenbende kunnen verminderd worden door vrijwilligers in te zetten. Leescafé De Letterknetter in
OUDERS HELPEN BIJ DE LETTERKNETTER
Boxtel wordt al jaren geleid door een enthousiaste vrijwillig-
Als ouders hun kind opgeven voor leesclub De Letterknetter, stemmen
ster met een journalistieke achtergrond. Het kan dus en het
zij in met de voorwaarde dat zij een keer komen helpen bij de uitvoe-
kan heel goed werken. Bij het inzetten van een vrijwilliger in
ring. Ouders worden bijvoorbeeld ingeschakeld voor het inschenken
een dergelijke rol is het goed om in ieder geval de volgende
van limonade, voor opruimen, of voor vervoer bij een bezoek aan
punten in overweging te nemen:
een drukkerij. Er is dus bij iedere bijeenkomst een ouder aanwezig.
• Welke kwaliteiten verwachten we van de vrijwilliger?
Tot nu toe hebben alle ouders meegewerkt, of hebben zij ervoor
• Is de continuïteit voldoende gewaarborgd? (De vrijwilliger
gezorgd dat een oma of oppasmoeder kwam meehelpen.
moet zich voor ten minste een schooljaar verbinden aan de activiteit). Vo o r b e e l d v a n e e n k o s t e n o v e r z i c h t v o o r e e n c y c l u s v a n 1 0 b i j e e n k o m s t e n Uitvoering medewerker bibliotheek / culturele instelling
20 uur à € 35,00
voorbereiding
10 x 1/2 uur (ervaren iemand) 10 x € 17,50
€ 700,00
€ 175,00
materiaal
€ 50,00
boekenhuur
€ 30,00
Kosten school limonade, fruit
Totaal
€ 50,00
ca. € 1000,00
N.B. Bij het organiseren van een gemeentebreed aanbod kunnen hier nog coördinatiekosten bijkomen voor de organiserende instelling.
STAPPENPLAN •
LEZEN SPECIAL
• 15
STAPPENPLAN VOOR HET ORGANISEREN VAN EEN
BOEKENBENDE Hieronder is een beknopt stappenplan uitgewerkt voor het
zodat je geen verkeerde verwachtingen wekt. Benadruk dat
organiseren van een Boekenbende. Voor de belangrijkste
de Boekenbende bezig is met leuke activiteiten (noem hier je
inhoudelijke onderdelen is elders in dit draaiboek aanvul-
voorbeelden). Belangrijke argumenten in je betoog:
lende informatie opgenomen.
• Een Boekenbende is een leerzame en leuke naschoolse
S TA P 1 : V O O R B E R E I D I N G
• Het kost de school niet veel werk.
Vo r m e e n b e e l d
• Er zijn al zeer positieve ervaringen mee.
Het is raadzaam om voor jezelf een duidelijk beeld te vormen
• Het is goed in te passen in het programma van naschoolse
activiteit.
van een Boekenbende voordat je de eerste stap zet. Lees
activiteiten.
daarom dit hele draaiboek, inclusief de voorbeeldactiviteiten, en bekijk informatie over naschoolse leesclubs voor kinderen op het internet. Bedenk hoe jouw Boekenbende eruit zou
Directeur Judith van der Zeeuw van de Maliebaanschool:
kunnen zien. Kies alvast enkele activiteiten die je graag zou
‘Ik heb meteen ja gezegd tegen de komst van de leesclub,
willen doen; die kun je aanprijzen in je eerste contact met de
want het is een leuke en zinvolle naschoolse activiteit. Lezen,
school en met de kinderen. Werk nog niet meteen een dicht-
boekpromotie, dat is hartstikke goed voor kinderen. Er zijn er
getimmerd programma uit, want het is belangrijk dat de kin-
zoveel die na schooltijd alleen maar achter de computer zitten.
deren ook een inbreng hebben in de keuze van de activiteiten.
Zo’n leesclub biedt gezelligheid en ze leren er nog wat van ook. Vooral voor kinderen die naar de buitenschoolse opvang
Begin klein...
gaan is zo’n inhoudelijke activiteit een leuke afwisseling.’
Neem de Boekenbende niet meteen op in je standaardaanbod, maar probeer het eerst een seizoen uit op een school, om het in de vingers te krijgen. Met de wijze lessen die je leert,
Maak duidelijke afspraken
kun je het volgende seizoen een bijgestelde aanpak opnemen
Maak duidelijke afspraken met partners (de school, de biblio-
in het standaardaanbod of uitbreiden naar andere scholen.
theek, naschoolse opvang) over allerlei praktische zaken rond de Boekenbende:
… en begin tijdig
• hoe vaak en wanneer de Boekenbende bij elkaar komt
De eerste keer kost de voorbereiding behoorlijk wat tijd.
• waar de Boekenbende bijeenkomt
Leg daarom tijdig contact met mogelijke partners, zodat je
• in welke groepen leerlingen worden geworven en hoe de
voldoende tijd hebt voor de werving van leerlingen en het
werving verloopt
uitwerken van activiteiten. Neem bijvoorbeeld in april of mei
• financiële aspecten (kosten bibliotheek, leerlingbijdrage)
contact op met een school voor het starten van een Boeken-
• de taakverdeling tussen school en bibliotheek
bende in het volgende schooljaar. Als je kunt ‘meeliften’ met
Leg de afspraken vast en stuur ze naar de belangrijkste
de bestaande procedures voor naschoolse activiteiten kost
betrokkenen.
de voorbereiding minder tijd. Voor de werving bestaat dan vaak al een vaste werkwijze en planning.
Stel een planning op Maak een planning waarin je voor jezelf en de partners aan-
Neem initiatief
geeft hoe vaak, wanneer en waar de Boekenbende bij elkaar
Wacht niet af, maar stap op een school af waarmee je persoon-
komt. In dit draaiboek wordt uitgegaan van 10 bijeenkomsten,
lijk contact hebt: een enthousiaste school die niet bang is om
omdat dat over het algemeen goed aansluit bij het programma
iets nieuws te proberen, die een goed lopende organisatie
van naschoolse activiteiten. Als een andere planning beter
heeft en die afspraken nakomt. Als de school al naschoolse
past bij het programma van de school, dan is dat natuurlijk
activiteiten organiseert, is dat een voordeel, want dan kun je
ook mogelijk. Streef het eerste schooljaar naar ten minste
daarbij aanhaken. Leg goed uit wat een Boekenbende doet,
twee cycli van 8 à 10 bijeenkomsten.
