Auteursrechtinbreuk op het internet: een (hyper)linke zaak

Auteursrechtinbreuk op het internet: een (hyper)linke zaak

Een weergave van de doelmatigheid van de criteria die voortvloeien uit rechtspraak van het Europese Hof van Justitie met betrekking tot de vraag of hyperlinks een inbreuk op het auteursrecht kunnen bewerkstelligen

Master Scriptie Rechtsgeleerdheid, Privaatrecht Tristan Wolters Tilburg, oktober 2013

Auteursrechtinbreuken op het internet: een (hyper)linke zaak Doelmatigheid van de criteria van het Hof van Justitie met betrekking tot hyperlinks

1


Auteursrechtinbreuk op het internet: een (hyper)linke zaak

Een weergave van de doelmatigheid van de criteria die voortvloeien uit rechtspraak van het Europese Hof van Justitie met betrekking tot de vraag of hyperlinks een inbreuk op het auteursrecht kunnen bewerkstelligen.

Geschreven in het kader van afstuderen in de studie Rechtsgeleerdheid aan:

Tilburg University

2


Naam:

Tristan Daniël Wolters

ANR:

595652

Plaats en datum:

Tilburg, oktober 2013

Opleiding:

Rechtsgeleerdheid

Afstudeerrichting:

Privaatrecht

Module:

Scriptie

Onderwijsorganisatie:

Tilburg University

Scriptiebegeleider:

Prof. mr. W.A. Hoyng

3


Voorwoord Deze scriptie is geschreven in het kader van afstuderen aan de universiteit van Tilburg van de Master Rechtsgeleerdheid met het accent op het private recht. Gedurende de scriptieperiode heb ik onderzoek gedaan naar auteursrechtinbreuken op het internet door gebruik van hyperlinks. De discussie of hyperlinks een inbreuk op het auteursrecht met zich mee kunnen brengen is al gedurende geruime tijd een zeer actueel onderwerp. Desondanks is er nooit een eenduidige lijn tot stand gekomen. Een harmonisatiemiddel binnen de Europese Unie is opgesteld, namelijk de Auteursrechtrichtlijn. Deze richtlijn zou tevens toepasbaar geacht moeten worden op de digitale wereld. In deze scriptie zal gekeken en beoordeeld worden of de auteursrechtrichtlijn en de interpretatie van de bewoordingen van de in artikel 3 gehanteerde begrippen doelmatig genoeg zijn om het vraagstuk met betrekking tot de inbreukmakendheid van hyperlinks ten aanzien van het auteursrecht op te kunnen lossen. Tijdens mijn onderzoek heb ik voornamelijk deskresearch gepleegd en gebruik gemaakt van literatuur, regelgeving en jurisprudentie. Ook heb ik gebruik gemaakt van de expertise van enkele deskundigen in het intellectueel eigendomsrecht. Dank ben ik dan ook verschuldigd aan prof. mr. Hoyng (tevens mijn scriptiebegeleider) voor de lessen IE waardoor mijn interesse in dit rechtsgebied opnieuw aangewakkerd werd. Graag wil ik ook mijn ouders en broer, vriendin en vrienden bedanken voor hun nauwgezette corrigeerwerk en kanttekeningen. Dank ook aan eenieder die behulpzaam is geweest, soms enkel en alleen door het tonen van interesse in het onderwerp, wat mijn energie telkens weer deed herleven.

Tristan Wolters Tilburg, 2013

4


Inhoudsopgave

Afkortingen Samenvatting

1. Inleiding

9

1.1 Inleiding------------------------------------------------------------------------------------------9 1.2 Aanleiding---------------------------------------------------------------------------------------10 1.3 Probleemanalyse ------------------------------------------------------------------------------11 1.4 Centrale vraagstelling-------------------------------------------------------------------------12 1.5 Onderzoeksvragen-----------------------------------------------------------------------------12 1.6 Doelstelling --------------------------------------------------------------------------------------13 1.7 Methoden van onderzoek---------------------------------------------------------------------14 1.8 Maatschappelijke relevantie ----------------------------------------------------------------14 1.9 Wetenschappelijke relevantie ---------------------------------------------------------------14 1.10 Leeswijzer -------------------------------------------------------------------------------------15

2. Hyperlinks

16

2.1 Hyperlinks ---------------------------------------------------------------------------------------16 2.2 Verschillende categorieën hyperlinks ------------------------------------------------------18 2.2.1 Surface-links---------------------------------------------------------------------------------18 2.2.2 Hotlinks---------------------------------------------------------------------------------------18 2.2.3 Framed links------------------------------------------------------------------------------------------ 18 2.2.4 Deeplinks ------------------------------------------------------------------------------------19 2.3 Tussenconclusie---------------------------------------------------------------------------------19

3. De auteursrechtelijke hoofdregel met betrekking tot hyperlinken 20 3.1 Hyperlinken een inbreuk op auteursrecht, de hoofdregel -----------------------------20 3.1.1 Verveelvoudiging-----------------------------------------------------------------------------20 3.1.2 Openbaarmaking-----------------------------------------------------------------------------22 3.2 De hoofdregel met betrekking tot hyperlinken in de rechtspraktijk ----------------26 3.2.1 De rechtspraktijk-----------------------------------------------------------------------------26 3.3 Onrechtmatigheid -----------------------------------------------------------------------------28 3.4 Tussenconclusie---------------------------------------------------------------------------------29

4. Europese onduidelijkheid: harmonisatie gewenst

31

4.1 Wetgevend niveau -----------------------------------------------------------------------------31 4.2 Rechtsprekend niveau ------------------------------------------------------------------------32 4.2.1 Nederlandse rechtspraktijk-----------------------------------------------------------------32 4.2.2 Buitenlandse rechtspraktijk-----------------------------------------------------------------34

5


5.2 Tussenconclusie --------------------------------------------------------------------------------35

5. De criteria van het Hof van Justitie

36

5.1 Auteursrechtinbreuk volgens de criteria van het Hof van Justitie ------------------36 5.1.1 Interventie------------------------------------------------------------------------------------37 5.1.2 Nieuw publiek--------------------------------------------------------------------------------38 5.1.3 Winstoogmerk--------------------------------------------------------------------------------40 5.2 De criteria toegepast in andere zaken -----------------------------------------------------41 5.3 Tussenconclusie---------------------------------------------------------------------------------42

6. De doelmatigheid van de criteria ten aanzien van hyperlinks 43 6.1 Interventie ---------------------------------------------------------------------------------------43 6.1.1 Hotlinks & framed links --------------------------------------------------------------------43 6.1.2 Surface-links & deeplinks-------------------------------------------------------------------46 6.2 Nieuw publiek ----------------------------------------------------------------------------------49 6.2.1 Hotlinks & framed links --------------------------------------------------------------------49 6.2.2 Surface-links & deeplinks ------------------------------------------------------------------50 6.3 Winstoogmerk ----------------------------------------------------------------------------------51 6.4 Doelmatigheid ----------------------------------------------------------------------------------51 6.5 Tussenconclusie --------------------------------------------------------------------------------54

7. Conclusie en aanbevelingen

55

7.1 Inleiding------------------------------------------------------------------------------------------55 7.2 Conclusie-----------------------------------------------------------------------------------------55 7.3 Aanbevelingen----------------------------------------------------------------------------------58 7.4 Tenslotte-----------------------------------------------------------------------------------------60

8. Bronnen

61

8.1 Literatuur---------------------------------------------------------------------------------------61 8.2 Wet- en regelgeving---------------------------------------------------------------------------63 8.3 Jurisprudentie----------------------------------------------------------------------------------63 8.4 Internet------------------------------------------------------------------------------------------64 8.5 Overig--------------------------------------------------------------------------------------------65

9. Woordenlijst

66

6


Lijst van afkortingen Art

Artikel

BW

Burgerlijk wetboek

EC

Europese Commissie

ECJ

European Court of Justice

EU / EG

Europese Unie / Europese Gemeenschap

Hof

Gerechtshof

HR

Hoge Raad

HvJ

Hof van Justitie

IE(R)

Intellectueel Eigendom(recht)

LJN

Landelijk Jurisprudentienummer

NJ

Nederlandse Jurisprudentie

Nr

Nummer

Pag

Pagina

Par

Paragraaf

Rb

Rechtbank

Vs

Versus

WIPO

World Intellectual Property Organization

7


Samenvatting Deze scriptie richt zich op auteursrechtinbreuken op het internet, meer specifiek op de vraag of een hyperlink een inbreuk kan vormen op het auteursrecht. Vooreerst zal het internetfenomeen ‘hyperlinks’ worden toegelicht en zullen de verschillende categorieën hyperlinks worden behandeld. Vervolgens zal uiteen worden gezet dat er geen consensus bestaat op Europees niveau met betrekking tot de vraag of hyperlinks een inbreuk kunnen bewerkstelligen. Sterker nog, deze consensus ontbreekt tevens binnen de individuele lidstaten van de Europese Unie. In de meeste gevallen nemen de Europese rechters geen inbreuk op een auteursrecht aan, maar stellen zij dat hyperlinks slechts een ‘gelegenheid’ tot inbreuk bieden. Desondanks gebeurt het regelmatig dat het gebruik van een hyperlink wel als een inbreuk op een auteursrecht wordt gekwalificeerd, vaak op uiteenlopende grondslag. Gezien het mondiale karakter van het wereld wijde web is het in belang van de rechtszekerheid dat er een duidelijke Europese lijn komt die antwoord biedt op de vraag of een hyperlink een auteursrechtelijke inbreuk kan vormen. Dit harmonisatiemiddel dient de Auteursrechtrichtlijn te zijn, waaraan de nationale wetgeving zich dient te conformeren. De juiste interpretatie van de bewoordingen van de richtlijn wordt gegeven door het Europese Hof van Justitie. Het Europese Hof heeft duidelijk gemaakt dat de vraag ‘wanneer er sprake is van een openbaarmaking’ ofwel een ‘mededeling aan het publiek’ een ‘geïndividualiseerde beoordeling’ vereist wordt, maar dat uit de rechtspraak van het Hof van Justitie wel een drietal (hoofd) elementen kan worden afgeleid waarmee rekening gehouden dient te worden. Deze criteria zijn een interventie, waardoor aan een (nieuw) publiek toegang wordt geboden naar auteursrechtelijke beschermde werken en, mogelijk, of dit wordt gedaan met de bedoeling om winst te maken. Deze criteria zijn echter niet tot stand gekomen met hyperlinks in gedachten. Desondanks zouden ze voor een uniforme lijn binnen de Europese Unie kunnen zorgen. In deze scriptie zal beoordeeld worden of de criteria tevens toepasbaar en doelmatig zijn bij het vraagstuk of hyperlinks een inbreuk op het auteursrecht kunnen bewerkstelligen.

8


1. Inleiding § 1.1 Inleiding Om tot een goed begrip te komen van de materie die in deze scriptie besproken gaat worden, is het van belang om te weten wat het ‘auteursrecht’ inhoudt. In deze inleiding zal een korte weergave worden gegeven van het recht van de auteur en worden de problemen die hyperlinks in de wereld van het auteursrecht opleveren uitgelegd. Het auteursrecht is een persoonsgebonden recht dat ervoor zorgt dat degene die een ‘werk’ creëert het exclusieve recht bezit te beslissen over de exploitatie van dat werk. Een ‘werk’ betreft een origineel voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst. Het auteursrecht zorgt er bovendien voor dat het werk wordt beschermd tegen misbruik door derden.1 Het is een instrument dat ervoor zorgt dat de mens gestimuleerd wordt tot het verrichten van creatieve prestaties waaraan in de maatschappij behoefte bestaat.2 Het is billijk dat degene die een creatieve prestatie heeft verricht daarvan ook de vruchten mag plukken door zijn werk te exploiteren, zonder dat andere in dit recht interveniëren. In eerste instantie komt het auteursrecht toe aan de maker van een werk. De houder van het auteursrecht beschikt over twee exclusieve rechten, namelijk het alleenrecht om het beschermde werk openbaar te maken en het alleenrecht om het werk te verveelvoudigen. Hier wordt verderop in de scriptie nader op ingegaan. De auteurswet zoals wij die in Nederland kennen stamt uit 1912. Toen de auteurswet werd opgesteld kon er geen rekening gehouden worden met de tal van technologische ontwikkelingen die zich de afgelopen 100 jaar hebben voorgedaan. Afgelopen eeuw was een niet te miskennen eeuw op het gebied van technologische ontwikkeling, het was een eeuw waarin de wereld de grootste technologische groei uit de geschiedenis van de mensheid heeft gekend. Een niet te miskennen ontwikkeling die heden ten dage het leven van de moderne mens beheerst is de opkomst van het internet. Dit wereldomspannend openbaar netwerk van computernetwerken is een mondiaal fenomeen geworden, dat het karakter van massamedium heeft gekregen. Het gehele internet is eigendom van niemand, maar eenieder heeft er toegang toe en kan zijn of haar werk aan deze enorme datamassa toevoegen. Op deze specifieke werken rust doorgaans wel een intellectueel eigendomsrecht. De digitale ontwikkeling van afgelopen eeuw heeft een geheel nieuwe wereld van mogelijkheden om een werk te openbaren doen ontstaan. Desondanks heeft de Auteurswet van 1912 standgehouden. De toepassing van de wet moest de technologische ontwikkeling zien bij te houden en diverse nieuwe problemen met oude middelen proberen op te lossen. Technologische vooruitgang is immers wel een wenselijke gedachte, maar het brengt ook 1 2

Artikel 1. Auteurswet P.A.C.E. van der Kooij en S.J.A. Mulder, Hoofdzaken intellectuele eigendom, Kluwer 2010, pag 78

9


nadelen met zich mee. Deze nadelen dienen geneutraliseerd te worden, er dienen oplossingen gezocht te worden voor de problemen die de technologische ontwikkeling opwerpt. Binnen het gebied van het recht is het aan de rechtswetenschappers om deze oplossingen te vinden, zowel op nationaal niveau als op Europees niveau. Zo zal ook deze scriptie op de voorgrens staan van een relatief nieuwe ontwikkeling in onze digitale maatschappij die de nodige problemen met zich meebrengt, namelijk het gebruik van een ‘hyperlink’ om auteursrechtelijk beschermd werk openbaar te maken zonder toestemming van de auteur. Enige tijd geleden speelde het vraagstuk of het hyperlinken naar een website waar auteursrechtelijk inbreukmakend materiaal te vinden was moest worden aangemerkt als een inbreuk op het auteursrecht. De Nederlandse rechter tracht zulke vraagstukken thans naar beste inzicht op te lossen. Het probleem blijft echter bestaan dat niet alleen de Nederlandse rechter, maar ook de rechters uit de andere Europese lidstaten niet goed weten hoe ze met dit vraagstuk om moeten gaan. Want wat gebeurt er nu eigenlijk bij hyperlinken? Je kopieert niet een ander zijn werk, je verwijst enkel naar de vindplaats. Zoals blijkt uit het nader te behandelen wiskundeleraar arrest wordt dit doorgaans hooguit als een milde vorm van onrechtmatig gedrag beschouwd. Echter wordt dit gedrag soms toch gekwalificeerd als een inbreuk op het auteursrecht, zoals verderop in de scriptie zal worden beargumenteerd.

