Autisme en werken
Even kennismaken…
Autisme en tewerkstelling… Waarom is werk ook belangrijk voor personen met autisme?
economisch perspectief ethisch perspectief rechten perspectief
Economisch perspectief Studies in UK en Nederland over de kost van personen met ASS voor de samenleving Financiële onkosten ASS = Voorbereiding op arbeid Ondersteunende werkgelegenheid Levensloopbegeleiding – transitiebegeleiding
Sen-studie (Theo Peeters Avanti project)
Ethisch perspectief Kwaliteit van leven Hoe belangrijk is werk voor iemands kwaliteit van leven? Wat is kwaliteitsvol werk voor iemand met ASS?
Rechten perspectief VN-conventie over mensen met een handicap Afwijzing van medische definitie van “handicap”. (handicap = een negatieve interactie tussen maatschappelijke drempels en mensen met verschillende functionele mogelijkheden of beperkingen)
Sociaal model
Persoon heeft recht op Redelijke aanpassingen Ondersteuning, coaching Een inclusieve maatschappij veronderstelt Aanpassing van de omgeving voor de persoon met ASS
Autisme tewerkstellingsgraad Bedroevend laag Enkele cijfers uit de SEN-studie (buitenland): Volwassenen met autisme en normale begaafdheid :
werkgelegenheid zelden > 30% Bij Asperger: 90% werkt niet of onder niveau Slechts 6 tot 12% van p. met autisme hebben voltijdse job
(ter vgl.: 49% v.d. personen met handicap heeft een baan)
“Autistische problemen” met werk? Op vlak van
het zoeken van werk
het verwerven van werk het behouden van werk
“Autistische problemen” met werk? Bekeken vanuit dyade (DSM-5) communicatie en sociaal functioneren Letterlijke taal
Hulpvraag Gesprekken, omgang met collega’s, baas, klanten,… …
Verbeelding Beperkt voorstellingsvermogen hoe doelen bereiken of opdrachten uit te voeren
Andere “autistische problemen” met werk Gebaseerd op onderzoek: (Bron: SEN-studie) •
het clichébeeld van autisme
•
gebrek aan kennis van autisme
•
de “onzichtbaarheid” van de handicap
Beschrijving van problemen door mensen met autisme zelf: •
gevoel van onderprestatie
•
de wereld ziet hen als lui, gek, stupide…
•
zich “verschillend” of “mislukt” voelen
•
overweldigd door het leven
•
gebrek aan zelfwaardering
Sterke ontwikkelingsvaardigheden (A. Spek)
oog voor details (C.C.) rechtvaardigheid en eerlijkheid veel feitenkennis
perfectionistisch
goed (visueel) geheugen
gedreven
talent voor wiskunde, ICT,...
weinig fouten
technisch-analystisch
zeer trouw aan werkgever
systematisch
geen privézaken tijdens
redeneren
werktijd
Mensen met ASS in de samenleving
Integratie: wij / zij
Inclusie = samen
Assjette maakt werk… van mensen met autisme van werk voor mensen met autisme van werk van mensen met autisme
Tweesporenbeleid Doorstroom normaal economisch circuit
Zinvolle dagbesteding
Een bord vol kansen
Creatieve ateliers/workshops Interesses + competenties van doelgroepleden
Cursus of dagbesteding
Voeding Voedingsmiddelen verwerken Verbruikersruimte Lunchvergaderingen Catering recepties
Coachen/ begeleiden naar NEC Binnen onze werksetting Verhuur van tijdelijke werkplaats voor doelgroepleden
Auti-infopunt
Verkooppunt
Inloophuis
Creatieve producten uit ateliers
Voeding
De W(ho) A(m) I-Pass
Wat ‘doen’ en wat ‘niet doen’ op vlak van: • communicatie, • sociale omgeving,
• voorspelbaarheid, • ruimtelijke en zintuiglijke prikkels, • invullen van pauzes…
COMMUNICATIE doen Spreek de persoon geregeld persoonlijk met zijn/ haar naam aan bij gegeven opdrachten, taken Geef voldoende denktijd als je een vraag stelt
Geef korte, eenduidige opdrachten Geef een opdracht i.p.v. een vraag te stellen
Maak communicatie visueel (lijstjes, post-it, …) …
COMMUNICATIE niet doen Veronderstel niet dat een boodschap altijd begrepen is al zegt de persoon met ASS “JA”.