Foto links: Zelfstandig aan de slag voor het vriendschapsproject met Wittlich in Duitsland
16
• LEZEN SPECIAL •
STAPPENPLAN
S TA P 2 : D E E E R S T E B I J E E N KO M S T
bereiding op een schrijversbezoek, laat dan ruimte voor de
Bereid je goed voor
kinderen om zelf activiteiten te bedenken die passen binnen
Zorg dat je ruim van tevoren aanwezig bent, zodat je voldoende
zo’n voorbereiding.
tijd hebt om de ruimte aan te kleden, meegebracht materiaal uit te stallen en eventueel limonade en koek klaar te zetten. Neem een namenlijst mee en naambordjes waarop de kinde-
TIP Om te voorkomen dat enkele kinderen het gesprek
ren hun naam schrijven.
domineren, laat je alle kinderen eerst op een blaadje in een
Neem eventueel iets mee om jezelf mee te introduceren (bij-
zin opschrijven wat zij het allerliefst zouden willen doen in de
voorbeeld jouw favoriete boek of een foto van een schrijver).
Boekenbende. Je verzamelt de blaadjes en bespreekt ze kort.
Als je het programma of een aantal activiteiten wilt presenteren,
Je kunt iedere wens ‘anoniem’ voorleggen aan de groep of je
zorg dan voor voldoende kopieën.
kunt vragen van wie de wens was en het betreffende kind om een toelichting vragen. Zo heeft iedereen een gelijke inbreng.
Zorg voor een goede kennismaking Als de kinderen niet uit dezelfde klas komen of als zij afkomstig zijn van verschillende scholen (dat is bijvoorbeeld heel
Anderzijds is het goed om te laten merken dat jij aan het
goed mogelijk in een brede school of nso), is het belangrijk
stuur staat en dat jij een duidelijk beeld hebt van de lijn in
dat zij de gelegenheid krijgen elkaar te leren kennen door
het programma. De kinderen moeten wel weten waar ze aan
zichzelf of elkaar voor te stellen. Geef zelf het voorbeeld,
toe zijn. Als je hebt gekozen voor losse activiteiten, laat dan
zodat de kinderen een idee hebben wat je van ze verwacht.
het gehele programma zien en geef aan dat er binnen die
Een goed onderdeel van de kennismaking is het samen be-
activiteiten nog voldoende te kiezen valt. Als je hebt gekozen
denken van een pakkende naam voor de Boekenbende en
voor een project, beschrijf dan duidelijk waar jullie naar toe
van een vast ritueel aan het begin van iedere bijeenkomst
gaan werken.
(zie ook stap 3). Een ander belangrijk onderdeel is het bespreken van de verwachtingen van de Boekenbende. Vraag de kinderen naar hun motivatie en hun verwachtingen van
S TA P 3 : D E O V E R I G E B I J E E N KO M S T E N
de Boekenbende en praat erover.
De bijeenkomsten van een Boekenbende kenmerken zich door een vaste BOEKopbouw:
TIP In de bijlagen staan enkele suggesties voor kennis-
Boekenbende - welkom
makingsactiviteiten.
Openingsactiviteit Maak praktische afspraken Geef de kinderen een papier met je contactgegevens. Laat een blad rondgaan en vraag de kinderen hun e-mail-
Echte kernactiviteit
adres op te schrijven, zodat je contact met hen kunt hebben wanneer dat nodig is, bijvoorbeeld als je een bijeenkomst Korte afsluiting
wilt verzetten. Vertel de kinderen dat je verwacht dat ze naar iedere bijeenkomst komen; vertel hoe ze kunnen afzeggen als er iets belangrijks tussenkomt.
Boekenbende - welkom De Boekenbende is een club en een club kenmerkt zich door
Geef ruimte voor inbreng
eigen rituelen. Begin elke bijeenkomst daarom met een vast
Hoe meer eigen inbreng de kinderen hebben, hoe meer ze
ritueel. Dat kan bijvoorbeeld een yell zijn, zoals bij De Letter-
het gevoel zullen krijgen dat de Boekenbende hun eigen club
knetter in Boxtel, of een oefening boekenfitness zoals bij
is. De ruimte voor inbreng hangt af van de invulling van het
Leesbende 5-7 in Utrecht.
programma. Als je kiest voor losse activiteiten is er meer
Duur: circa 5 minuten
ruimte voor de kinderen om zelf activiteiten in te brengen, dan wanneer je een projectachtige activiteit hebt bedacht die
TIP Zorg bij binnenkomst van de kinderen voor een goede
de gehele periode in beslag zal nemen. Maar zorg ervoor dat
overgang van school naar de Boekenbende. Laat de kinderen
ook in dat laatste geval niet alles vooraf door jou wordt be-
even ontspannen en begin met wat drinken en eten.
paald. Als bijvoorbeeld alle bijeenkomsten dienen als voor-
STAPPENPLAN • Openingsactiviteit
LEZEN SPECIAL
• 17
Een project
De openingsactiviteit is een vaste activiteit in elke bijeen-
In een projectaanpak werkt de Boekenbende in alle bijeen-
komst. Tijdens deze activiteit staat het gelezen boek cen-
komsten aan hetzelfde project. Anders dan bij de themati-
traal. Hieronder twee mogelijke invullingen:
sche activiteiten staat niet een onderwerp centraal, maar een product. De Boekenbende maakt bijvoorbeeld een film
Voorlezen van een gezamenlijk boek
op basis van een verhaal of de kinderen schrijven samen een
Lees een gedeelte van een boek voor. De rest van het boek
boek of stripverhaal.
wordt door de kinderen thuis uitgelezen. Wek de nieuwsgierigheid van de kinderen door naar aanleiding van het eerste
Activiteiten bij landelijke projecten en campagnes
hoofdstuk met de kinderen te fantaseren over het verdere
Het is ook mogelijk om met de Boekenbende aan te sluiten
verloop. Nadat kinderen het boek thuis hebben uitgelezen,
bij projecten en campagnes, zoals de Kinderjury, de Kinder-
komt het boek tijdens de volgende bijeenkomst opnieuw ter
boekenweek of De Nationale Voorleeswedstrijd. Vanzelfspre-
sprake: zijn de verwachtingen van de kinderen uitgekomen?
kend moet je bij dit soort activiteiten rekening houden met
Het voordeel van het lezen van hetzelfde boek is dat het
de planning van de landelijke activiteiten.
boek een aanknopingspunt is voor een gezamenlijk gesprek. Voorbeelden van deze kernactiviteiten zijn opgenomen in de Bespreken van individueel gelezen boeken
bijlagen.