§ 1.2 Aanleiding In een recente uitspraak van het gerechtshof Amsterdam klaagde een tweetal uitgeverijen een wiskundeleraar aan omdat hij een hyperlink op zijn eigen website had geplaatst die leidde naar auteursrechtelijk beschermd materiaal, namelijk een wiskunde uitwerkingsboek.3 De rechter oordeelde dat een hyperlink in wezen geen auteursrechtelijke inbreuk oplevert. De rechter was daarentegen van mening dat degene die de hyperlink plaatst, in deze zaak de wiskundeleraar, behulpzaam was bij het vinden van webpagina’s waarop inbreukmakend materiaal te vinden is. De leraar handelende in dat opzicht onrechtmatig. Geoordeeld werd dat hij handelde 'in strijd met de zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer van mensen wordt verwacht’. Dat de wiskundeleraar geen winstoogmerk had bij het plaatsen van de hyperlinks, maakte geen verschil. Betekent deze uitspraak dat het gebruik van hyperlinks vanaf heden een gok wordt die mogelijk kostbaar uitpakt? De wiskundeleraar heeft het inbreukmakende materiaal niet zelf geopenbaard of verspreid, hij verwijst er enkel naar. In welke mate is een verwijzing gelijk te schakelen met openbaarmaking? Een mogelijk antwoord ligt in de eerder gewezen zaak van Britt Dekker.4 In deze zaak plaatste de website Geenstijl.nl een hyperlink naar auteursrechterlijk beschermde foto’s van Britt Dekker. De rechter in eerste aanleg oordeelde dat het plaatsen van een hyperlink inderdaad als een

3 4

Gerechtsof Amsterdam, 15 januari 2013, LJN BY8420 Rechtbank Amsterdam, 5 november 2012, LJN BX7043

10


inbreuk te kwalificeren was. Hoe komt het dan dat het Hof de uitspraak in de Britt Dekkerzaak niet volgde in de zaak van de wiskundeleraar? Dit kwam doordat de rechtbank zich bij de Britt Dekkerzaak voornamelijk baseerde op Europese rechtspraak.5 Uit deze rechtspraak is een drieledige, cumulatieve test voortgekomen die dient om te beoordelen of er sprake is van een auteursrechtinbreuk, nader te noemen ‘de criteria van het Hof’. De criteria zijn de volgende: (1) er dient sprake te zijn van een inbreuk door ongeoorloofde openbaring in geval van een interventie waarmee toegang wordt verleend, die (2) een nieuw publiek bereikt en (3) met winstoogmerk geschiedt. Met name de eerste en de tweede overweging verdienen nadere aandacht. Er kunnen zich namelijk omstandigheden voordoen waardoor een interventie waarmee een (nieuw) publiek bereikt wordt aangenomen kan worden. Indien de hyperlink-plaatser de kleine groep die bekend is met de website waarop het auteursrechtelijk beschermd materiaal zich bevindt, uitbreidt tot een algemeen publiek (door middel van de voornoemde hyperlink), dan is er volgens de rechtbank Amsterdam te spreken van een mededeling aan het publiek. De hyperlink-plaatser moet de facto de toegang naar het auteurrechtelijke beschermde werk verlenen. Wanneer hyperlinks verwijzen naar een auteursrechtelijk beschermd werk dat op dat moment niet of nauwelijks te vinden is op Internet, kan er gesproken worden van een mogelijke interventie waarmee een (nieuw) publiek wordt bereikt. De vraag blijft echter bestaan of deze criteria doelmatig en toepasbaar zijn op alle mogelijke verschijningsvormen van hyperlinks, zorgen ze daadwerkelijk voor een meer uniforme lijn in de uitspraken van de rechters in de EU-lidstaten? Staan de criteria niet te veel open voor een eigen interpretatie? En wanneer is er sprake van een ‘nieuw publiek’? Aan de hand van arresten van het Hof van Justitie zal tot een antwoord op deze vragen gekomen worden.

§ 1.3 Probleemanalyse De auteurswet verbiedt dat beschermd ‘werk’ op een website wordt geplaatst zonder toestemming van de auteursrechthebbende. Een voor de hand liggende oplossing zou het plaatsen van een hyperlink kunnen zijn. De auteursrechtelijk beschermde werken worden elders ter wereld, meestal in landen waar de bescherming van auteursrechten niet erg hoog in het vaandel staat, via een provider op een server gezet en vervolgens wordt er met een hyperlink vanuit Nederland of een andere Europese lidstaat naar die bestanden verwezen. De auteursrechthebbende moet de provider of beheerder van de website in dat land aanklagen, wil hij zorgen dat zijn beschermde werk van het web wordt gehaald. Dit is buitengewoon omslachtig en ingewikkeld, eenvoudiger is om meteen degene die de hyperlink plaatst aan te spreken. Dan blijft de vraag bestaan of de auteursrechthebbende kans maakt in een rechterlijke procedure indien de persoon weigert de hyperlink te verwijderen. Hier bestaat namelijk geen eenduidig antwoord op te geven. Daarbij verschilt het antwoord op de vraag of het plaatsen van een hyperlink een inbreuk op een auteursrecht 5

Rafael Hoteles, PPL/Ireland, Premier League, SCF/Marco Del Corso, ITV, Airfield, etc.

11


is per land.6 Want ook op Europees gebied is er de afgelopen jaren steeds meer frictie ontstaan tussen de EU-lidstaten over de vraag of hyperlinks auteursrecht kunnen schenden, zowel op het gebied van rechtspraak als wetgeving. Eind 2012 werd de Europese rechter door middel van een prejudiciële vraag door het Zweedse Hof geadieerd bij het vraagstuk of hyperlinken een schending van het auteursrecht kan inhouden.7 Een tweede vraag gesteld door het Zweedse Hof was of er ook onderscheid gemaakt dient te worden tussen openbaar maken via een hyperlink naar een eigen website, of de website van een derde persoon. Het Hof buigt zich momenteel nog over deze prejudiciële vraagstukken. De overkoepelende vraag is eigenlijk of het verbieden en controleren van openbaarmaking van auteurs in de richtlijn uitgebreid dient te worden.8 Er is momenteel geen duidelijke lijn binnen de EU en de lidstaten volgen verschillende lijnen. Dit is onwenselijk aangezien sommige lidstaten al regelgeving hebben doorgevoerd waarbij vergoedingen geëist worden bij het plaatsen van bepaalde soorten hyperlinks terwijl andere lidstaten daar niets van willen weten. Onderdanen van de verschillende lidstaten mogen verwachten dat bij grensoverschrijdende gevallen binnen de Europese Unie, de uitleg van de criteria van het Hof van Justitie door de ene lidstaat niet dermate afwijkend is van de uitleg van een andere lidstaat, mede gezien vanuit het oogpunt van de rechtszekerheid. Er dient een duidelijke consensus te komen over de vraag of doorlinken naar auteursrechtelijk beschermd werk zonder toestemming van de rechthebbende toelaatbaar is. Wellicht zijn de criteria opgesteld door het Hof van Justitie niet omvattend genoeg en moeten deze aangescherpt worden, zodat rechters in de verschillende lidstaten de criteria eerder en eenduidiger zullen toepassen.

§ 1.4 Centrale vraagstelling De centrale vraagstelling / probleemstelling van deze scriptie luidt: ‘In hoeverre zijn de criteria van het Europese Hof van Justitie die beoordelen wanneer er sprake is van een inbreuk op een auteursrecht als doelmatig te beschouwen indien er hyperlinks gemoeid zijn?’

§ 1.5 Onderzoeksvragen In het verlengde van de centrale vraagstelling / probleemstelling zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1.)Wat is een hyperlink en waar komt deze voor? In deze subvraag zal beantwoord worden wat een hyperlink is en welke soorten hyperlinks er bestaan, daar er verschillende manieren zijn om een hyperlink te plaatsen. 6

Engebert, A (8 februari 2012), De auteursrechtelijke status van hyperlinks naar mp3’s, laatst bekeken op 25 maart 2013, http://www.iusmentis.com/auteursrecht/nl/mp3/hyperlinks/ 7 De Haes, (30 november 2012), EU-Hof buigt zich over inbreuk door hyperlink, laatst bekeken op 19 oktober 2013, 8 Sluijs, J. (4 december 2012), Hyperlinks en auteursrecht, redux, laatst bekeken op 25 maart 2013, http://maandblad.arsaequi.nl/opinie/weblog/weblog_121201

12


2.)Wanneer is een hyperlink inbreukmakend op auteursrechten volgens het Europese Hof van Justitie? De criteria van het Hof van Justitie worden nader bekeken en besproken. Tevens wordt besproken dat rechters prefereren om terug te vallen op de ruimere leer van de onrechtmatige daad waarmee zij het faciliteren van toegang naar inbreukmakend materiaal kunnen sanctioneren zonder dat er daadwerkelijk een auteursrechtinbreuk aangenomen wordt. 3.) Is harmonisatie op het gebied van inbreuk op auteursrechten door middel van hyperlinks binnen de EU wenselijk? Beoordeeld wordt of het wenselijk is om uniformerende criteria te hebben ten aanzien van auteursrechtinbreuken binnen de digitale wereld. 4.)Is er een eenduidige lijn te ontdekken in de rechtspraak met betrekking tot inbreuk maken op auteursrecht door middel van hyperlinks? Rechtspraak in de lidstaten waarin deze criteria zijn gehanteerd wordt bekeken en beoordeeld op haar uitkomst. 5.) In hoeverre zijn de criteria die het Hof van Justitie hanteert breder te trekken zodat ze aansluiten op de hedendaagse informatiemaatschappij? De Auteursrechtrichtlijn heeft een harmoniserende werking in de Europese Unie. Het is zaak dat de criteria, die voortvloeien uit rechtspraak die niet op het internet ziet, aansluiten op de hedendaagse digitale wereld. Het Hof van Justitie heeft verschillende arresten gewezen over doorgifte via de kabel of satelliet, het is de vraag wat dat betekent voor hyperlinks. Kan een hyperlink gelijkgeschakeld worden met bijvoorbeeld een satellietontvanger? 6.) In hoeverre zouden de criteria moeten worden afgebakend/aangepast zodat er meer doelmatigheid kan ontstaan? Gekeken dient te worden naar de verschillende opvattingen die rechters hebben bij de uitleg van het verschaffen van ‘toegang’ en wanneer er gesproken kan worden van een ‘nieuw publiek’. Met name zal de vraag beantwoord worden of de criteria doelmatig zijn ten aanzien van hyperlinks. Met doelmatig wordt bedoeld dat de criteria ‘naar redelijkheid toepasbaar zijn’ bij de toets of een hyperlink een inbreuk op het auteursrecht inhoudt. Bovendien wordt er gebogen over de vraag of er onderscheid moet worden gemaakt tussen normale, verwijzende hyperlinks en het scenario dat het werk op de website die hyperlinkt lijkt te verschijnen, zoals het geval is met surface-linking, framing of hotlinken.

§ 1.6 Doelstelling Het doel van mijn onderzoek is tweeledig. Ten eerste het in kaart brengen van de bestaande problematiek ten aanzien van het onrechtmatig hyperlinken naar auteursrechtelijk beschermd werk binnen de verschillende EU-lidstaten. Ten tweede beoordelend, bezien zal worden in hoeverre het plaatsen van een hyperlink een inbreuk kan opleveren op de rechten

13


van een auteursrechthebbende en hier verscherpte criteria voor opstellen mochten de bestaande criteria tekortschieten.

§ 1.7 Methoden van onderzoek De resultaten zijn voornamelijk verkregen door jurisprudentie- en literatuuronderzoek. Er zijn uitspraken en artikelen gezocht waarin de inbreukmakendheid van hyperlinks op auteursrecht centraal stond. Tevens zijn de uitspraken van het Hof van Justitie bestudeerd en is gekeken of de interpretatie van de Auteursrechtrichtlijn toegepast kon worden op hyperlinks. Op grond van deze jurisprudentie zal beoordeeld worden of de criteria van het Hof van Justitie uniformerend en doelmatig zijn of dat deze moeten worden aangescherpt. Wetenschappelijke artikelen en wetenschappelijke rapporten zijn gebruikt om meer informatie te vergaren over het onderwerp van inbreuk op auteursrechtelijk beschermd werk op het internet en zijn verwerkt mits ze bruikbare informatie bevatte.

§ 1.8 Maatschappelijke relevantie Dit onderzoek is maatschappelijk relevant omdat het internet een essentieel instrument van intermenselijke communicatie is geworden en het auteursrecht in combinatie met het internet steeds vaker in de belangstelling komt. Het internet is namelijk een medium waarop alles gedeeld kan worden, op steeds nieuwere manieren. Het is aan de veel oudere auteursrechtregelingen om hier mee om te gaan. Dit lukt lang niet altijd even goed. De EUlidstaten vallen vaak terug op hun eigen regelingen en interpretatie met betrekking tot het auteursrecht. Hierdoor ontstaat er alles behalve een eenduidige lijn in de Europese Unie met betrekking tot dit onderwerp. Vooral ten aanzien van het auteursrechten op het internet, wat per definitie grensoverschrijdend is omdat het internet niet gebonden is aan staatsgrenzen, is het van belang dat er enige houvast gevonden kan worden in overkoepelende regelingen of uitspraken. Het is daarom van maatschappelijk belang dat de criteria van het Hof van Justitie precies en begrijpelijk zijn zodat deze op een uniformerende wijze toegepast kunnen worden en de gebruikers van het internet een grotere mate van rechtszekerheid genieten.

§ 1.9 Wetenschappelijke relevantie Door een aantal recente uitspraken is de discussie weer opgelaaid over de juridische gevolgen die mogelijk ontstaan bij het gebruik van hyperlinks. In de rechtspraak blijkt geen consensus te bestaan over het antwoord op de vraag of het plaatsen van een hyperlink beschouwd moet worden als een openbaarmaking in de auteursrechtelijke zin. Ook andere Europese landen worstelen met het probleem van hyperlinks als een auteursrecht inbreukmakende mogelijkheid, Zweden heeft zelfs al enkele prejudiciële vragen aan het Europese Hof met betrekking tot dit onderwerp voorgelegd. De laatste jaren is er in Europa versnippering gaande over de vraag of hyperlinks auteursrecht kunnen schenden, zowel op het gebied van rechtspraak als wetgeving. Het is daarom in het belang van de rechtswetenschap en de rechtszekerheid dat er een duidelijke lijn ontstaat binnen Europa die aangehouden kan worden met betrekking tot dit onderwerp. Dit zouden de criteria van het

14


Hof van Justitie kunnen zijn aangezien deze invulling geven aan de harmoniserende regeling van het Europese Parlement en de Raad, namelijk de Auteursrechtrichtlijn.9 Echter of de criteria hanteerbaar en doelmatig zijn ten aanzien van hyperlinks is nog maar de vraag.

§ 1.10 Leeswijzer De scriptie is als volgt opgebouwd. 