Vermijd waarom-vragen Vermijd discussies Voorkom verbale overlast …
PAS aan het woord “Een babbeltje maken is dodelijk voor me. Er wordt van me verwacht dat ik het met hen over baby’s, vriendjes, shoppen en roddels heb. Ik probeer het wel, maar ik word er heel moe en boos van en houd het niet vol.”
Allison, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
SOCIALE OMGEVING: doen
Bespreek geregeld sociale contexten
(meedoen of benoemen is niet altijd begrijpen) Schakel alleen-momenten of sociale vluchtheuvels in Schakel een buddy of vertrouwenspersoon in Vermijd te grote en te drukke groepen …
SOCIALE OMGEVING: niet doen
Verwacht niet van de persoon met ASS om zelf initiatief
te nemen tot sociaal contact Blootstelling aan bedreigende sociale situaties zonder duidelijke regels …
PAS aan het woord “ Ik haat vergaderingen: ik kan de CEO niet
goed aankijken of duidelijk zeggen wat ik wil. Het liefst zou ik willen dat ze me gewoon alleen in het management en de administratie lieten doen en dat iemand anders in mijn plaats naar die vergaderingen ging.”
Gavin, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
VOORSPELBAARHEID: doen Geef me de 5: (wie? Wat? Waar? Wanneer? Hoelang?) Visualiseer de tijd (klok, time-timer,…) Geef een agenda of programma - overzicht
(Dag/week/maand) Meld veranderingen of wijzigingen tijdig en duidelijk Geef wat tijd en ruimte om met de verandering, wijziging om te gaan …
VOORSPELBAARHEID: niet doen plotse veranderingen = stress
Het plots wijzigen van een vaste regel Overgaan naar een andere activiteit zonder mij te zeggen wanneer ik de huidige kan afmaken
PAS aan het woord
“Mijn ergste baan was bij een schildersbedrijf. We wisten nooit waar we die dag naartoe moesten. Ik vind het prettig om elke dag naar dezelfde plek te gaan.” Brian, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
RUIMTELIJKE EN ZINTUIGLIJKE AANDACHTSPUNTEN: doen Vaste plaatsen, ruimtes met vaste activiteiten, opdrachten Benadruk relevante informatie omdat alle info even belangrijk lijkt Ondersteun, stuur en bevestig me in organiserende opdrachten Wees alert dat zintuigen over/onderprikkelt kunnen zijn en een grote impact kunnen hebben ( geuren, bepaalde geluiden vb tikken van klok/zoemen van lamp, structuren van materialen, smaken, lichtinval,…) op het totaalfunctioneren Bied mogelijk stille werkruimte, hoofdtelefoon, of anderen tools aan …
RUIMTELIJKE EN ZINTUIGLIJKE AANDACHTSPUNTEN: niet doen veranderingen aanbrengen in vertrouwde omgeving zonder persoon met autisme hiervan op de hoogte te brengen
PAS aan het woord “Ik heb regelmatig last van migraine. Die hoofdpijn
wordt veroorzaakt door prikkels die ik niet kan verwerken, niet kan verdragen, waar ik echt niet tegen kan. Zo ben ik heel gevoelig voor lichtflitsen, TL-lampen, bepaalde geuren, geluiden, wisselende beelden zoals tekenfilms of drukke programma’s. Het wordt me dan gewoon te veel.” Dominique Dumortier, www.participate.be
INVULLEN VAN VRIJE TIJD, PAUZES: doen Suggereer wat er tijdens pauzes KAN gebeuren, maar verplicht personen met ASS er
niet toe
INVULLEN VAN VRIJE TIJD, PAUZES: niet doen verwachten
dat persoon met autisme vrije tijd zelf kan invullen op een zinvolle manier Stel geen algemene vragen: wat zou je willen doen tijdens je vrije tijd
PAS aan het woord
“Ik praat niet met mensen terwijl ze dat wel van me verwachten. Mensen vinden me vreemd of denken dat ik geen respect voor ze heb.” Scott, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
NIET VERGETEN! • Luister naar de persoon met autisme.
• Leg niet steeds de nadruk op wat moeilijk gaat. De lijst met sterke vaardigheden van mensen met autisme is lang!
Docu ‘Mensen met autisme helpen.’ Autisme Centraal
Vzw Assjette Toekomststraat 32 3500 Hasselt 0472/496654 Coördinator: Colette Vandebeek
[email protected] www.assjette.be www.facebook.com/assjette