De kinderen lezen (thuis) een zelfgekozen boek. Tijdens de
Duur: 1 tot 1,5 uur
bijeenkomst worden de leeservaringen uitgewisseld: de kinderen vertellen over de boeken die zij hebben gelezen, andere kinderen reageren daarop en er wordt gepraat naar aanleiding
Korte afsluiting
van de thema’s in de boeken. Het voordeel hiervan is dat de
Ook de afsluiting heeft een vaste invulling. Het is een goed
kinderen hun eigen keuzes kunnen maken en dat ze enthou-
idee om elke bijeenkomst te zorgen voor een nieuwe voor-
siast worden gemaakt voor andere boeken door het uitwisse-
raad boeken waaruit elk kind een boek kan kiezen. Eindig
len in de groep.
vervolgens de bijeenkomst met een voor de club kenmer-
Duur: 15 tot 30 minuten
kend ritueel. Dat kan hetzelfde zijn als aan het begin (yell, boekenfitness), of juist iets anders. Duur: circa 5 tot 10 minuten
Echte kernactiviteit Deze activiteit vormt, zoals de naam al zegt, de kern van de bijeenkomst en neemt dan ook de meeste tijd in beslag.
TIP Houd goed bij wie welk boek leest en welk cijfer een
Er zijn grofweg vier soorten kernactiviteiten:
kind aan het boek geeft. Dit is niet alleen handig om zo no-
Losse activiteiten
kaar aansteken in hun enthousiasme voor een boek.
dig een boek te traceren, maar ook om te zien of kinderen el-
Wanneer alle bijeenkomsten verschillende soorten activiteiten hebben, krijg je een afwisselend programma, waarin iedereen aan zijn trekken komt. De keuze voor de activiteiten kan mede bepaald worden door de inbreng van de kinderen of door de
Voorbeelden van bestaande invullingen (‘formats’) voor
boeken die zij gelezen hebben. Voorbeelden van losse activitei-
bijeenkomsten:
ten: een schrijversbezoek, een bezoek aan een uitgeverij, een gedicht schrijven of een strip maken. Leesbende 5-7, Utrecht,
De Letterknetter Boxtel
Een thema geeft samenhang aan de activiteiten. Je kunt een
• limonade
• yell
hele cyclus van tien bijeenkomsten rondom hetzelfde thema
• boekenfitness
• limonade
organiseren, of bijvoorbeeld alleen de laatste vier of vijf bij-
• boekenkring
• boekbespreking
eenkomsten. Een voorbeeld is het thema poëzie, met een
• losse activiteit
• projectactiviteit
bijeenkomst gedichten lezen, dichter op bezoek, gedichten
• voorlezen
• boeken ruilen
schrijven, gedichtenposters maken etc. Kenmerkend voor
• (eventueel) boeken ruilen
• yell
een thematische kernactiviteit is dat de Boekenbende toe-
• boekenfitness
Thematische activiteiten
werkt naar een presentatie of expositie.
18
• LEZEN SPECIAL •
STAPPENPLAN
S TA P 4 : S L O T E N E VA L U AT I E
kan mondeling, in een groepsgesprek, aan de hand van een
Zorg voor een heldere en leuke afronding van de reeks bijeen-
gespreksleidraad. Het kan ook schriftelijk, met behulp van
komsten van de Boekenbende, bijvoorbeeld met een presen-
een eenvoudig evaluatieformulier. Bestudeer de uitkomsten
tatie of een tentoonstelling. Je kunt hiervoor ouders, andere
van de evaluatie, rapporteer erover aan de school en verwerk
leerlingen van de school en/of buurtbewoners uitnodigen.
belangrijke informatie in de organisatie van de volgende
Een dergelijke afsluiting is goed voor de motivatie en het
Boekenbende.
zelfvertrouwen van de kinderen en geeft richting aan de activiteiten tijdens de bijeenkomsten. Zorg ervoor dat ieder kind een bijdrage kan leveren die goed bij hem of haar past. Som-
TIP Doe moeite om bij kinderen die voortijdig afhaken na te
mige kinderen vinden het leuk om een groep toe te spreken,
gaan waarom ze gestopt zijn. Is de reden puur praktisch, of
anderen maken liever de uitnodiging of een poster voor in de
vonden ze het niet leuk meer? Als ze het niet leuk meer von-
school. Benoem de verschillende rollen en bespreek met de
den, waarom niet?
kinderen wie wat gaat doen.
Voor volgende Boekenbendes is het belangrijk om te weten
Het vervolg
wat de kinderen van deze Boekenbende gevonden hebben,
Als de Boekenbende goed heeft gelopen, kun je overwegen
wat eventueel tegenviel en wat voor wensen of ideeën ze
om de activiteit op te (laten) nemen als vast onderdeel in
hebben voor een volgende Boekenbende. Neem daarom de
het aanbod van de bibliotheek, de culturele instelling of de
tijd om de Boekenbende met de kinderen te evalueren. Dat
school.
AANTEKENINGEN
BOEKENBENDES •
De Boekenkrant is klaar
LEZEN SPECIAL
• 19
De ‘yell’ vormt een vast onderdeel van het programma
Boeken worden omgeruild bij begeleidster Ineke Platel
20
• LEZEN SPECIAL •
PRAKTISCHE INFORMATIE
De Letterknetter BIJLAGE A De Letterknetter De Letterknetter is een naschoolse leesclub in Boxtel voor kinderen uit groep 7 en 8. De Letterknetter is gevestigd in de brede school De Wilgenbroek en komt één keer per twee weken bij elkaar. De leesclub is een initiatief van bibliothecaris Ciska van Hemert en bredeschoolcoördinator Ghislaine de Brouwer. Zij bezochten een congres Ineke Platel leest voor
van Stichting Lezen, waar zij Neil Hoskins hoorden vertellen over de naschoolse leesclubs die hij organiseerde in Engeland. Ze werden direct enthousiast voor dit idee, zochten een docent, Ineke Platel, en begonnen samen met haar een aantal ideeën uit te werken voor de invulling van een programma.
De leesclub is een groot succes: inmiddels draait De Letterknetter al bijna vijf jaar. Sommige kinderen melden zich meerdere keren aan, er zijn er die wel drie jaar lang meededen. Ieder jaar denken de initiatiefnemers weer na over nieuwe activiteiten. ‘We vinden het belangrijk om naar iets toe te werken,’ zegt Ciska, ‘dan hebben de kinderen echt het gevoel dat ze iets bereikt hebben.’ Daarom staat ieder seizoen van De Letterknetter een project centraal, bijvoorbeeld: een krant maken, een boek schrijven, een schrijversbezoek voorbereiden, of voorleestassen maken voor kleuters. De Letterknetter bouwt een eigen boekencollectie op met behulp van schenkingen van de plaatselijke boekhandel Elckerlyc. Daarnaast leent de leesclub boeken bij de bibliotheek. ‘Maar lezen doen we hier bijna niet, dat weten de kinderen inmiddels,’ zegt Ineke. ‘We doen hier allerlei activiteiten die met lezen te maken hebben, maar het lezen gebeurt thuis.’ Ineke houdt bij wat de kinderen lezen en de kinderen houden zelf een leeslogboek bij.