In het eerste inhoudelijke hoofdstuk (hoofdstuk 2) zal de hyperlink centraal staan. De definitie en de ontstaansgeschiedenis zullen behandeld worden. Tevens zullen de verschillende soorten hyperlinks ter sprake komen.



In het derde hoofdstuk zal betoogd worden dat de eenduidige lijn over de vraag of een hyperlink een auteursrechtinbreuk kan bewerkstelligen ontbreekt. De rechtsdoctrine zal behandeld worden en tevens zal de hoofdregel die in de rechtspraak wordt aangehouden naar voren komen. Namelijk dat een hyperlink slechts een gelegenheid biedt tot openbaarmaking, maar niet zelf een openbaarmaking inhoudt.



Het daaropvolgende hoofdstuk (hoofdstuk 4) zal voortbouwen op hoofdstuk 3 en aangetoond zal worden dat de lidstaten van de Europese Unie hun eigen aanpak hanteren met betrekking tot de kwestie van de hyperlink ten aanzien van het auteursrecht. In verschillende lidstaten wordt regulerende regelgeving opgesteld terwijl andere lidstaten daar niets van willen weten. Ook rechters vellen uiteenlopende oordelen, zelfs binnen de lidstaten. In dit hoofdstuk zullen een aantal uitspraken behandeld worden waarin geoordeeld werd dat een hyperlink wel een auteursrechtinbreuk bewerkstelligde.



In hoofdstuk 5 worden de criteria die door het Hof van Justitie als recht zijn verklaard om auteursrechtinbreuken aan te nemen behandeld. De criteria zijn direct ontleend uit verscheidene uitspraken van het Europese Hof van Justitie die het onderwerp auteursrechtinbreuken behandelden.



In hoofdstuk 6 zal beoordeeld worden of de criteria toepasbaar zijn op hyperlinks en of de criteria aangescherpt dienen te worden indien er een redelijke toets wil plaatsvinden ten aanzien van de vraag of de hyperlink een inbreuk op auteursrecht kan vormen.



Tenslotte worden in hoofdstuk 7 conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan.

9

In Europa is het auteursrecht niet volledig geharmoniseerd. De auteursrechtelijke beperkingen zijn echter wel onderworpen aan minimumharmonisatie, de Auteursrechtrichtlijn bevat een uitputtende opsomming van verboden waaruit lidstaten vrij zijn te kiezen (art. 5 Auteursrechtrichtlijn nr. 2001/29/EG).

15


2. Hyperlinks Dit eerste inhoudelijke hoofdstuk vormt, voor een goed begrip van de materie, een noodzakelijk onderdeel van de scriptie. Alleen met goed inhoudelijk inzicht in de materie kunnen de juridische vraagstukken worden begrepen. Uiteen zal worden gezet wat een ‘hyperlink’ precies inhoudt en hoe belangrijk ze zijn in de hedendaagse digitale wereld. Er zullen verschillende soorten hyperlinks worden behandeld.

§ 2.1 Hyperlinks Een hyperlink is een internetterm die vrij vertaald ‘koppeling’ betekent. Het is in essentie niets meer dan een brug naar een andere webpagina of website. Ze bestaan in verschillende vormen. De meest herkenbare is het onderstreepte blauwe stukje tekst waarop geklikt kan worden met de cursor. Een hyperlink bestaat altijd uit twee componenten. Een gedeelte waarop geklikt kan worden in de browser, de presentatie, en de locatie waar de hyperlink naar verwijst, de bestemming.10 Er bestaan echter verschillende categorieën hyperlinks. Het is van belang om onderscheid te maken tussen deze verschillende categorieën om verwarring te voorkomen. In paragraaf 2.2 zal het onderscheid in de verschillende categorieën uitgelegd worden. Het internet is ontwikkeld met als doel het inschakelen van hypertext-mogelijkheden, waardoor de ene website door kan linken en toegang kan bieden tot een andere website. Via deze weg kunnen gebruikers helderheid en enige orde scheppen in de enorme datamassa die het internet rijk is. Hyperlinken werd in de vroege stadia van het internet zowel geaccepteerd als aangemoedigd omdat het internet destijds vooral een onderzoeksnetwerk was.11 Het wereld wijde web (WWW), hetgeen de basis vormt van het internet zoals wij dat kennen, stelt gebruikers in staat om materiaal op het web onbeperkt te kopiëren en te verspreiden. In theorie lijkt het internet de ergste nachtmerrie voor een auteursrechthebbende. En in zekere zin is die angst gegrond. Door de komst van het internet kunnen gebruikers op massale schaal auteursrechtelijk beschermd werk beschikbaar maken in elke uithoek van de wereld, door middel van een kopie van het werk of door middel van het plaatsen van een hyperlink naar het werk. ‘Linking law’, een relatief nieuw rechtsgebied dat begon met een Schotse rechtszaak daterend uit 199612, heeft sindsdien vele pennen in beweging gebracht en is tot op heden een hevig gedebatteerd onderwerp. In de rechtspraak is er nog steeds geen eenduidige oplossing rondom de problematiek van de hyperlink. De vraag of, en in hoeverre, een hyperlink beperkt dient te worden door het auteursrecht blijft zich opwerpen.

10

Universiteit Utrecht, ‘Cursusmateriaal Hyperlinks’, laatst bekeken op 19 augustus 2013, http://www.hum.uu.nl/ict-onderwijs/studenten/cursusmateriaal/index.php?content=html_css/hyperlinks 11 O'Rourke, D-Lib Magazine: Legal Issues on the Internet ,April 1998, ISSN 1082-9873 12 Supreme civil court, 24 okotober 1996, Shetland Times Ltd. v. Wills, 1997 S.L.T. 669 (Sess. Cas. 1996).

16


Sir Berners-Lee, de softwaredeskundige die wordt aangeduid als een van de grondleggers en bedenkers van het wereld wijde web beargumenteert dat gemakkelijk en innovatief hyperlinken de kern vormt van het internet.13 Het kosteloos doorlinken van informatie op een mondiale schaal was een essentieel deel van het originele idee om het wereldwijde web met succes te laten functioneren. ‘The Web was designed to be a universal space of information, so when you make a bookmark or a hypertext link, you should be able to make that link to absolutely any piece of information that can be accessed using networks. The universality is essential to the Web: it loses its power if there are certain types of things to which you can’t link. There are a lot of sides to that universality. You should be able to make links to a hastily jotted crazy idea and to link to a beautifully produced work of art. You should be able to link to a very personal page and to something available to the whole planet.’14 Pas toen het commerciële internet van de grond kwam werden er juridische kanttekeningen bij het gebruik van hyperlinks geplaatst. De opvatting dat het internet geen rechtsvrije ruimte is groeide en dat op het internet dezelfde rechtsnormen gelden als bij vergelijkbare situaties die zich afspelen buiten het internet.15 Vooral door de commerciële websites werd vaak verzocht om eerst toestemming te vragen voordat er een hyperlink naar hun website geplaatst mocht worden. Dit gebeurde in de praktijk slechts zelden omdat websites graag bezocht willen worden. Indien een hyperlink naar hun website leidt, verhoogt dit het aantal ‘hits’16 dat de website krijgt. De website wordt populairder, hierdoor wordt het makkelijker om goederen die de website aanbiedt te verkopen en wordt het aantrekkelijker voor derden om advertenties op die betreffende website te plaatsen. Advertenties die de site-houder ook weer geld opleveren. De regel kent uiteraard ook uitzonderingen. Omstandigheden dat een hyperlink naar een website, een auteursrechthebbende geld kost.17 De eerste en een van de bekendste Europese zaken die draaide om een hyperlink die verwees naar een website zonder eerst toestemming verzocht te hebben was een Schotse rechtszaak genaamd de ‘Shetland Times Ltd. v. Wills. Case’. In deze zaak verloor de krant The Shetland Times inkomsten omdat een andere nieuwssite, deeplinkte naar hun artikelen en The Shetland Times door die deeplinks geen inkomsten aan reclamegelden binnenkreeg. Het fenomeen ‘deeplinken’ zal in de volgende paragraaf nader toegelicht worden.18

13

Sir Berners-Lee, Realizing the Full Potential of the Web, www.w3.org/1998/02/Potential.html (Dec. 3, 1997) Sir Berners-Lee, Realizing the Full Potential of the Web, www.w3.org/1998/02/Potential.html, Dec. 3, 1997, gebaseerd op een presentatie gegeven bij de W3C meeting, London, 3 december 1997 15 G. Plaß, ‘Hyperlinks im spannungsfeld von Urheber-, Wettbewerbs- und Haftungsrecht’, WRPWettbewerb in Recht und Praxis 6-2000, p. 608. 16 Internetterm die aanduidt hoevaak een site bezocht wordt. 1 hit = 1 bezoek 17 O'Rourke, Fencing Cyberspace: Drawing Borders in a Virtual World, 82 Minn. L. Rev. 609, 1998 18 Supreme civil court, Shetland Times Ltd. v. Wills, Scot SessCas, No. - -, 10/24/1996 14

17


§ 2.2 Verschillende categorieën hyperlinks Voordat de hyperlink getoetst wordt aan zijn mogelijk inbreukmakende kwaliteiten binnen het auteursrecht, dient er dieper op de verschillende categorieën hyperlinks te worden ingegaan. Zoals reeds eerder in dit hoofdstuk is aangegeven, is de term ‘hyperlink’ een overkoepelende term. De verschillende soorten hyperlinks dienen goed van elkaar onderscheiden te worden, omdat de ene soort hyperlink geheel andere rechtsgevolgen met zich mee kan brengen. Sommige hyperlinks zijn namelijk eerder inbreukmakend dan anderen. In deze paragraaf zullen de verschillende soorten hyperlinks worden toegelicht. Hyperlinks kunnen onderscheiden worden in surface-links, hotlinks, framed-links en deeplinks. 2.2.1 Surface-links Een surface-link is een hyperlink in zijn meest simpele verschijningsvorm. Het omhelst niets meer dan een URL van een andere website. De surface-link instrueert de browser enkel om een andere website van het wereldwijde web op te roepen, die vervolgens de originele website vervangt op het scherm van de gebruiker. Doormiddel van de surface-link kom je op de homepage van de website waarnaar de hyperlink verwees.19 In het geval van een surface-link is het overduidelijk dat men op de website van een ander terecht is gekomen, omdat de digitale omgeving vaak een compleet andere lay-out heeft dan de verwijzende website.20 2.2.2 Hotlinks Hotlinken, ook wel ‘inline-linken of embedden’ genoemd, is het gebruik maken van media van een andere website. Doorgaans betreft het afbeeldingen, maar het kan ook bij geluid, video of tekst mogelijk zijn. Het is een elektronisch proces dat automatisch geactiveerd wordt wanneer de webpagina wordt geladen. De gebruiker van de hotlink roept een afbeelding, tekst, video of geluid op dat in feite onderdeel is van een andere website, maar wordt weergeven op de website van de hotlinkgebruiker. De bezoeker van een website ziet in eerste instantie niet dat de media, die doorgaans in een lopend stuk tekst staat, afkomstig is van een andere website. Het lijkt een integraal onderdeel van de website die wordt bezocht. Een bezoeker hoeft de webpagina niet te verlaten om de media te kunnen bekijken/beluisteren. Pas als op het medium wordt geklikt, wordt de bezoeker doorverwezen naar de originele website. Het werk is dus niet gekopieerd, maar enkel door middel van een verwijzing (de hotlink) als een schijnbaar integraal onderdeel van de andere website geworden.21 2.2.3 Framed linking Een derde manier om te hyperlinken naar een webpagina is door deze webpagina op te nemen in een ‘frameset’, hetgeen wordt ‘framing’ genoemd. De gelinkte webpagina

19

Garotte, Paper: Linking, Framing and Compyright: A Comparative Law Approach, August 20, 2001, pag. 3 en 4

20

Maertens, Het auteursrechtelijk statuut van deep linking, jura falconis, jg 39, 2002-2003, nr 1, p. 9-40 Garotte, Paper: Linking, Framing and Compyright: A Comparative Law Approach, August 20, 2001, pag. 5

21

18


verschijnt binnen een venster op een andere website.22 Het frame zelf bestaat uit materiaal van de geframede website. Een website binnen een website als het ware. De bezoeker verlaat de omgeving van de eerst bezochte website niet en ook de URL zal hetzelfde blijven. Framen valt te kwalificeren als een techniek waarbij meerdere webpagina’s tegelijkertijd worden getoond. Het is net alsof de geframde webpagina onderdeel is van de bezochte website. Het komt daarom nog wel eens voor dat de gebruiker zich er niet van bewust is dat de inhoud van het frame eigenlijk het eigendom van een andere website is. Dit vertoont overeenkomsten met hotlinken. Indien een dergelijke framed hyperlink niet naar de homepage maar naar een andere pagina van een internetsite doorlinkt, wordt er gesproken van een framed deep link.23 2.2.4 Deeplinks De laatste categorie die behandeld wordt zijn de deeplinks. Dit is een categorie hyperlinks die vaak tot problemen dan wel rechtszittingen leidt. Deze vorm van hyperlinken gaat namelijk voorbij aan de homepage van een website en geleidt de gebruiker direct naar een dieperliggende pagina binnen de website. De bezoeker wordt dus als het ware direct verwezen naar een webpagina die in een van de diepere lagen van de website te vinden is. De bezoeker komt hierdoor niet eerst op de homepage van de website. Dit kan verlies aan inkomsten voor de website waarnaar verwezen wordt opleveren, aangezien bezoekers niet de naam, logo en advertenties zien die doorgaans op de homepage te vinden zijn.

§ 2.3 Tussenconclusie Wat een hyperlink precies inhoudt en hoe deze is ontstaan is uitgelegd in dit hoofdstuk. Een hyperlink is een koppeling naar een andere webpagina en dient tot efficiënte navigatie en gebruik van de datamassa die het wereld wijde web bezit. De term ‘hyperlink’ is echter een overkoepelende term. Er zijn verschillende categorieën te onderscheiden, namelijk; surfacelinks, deeplinks, hotlinks en framed links. Dat er een onderscheid in hyperlinks gemaakt wordt is essentieel aangezien niet elke categorie dezelfde rechtsgevolgen met zich meebrengt, dit zal later in de scriptie nader behandeld worden.

22

Engebert, A (8 februari 2012), De inbreukmakendheid van hyperlinks, laatst bekeken op 26 augustus 2013, http://www.iusmentis.com/auteursrecht/hyperlinks/ 23 Maertens, Het auteursrechtelijk statuut van deep linking, jura falconis, jg 39, 2002-2003, nr 1, p. 9-40

19


3. De auteursrechtelijke hoofdregel met betrekking tot hyperlinken Nu de inhoudelijke achtergrond van de hyperlink uiteen is gezet en de verschillende categorieën zijn behandeld, kan er gekeken worden of hyperlinks een inbreuk kunnen vormen op een auteursrecht. In dit hoofdstuk wordt beoordeeld hoe de juridische wereld een hyperlink doorgaans kwalificeert aan de hand van de kernbegrippen van het auteursrecht: ‘verveelvoudiging’ en ‘openbaarmaking’. Vervolgens zal Europese rechtspraak behandeld worden waaruit blijkt dat doorgaans aangenomen wordt dat een hyperlink geen auteursrechtinbreuk bewerkstelligt.

§ 3.1 Hyperlinken een inbreuk op auteursrecht, de hoofdregel Een eerste vraag die gesteld dient te worden is of hyperlinks te kwalificeren zijn als een ‘werk’ in de auteursrechtelijke zin. Een werk is een ‘schepping’ met een eigen oorspronkelijk karakter, het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur.24 Dit houdt kort gezegd in dat de inhoud niet ontleend mag zijn aan een ander zijn werk en dat er sprake moet zijn van een vorm die het resultaat is van menselijke arbeid die is voortgekomen uit creatieve keuzes.25 Tevens is in het auteursrecht de ten grondslag liggende geestelijke schepping het object van bescherming, niet hetgeen waarin een creatie is neergelegd.26 Een website valt onder deze definitie van ‘een werk’. Dit blijkt bijvoorbeeld duidelijk uit de Nederlandse Auteurswet, daar wordt in artikel 10 een opsomming gegeven over ‘wat precies onder werken van letterkunde, wetenschap of kunst’ verstaan wordt. De opsomming is niet limitatief blijkt uit de slotzin van lid 1: ‘en in het algemeen ieder voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst, op welke wijze of in welke vorm het ook tot uitdrukking zij gebracht’. Een hyperlink verwijst naar de creatie, maar omvat het werk zelf niet. Het werk wordt door de hyperlink automatisch gekopieerd naar de computer van de gebruiker en wordt vervolgens vertoond op zijn of haar monitor. Nu is vastgesteld dat een hyperlink in wezen geen origineel werk betreft, kan gekeken worden of het een verveelvoudiging dan wel openbaarmaking van auteursrechtelijk beschermd werk inhoudt. 3.1.1 Verveelvoudiging Verveelvoudiging, ook wel reproductie, is een term voordoet. Want zoals al uit het inleidende auteursrechthebbende van een werk het recht Verveelvoudiging kan worden omschreven als ‘de

24

die zich in het auteursrecht veelvuldig hoofdstuk bleek, heeft alleen de om zijn werk te ‘verveelvoudigen’. lichamelijke vastlegging van een werk

Noot bij HvJ EG 16 juli 2009, C-5/08, Infopaq /Danske Dagblades Forening , IEF 8070 HR. 30 mei 2008, NJ 2008,556 (Endstra/Nieuw Amsterdam). 26 P.A.C.E. van der Kooij en S.J.A. Mulder, Hoofdzaken intellectuele eigendom, Kluwer 2010, pag 80 25

20


welke geschikt is om dat werk op enigerlei wijze waarneembaar te maken’.27 Van ‘vastlegging’ kan gesproken worden indien er een verbinding bestaat tussen het ‘immateriële’ werk en een stoffelijke drager, het ‘materiële’ exemplaar.28 Er is daarbij enkel sprake van vastlegging als die verbinding tussen het immateriële werk en de stoffelijke drager als duurzaam te beschouwen is.29 Indien er dus een duurzame vastlegging van inhoud van een webpagina op een computermedium wordt gemaakt, kan er gesproken worden van ‘verveelvoudiging’.30 Zowel The Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works als het WIPO (World Intellectual Property Organization) Auteursrechtenverdrag onderschrijven dit.31 Met name het WIPO Auteursrechtenverdrag is helder over de vraag of werk ook verveelvoudigd kan worden in de digitale wereld. Artikel 1 lid 4 WIPO Auteursrechtverdrag zegt daar namelijk het volgende over: “The reproduction right, as set out in Article 9 of the Berne convention, and the exceptions permitted thereunder, fully apply in the digital environment, in particular to the use of works in digital form. It is understood that the storage of a protected work in digital form in an electronic medium constitutes a reproduction within the meaning of Article 9 of the Berne Convention.” Het doelbewust de hele of een deel van de inhoud van een webpagina op een computermedium overbrengen valt dus onder ‘verveelvoudigen’, en hier is toestemming voor nodig van de auteur. Bij hyperlinken werkt het echter enigszins anders; er wordt niet doelbewust een duurzame kopie op de harde schijf (of ander medium) gezet. Er wordt enkel een tijdelijke ‘cache’ van de bezochte webpagina in het werkgeheugen opgeslagen. De browser van de gebruiker leest de binnenkomende bytes die door het klikken op de hyperlink geactiveerd zijn, slaat ze op in zijn cache (zowel op harde schijf als in het werkgeheugen) en toont vervolgens een gerenderde versie op het beeldscherm van de gebruiker. Indien men het begrip ‘verveelvoudigen’ strikt interpreteert dient aangenomen te worden dat ook deze vorm van verveelvoudigen in het auteursrecht ontoelaatbaar is zonder toestemming van de auteursrechthebbende.32 ‘Verveelvoudiging’ blijft ook op Europees niveau in de ruime zin geïnterpreteerd worden. Dit blijkt uit de Auteursrichtlijn. Artikel 2 van de Auteursrichtlijn bepaalt namelijk het volgende ten aanzien van het reproductierecht: 27

J.H. Spoor, Scripta manent, De reproduktie in het auteursrecht (diss. Utrecht), Groningen: Tjeenk Willink 1976, p. 50. 28 D.J.G. Visser, Auteursrecht op toegang. De exploitatierechten van de auteur in het tijdperk van digitale informatie en netwerkcommunicatie (diss. Leiden), ’s-Gravenhage: VUGA 1997, p. 43. 29 J.H. Spoor, Scripta manent, De reproduktie in het auteursrecht (diss. Utrecht), Groningen: Tjeenk Willink 1976, p. 50. 30 M. Schellekens, Aansprakelijkheid van Internetaanbieders (diss.Tilburg),Sdu 2001, p. 168 en Brunt, M.Schellekens, ‘Auteursrecht in DigiWorld ’, Intellectueel eigendom in digitaal perspectief, Samsom; Alphen a/d Rijn/Diegem 1996, p. 23. 31 artikel 9 lid 1 Berner Conventie en artikel 1 lid 4 WIPO Auteursrechtverdrag 32 K.J. Koelman, ‘Handjeklap in Brussel’, I & I, 2000-2, pag. 2 tot en met 4.

21


De lidstaten voorzien ten behoeve van: a) auteurs, met betrekking tot hun werken, b) uitvoerend kunstenaars, met betrekking tot de vastleggingen van hun uitvoeringen, c) producenten van fonogrammen, met betrekking tot hun fonogrammen, d) producenten van de eerste vastleggingen van films, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun films, en e) omroeporganisaties, met betrekking tot de vastleggingen van hun uitzendingen via de ether of per draad plaatsvinden, uitzendingen per kabel of satelliet daaronder begrepen, in het uitsluitende recht, de directe of indirecte, tijdelijke of duurzame, volledige of gedeeltelijke reproductie van dit materiaal, met welke middelen en in welke vorm ook, toe te staan of te verbieden.” Deze zeer ruime opvatting zou echter onhoudbare situaties opleveren. Surfen op het wereldwijde web zou onmogelijk worden zonder iemand zijn auteursrechten te schenden. De Europese Unie onderkende dit. Er werd een uitgebreid stelsel van vrijelijk door de lidstaten te kiezen uitzonderingen opgesteld.33 De uitzondering die relevant is met betrekking tot de tijdelijke opslag van caches in het werkgeheugen die de hyperlink genereert is vastgelegd in artikel 5 van de Auteursrechtrichtlijn: “Tijdelijke reproductiehandelingen, als bedoeld in artikel 2, die van voorbijgaande of incidentele aard zijn, en die een integraal en essentieel onderdeel vormen van een technisch procedé en die worden toegepast met als enig doel a) de doorgifte in een netwerk tussen derden door een tussenpersoon of b) een rechtmatig gebruik van een werk of ander materiaal mogelijk te maken, en die geen zelfstandige economische waarde bezitten, zijn van het in artikel 2 bedoelde reproductierecht uitgezonderd.”34 Resumerend kan gesteld worden dat degene die de hyperlink activeert degene is die ‘verveelvoudigt’, maar deze wordt gevrijwaard van een inbreukprocedure door onder andere artikel 5 van de Auteursrechtrichtlijn. Degene die de hyperlink plaatst wordt doorgaans niet aangesproken op verveelvoudiging, maar enkel op grond van onrechtmatig gedrag door het aansporen tot verveelvoudigen van auteursrechtelijk beschermd werk.35 3.1.2 Openbaarmaking Bij de hierboven beschreven materie dient niet vergeten te worden dat het auteursrecht niet alleen vrijwaart tegen ongeoorloofd verveelvoudigen, maar ook toeziet op de ‘openbaarmaking’ van een werk. Elke auteursrechthebbende beschikt namelijk over dit tweetal rechten, deze rechten zijn onvervreemdbaar. Enkel de auteur bezit de bevoegdheid

33

C. Prins, ‘Kroniek van het recht inzake informatie - en communicatietechnologie’, NJB, afl. 2002/10 Cursivering en onderlijning toegevoegd 35 K.J. Koelman, Noot onder Rb. s’-Gravenhage 9 juni 1999, rolnummer 96/1048 34

22


om discretionair te beslissen of, hoe en wanneer hij zijn werk aan het publiek openbaart.36 De vraag of een hyperlink een auteursrechtinbreuk inhoudt, draait doorgaans om de vraag of de hyperlink openbaart of slechts de gelegenheid tot openbaring biedt. In de navolgende paragrafen (en hoofdstukken) wordt hier dieper op ingegaan. Vooreerst verdient de term ‘publiek’ enige nadere uitwijding. Met publiek wordt op meerdere personen gedoeld, niet zijnde een familie- of vriendenkring. Aldus blijkt uit artikel 12 lid 4 van de Auteurswet. De definitie van familie- of vriendenkring is zeer beperkt. Zo is het neerzetten van een televisie in een recreatiezaal van een bejaardenhuis een openbaarmaking37. Maar een radio voor eigen plezier aanzetten niet, tenzij het de bedoeling is dat anderen ook mogen meegenieten.3839 Het enige opmerkelijke verschil met het plaatsen van een werk op het internet is dat het werk niet aan ‘een groep’ mensen getoond wordt, maar telkens aan individuen die door te surfen op het wereld wijde web de website die het werk bevat vinden. In de Belgische rechtspraak is duidelijk gemaakt dat het opeenvolgend tentoonstellen aan vele individuen gelijk te schakelen is aan openbaren aan een groep.40 Ook al heeft de Nederlandse rechtspraak nooit een zaak gehad waarin deze vraag speelde, zijn er toch enige woorden aan besteed in het arrest van het Hof ‘s-Gravenhage van 1 december 1994.41 De rechter oordeelde in deze zaak dat ondanks dat een werk niet op dezelfde plaats of tijd beschikbaar wordt gesteld, er toch sprake is van openbaarmaking.42 Artikel 3 lid 1 van de Auteursrechtrichtlijn (verderop geciteerd) bevestigt deze uitspraak. Tevens van belang om duidelijk te hebben is dat er een traditioneel auteursrechtelijk onderscheid bestaat bij openbaarmaking. Communicatie van een werk naar het publiek moet namelijk in twee vormen onderverdeeld worden: 

Materiële openbaarmaking; publieke verspreiding van exemplaren van het werk;



Immateriële openbaarmaking; het ter beschikking stellen aan het publiek zonder de verspreiding van fysieke exemplaren.43

Dit onderscheid is niet louter academisch. Als een werk materieel openbaar is gemaakt, verliest de auteur de zeggenschap over dat specifieke fysieke exemplaar. De uitputting van het auteursrecht treedt in als een fysiek exemplaar rechtmatig in het verkeer is gebracht. Mocht een werk geplaatst op het internet te kwalificeren zijn als ‘openbaarmaking’, dan valt 36

N. van Lingen, Auteursrecht in hoofdlijnen, 4de druk, Samsom; Alphen a/d Rijn 1998, p. 83. HR 9 maart 1979, NJ 1979, 341, Dreeshuis/BUMA 38 HR 1 juni 1979, NJ 1979, 470, BUMA/De Zon 39 Engebert, A (8 februari 2012), Exploitatie van het auteursrecht, laatst bekeken op 24 augustus 2013, http://www.iusmentis.com/auteursrecht/nl/vvv/exploitatie/ 40 Rb. Brussel, 16 oktober 1996, A.M., 1996, 426 41 Hof ’s-Gravenhage 1 december 1994, Informatierecht/AMI 1995/3, blz. 51-54 (Pornovideocabine) 42 Hof Den Haag 1 december 1994 (Havermans/Güfa), Informatierecht/AMI 1995/3, 51 43 P.B. Hugenholtz, Noot onder HvJEU 3 juli 2012, zaak C-128/11 (UsedSoft/Oracle International), gepubliceerd in Nederlandse Jurisprudentie 2013-11, nr. 118, p. 1337-1349. 37

23


dit onder de noemer van immateriële openbaarmaking en kan het werk niet uitgeput raken. Men mag niet straffeloos aan de haal gaan met hetgeen de auteur op een website heeft geplaatst met een beroep op uitputting. Openbaarmaking is een erg rekbaar begrip en ook het beschikbaar stellen van een werk op het internet valt hieronder. Het WIPO Auteursrechtverdrag laat hier geen twijfel over bestaan, artikel 8 luidt: “Recht op mededeling aan het publiek Onverminderd de bepalingen van de artikelen 11, eerste lid, onder (ii), 11bis, eerste lid, onder (i) en (ii), 11ter, eerste lid, (ii), 14, eerste lid, onder (ii) en 14bis, eerste lid van de Berner Conventie, hebben auteurs van werken van letterkunde en kunst het uitsluitend recht om toestemming te verlenen voor het per draad of langs draadloze weg mededelen van hun werken aan het publiek, met inbegrip van het op zodanige wijze voor het publiek beschikbaar stellen van hun werken dat deze voor leden van het publiek beschikbaar zijn vanaf een door hen gekozen plaats en op een door hen gekozen tijdstip.” Artikel 3 van de Auteursrechtrichtlijn geeft ‘openbaarmaking’ tevens een ruime betekenis. ‘Recht van mededeling van werken aan het publiek en recht van beschikbaarstelling van ander materiaal voor het publiek. 1. De lidstaten voorzien ten behoeve van auteurs in het uitsluitende recht, de mededeling van hun werken aan het publiek, per draad of draadloos, met inbegrip van de beschikbaarstelling van hun werken voor het publiek op zodanige wijze dat deze voor leden van het publiek op een door hen individueel gekozen plaats en tijd toegankelijk zijn, toe te staan of te verbieden.’ In de overwegingen van de richtlijn wordt het begrip nader toegelicht: Deze richtlijn moet het recht van de auteur van mededeling van werken aan het publiek verder harmoniseren. Aan dit recht moet een ruime betekenis worden gegeven die iedere mededeling omvat die aan niet op de plaats van oorsprong van de mededeling aanwezig publiek wordt gedaan. Dit recht dient zich uit te strekken tot elke dergelijke doorgifte of wederdoorgifte van een werk aan het publiek, per draad of draadloos, met inbegrip van uitzending. Dit recht heeft geen betrekking op enige andere handeling.44 Bij deze ruime uitleg is het verdedigbaar dat degene die verwijst (de hyperlinkplaatser) als openbaarmaker kan worden aangemerkt, aangezien hij een belangrijke rol speelt bij de (weder)doorgifte van het werk waarnaar wordt verwezen aan een (nieuw) publiek.45

44

Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, PbEG L 167/10, overweging 23 45 M. de Cock Buning & M. Vermeer, 'Hyperlinks en metatags; meeliften in cyberspace', Computerrecht, p. 168; P.B. Hugenholtz, 'Het internet: het auteursrecht voorbij?',Handelingen NJV 1998-I, pag. 212-213.