Roos krast haar naam in de leescafé tafel
en de Bieb-bende De Bieb-bende De Bieb-bende presenteert zich als volgt op de site van Bibliotheek aan den IJssel: ‘De Bieb-bende is een leesclub van tien kinderen uit groep 7 die in vijf wekelijkse bijeenkomsten van anderhalf uur toewerken naar een schrijversbezoek. Bibliotheek aan den IJssel organiseert deze club in het kader van de Brede School Netwerken. De bibliotheek benadert een school met de vraag of de school wil meedoen aan de kinderleescub. De tien kinderen bereiden zich voor op de komst van een kinderboekenschrijver, waarvoor klasgenoten, leerkrachten en Bieb-bendefamilieleden worden uitgenodigd. Zij lezen boeken van de auteur, maken uitnodigingen, boekillustraties of versieringen. Ze bedenken vragen voor het interview, waarmee ze de schrijver flink aan de tand voelen. Zo zorgen de kinderen voor een onvergetelijk schrijversbezoek.’ Dia Wesseling is de contactpersoon bij de bibliotheek voor de Bieb-bende. Zij vertelt dat de bijeenkomsten worden geleid door twee medewerkers van de bibliotheek, waarbij de tweede medewerker als assistent fungeert. ‘Dat is handig,’ zegt Dia, ‘want vaak zijn er geen andere mensen meer in de school en dan kun je maar beter met z’n tweeën zijn. Bovendien doen niet alle kinderen hetzelfde, dus je moet je aandacht kunnen verdelen.’ Ook deze leesclub wordt uitgevoerd in het kader van de brede school: ‘De Bieb-bende wordt aan alle wijken aangeboden. Op het bredeschooloverleg worden vraag en aanbod bij elkaar gebracht. Schoollocaties kunnen aangeven of ze er een willen hebben. De wijkcoördinator van de gemeente bepaalt wie wat krijgt (als een school bijvoorbeeld voor de tweede keer achtereen een Bieb-bende wil, dan kan de coördinator beslissen dat een nieuwe school voorrang krijgt). Ieder halfjaar wordt het aanbod naschoolse activiteiten opnieuw afgestemd en verdeeld.’ •••
22
• LEZEN SPECIAL •
PRAKTISCHE INFORMATIE
Een van de boekenkratten van de bibliotheek Een kijkje in het nog lege leescafé
VOORBEELDEN VAN ACTIVITEITEN BIJ DE START VAN EEN BOEKENBENDE
BIJLAGE B1
Oprichting Boekenbende
het lidmaatschap voor eeuwig is vastgelegd (kan eventueel
Bedenk samen met de leden van de Boekenbende een naam
ook juist als afsluitende activiteit!).
voor de Boekenbende. Bedenk een yell waarmee je elke bijeenkomst start en afsluit. Laat de leden van de Boekenbende badges maken zodat iedereen weet wie lid is van de leesclub. Zorg dat daarop niet
Kennismaking
alleen de naam van de Boekenbende, maar ook de naam van
Laat elke lid één of meerdere lievelingsboeken en wat spulle-
het lid staat. Op die manier wordt het makkelijker om de
tjes in een tas inleveren die passen bij hem of haar. Bespreek
namen te onthouden.
aan de hand van de boeken en de voorwerpen in de tas wat voor ‘soort’ lid het is: ‘Dit lid houdt duidelijk van hele span-
Maak een pagina op de website van de school om de Boeken-
nende boeken en eet het liefst chocola… wie zou dat nou zijn?’
bende bekend te maken onder klas- en schoolgenoten. Geef alle leden een subpagina waarop ze zich voorstellen als lid
Neem een stapel ansichtkaarten mee met verschillende af-
en een top 3 plaatsen van boeken die iedereen zou moeten
beeldingen. Leg de kaarten met de afbeelding naar boven op
lezen. Ook kan de website als ‘logboek’ van gelezen boeken
een tafel. Zeg de kinderen een kaart te kiezen die bij hen past.
gebruikt worden.
Vraag ieder kind zichzelf voor te stellen en erbij te vertellen waarom hij/zij die kaart heeft gekozen.
Inrichting van de clubplek Brainstorm met de leden van de Boekenbende over de
Bespreek met de leden van de Boekenbende de opbouw
clubplek. Hoe ziet de ideale locatie voor de club eruit en hoe
van de leesclub en de kernactiviteiten voor de komende
kunnen ze de ruimte wekelijks in vijf minuten omtoveren tot
periode.
hun clubplek? Denk bijvoorbeeld aan een kleed of meegebrachte kussens op de grond.
Openingsactiviteit Start de uitwisseling van boeken op. Laat ieder kind op de
Laat de leden van de Boekenbende een bijpassend bord
eerste bijeenkomst een boek uitkiezen uit de (twee-)wekelijk-
maken waarmee ze hun clubplek kunnen aanduiden.
se boekenkrat. Geef ze een kwartier of halfuur de tijd om te lezen en zorg ervoor dat je voldoende tijd overhoudt om na te
Heeft de Boekenbende de luxe van een eigen ruimte, richt
bespreken. Na een halfuur vraag je wie er iets over zijn of
deze dan samen met de kinderen in (iedereen heeft vast wel
haar boek wil vertellen. Wat is de titel? Wie is de schrijver?
een oude stoel of wat kussens op zolder). Maak er een fijne
Waarom heb je voor dat boek gekozen? Wat verwacht je van
plek van. Open de Boekenbende-ruimte met een korte cere-
het boek? Het boek kan thuis verder worden gelezen. Tijdens
monie.
de volgende bijeenkomst ga je met de groep na of de verwachtingen zijn uitgekomen. Ga bij het nabespreken van het boek
Va s t e r i t u e l e n
in op eventueel commentaar van anderen over het onderwerp.
Heb je de beschikking over een houten tafel voor de Boeken-
Standaardvraag: ‘Tip of niet?’ Houd bij wie welk boek mee-
bende? Laat dan ieder lid zijn of haar naam erin krassen, zodat
neemt en wat hij of zij ervan vond (‘Tip of niet’). •••
PRAKTISCHE INFORMATIE •
BIJLAGE B2
LEZEN SPECIAL
• 23
woorden op te lezen en te vertellen waarom die woorden hun opvielen. Vraag de kinderen nadat iedereen zijn boek heeft
VOORBEELDEN VAN KERNACTIVITEITEN VOOR EEN BOEKENBENDE
gepresenteerd om drie zinnen op te schrijven waarin zij aangeven wat zij zo bijzonder vinden aan hun favoriete boek. Verzamel deze teksten. Maak een foto van ieder kind met zijn/haar lievelingsboek. Bundel voor de volgende keer de foto’s en de teksten tot een compleet overzicht en geef hier ieder kind een exemplaar van.