24


Aan de andere kant is het internet een vrij medium. Geredeneerd kan worden dat degene die zijn werk op het wereld wijde web plaatst een impliciete licentie geeft om (rechtstreeks) naar het werk te verwijzen.46 47 De impliciete toestemming zou alleen strekken tot het verwijzen naar de website, niet het gedeeltelijk/geheel kopiëren van de inhoud van de website. Door de inhoud van een website op het internet toegankelijk te maken geeft de auteursrechthebbende de facto stilzwijgend en automatisch toestemming om te verwijzen naar die betreffende website waar het werk zich bevindt.48 Want elke auteur behoort te weten dat browsen door middel van gebruik van hyperlinks een essentieel onderdeel is van het wereld wijde web en dat degene die zijn werk beschikbaar stelt op een vrij toegankelijke plaats binnen dit massamedium dient te accepteren dat anderen een verwijzing, door middel van een hyperlink, naar dit werk kunnen plaatsen.49 Hyperlinken naar websites is normaal gebruik geworden en is naar alle waarschijnlijkheid een van de belangrijkste redenen dat het wereld wijde web uitgegroeid is tot een mondiaal succes. ‘The simplicity of making web links and the lack of any centralized control are largely to credit for the enormous (and somewhat anarchic) growth of the Web.’50 Charles Oppenheim, professor of Information Science bij Loughborough University maakt de volgende treffende vergelijking tussen het plaatsen van een werk op het internet en het draaiende houden van een winkel: ‘When someone opens a shop, they expect people to walk into the shop. Customers do not have to get permission from the shop owner, to go inside, even though they are entering private property. Permission is inferred, by the presence of the shop, and that the door is unlocked. This is how most shops operate by custom and practice. If you don't wish people to walk into your open shop, you should clearly state that fact, at the shop's entrance’.’51 De essentie draait om de gedachte dat een auteursrechthebbende wel rekening ‘moet’ houden met het feit dat andere webgebruikers hyperlinks naar zijn website plaatsen. De rechtsdoctrine kent dus een ruime opvatting ten aanzien van een mededeling aan het publiek. Er kan twee kanten op geredeneerd worden: aan de ene kant dat het begrip openbaarmaking ruim opgevat dient te worden en dat dit begrip iedere mededeling omvat die aan niet op de plaats van oorsprong van de mededeling aanwezig publiek wordt gedaan. Aan de andere kant dat het de auteursrechthebbende bekend moet zijn met het normaal 46

K.J. Koelman, Noot onder Rb. s’-Gravenhage 9 juni 1999, rolnummer 96/1048 STANGRET, L., “The legalities of linking on the world wide web”, Communications Law, 1997, vol.2, 204 48 Koelman, Noot bij Rb. Rotterdam 22 augustus 2000, Zaak/Rolnummer: 139609/KG ZA 00-846, Informatierecht/AMI2000-10, p. 207-210. 49 P.B. Hugenholtz, Het Internet:Het auteursrecht voorbij?, Recht en Internet, handelingen Nederlandse Juristen- Vereniging, W.E.J. Tjeenk Willink, Deventer, 1998-I. 50 Business Law Subcommittee on Interactive Services of the Committee on the Law of Commerce, Web-Linking Agreements: Contracting Strategies and Model Provisions, A.B.A. SEC. BUS. L., 1-2 51 Charles Oppenheimer,’ The Internet Copyright Case and Its Implications for Users of the WWW’, Shetland News, December 6, 1996., laatst bekeken op 23 august 2013 (http://www.ariadne.ac.uk/issue6/copyright) 47

25


gebruik binnen het internet. Indien iets op een wijd toegankelijke plaats wordt geüpload wordt hiermee de impliciete toestemming om ernaar te verwijzen gegeven. § 3.2 De hoofdregel met betrekking tot hyperlinken in de rechtspraktijk In de Nederlandse en Europese rechtspraktijk wordt doorgaans gekozen voor de benadering dat degene die de hyperlink plaatst niet openbaart, maar slechts ‘gelegenheid’ geeft tot openbaarmaking. Een hyperlink kan worden gezien als een soort digitale voetnoot, die de gebruiker op een zeer snelle en eenvoudige manier meeneemt naar hetgeen waarnaar verwezen wordt. Aldus het leeuwendeel van de rechtsdoctrine valt een verwijzing naar een werk niet op te vatten als een openbaarmaking noch als een verveelvoudiging en bijgevolg wordt geen inbreuk op het verwezen werk bewerkstelligd.52 In deze paragraaf zal ik de hoofdregel bespreken aan de hand van een aantal uitspraken uit verschillende Europese lidstaten. 3.2.1 De rechtspraktijk Een aantal voorbeelden van Nederlandse bodem waar een hyperlink niet als een inbreuk op het auteursrecht gezien werd zijn de Shareconnector-zaak en de Mininova zaak.5354 Bij de Shareconnector-zaak55 was zowel de rechtbank als het gerechtshof van oordeel dat Shareconnector zelf geen bestanden openbaar had gemaakt aangezien de website zelf niet beschikte over de bestanden en geen bemoeienis had met het proces van uploaden en downloaden. De beheerder van de website zou wel onrechtmatig hebben gehandeld, omdat hij het via hyperlinks voor internetgebruikers eenvoudiger maakte om illegaal materiaal van p2p-netwerken te downloaden. ‘De voorzieningenrechter oordeelde dat X niet zelf de bestanden openbaar maakt en derhalve niet is gebleken van een door X gepleegde inbreuk op de Auteurswet en/of de Wet op de naburige rechten, maar wel van onrechtmatig handelen jegens de rechthebbenden wier belang Brein(de wederpartij) vertegenwoordigt.’56 In de Mininova zaak was de beslissing van de rechter dat de torrentsite Mininova actief hyperlinks naar auteursrechtelijk beschermde bestanden moest gaan verwijderen. Volgens de Rechtbank maakt de website zich niet rechtstreeks schuldig aan schending van de Auteurswet, maar maakt het gebruikers gemakkelijk dat te doen: ‘Mininova heeft met haar 52

Schellekens, M.H.M., & Brunt, Auteursrecht in Digiworld. In H. Wefers Bettink (Ed.), Intellectueel eigendom in digitaal perspectief (pp. 17-42). Alphen aan den Rijn: Samsom Bedrijfsinformatie, 1996 pag. 36 53 Gerechtshof Amsterdam, 16 maart 2010, LJN: BL9720 en Rb. Utrecht, 26 augustus 2009, LJN: BJ6008 54 Andere bekende Nederlandse zaken waarin besloten werd dat een hyperlink géén inbreuk inhoudt maar slechts ‘faciliteert’, waren o.a. Rb. Utrecht 26 augustus 2009, IER 2009/60 (BREIN/Mininova); Vrz.Rb. Amsterdam, 22 oktober 2009, AMI 2010, p. 18, m.nt. P.B. Hugenholtz (ThePirateBay); Hof den Bosch, 12 januari 2010, IER 2010/34 m.nt. S.J. Schaafsma en J.M.B. Seignette (Cmore/MyP2P); Hof Amsterdam 16 maart 2010, IER 2010/78 m.nt. M. de Cock Buning (Shareconnector); Hof 's-Gravenhage, 15 november 2010, IER 2011/28, m.nt. K.J. Koelman (FTD/Eyeworks); Rb. Haarlem, 11 februari 2011, IEPT 20110209 (Brein/FTD). 55 Gerechtshof Amsterdam, 16 maart 2010, LJN: BL9720 56 Gerechtshof Amsterdam, 16 maart 2010, LJN: BL9720, R.O. 3.2

26


BitTorrentplatform niet rechtstreeks in strijd met de Auteurswet of de Wet op de Naburige rechten gehandeld. Zij slaat geen bestanden op die auteursrechtelijk of nabuurrechtelijk beschermd materiaal bevatten, maar biedt alleen de faciliteiten voor het opslaan van de torrents die naar deze bestanden verwijzen.57 Tenslotte oordeelde de Nederlandse rechter ook in de Kranten.com-zaak58 dat deeplinken geen inbreuk maakt op auteursrechten. Het vanaf de website kranten.com aanleggen van een deeplink naar de berichten en artikelen op de website van de door de dagbladen uitgegeven kranten is niet aan te merken als een verveelvoudiging of openbaarmaking van die werken, stelt de rechtbank. Om niet alleen de Nederlandse kant te belichten zal er ook een weergave van het Europese klimaat met betrekking tot de vraag of een hyperlink een inbreuk kan vormen worden weergegeven. De uitspraken in een Duitse, Noorse en Deense zaak waar soortgelijke vraagstukken speelden worden kort uiteengezet. In de Duitse zaak Holtzbrinck v. Paperboy oordeelde het Bundesgerichthof dat de zoekmachine ‘Paperboy’ rechtmatig mocht deeplinken naar nieuwsartikelen. De Duitse rechtbank legde de volgende motivatie hieraan ten grondslag: ‘A sensible use of the immense wealth of information offered by the world wide web is practically impossible without drawing on the search engines and their hyperlink services’59 Ook de Noorse rechter deelde deze mening in de zaak ‘Finn Eiendom AS en Finn.no AS versus Supersøk AS and Ekko It AS’.60 De rechtbank oordeelde dat het hyperlinken naar de website van een concurrent niet het auteursrecht schaadt. Het plaatsen van een surface-link is normaal gebruik op het internet, aldus de rechter.61

In Denemarken oordeelde de rechter, in de ‘Home versus. Ofir zaak’62, dat deeplinks geen auteursrechtinbreukaansprakelijkheid inhoudt. Het deeplinken is een functie die nodig is om wegwijs te raken op het internet. Auteursrechthebbenden moeten naar normaal internetgebruik verwachten dat er deeplinks naar hun auteursrechtelijk beschermd werk geplaatst worden.

57

Rb. Utrecht, 26 augustus 2009, LJN: BJ6008 (Mininova heeft wel onrechtmatig gehandeld ten opzichte van de bij Stichting Brein aangesloten rechthebbenden uit de entertainmentindustrie door (structureel) gelegenheid te geven tot, aan te zetten tot en te profiteren van de door haar gebruikers gepleegde inbreuken op de auteursrechten en naburige rechten van deze rechthebbenden) 58 Rb. Rotterdam 22 augustus 2000, Zaak/Rolnummer: 139609/KG ZA 00-846 59 Bundesgerichthof, 17 juli 2003, Nr. 96/2003 I ZR 259/00 60 Court of Appeal Trondheim , 2 maart 2005, LF-2005-1480 - RG-2005-1089 61 Dr. Stephan Ott, Links and Law, 2008 (laatst geraadpleegd op 3 september 2013) http://www.linksandlaw.com/news.htm 62 Maritime and Commercial Court Ruling, 26 februari 2006 http://www.linksandlaw.com/linkingcasesdeeplinks-3.htm

27


§ 3.3 Onrechtmatigheid Zowel uit de rechtspraak als uit de rechtsdoctrine blijkt dat in het merendeel van de gevallen een hyperlink niet als auteursrecht inbreukmakend wordt beschouwd. De rechter kiest vaak voor de benadering dat de hyperlink enkel de ‘gelegenheid’ biedt om een auteursrechtelijke beschermd werk te verveelvoudigen ten kosten van de auteur. Het bieden van deze gelegenheid wordt vaak gezien als ‘onrechtmatig gedrag’. Dit is de communis opinio, zo blijkt uit het overgrote deel van de rechtspraak.63 Het plaatsen van een hyperlink wordt gezien als een handeling waardoor ruchtbaarheid gegeven wordt aan inbreukmakend materiaal. Enige nuancering is echter op zijn plaats: indien er welbewust een hyperlink geplaatst wordt naar overduidelijk inbreukmakend materiaal waardoor de auteur hoogstwaarschijnlijk schade zal leiden, is een vordering op grond van onrechtmatige daad meestal succesvol. Desondanks dienen er twee situaties te worden onderscheiden. Enerzijds de situatie waarbij degene die de hyperlink plaatst niet wist/of behoorde te weten dat zijn hyperlink inbreuk maakte op beschermd materiaal en anderzijds de situatie dat het overduidelijk was voor de persoon die de hyperlink plaatst dat zijn hyperlink verwees naar beschermd materiaal. Ingeval van de eerste situatie dient de auteursrechthebbende degene die de hyperlink plaatst eerst te verzoeken de hyperlink te verwijderen alvorens hij een onrechtmatige daad actie mag instellen. Een middel om ervoor te zorgen dat de tweede situatie van toepassing wordt is om de ‘impliciete toestemming’ direct bij het opstellen van de website in te trekken.64 De website moet dan duidelijk maken dat er enkel en alleen naar de homepage gelinkt mag worden en dat deeplinks niet gewenst zijn. Van ‘direct onrechtmatig handelen’ wordt gesproken indien het overduidelijk is dat er naar inbreukmakend materiaal verwezen wordt. Met name in zaken betreffend deeplinks is er al snel sprake van direct onrechtmatig handelen. Een manier waarop hyperlinks een inbreuk op het auteursrecht kunnen bewerkstelligen is namelijk door een deeplink aan te leggen naar auteursrechtelijk beschermd werk op een andere website dat niet gemakkelijk toegankelijk was voor het grote publiek. De deeplink is echter een punt van discussie en de rechtsdoctrine en de rechtspraak rondom dit fenomeen zijn alles behalve duidelijk en eenduidig, zoals nader zal blijken uit het volgende hoofdstuk. Een tweetal voorbeelden van zaken waarin onrechtmatig handelen aangenomen werd is de ZoekMP3zaak65 en de wiskundeleraarzaak. In de ZoekMP3zaak werd door middel van hyperlinks verwezen naar websites met illegale MP3-bestanden, dit werd als onrechtmatig gedrag beoordeeld. Bij de wiskundeleraarzaak behoorde de wiskundeleraar te weten dat het uitwerkingsboek van wiskunde auteursrechtelijk beschermd materiaal was en behoorde hij 63

Andere uitspraken waarin dit besloten werd zijn de volgende; Gerechtshof Amsterdam, 15 januari 2013, LJN BY8420, Gerechtshof Amsterdam 16 juni 2006, LJN: AX7579, Rb. Amsterdam 25 juni 1981, rvdw/KG 1981,89 (NBB/De Piraat) 64 K.J. Koelman, Noot onder Rb. s’-Gravenhage 9 juni 1999, rolnummer 96/1048 65 Rb. Haarlem 12 mei 2004, AMI 2004, pag. 185

28


hier niet naar te verwijzen aangezien dit de verkoop van het uitwerkingsboek zou verminderen: ‘De (oud) leraar wiskunde die de links had geplaatst had - aldus het hof - door het plaatsen van een eenvoudige hyperlink 'slechts de weg daarnaar gewezen'. “Dit [kan] niet worden aangemerkt als openbaar maken in de zin van artikel 12 Aw.” Omdat volgens het hof de kans groot was dat de uitgever als gevolg van de geplaatste links minder antwoordenboeken zou kunnen verkopen, werd het plaatsen van de links wel onrechtmatig bevonden’. 66 Ook indien een hyperlink een begeleidende tekst bevat waaruit onomstotelijk kan worden afgeleid dat degene die de hyperlink plaatst wil dat er een inbreuk wordt gemaakt op het auteursrecht kan er van direct onrechtmatig handelen worden gesproken. Dit was het geval in het vonnis inzake Deutsche Bahn/Indymedia.67 In deze zaak riep de website Indymedia het publiek op om het onrechtmatige materiaal te bezoeken. Uit de bijgevoegde tekst bleek duidelijk dat ze op de hoogte waren van hun onrechtmatig handelen. Let wel, het aanmerken van een hyperlink als een ‘gelegenheid tot openbaring’ en niet als een openbaring is doorgaans het geval in de rechtspraak. Er bestaat geen systeem van mede-openbaarmaking. De gedachte dat meerdere partijen in meerdere of mindere mate direct aansprakelijk kunnen zijn voor een openbaarmaking lijkt door de rechtspraak uit de weg te worden gegaan. De faciliteringsjurisprudentie biedt een uitweg voor de rechter om de auteursrechthebbende toch niet met lege handen naar huis te sturen.68 Er zijn echter gevallen waarin openbaarmaking door middel van een hyperlink toch wordt aangenomen. Onduidelijkheid heerst op zowel nationaal als Europees niveau over de vraag of een hyperlink een inbreuk op een auteursrecht bewerkstelligd. Dit zal blijken uit het volgende hoofdstuk waarin een schets zal worden gegeven van de tegenstrijdigheid van rechtspraak binnen Europa op dit gebied. Aangetoond zal worden dat doelmatige en uniformerende criteria geen overbodige luxe vormen gezien deze voor een grotere mate van rechtszekerheid kunnen zorgen.