TIP Geef de kinderen vooraf een korte schriftelijke instructie
Hoewel het uiteindelijke doel is het leesplezier van kinderen
mee voor de presentatie van hun boek. Bijvoorbeeld: vertel
te vergroten, wordt er tijdens de bijeenkomsten van een
iets over de titel of de hoofdpersoon; wat er gebeurt wanneer
Boekenbende weinig gelezen. Dan wordt er vooral gepraat
je dit boek hebt gelezen; het spannendste, grappigste of mooi-
over en naar aanleiding van gelezen boeken. Daarnaast vin-
ste stuk uit het boek; hoe je aan het boek gekomen bent;
den er activiteiten plaats die op de een of andere manier
waar je het hebt gelezen.
een relatie hebben met lezen en boeken.
In deze bijlage zijn verschillende activiteiten uitgewerkt.
Boekfragmenten
De activiteiten zijn gerangschikt naar het soort kernactiviteit:
Kies een aantal aansprekende fragmenten uit vijf jeugdboeken.
• losse activiteiten
Lees een fragment voor en geef de kinderen de opdracht twee
• thematische activiteiten
woorden uit het fragment op te schrijven die hun opvallen.
• een project
Vraag de kinderen nadat je het fragment hebt voorgelezen
• activiteiten bij landelijke projecten en campagnes
welke woorden zij hebben opgeschreven en waarom. Zo wordt duidelijk dat iedere lezer andere aspecten van een verhaal
LOSSE ACTIVITEITEN
mooi of bijzonder kan vinden. Doe dit bij elk van de vijf frag-
Er zijn enorm veel verschillende (losse) activiteiten die je
menten. Gebruik daarna de lijstjes met woorden die de kin-
kunt doen met of naar aanleiding van een boek of een ver-
deren hebben opgeschreven voor een rijgverhaal: geef de
haal. Hieronder wordt een aantal activiteiten genoemd. Deze
eerste zin van een verhaal en vraag de kinderen om vervol-
lijst is nog maar een topje van de ijsberg. Wees creatief!
gens om de beurt een zin toe te voegen, waarbij de kinderen een woord van hun lijstje moeten gebruiken. Bespreek ten
Boeken kiezen en bespreken
slotte of de kinderen een boek in zijn geheel zouden willen
Neem een flink aantal boeken mee (circa 25). Zet de boeken
lezen. De kinderen die dat willen mogen het boek direct lenen.
frontaal neer. Laat de kinderen rondlopen en laat ze een boek kiezen dat hen aanspreekt. Geef de kinderen daarna een kwar-
Gedicht schrijven
tier de tijd om het boek uitgebreider te bekijken en een klein
Vraag alle kinderen een boom te tekenen en daar vijf woorden
stukje te lezen. Vraag hun vervolgens om aan elkaar te ver-
bij te schrijven. Zeg dat achter de boom een dichter zit. Die
tellen waarom ze het boek gekozen hebben, waar ze op heb-
dichter vraagt aan ieder kind waarover hij/zij een gedicht wil
ben gelet, wat ze verwachtten van het boek en of ze denken
horen. Hij zal het gedicht maken. De kinderen geven antwoord
dat die verwachting gaat uitkomen. Laat de kinderen die dat
op de vraag van de dichter. Zeg nu dat zij zelf die dichter zijn.
willen een stukje uit het boek voorlezen.
Zij gaan met een van de vijf woorden bij de boom een gedicht maken. Als de gedichten af zijn mogen de kinderen die dat willen hun gedicht voorlezen. Als er nog tijd over is, maken
TIP Geef de kinderen een lijstje met punten waarop ze
de kinderen een tekening bij hun gedicht.
kunnen letten bij het vertellen over het boek. Ve r f i l m d e b o e k e n Kies een jeugdboek dat verfilmd is (zie www.leesplein.nl voor Lievelingsboeken
suggesties). Neem het boek en de film mee naar de bijeen-
Vraag de kinderen om hun lievelingsboek mee te nemen.
komst. Kies vooraf een filmfragment. Kopieer het bijbehorende
Laat ieder kind vertellen waarom dit zijn/haar lievelingsboek
boekfragment voor alle kinderen. Lees tijdens de bijeenkomst
is. Terwijl een kind vertelt, luisteren de andere kinderen goed
het fragment voor en bespreek met de kinderen hoe je dit
en schrijven zij twee woorden op die opvallen in het verhaal.
fragment zou kunnen verfilmen. Praat over de mogelijke
Vraag wanneer het kind is uitgepraat enkele kinderen om hun
enscenering, de personages, de dialogen en de handelingen.
24
• LEZEN SPECIAL •
PRAKTISCHE INFORMATIE
Laat de kinderen eventueel een stukje spelen. Kijk daarna samen naar de betreffende scène in de film. Praat met de kinderen na over de verfilming. Komt de film overeen met de ideeën van de groep? Wat is anders? Wat zou daarvoor de reden kunnen zijn? De Boek en Filmprojecten van het nif (in samenwerking met Stichting Lezen) zijn een bruikbaar hulpmiddel: www.filmeducatie.nl.
Cartoons Neem een aantal boekjes, kranten en tijdschriften met cartoons mee. Laat de kinderen tweetallen vormen. Deel het materiaal uit en laat ieder tweetal een cartoon kiezen die zij heel goed vinden. Praat met de groep over de kenmerken van een goede cartoon: opbouw, tekst, dialoog, handeling, tekeningen (kracht van eenvoud). Soms bestaat een cartoon uit slechts een afbeelding. Wat maakt zo’n cartoon goed?
Auteursbezoek
Ga nu zelf cartoons maken, weer in tweetallen. Hiervoor moet
Nodig een auteur uit om met kinderen over een boek of over
je per tweetal kunnen beschikken over een computer met
het schrijverschap te praten. Het is belangrijk dat de kinderen
internet en printmogelijkheid.
zijn voorbereid: zorg dat ze een boek of een verhaal van de
Zeg de kinderen naar het volgende adres te gaan:
schrijver lezen en vragen bedenken. Bespreek samen de vragen,
www.handigewebsite.nl/snel-en-simpel-online-strips-maken.
maak een lijstje en maak afspraken over wie welke vraag stelt.
Help de kinderen met het kiezen van een site en het gebruik van de programma’s. Laat de cartoons uitprinten. De cartoons
M a a n d e l i j k s e k i n d e r- e n j e u g d b o e k e n t i p
worden vergeleken en besproken.