§ 3.4 Tussenconclusie In dit hoofdstuk werd geschetst hoe een hyperlink gekwalificeerd wordt in de rechtsdoctrine. Dit aan de hand van de twee kernrechten van het auteursrecht; verveelvoudiging en openbaarmaking. Ten aanzien van verveelvoudiging dient geconcludeerd te worden dat dit begrip ruim geïnterpreteerd dient te worden. Degene die de hyperlink activeert pleegt daarom een reproductie handeling, echter wordt die persoon beschermd door artikel 5 van de auteursrechtrichtlijn waarin gesteld wordt dat tijdelijke reproductie handelingen zoals 66

T.M. van den Heuvel, Linke links – Auteursrechtinbreuk, onrechtmatig, of slechts een wegwijzer?, IEForum.nl IEF 12267. 67 Rb. Amsterdam, 20 juni 2002, LJN: AE4427 68 Noot bij Vrzr. Rechtbank ‘s-Gravenhage, 22 maart 2011 (Premier League/MyP2P),Gepubliceerd in IER 2011/44

29


hyperlinks van het in reproductierecht zijn uitgezonderd. Daarnaast bestaat er het alleenrecht van de auteur om te ‘openbaren’. Dit begrip is niet als zodanig door de Europese wetgever ingeperkt en komt tevens een ruime betekenis toe. Elke doorgifte en wederdoorgifte kan gekwalificeerd worden als een openbaarmaking. Ook een hyperlink kan onder deze uitleg vallen. Desondanks kan tevens geredeneerd worden dat het internet op een zodanige manier ontwikkeld is dat er een soort gewoonterecht is ontstaan. Degene die een werk upload naar een plaats op het internet waar het voor iedereen toegankelijk is om te aanschouwen wordt verondersteld om zijn impliciete toestemming te hebben gegeven om naar het werk te verwijzen. Uit de rechtspraktijk blijkt dat de communis opinio is dat een hyperlink niet zelf openbaart, maar enkel de gelegenheid tot openbaarmaking geeft. Maar in het geval een hyperlink niet gekwalificeerd wordt als inbreuk op auteursrecht, welke rechtsleer verklaren de rechters dan vaak van toepassing? Het alternatief dat toegepast wordt indien de rechter een auteursrechtinbreuk een stap te ver vindt gaan is de onrechtmatige daad. De hyperlink wordt in veel zaken namelijk gezien als een vorm van onrechtmatig gedrag. In het volgende hoofdstuk zal blijken dat veel rechters de hyperlink toch als een openbaarmaking aan het publiek beoordelen, zowel op nationaal als op Europees niveau. De rechtszekerheid blijkt ver te zoeken.

30


4. Europese onduidelijkheid: harmonisatie gewenst Dat harmonisatie op het gebied van auteursrechten op Europees niveau wenselijk is, is evident. Niet voor niets is er door de Europese Commissie een richtlijn vervaardigd die tot doel heeft om tot een meer commuun recht te komen. De hedendaagse informatiemaatschappij stuurt auteursrechtelijk beschermd werk met een druk op de knop de wijde wereld in. Zoals algemeen bekend is, is het internet niet gebonden aan staatsgrenzen. Dit kan problemen veroorzaken, zoals de kwesties die de hyperlinks met zich meebrengen. De EU-lidstaten hebben uiteenlopende oplossingen waarmee ze de problematiek die de hyperlink in de digitale-informatiemaatschappij met zich meebrengt proberen aan te pakken. De rechterlijke machten in de verschillende EU-lidstaten oordelen namelijk niet steevast dat een hyperlink slechts een gelegenheid tot openbaarmaking biedt. Geregeld komt het voor dat een rechter oordeelt dat hyperlinks een mededeling aan het publiek inhouden, doch menigmaal op verschillende grondslag. In dit hoofdstuk zullen globaal de uiteenlopende opvattingen en oplossingen van een aantal van de EU-lidstaten bespoken worden, zowel op wetgevend als op rechtsprekend niveau.

§ 4.1 Wetgevend niveau Zogenoemde ‘news aggregators’, zoals Google News, indexeren nieuwsberichten uit een heleboel nieuwsbronnen, met een korte samenvatting van de belangrijkste berichten op hun eigen website. Ze hotlinken naar de koppen of naar de inleidende tekst. Indien op het bericht geklikt wordt, dan wordt de gebruiker doorgeleid naar de originele nieuwspagina. De Duitse Bundestag wil de nationale uitgeefindustrie steunen door wettelijk vast te leggen dat de uitgevers van nieuwsartikelen het recht krijgen om een redelijke vergoeding van zoekmachines en andere aggregators te verlangen, indien deze hyperlinks bestaande uit tekstfragmenten van de uitgevers gebruiken die uit meer bestaan dan enkele woorden. Nieuwsuitgevers kunnen volgens deze wet licenties uitgeven aan aggregators om de hotlinks met gereproduceerde tekst op hun websites op te nemen. Het staat ze uiteraard ook vrij om een inbreukprocedure te starten tegen degene die een deel van hun nieuwsartikel opneemt zonder dat diegene een licentie heeft verkregen.69 De Duitse wet is op 1 augustus 2013 aangenomen, maar geldt alleen voor diensten die systematisch informatie verzamelen voor commerciële doeleinden.70 Individuen of instellingen zonder commercieel oogmerk zijn er dus van gevrijwaard. Hotlinks die niet begeleid worden door een gereproduceerde tekst worden ongemoeid gelaten door het wetsvoorstel.71 Hyperlinks worden door deze wet, onder bepaalde omstandigheden, dus als een inbreuk op auteursrecht aangemerkt in Duitsland. Ook Frankrijk wilde een soortgelijke 69

N. Falot, Future of Copyright, 16 mei 2013 (laatst geraadpleegd op 1 september 2013) http://www.futureofcopyright.com/home/blog-post/2013/05/16/new-german-copyright-law-enters-into-force-onaugust-1st.html 70 Kruijsen, Duitse uitgevers kiezen toch voor opname in Google News, 5 augustus 2013, Weblog SOLV. Advocaten 71 Angelopoulos, The Link Wars Rage on: France and Germany Consider Exclusive Right over Snippets, Institute for information law, 26 oktober 2012

31


wet doorvoeren, maar heeft hiervan afgezien nadat de zoekmachine Google akkoord ging 60 miljoen euro te storten in een stimuleringsfonds voor de Franse pers en uitgevers. Tenslotte heeft ook Spanje wetgeving opgesteld om wettelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van hyperlinks te reguleren72 en is het land voornemens om zijn wetgeving te verharden door het opnemen van strafrechtelijke sancties voor het plaatsen van hyperlinks naar vermeend illegaal materiaal.73 In andere Europese landen, ook landen waar aggregators in de knoop lagen met uitgevers, is soortgelijke wetgeving waar hyperlinks aan banden werden gelegd nooit voorgesteld.74

§ 4.2 Rechtsprekend niveau Ook de rechtspraak weet niet goed wat ze aanmoet met de vraag of hyperlinks inbreuk kunnen maken op auteursrechtelijk beschermd materiaal. In deze paragraaf worden een aantal uitspraken uit verschillende EU-landen als voorbeeld gebruikt om aan te tonen dat er geen eenduidige lijn bestaat binnen de Europese Unie met betrekking tot auteursrechtinbreuk door gebruik van hyperlinks en dat de zaken naar het beste inzicht van de afzonderlijke rechters worden beslecht. Zaken met soortgelijke omstandigheden leiden tot geheel andere uitkomsten. Dit komt de rechtszekerheid alles behalve ten goede. De navolgende uitspraken betreffen de zaken die afwijken van de hoofdregel ‘dat hyperlinks geen inbreuk maken, maar slechts gelegenheid geven’ (zie paragraaf 3.2).

§ 4.2.1 Nederlandse rechtspraktijk Om te beginnen bij Nederland. Daar bleek al duidelijk onenigheid te bestaan op rechterlijk gebied over de vraag of hyperlinks inbreuk maken op auteursrecht. Aan de ene kant is er de zaak van de wiskundeleraar waarin gesteld wordt dat een hyperlink naar auteursrechtelijk beschermd werk, zonder toestemming van de auteursrechthebbende, een onrechtmatige daad inhoudt aangezien de wiskundeleraar behulpzaam was bij het vinden van auteursrechtelijk beschermd werk, wat in strijd zou zijn met de maatschappelijke zorgvuldigheid. Aan de andere kant is er de zaak van Britt Dekker waarin de rechter op grond van criteria van het Hof van Justitie tot het oordeel komt dat een hyperlink wel degelijk inbreuk maakt op auteursrechten. Nog enkele andere Nederlandse zaken die de hoofdregel passeren, dat hyperlinks geen inbreuk vormen, zijn de navolgende: ZoekMP3zaak In de ZoekMP3zaak was het oordeel van de rechtbank dat het aanbrengen van hyperlinks niet te beschouwen was als een openbaarmakinghandeling. De rechter in eerste aanleg oordeelde dat ZoekMP3 zelf geen bestanden doorgaf maar het voor de gebruikers enkel 72

Ley de Servicios de la Sociedad de la Información y de Comercio Electrónico (LSSICE) - Artículo 17. Responsabilidad de los prestadores de servicios que faciliten enlaces a conteni-dos o instrumentos de búsqueda 73 EDri-gram, Spain: New Penal Sanctions Proposed For Alleged Illegal Linking, EDRi-gram newsletter nr. 11.18, 25 september 1013 74 Bijvoorbeeld in België, na de zaak Google/Copiepresse (The court of appeal of Brussel, 11 mei 1001, no. 2007/AR/1730

32


mogelijk maakte om het internet te doorzoeken naar muziekbestanden in de vorm van MP3’s. In hoger beroep werd deze uitspraak vernietigd aangezien de zoekwebsite systematisch en structureel zou verwijzen naar ongeautoriseerde openbaarmakingen van auteurs- en nabuurrechtelijk beschermde mp3-muziekbestanden.75 Dit kwalificeerde zich als een auteursrecht inbreuk. BenStout.nl-zaak Dreamgirl, een voormalig klantenrelatie van Benstout.nl en tevens auteursrechthebbende op foto’s die op Benstout.nl staan eist verwijdering van de foto’s, zowel van de website als van de servers van Benstout.nl. Deze eis werd toegewezen door de rechtbank, op straffe van een dwangsom. Benstout.nl verwijderde de foto’s van haar website, maar niet van de server. Wil een internetgebruiker de foto’s vinden dan zal hij moeten beschikken over een specifieke URL. De deurwaarder beschikte over de precieze URL en stelde dat de foto’s nog steeds openbaar werden gemaakt door Benstout.nl. Er werd tot executie overgegaan. Hiertegen stelde Benstout.nl een kort geding in. De voorzieningenrechter oordeelde dat het opgeslagen houden van foto’s op een server die niet zonder meer voor het publiek toegankelijk is, niet kan worden aangemerkt als een overtreding van het vonnis. 76 De rechter in bodemprocedure besliste echter anders: ‘De omstandigheid dat de foto’s op de server voor het publiek niet of zeer moeilijk toegankelijk waren brengt niet mee dat van verveelvoudigen geen sprake is.’ De rechter gebood dat de foto’s volledig en genoegzaam verwijderd moesten worden, een URL/hyperlink naar de foto’s op de servers werd niet geoorloofd.77 Merkwaardig aan dit vonnis is dat in tegenstelling tot de Britt-Dekkerzaak de inbreuk op het auteursrecht wordt aangenomen op grond van verveelvoudiging in plaats van openbaarmaking. Eyeworks-versus-FTD Een tweede vonnis die de rechtspraktijk deed opschrikken was die van Eyework versus FTD. FTD vermeldde de naam van een bestand die auteursrechtelijke beschermd werk van Eyeworks bevatte. Het enkel verwijzen naar een bestand, zelfs zonder de hyperlink te plaatsen, werd door de rechter in deze zaak als een mededeling aan het publiek gezien. De rechtbank stelt: "Het is niet relevant of FTD op enig moment de bestanden in haar macht heeft. FTD stelt haar gebruikers in staat om auteursrechtelijk beschermde bestanden (eenvoudiger) te downloaden en stelt daarmee de facto de bestanden ter beschikking aan het publiek."78 Deze uitspraak strookt in het geheel niet met eerder gewezen vonnissen waar verwijzingen (hyperlinks) geen directe inbreuk vormen op het auteursrecht.79

75

Gerechtshof Amsterdam 16 juni 2006, LJN: AX7579 Rb. Breda, 1 oktober 2011, LJN BR6808 77 Rb. Breda, 20 oktober 2012, LJN BX7928 78 Rb. Den Haag, 2 juni 2010, zaaknummer / rolnummer: 366481 / KG ZA 10-639 79 Een vonnis wat hier haaks op staat is bijvoorbeeld die van Mininova versus Brein (Rb. Utrecht, 26 augustus 2009, LJN BJ6008) 76

33


§ 4.2.2 Buitenlandse rechtspraktijk Bij de Deense rechters is de eenduidigheid eveneens ver te zoeken. Waar in Home versus. Ofir nog geoordeeld werd dat een hyperlink geen inbreuk maakt op auteursrechten, komt de rechter bij de zaak ‘Newsbooster’80 tot een geheel ander oordeel. Newsbooster is een zoekmachine die nieuwsartikelen opzoekt en vervolgens de mogelijkheid geeft tot deeplinken naar de betreffende artikelen. Het oordeel van de rechter luidde dat het systematisch en herhaaldelijk deeplinken een inbreuk op auteursrecht vormt aangezien voorbij wordt gegaan aan de homepage. Dit leidt ertoe dat de website waarnaar verwezen wordt geen inkomsten uit de advertenties die zich op de homepage bevinden genereert. Dit was in strijd met de Deense Copyright Act en de Deense Marketing Act. Deze wetten verbieden het genereren van geld door gebruik van producten of diensten van een ander .81 Ook in Zwitserland werd een website die door middel van hyperlinks verwees naar auteursrechtelijk beschermd werk gesloten op grond van auteursrechtinbreuk. De website ‘Sharereactor’ diende als een basis van waaruit hyperlinks verwezen naar allerlei auteursrechtelijk beschermde werken. Dit was volgens de rechter te kwalificeren als een vorm van openbaarmaking en de beheerder van de website werd veroordeeld voor auteursrechtinbreuk.82 Hetzelfde gebeurde in Spanje waar een website genaamd ‘Donkeymania’ hyperlinks plaatste naar auteurrechtelijk beschermd werk. Ook deze website moest van de rechter offline worden gehaald op grond van auteursrechtinbreuk.83 In Duitsland plaatste de nieuwswebsite ‘Nieuwsclub.de’ deeplinks naar nieuwsartikelen afkomstig van andere websites. Newsclub werd aangeklaagd wegens auteursrechtinbreuk. Tijdens het kort geding bij de rechtbank Berlijn won Newsclub de zaak en werd geoordeeld dat het plaatsen van de deeplinks geen inbreuk omvatte.84 Echter tijdens de bodemprocedure bij het Landgericht in München bereikte de rechter een geheel ander oordeel. De deeplinks werden inbreukmakend bevonden op grond van oneerlijke communicatie naar het publiek.85 Uit deze voorbeelden blijkt dat er geen overeenstemming is binnen Europa met betrekking tot de hyperlinksituatie. De hyperlinktechniek kent vele mogelijkheden om een ander zijn werk te tonen aan het publiek, maar duidelijk mag zijn dat wet noch rechtspraak een duidelijk antwoord geeft.

80

Copenhagen Bailiff’s Court, Danish Newspaper Publisher’s Association v. Newsbooster, Decision of July 5, 2002 (Vertaling van de uitspraak: http://web.archive.org/web/20020713042902/http://www.newsbooster.com/?pg=judge&lan=eng) 81 M. Delio, Deep links foes get another win, 7 februari 2002 (laatst bekeken op 5 oktober 2013) , http://www.wired.com/politics/law/news/2002/07/53697> 82 Dr. Setphan Ott, , 25 april 2011 (laatst bekeken op 1 oktober 2013) 83 Florian Rötzer, Spanische Forumwebsite geschlossen, Telepolis, 5 Augustus 2003 (laatst bekeken op 1 oktober 2013), < http://www.heise.de/tp/artikel/15/15381/1.html> 84 Landgericht Berlin, 30 januari 2001,- 16 O 792/00 85 Landgericht München, 18 september 2001,- 7 O 6910/01, Zum 2001, 1008

34


§ 4.3 Tussenconclusie Er is geen consensus tussen de lidstaten van de Europese Unie over de vraag of, en wanneer hyperlinks inbreuk maken op het auteursrecht. Sterker nog, de eenduidigheid ontbreekt zelfs binnen de lidstaten. Uit de nationale rechtspraak van verschillende EUdeelstaten komt naar voren dat veel rechters een hyperlink wensen te kwalificeren als een openbaarmaking van een werk aan het publiek. Uit het voorafgaande hoofdstuk blijkt juist het tegenovergestelde. De consistentie binnen Europa inzake de vraag of een hyperlink als inbreukmakend gekwalificeerd moet worden is zwak. De Auteursrechtrichtlijn dient om deze lijn te verduidelijken en om uniformiteit te brengen in het recht binnen de hedendaagse mondiale informatiemaatschappij. Het Hof van Justitie heeft tekst en uitleg gegeven over hoe de begrippen in de Auteursrechtrichtlijn geïnterpreteerd dienen te worden. Of deze interpretatie toepasbaar is op de hyperlinks zal in het volgende hoofdstuk uiteen worden gezet.

35


5. De criteria van het Hof van Justitie In hoofdstuk 2 werd reeds aangetoond dat in de hoofdmoot van de rechtszaken betreffende hyperlinks, op zowel Nederlands als Europees niveau, het oordeel luidt dat hyperlinks geen inbreuk vormen op het auteursrecht, aangezien er wel verveelvoudigd wordt, maar dit wordt toegestaan door het Auteursrechtverdrag en de Auteursrechtrichtlijn en dat er geen sprake is van openbaarmaking, maar slechts van een ‘gelegenheid tot openbaarmaking’. Vervolgens bleek in hoofdstuk 3 dat deze hoofdregel niet altijd gevolgd wordt. Daar werden verschillende zaken besproken waarin beslist werd dat hyperlinks een inbreuk op het auteursrecht vormen, echter niet op eenduidige grondslag. Er zijn in de loop der jaren criteria ontwikkeld door het Europese Hof van Justitie waarmee getoetst kan worden of er sprake is van een inbreuk op een auteursrecht. Deze criteria zijn echter niet opgesteld met het internet in gedachten. Toch zijn ze de moeite waard om te behandelen. Aan de hand van een Nederlandse rechtszaak waarin de criteria zijn toegepast, zal gekeken worden wat de criteria precies inhouden en hoe de rechter er in de betreffende zaak mee om is gegaan.

§ 5.1 Auteursrechtinbreuk volgens de criteria van het Hof van Justitie De meest recente zaak waarin een auteursrechtinbreuk door gebruik van hyperlinks werd aangenomen is de Britt-Dekkerzaak. In deze zaak conformeerde de rechter zich aan criteria opgesteld door het Europese Hof van Justitie en besloot dat de hyperlink geen vorm van onrechtmatig gedrag was, maar een inbreuk op het auteursrecht vormt. De zaak was als volgt: De website Geenstijl.nl had hyperlinks geplaatst naar een uitgelekte fotoreportage met naaktfoto’s van Britt Dekker. De fotoreportage was door Playboy georganiseerd en de foto’s zouden in de Playboy terecht komen. De foto’s waren echter al geüpload naar de hostingwebsites FileFactory en ImageShack. Vóórdat de hyperlinks geplaatst waren, was de fotoreportage enkel te bezichtigen indien de precieze URL werd ingetypt in de browserbalk. Sanoma, de uitgever van Playboy, had een exclusieve licentie tot het gebruik van de foto’s gekregen van de fotograaf. GeenStijl.nl werd ná het plaatsen van de hyperlinks door Sanoma aangeklaagd met een beroep op inbreuk op auteursrechten, namelijk ‘het onrechtmatig openbaar maken van een ander zijn werk’. 86 Zoals reeds is gebleken vormt het plaatsen van hyperlinks niet per definitie een openbaarmaking. Integendeel zelfs, over het algemeen verwijst een hyperlink slechts naar werk dat al openbaar gemaakt is en door het publiek gevonden en bekeken kan worden. In de onderhavige zaak werd echter anders geoordeeld. De rechtbank baseerde haar oordeel voornamelijk op Europese rechtspraak van het Hof van Justitie, die op haar beurt de Auteursrechtrichtlijn interpreteerde. Uit deze rechtspraak zijn drie relevante (hoofd) elementen voortgekomen om auteursrechtinbreuken aan het licht te brengen, namelijk: 86

Rechtbank Amsterdam, 5 november 2012, LJN BX7043

36


interventie, nieuw publiek en winstoogmerk.87 Aan de hand van deze criteria moet worden beoordeeld of in een zaak een mededeling aan het publiek (openbaarmaking) wordt verricht. Het Hof van Justitie heeft in de praktijk echter nooit specifiek de vraag gekregen of een hyperlink een openbaarmaking aan het publiek inhoudt. De gehanteerde criteria volgen uit Europese rechtspraak en zijn een interpretatie van artikel 3 van de Auteursrechtrichtlijn en zouden daarom mogelijk een Europees antwoord kunnen bieden op de vraag of het plaatsen van een hyperlink een mededeling aan het publiek inhoudt en dus een inbreuk op het auteursrecht vormt. De criteria zullen respectievelijk worden behandeld en gekeken zal worden hoe ze zijn toegepast in de zaak rond Britt Dekker. 5.1.1 Interventie Om te beginnen bij het eerste criteria; ‘interventie’. Interventie is de handeling die leidt tot openbaring van het werk. In verscheidene zaken heeft het Hof van Justitie vastgesteld dat een ‘daad van interventie’ nodig is om een openbaarmaking aan het publiek, in de zin van artikel 3 van de auteursrechtrichtlijn, aan te kunnen nemen. Het Hof van Justitie heeft de betekenis van dit begrip in verschillende arresten vastgesteld. Twee voorbeelden zijn SGAE/Rafael Hoteles en SCF/Marco Del Corso. In het arrest SGAE/Rafael Hoteles88 werden programma’s uit de ether via een antenne- en kabelinstallatie op de televisietoestellen van hotelgasten vertoond. De interventie bestond volgens het Hof van Justitie uit het doorgeven van een signaal door middel van een antenne en kabelstructuur. ‘Het doorgeven van een signaal door middel van televisietoestellen door een hotel aan de gasten die in hun kamers verblijven, vormt, ongeacht de gebruikte techniek van doorgifte van het signaal, een mededeling aan het publiek in de zin van artikel 3, lid 1, van de Auteursrechtrichtlijn.’

89

In de zaak SCF/Marco Del Corso90 werd de vraag opgeworpen of een tandarts die een radio in zijn wachtkamer plaatst en zo radio-uitzendingen hoorbaar maakt aan de wachtende personen een mededeling aan het publiek bewerkstelligd. De interventie in deze zaak is het plaatsen van de radio door de tandarts. De interventie werd geacht aanwezig te zijn in deze zaak, echter bij ‘een nieuw publiek’ liep het spaak. Uit deze arresten blijkt dat door een handeling, een tussenkomst van een derde, werken openbaar worden gemaakt aan een (nieuw) publiek. Indien deze derde hier geen toestemming voor heeft gekregen of indien het nog niet de bedoeling van de maker was om het werk te openbaren aan het (nieuwe) publiek, is er sprake van een auteursrechtinbreuk. Indien deze rechtsuitleg wordt toegepast op hyperlinks zou geredeneerd kunnen worden dat een hyperlink een handeling inhoudt die een werk openbaar maakt aan een (nieuw) publiek. 87

HvJ, 13 oktober 2011, Joined cases C-431/09 and C-432/09 (Airfield) HvJ, 7 december 2006, Case 306/05 (Rafael Hoteles), HvJ, 7 maart 2013, case C-607/11 (ITV), HvJ, 4 oktober 2011 Joined Cases C-403/08 en C-429/08. Vermeld dient te worden dat in verschillende specifieke situaties in uiteenlopende mate aan de criteria kan worden voldaan. Zie bijvoorbeeld HvJ, 7 maart 2013, Case C-607/11 (ITV), waar het HvJ erkent dat winst maken niet noodzakelijkerwijs een essentiële voorwaarde voor het bestaan van een mededeling aan het publiek vormt. 88

HvJ, 7 december 2006, zaak C-306/05 IE-Forum.nl, Mededeling in hotelkamer, 08 december 2006 - IEF 3022 (laatst geraadpleegd op 30 augustus 2013) 90 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 89

37


In de onderhavige zaak van Britt Dekker stelt de rechtbank zelf dat door het plaatsen van een hyperlink in beginsel niet aan het interventievereiste voldaan wordt. ‘Het plaatsen van een hyperlink, die verwijst naar de locatie op het internet waar een bepaald werk voor publiek toegankelijk is gemaakt, is in beginsel geen zelfstandige openbaarmaking. De feitelijke terbeschikkingstelling aan het publiek vindt plaats op de website waar de hyperlink naar verwijst.’91

Er kunnen echter omstandigheden zijn waardoor de interventie wel aangenomen dient te worden volgens de rechtbank. De rechtbank stelt namelijk dat er een interventie waarmee ‘toegang aan het publiek werd verleend’ heeft plaatsgevonden. Dit vanwege het feit dat de fotoreportage vóór de hyperlinks slechts bekend was bij een ‘onbeduidend aantal personen’ en na het plaatsen van de hyperlinks een publiek van 230.000 mensen bereikte.92 Met ‘onbeduidend aantal personen’ doelt de rechter erop dat alleen degene die de bestanden had geüpload en de redactie van GeenStijl.nl op de hoogte waren van de exacte URL waar de fotoreportage stond opgeslagen. 5.1.2 Een nieuw publiek Een tweede aspect van openbaarmaking omhelst dat openbaarmaking moet geschieden aan het ‘publiek’. Dit begrip is in de jurisprudentie van het Europese Hof verschillende malen de revue gepasseerd. De aandacht moet echter gevestigd worden op één facet van die jurisprudentie: het geval waarin er al enige vorm van openbaarmaking heeft plaatsgevonden, maar dat het werk door een latere communicatie aan een nieuw publiek wordt geopenbaard.