Verzamel elke maand een kinder- en jeugdboekentip voor de
TIP Als je niet over computers kunt beschikken, maak dan
Spreek af op welke manier de maandelijkse tip of tips be-
vooraf enkele kopieën van cartoons waaruit je de tekst hebt
kend kunnen worden gemaakt.
klas, de school, de bibliotheek, de nso en/of de boekwinkel.
verwijderd en laat de kinderen daar een tekst bij verzinnen. Workshop drama: naspelen van (een deel van) het verhaal R o a l d D a h l ’s G r u w e l i j k e R i j m e n
Vraag een vakdocent drama om een dramaworkshop te geven
Neem de Gruwelijke Rijmen van Roald Dahl mee naar de bij-
naar aanleiding van een kort verhaal. Laat kinderen het ver-
eenkomst. Laat drie sprookjes horen en laat de kinderen er
haal van tevoren of achteraf (nog eens) lezen.
een tekening bij maken. Workshop schrijven van verhalen 1] Assepoester. Warming up: laat de kinderen raden welk
Nodig een schrijver uit om een workshop verhalen schrijven te
sprookjesfiguur jij bent. Ze mogen ja/nee-vragen aan je
geven. Welke boeken vinden kinderen goed of slecht en waar-
stellen en moeten er zo achter komen wie jij bent. Daarna
om? Wat heeft een schrijver nodig om tot een goed of span-
lees je het betreffende rijm voor, gevolgd door een opdracht:
nend verhaal te komen? Laat kinderen zelf ook aan de slag
wat zou jij willen vragen aan petemoei? Teken het maar.
gaan met een kort verhaal. Zorg voor een heldere instructie.
2] Sneeuwwitje. Zelfde opbouw: warming up, rijm lezen,
Stripverhaal maken
opdracht: wat zou jij aan de spiegel willen vragen? Schrijf
Kies of bedenk met de Boekenbende een (bekend) kort ver-
het maar op.
haal en vertaal dat in een stripverhaal. Wat is het verschil met een gewoon leesverhaal?
3] De drie biggetjes. Zelfde opbouw: warming up, rijm lezen, opdracht: wat zou jij bedenken om van de wolf af te komen?
Stand up verhalen maken / rijgverhaal
Teken het maar.
Maak al improviserend met elkaar een verhaal. Ga in een kring zitten en begin met het verhaal: ‘Er was eens…’. Eén kind neemt
Het resultaat is een aardig drieluik over de sprookjes:
meteen het stokje over en begint te vertellen. Zodra hij of zij stopt neemt het volgende kind het over. Deel eventueel kaart-
Tekening n.a.v.
Vraag aan de spiegel
Tekening n.a.v.
jes uit met personen, voorwerpen en dergelijke. Kinderen
Assepoester
n.a.v. Sneeuwwitje
De drie biggetjes
kunnen deze kaartjes gebruiken als het verhaal vastloopt.
Aan de slag met het tekenen van een stripverhaal
T H E M AT I S C H E A C T I V I T E I T E N Willen kinderen aan de slag met een thema, zorg dan dat
• Speel samen het verhaal na. Vraag een vakdocent drama om
een dramaworkshop te geven waarin het verhaal centraal
er een thema wordt gekozen dat mogelijkheden biedt voor
staat: speel het verhaal na en presenteer dat eventueel.
een reeks van verschillende soorten activiteiten. Voorbeel-
• Kijk samen naar de verfilming van het boek. Is er een film
den van thema’s en bijbehorende activiteiten:
verschenen, gebaseerd op het boek, kijk daar dan samen naar. Bespreek de overeenkomsten en de verschillen tussen
Va n i d e e t o t b o e k Bij dit thema gaat de Boekenbende aan de slag met activi-
het boek en de film. Wat spreekt meer aan en waarom? • Is er geen film van het boek, maar willen de kinderen wel
teiten die te maken hebben met het productieproces van een
met film aan de slag, maak dan zelf een korte film van het
boek:
verhaal. Zie: ‘Projectactiviteiten’ voor omschrijving.
• Praat met een schrijver of zoek informatie over het ontstaan
van een verhaal. Hoe komt een schrijver aan een idee, hoe
I n h o u d e l i j k e t h e m a ’s
wordt dit een eerste versie van een verhaal en wat gebeurt
Je kunt ook kiezen voor een inhoudelijk thema, met bijpas-
er dan?
sende activiteiten, zoals:
• Nodig vervolgens een uitgever en/of redacteur uit en laat
hem of haar vertellen over de taken van een uitgever. Wat
• De wijde wereld: verhalen en informatieve boeken over
andere landen lezen en bespreken. Combineren met vakan-
doet een uitgever of een redacteur met het verhaal voor
tieverslagen en met eigen onderzoek naar ‘het buitenland
het naar de drukker kan?
in Nederland’ of ‘buitenlandse woorden in de Nederlandse
• Breng een bezoek aan een drukkerij om te zien hoe een
boek wordt gemaakt. • Doorloop ten slotte zelf in een aantal bijeenkomsten
taal’ of ‘Nederlandse woorden in andere talen’. • Geheimen: boeken over geheimen en geheimzinnige dingen
lezen, strips van Agent 327 lezen, de krant nalezen op
hetzelfde proces met een eigen verhaal.
geheimzinnige berichten, zelf een geheimschrift ontwerpen
Zie: ‘Projectactiviteiten’ voor omschrijving.
(bijvoorbeeld met behulp van het boek Geheimtaal van Henk Hokke, 2002, uitgeverij Cantecleer), rijgverhaal over een
Dat ene boek Je kunt ook uitgaan van een specifiek boek dat door de hele Boekenbende is gelezen en daar wekelijks activiteiten aan
geheim agent. • Dagboeken: dagboeken lezen, dagboek bijhouden, samen
dagboek van een fictief persoon schrijven.
koppelen:
• Knutselen: lezen over knutselen, zelf mooie knutsels maken.
• Praat met de hele Boekenbende over het verhaal. Wat
• Strips: strips lezen, strips tekenen, strips naspelen, een
vonden de kinderen van het verhaal? Laat ze van tevoren
cartoon maken voor de schoolkrant, een stripcollage maken
op een papier aangeven wat ze goed vonden en wat niet,
als kunstwerk, bezoek aan een stripwinkel.
zodat iedereen mee kan doen aan de discussie. • Interview de schrijver over het boek. Bereid deze ontmoe-
ting goed voor en laat de kinderen zelf vragen bedenken. • Promoot het boek op verschillende manieren. Laat de kin-
deren zelf verschillende ideeën bedenken en voer ze uit!
TIP Op www.leesplein.nl zijn thematische boekenlijsten te vinden voor tientallen onderwerpen.
Lotte en Juliette maken een poster
P R O J E C TA C T I V I T E I T E N
• Bijeenkomst 4 t/m 8 Schrijven!
Laat wekelijks een kind aan het boek schrijven. Besteed Samen een boek maken
tijdens de bijeenkomsten tijd aan de tekst die is geschreven.
Wat
Geef aan de schrijvers inspirerende schrijfoefeningen en
Daag de deelnemers van de Boekenbende uit om samen een
laat de illustratoren tekeningen maken bij de gebeurtenis-
boek te schrijven.
sen in het verhaal. • Bijeenkomst 9 Redigeren:
Doel
Tijd om het verhaal en de illustraties bij elkaar te voegen
Kinderen ervaren het schrijf- en drukproces van een boek
en samen kritisch naar het boek te kijken: hoe loopt het
en kunnen zich daardoor beter verplaatsen in een schrijver.
verhaal, staan er spelfouten in, staan de illustraties op de juiste plek en… ontbreekt er nog iets?
Hulpmiddel
• Bijeenkomst 10 Feestelijke presentatie van het Boeken-
Eventueel: Handboek jonge schrijvers
bende-boek, waarbij ieder kind een stuk van het verhaal
(te downloaden: www.schooltv.nl bij ‘het verdwenen verhaal’ )
voorleest.
Organisatie en planning
Product
• Bijeenkomst 1 Introduceer het project.
Kinderen hebben aan het eind van de periode gezamenlijk
• Bijeenkomst 2 Nodig een schrijver uit om het schrijfproces
te beschrijven en de kinderen tips te geven.
een boek geschreven. Verschillende websites bieden de mogelijkheid om het boek te laten drukken.
• Bijeenkomst 3 Gezamenlijke voorbereiding:
Vul samen het ‘wie - wat - waar’ schema in en laat de kinde-
Kosten
ren in groepjes de personages en de verhaallijn uitwerken.
• Kopiëren werkboek
Verdeel de taken (schrijvers, illustratoren, redacteuren) en
• Drukkosten boek
geef ‘de pen’ aan de eerste schrijver mee.
• Feestelijke presentatie boek
PRAKTISCHE INFORMATIE •
Een verhaal schrijven (individueel)
Boekverfilming bekijken
Wat
Wat
Daag de deelnemers van de Boekenbende uit om zelf een
Boekverfilming bekijken.
LEZEN SPECIAL
• 27
verhaal te schrijven. Doel Doel
Vergelijking maken tussen boek en film.
Kinderen ervaren het schrijfproces van een boek en kunnen zich daardoor beter verplaatsen in een schrijver en kijken an-
Hulpmiddel
ders naar een boek.
• Dvd-speler • Televisie
Hulpmiddel
• Boek
Handboek jonge schrijvers
• Film
(te downloaden: www.schooltv.nl bij ‘het verdwenen verhaal’ ) Organisatie en planning Organisatie en planning
Zorg dat alle kinderen het boek hebben gelezen en bespreek
• Bijeenkomst 1 Introduceer het project.
het boek. Ga vervolgens samen naar de film kijken en be-
• Bijeenkomst 2 Nodig een schrijver uit om het schrijfproces
spreek de verschillen en overeenkomsten tussen het boek en
te beschrijven en de kinderen tips te geven. • Bijeenkomst 3 Zelf aan de slag:
de film. Wat vinden de kinderen mooier, beter of leuker en waarom?
Deel het Handboek jonge schrijvers uit en bespreek de
• Bijeenkomst 1 Introductie + boek kiezen
verschillende onderdelen kort. Maak afspraken over het
• Bijeenkomst 2 Ingaan op recensies van boeken en films
schrijven (zie: Handboek jonge schrijvers).
• Bijeenkomst 3 Bespreken van boek, recensie schrijven
• Bijeenkomst 4 t/m 7 Schrijven!
Laat de kinderen gedurende 4 weken zelf schrijven aan het verhaal aan de hand van het Handboek jonge schrijvers. Besteed tijdens de bijeenkomsten zelf tijd aan het bespreken van het schrijfproces en geef inspirerende schrijf-
• Bijeenkomst 4 Film bekijken en bespreken • Bijeenkomst 5 Bespreken van overeenkomsten en
verschillen tussen boek en film • Bijeenkomst 6 Schrijven van een artikel voor de
schoolkrant
oefeningen. • Bijeenkomst 8 en 9 Redigeren:
Tijd om kritisch naar het eigen verhaal te kijken: hoe loopt
Eventueel herhalen met andere combinaties van boeken en films.
het verhaal, staan er spelfouten in, ontbreekt er nog iets? • Bijeenkomst 10 Feestelijke presentatie van de verhalen.
Geef ieder kind de gelegenheid om op een eigen manier
Product Artikel voor de schoolkrant.
zijn of haar verhaal te presenteren aan de Boekenbende, de school en/of ouders.
Kosten • Dvd film
Product Kinderen hebben aan het eind van de periode een verhaal geschreven.
Kosten • Kopiëren werkboek • Feestelijke presentatie boek
• Kosten bioscoopbezoek
28
• LEZEN SPECIAL •
PRAKTISCHE INFORMATIE
Een film maken Wat De leesclub maakt gedurende een aantal weken een film, eventueel gebaseerd op (een favoriet thema van) een boek.
Doel Kinderen ervaren het proces van het maken van een film en het doorlopen van verschillende stadia: het bedenken van het verhaal, het schrijven van het script, het filmen en het monteren.
Hulpmiddelen • Camera • Dvd-speler • Computer(s) • Programma om film te bewerken: Windows Movie Maker
of Magix
Organisatie en planning • Bijeenkomst 1 Introductie • Bijeenkomst 2 Bedenken van een kort verhaal:
Vul samen het ‘wie - wat - waar-schema’ in en laat de kinderen in groepjes de personages en de verhaallijn uitwerken. • Bijeenkomst 3 en 4 Een script maken:
Knip samen het verhaal in maximaal 10 korte stukjes (scènes) en werk in groepjes de scene uit (‘wie - wat - waar per scene’ + dialoog). Maak tot slot een planning wanneer welke scene gefilmd gaat worden en verdeel de rollen
TIP Het gebruiken van een bestaand verhaal neemt minder
(acteurs, camera, regisseur).
tijd in beslag. In dit geval is het belangrijk dat de kinderen
• Bijeenkomst 5 t/m 7 Filmopnames.
het verhaal goed lezen en op basis daarvan het ‘wie - wat -
• Bijeenkomst 8 en 9 Monteren en bewerken van de film.
waar-schema’ invullen en het verhaal in stukjes knippen om
• Bijeenkomst 10 Presentatie van de film aan school, leer-
er een script van te maken.
krachten, ouders etc.
Product Korte film.
Kosten • Huur camera (eventueel) • Dvd’s voor de Boekenbendeleden! • Feestelijke presentatie
PRAKTISCHE INFORMATIE •
LEZEN SPECIAL
• 29
Actieve betrokkenheid tijdens een boekenquiz
komsten om voor deze drie boeken een campagne te bedenken om elk boek aan te prijzen en zoveel mogelijk kinderen te laten stemmen.
Doel Kinderen komen in aanraking met vooral recent werk en worden uitgedaagd om eens andere boeken te lezen. Daarbij leren ze om te beargumenteren waarom een boek goed is en een prijs verdient.
Hulpmiddel Check de website www.kinderjury.nl voor meer informatie over de opzet en de stemperiode.
Planning • Bijeenkomst 1 Introductie en verdelen 25 boeken. • Bijeenkomst 2 Lees- en stemtips van een recensent. • Thuis Lezen van de lijst en maken van recensie. • Bijeenkomst 3 t/m 7 Recensie lezen / vertellen en
bespreken boeken (per bijeenkomst max. vijf boeken). • Bijeenkomst 7 Stemmen: Boekenbende top 3. • Bijeenkomst 8 Promotieposters maken voor de BoekenHet kiezen van de boeken aan het eind van de bijeenkomst
bende top 3. • Bijeenkomst 9 /10 Bezoek bibliotheek / (kinderboeken-)
L I N K M E T L A N D E L I J K E P R O J E C TA C T I V I T E I T E N
winkel i.v.m. promotie Boekenbende top 3. • Bijeenkomst 10 Stemmen op de website van de nationale
Deelname aan Kinderjury
kinderjury!
Wat Neem als leesclub deel aan de Kinderjury, door in de bijeen-
Product
komsten boeken voor de Nationale Kinderjury (dus van het
Promotieposters voor de top drie van kinderboeken van de
jaar ervoor!) centraal te stellen. Eind november komt de Kin-
Boekenbende.
derjury met een tiplijst van 25 boeken. Verdeel deze boeken
De leden van de Boekenbende kunnen nu campagne voeren
over de leden en laat de kinderen (in duo’s of alleen) deze
om hun boek in de top van de Kinderjury te laten komen of
boeken lezen en aan elkaar presenteren.
misschien zelfs wel te laten winnen. Daarvoor kunnen ze campagne voeren in de klas, op school en in de plaatselijke
Laat de kinderen de boeken promoten. De leden kunnen
bibliotheek.
daarbij oefenen met het beargumenteren bij de andere leden van de Boekenbende. Maak gezamenlijk een lijst van circa
Kosten
acht boeken die vervolgens tijdens de bijeenkomsten aan bod
Aanschaf boeken
komen en kies uiteindelijk een top drie. Gebruik de bijeen-
•••
30
• LEZEN SPECIAL •
PRAKTISCHE INFORMATIE
BIJLAGE C
Hulpmiddelen Globale planning voor het organiseren van een Boekenbende Lekker lezen in de grote stoel
april
gesprek met de school | taakverdeling bibliotheek/school/nso | praktische afspraken | planning
mei
leerlingen werven | programma in grote lijnen uitwerken | brief naar leerlingen/ouders met bevestiging deelname en data van de bijeenkomsten
augustus
voorbereiden eerste bijeenkomst | eventueel boekencollecties reserveren | materiaal aanschaffen
september
eerste bijeenkomst | praktische afspraken | ruimte ‘aankleden’ | programma verder invullen met de leerlingen
oktober/november overige bijeenkomsten | eventueel boekencollecties reserveren | uitnodiging naar ouders e.a. voor slotpresentatie december
laatste bijeenkomst | presentatie | evaluatie
Werving: voorbeeldbrief voor ouders Beste ouders,
Een Boekenbende! Binnenkort start bij ons op school een Boekenbende. Dit is een naschoolse club van kinderen die het leuk vinden om bezig te zijn met allerlei soorten activiteiten rond boeken, lezen, schrijven en vertellen. We gaan bijvoorbeeld een schrijver interviewen, een strip tekenen en een bezoek brengen aan een drukkerij. Hoe het programma er precies uit komt te zien, bepaalt de Boekenbende zelf. De Boekenbende wordt geleid door een medewerker van de bibliotheek.
Wanneer? De Boekenbende komt één keer per week bij elkaar, op donderdagmiddag van 14.45 tot 16.30 uur. Er zijn tien bijeenkomsten. De bijeenkomsten vinden plaats op school. De eerste bijeenkomst vindt plaats op [datum], de laatste op [datum].
Voor wie? Leerlingen uit groep 6 en 7 zich kunnen opgeven voor de Boekenbende. De groep bestaat uit minimaal 8 en maximaal 12 kinderen. Als er meer dan 12 aanmeldingen zijn, krijgen de eerst aangemelde leerlingen voorrang.
Aanmelden Is dit iets voor uw kind? Meld uw kind dan aan door de onderstaande strook in te vullen. Zorg dat uw kind de aanmelding aan de groepsleerkracht geeft. U kunt uw kind ook aanmelden via de website van onze school (ga naar: homepage>activiteiten>Boekenbende>aanmelden).
AANMELDING VOOR DE BOEKENBENDE Naam leerling:
Groep:
Naam en handtekening ouder(s):
Datum:
Leesgroep nummer 9 op de nieuwe leesplek
Evaluatie Als Boekenbendeleider kun je ervoor kiezen te evalueren met de hele groep of de individuele leden hun oordeel
Schriftelijke evaluatie door individuele leden
schriftelijk te laten geven. Evaluatie in de groep kan een
1] Als je de Boekenbende een cijfer van 1 tot 10 mag geven,
mooie afronding zijn van de bijeenkomsten. Individuele
welk cijfer zou je dan geven?
evaluatie geeft vaak meer diverse informatie over het
Vul in: ………..
verloop die bruikbaar is voor weer een volgende Boekenbende.
2] Geef nu een cijfer voor de activiteiten die hieronder genoemd worden. Als je er niet bij was of je weet het niet meer, laat je het vakje open.
Evaluatie in de groep Werkvorm: groepsgesprek met de leden van de Boekenbende.
Activiteit
Cijfer
1.
De begeleider stelt de vragen en vraagt de kinderen om te
2.
reageren. De begeleider stimuleert de kinderen ook om op
3.
elkaar reageren en zorgt ervoor dat alle kinderen aan bod
Etc.
komen. 1] Als je de Boekenbende een cijfer van 1 tot 10 mag geven, welk cijfer zou je dan geven? (Eerst laten opschrijven, dan vragen om de cijfers te laten zien, dan praten over de cijfers.) 2] Was de Boekenbende wat je ervan had verwacht? 3] Wat vond je het leukste wat we gedaan hebben? 4] Wat vond je niet zo leuk? 5] Vind je tien bijeenkomsten genoeg, te veel of te weinig? 6] Wat zou je zeggen tegen kinderen die misschien wel lid
3] Was de Boekenbende wat je ervan had verwacht? Zet een streepje onder je antwoord: ja/nee 4] Als je bij vraag 3 ‘nee’ hebt geantwoord, schrijf dan op wat er anders was dan je had verwacht. 5] Vind je tien bijeenkomsten genoeg, te veel of te weinig? Zet een streepje onder je antwoord: genoeg / te veel / te weinig 6] Zou je andere kinderen aanraden om bij de Boekenbende
willen worden van de Boekenbende, maar nog niet zeker
te gaan? Zet een streepje onder je antwoord: ja/nee
weten of ze het zullen doen?
•••