‘In order for there to be a ‘communication to the public’ within the meaning of Article 3(1) of the Copyright Directive …, it is also necessary for the work broadcast to be transmitted to a new public, that is to say, to a public which was not taken into account by the authors of the protected works when they authorised their use by the communication to the original public’93 In het arrest SGAE/Rafael Hoteles wordt gesteld dat het doorgeven van een signaal door middel van een technische handgreep94 volgens artikel 11bis, eerste alinea, sub ii, van de Berner Conventie95 moet worden gezien als een mededeling die door een andere organisatie96 van wederdoorgifte dan de oorspronkelijke organisatie wordt gedaan. Een dergelijke doorgifte geschiedt dus ten behoeve van een ander publiek dan het door de oorspronkelijke mededeling van het werk beoogde publiek, dat wil zeggen een nieuw

91

Rechtbank Amsterdam, 5 november 2012, LJN BX7043, R.O. 4.11 Het aantal dagelijkse bezoekers van de website GeenStijl.nl 93 Joined Cases C-403/08 and C-429/08 Football Association Premier League and Others, zie ook: Joined Cases Airfield NV and Canal Digitaal BV (C-431/09) v Sabam and Airfield NV v Agicoa Belgium (C-432/09) 94 In het arrest is dat een kabel- en antennestructuur waardoor een uitzending wordt weergegeven aan hotelgasten. Maar de interventie zou tevens het plaatsen van een hyperlink kunnen zijn waardoor een werk toegankelijk wordt voor de bezoekers van de linkende website. 95 Berner Conventie voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst 96 Organisatie kan breed opgevat worden: zowel een instantie, bedrijf of persoon 92

38


publiek.97 Het ‘nieuw publiek’-begrip ziet volgens het Hof van Justitie op een publiek dat ‘ruimer’ is dan het publiek waarmee de auteur rekening hield toen hij/zij toestemming verleende voor het gebruik van het beschermde werk via de mededeling aan het oorspronkelijke publiek.98 SGAE/Rafael Hoteles en PPL/Ierland bevestigen deze uitleg. In SGAE/Rafael Hoteles wordt daarnaast nog eens de aanvullende eis gesteld dat er sprake moet zijn van een ‘veel groter gehoor’. ‘De auteur heeft, wanneer hij in de radio-uitzending van zijn werk toestemt, slechts het oog op de directe consumenten, dat wil zeggen de bezitters van ontvangsttoestellen die, individueel of in hun privé- of gezinssfeer, de uitzendingen ontvangen. Zodra die ontvangst ten behoeve van een veel groter gehoor geschiedt, en soms om er voordeel uit te halen, kan een nieuw gedeelte van het publiek het werk horen of zien en is de mededeling van de uitzending door luidsprekers of andere dergelijke instrumenten volgens deze gids niet meer de eenvoudige ontvangst van de uitzending zelf, maar een zelfstandige handeling waarmee het uitgezonden werk aan een nieuw publiek wordt medegedeeld. Zoals de betrokken gids preciseert, geldt voor deze openbare ontvangst weer het uitsluitende recht van de auteur om toestemming te verlenen.’99 In SCF/Marco Del Corso benadrukt het Europese Hof dat het criterium ‘een veel groter gehoor’ een ‘vrij groot aantal personen' betreft.100 Het begrip ‘publiek’ houdt volgens deze interpretatie een zeker minimum in, waardoor een te klein of zelfs onbeduidend aantal personen niet onder dit begrip valt.101 Bij het arrest SCF/Marco del Corso pleegde de tandarts geen mededeling aan het publiek aangezien het ging om een ‘besloten plaats’102 (de tandartspraktijk) waar slechts een zeer klein aantal patiënten op behandeling wacht; een te klein aantal om van ‘een nieuw publiek’ te spreken volgens het Europese Hof.103 Om het aantal bezoekers te bepalen moet er volgens het Hof van Justitie rekening gehouden worden met de cumulatieve gevolgen van de beschikbaarstelling van de werken aan potentieel publiek.104 Het is namelijk niet alleen relevant te weten hoeveel personen gelijktijdig toegang hebben tot het werk, maar ook hoeveel personen er opeenvolgend toegang toe hebben.105 Met name voor hyperlinks is dit van belang, aangezien deze digitale mogelijkheid personen opeenvolgend de mogelijkheid biedt het werk te aanschouwen en niet het werk in één keer aan één goot publiek tentoonstelt. 97

HvJ, 7 december 2006, zaak C-306/05 R.O. 40 Joined Cases Airfield NV and Canal Digitaal BV (C-431/09) v Sabam and Airfield NV v Agicoa Belgium (C432/09 99 HvJ, 7 december 2006, zaak C-306/05 R.O. 41 100 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 jo. De arresten van 2 juni 2005, Mediakabel, C-89/04, Jurispr. blz. I-4891, en 14 juli 2005, Lagardère Active Broadcast, C-192/04, Jurispr. blz. I-7199en HvJ, 7 december 2006 zaak C-306/05 101 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 onder 86 102 Het moet gaan om een besloten plaats, waar men niet zonder afspraak binnen kan lopen. Zodra je ergens wel zonder afspraak binnen kan lopen is het aantal potentiële luisteraars immers onmiddellijk ‘onbepaald’ 103 D.J.G. Visser, ‘Een tandarts zonder winstoogmerk’; een nadere analyse van HvJ EU 15 maart 2012, C-135/10 (SCF /Marco Del Corso), IEF 11090. 104 HvJ, 7 december 2006, zaak C-306/05 105 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 onder 87 98

39


In de Britt-Dekkerzaak oordeelde de rechter dat GeenStijl.nl de ontoegankelijke fotoreportage heeft ontsloten voor een nieuw publiek, namelijk de gemiddeld 230.000 dagelijkse bezoekers van haar website. Voordat de hyperlinks geplaatst werden naar de fotoreportage was er slechts een klein publiek, enkel degene die de foto’s had geüpload en de redactie van GeenStijl.nl. Na de hyperlinks werd dit publiek vergroot tot een grote onbepaalde kring van personen. Dit was niet hetzelfde publiek dan dat waarop de auteursrechthebbende doelde toen deze toestemming verleende voor openbaarmaking van de fotoreportage. 5.1.3 Winstoogmerk Dit is niet een zeer belangrijke voorwaarde aangezien het slechts een ondersteunende rol dient en niet doorslaggevend is bij de vraag of een mededeling aan het publiek is gedaan.106 ‘Een winstoogmerk, zoals de Commissie van de Europese Gemeenschappen stelt, is geen noodzakelijke voorwaarde voor het bestaan van een mededeling aan het publiek’107 Toch heeft het Hof van Justitie in het arrest Football Association Premier League e.a., geoordeeld dat het winstoogmerk van een mededeling aan het publiek in de zin van artikel 3 lid 1 van de Auteursrechtrichtlijn relevant is. “Ten slotte moet erop worden gewezen dat het niet irrelevant is dat een “mededeling” in de zin van artikel 3, lid 1, van de richtlijn auteursrecht een winstoogmerk heeft.”108 Het faciliteren van een interventie waardoor auteursrechtelijk beschermd werk aan het publiek wordt geopenbaard, wordt door het Hof van Justitie beschouwd als een extra dienst die wordt verleend om er een bepaald voordeel uit te trekken. Het Hof van Justitie heeft geoordeeld dat de vertoning van uitgezonden werken door de exploitant van een caférestaurant gebeurt met het doel om positieve gevolgen te bewerkstelligen ten aanzien van het aantal bezoekers van die horecagelegenheid en uiteindelijk voor de financiële resultaten ervan.109 Naar analogie kan beredeneerd worden dat wanneer een derde een hyperlink faciliteert, dit met de bedoeling is om meer bezoekers te genereren en zo de populariteit en het financiële succes van de website te verhogen. Verondersteld wordt dat het publiek waaraan de mededeling gericht wordt, deze niet per toeval ‘opvangt’, maar dat het publiek door de gebruiker als doelgroep is gekozen.110 Bij de Britt Dekkerzaak was het winstoogmerk evident, stelt de rechtbank. Het plaatsen van de naar de fotoreportage leidende hyperlink op de website van GeenStijl.nl is geschied met

106

mr. T.M. van den Heuvel, Linke links – Auteursrechtinbreuk, onrechtmatig, of slechts een wegwijzer?, IEForum.nl IEF 12267 en HvJ, 7 maart 2013 zaak C-607/11 (ITV), paragraaf 42 en 43 107 HvJ, 7 december 2006, zaak C-306/05 108 HvJ, 4 oktober 2011, C-403/08 (In de gevoegde zaken C-403/08 en C-429/08) 109 Joined Cases C-403/08 and C-429/08 Football Association Premier League and Others 110 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10

40


de bedoeling om bezoekers naar de website te trekken en de kring van vaste bezoekers te behouden, aldus de rechtbank. Nu er volgens de rechtbank sprake is van een interventie, een nieuw publiek en een winstoogmerk kan worden aangenomen dat er een mededeling aan het publiek is geschied en dat het werk openbaar is gemaakt door iemand anders dan de auteursrechthebbende. De auteursrechthebbende had zijn toestemming moeten verlenen. Dit volgt tevens uit de rechtspraak van het Hof van Justitie dat deze toestemming moet worden verkregen door met name de persoon die deze mededeling opstart of die daarin een interventie uitvoert (de persoon die de hyperlink plaatst) zodat door middel van deze mededeling de auteursrechtelijk beschermde werken toegankelijk worden voor een nieuw publiek, dat wil zeggen een publiek dat de auteurs van de beschermde werken niet voor ogen hadden toen zij aan een andere persoon toestemming verleenden (zie naar analogie inzake het begrip mededeling aan het publiek in de zin van artikel 3 van richtlijn 2001/29, arrest van 7 december 2006, SGAE, C-306/05, Jurispr. blz. I-11519, punten 40 en 42, en de beschikking van 18 maart 2010, Organismos Sillogikis Diacheirisis Dimiourgon Theatrikon kai Optikoakoustikon Ergon, C-136/09, punt 38).111

§ 5.2 De criteria toegepast in andere zaken Voor de volledigheid wil ik vermelden dat de criteria van het Hof van Justitie in Europese context al eerder zijn toegepast op zaken betreffende hyperlinks. Een van de meest in het oog springende zaken is een zaak uit het Verenigd Koninkrijk uit 2010 van de High Royal Court of Justice in Londen.112 In deze zaak spanden Twentieth Century Fox Film Co., Universal City Studios Productions, Warner Bros, Paramount, Disney en Columbia Pictures een gezamenlijk beroep in tegen de website Newsbin. De aanklacht was dat de website een wijdverspreide aanzet gaf tot auteursrechtinbreuk door hyperlinks naar inbreukmakend materiaal te indexeren op het Usenet. Aan de hand van de criteria van het Hof van Justitie oordeelde het High Court dat Newsbin zich schuldig heeft gemaakt aan een mededeling aan het publiek en daardoor inbreukmakend heeft gehandeld: ‘In the light of Directive 2001/29/EC (art. 3) and the guidance provided by the ECJ in Rafael Hoteles, I believe the following matters are material to this question. The defendant has provided a service which, upon payment of a weekly subscription, enables its premium members to identify films of their choice using the Newzbin cataloguing and indexing system and then to download those films using the NZB facility, all in the way I have described in detail earlier in this judgment. This service is not remotely passive. Nor does it simply provide a link to a film of interest which is made available by a third party. To the contrary, the defendant has intervened in a highly material way to make the claimants' films available to a new audience, that is to say its premium members. (…….) Moreover, the defendant has provided its service in full knowledge of the consequences of its actions. In my judgment it

111

HvJ, 13 oktober 2011, Gevoegde zaken C-431/09 en C-432/09 par. 72 England and Wales High Court, Chancery Division, 29 march 2010, Case No: HC08C03346 (Twentieth Century Fox Film Corporation & Anor v Newzbin Ltd [2010] EWHC 608 (Ch)), 112

41


follows from the foregoing that the defendant has indeed made the claimants' copyright films available to its premium members and has in that way communicated them to the public.’113 De argumentatie van deze beslissing werd nogmaals bevestigd in een latere uitspraak van de High Court betreffende de torrentprovider ‘the Pirate Bay’.114

§ 5.3 Tussenconclusie In dit hoofdstuk werden globaal de mogelijkheden om hyperlinks als auteursrechtinbreuken te kwalificeren naar huidig Europees recht uiteengezet. De criteria die zijn gebruikt om auteursrechtinbreuk aan te nemen zijn direct ontleend aan verscheidene uitspraken van het Europese Hof van Justitie die het onderwerp auteursrechtinbreuken behandelden. Uit deze uitspraken zijn de volgende drie toetsinggronden ontstaan die met name belangrijk zijn om auteursrechtinbreuken aan te tonen: a.) Is er sprake van een interventie? b.) Is er sprake van een nieuw publiek? c.) Is de interventie gedaan met een winstoogmerk? De criteria zijn uitgelegd naar interpretatie van de rechters aan het Europese Hof. Met name de eerste twee criteria zijn van doorslaggevend belang bij de beoordeling of er sprake is van een mededeling aan het publiek en dus van een inbreuk op het auteursrecht. Het laatste criterium van het winstoogmerk dient een ondersteunende rol. In het volgende hoofdstuk zullen de criteria getoetst worden op hun doelmatigheid. De vraag of de critica toepasbaar zijn in de digitale maatschappij zal uitvoerig besproken en beantwoord worden.

113

England and Wales High Court, Chancery Division, 29 march 2010, Case No: HC08C03346 (Twentieth Century Fox Film Corporation & Anor v Newzbin Ltd [2010] EWHC 608 (Ch)), R.O. 125 114 England and Wales High Court, Chancery Division, 20 february 2012, Case No: HC11C04518 (Dramatico et al/The Pirate Bay)

42


6. De doelmatigheid van de criteria ten aanzien van hyperlinks Uit de vorige hoofdstukken bleek al dat het voor de lidstaten onduidelijk is wanneer een hyperlink als inbreukmakend te kwalificeren is. De auteursrechtrichtlijn dient duidelijkheid en uniformiteit te verschaffen bij auteursrechtelijke vraagstukken binnen Europa. Echter zijn de begrippen niet altijd eenduidig te interpreteren. Het is de taak van het Hof van Justitie om ervoor te zorgen dat de richtlijn correct geïmplementeerd wordt en wordt nageleefd door de lidstaten. Het Hof van Justitie draagt de zorg dat de lidstaten voldoen aan de eisen gesteld in de richtlijn en interpreteert de bewoordingen, zodat de begrippen van de richtlijn eenduidig nageleefd kunnen worden door alle Europese lidstaten. Aan de hand van de gegeven interpretatie dient de nationale rechter de aan hem voorgedragen zaken te beoordelen. Dit blijkt echter lastig indien de techniek zich sneller ontwikkelt dan het recht. De centrale vraag blijft of de bestaande toetsingcriteria van het Hof van Justitie, om een inbreuk op auteursrecht vast te stellen en te beoordelen, volstaan om te handhaven in de huidige hyperlinkcultuur op het internet. In dit hoofdstuk zal geanalyseerd worden of de criteria van Hof daadwerkelijk toepasbaar zijn ingeval van een verwijzing naar een werk door middel van een hyperlink. Specifiek zal er gekeken worden naar de mogelijke legaliteit van de verschillende soorten hyperlinks ten aanzien van het auteursrecht. Verschillende situaties zullen worden behandeld. De criteria zullen toegepast worden op alle behandelde verschijningsvormen van hyperlinks.

§ 6.1 Interventie Het Hof van Justitie heeft in recente jaren op verscheidene gelegenheden het recht van ‘mededeling aan het publiek’ zoals neergelegd in artikel 3 van de auteursrechtrichtlijn geïnterpreteerd.115 Het Hof van Justitie heeft veelal beslist dat de mededeling aan het publiek door middel van een ‘interventie’ moet geschieden. Dit criterium zal dan ook als eerst nader worden beschouwd. 6.1.1 Hotlinks & framed links De vraag die gesteld moet worden is of een hotlink of framed link als een interventie aangemerkt kan worden? Indien een persoon auteursrechtelijk beschermd werk via een frame of via een hotlink op zijn website plaatst, kan hij duidelijk worden aangemerkt als een persoon die met volledige kennis van de gevolgen van zijn handelen toegang geeft tot het beschermde werk aan zijn bezoekers.116 Het Hof van Justitie oordeelde in de zaak SCF/Marco Del Corso over muziek die afgespeeld werd in de wachtkamer van een tandarts dat; ‘de patiënten van een tandarts, hoewel zij zich binnen het ontvangstgebied van het 115

Zaak C-306/05, SGAE v Rafael Hoteles; Zaak C-136/09 Organismos Sillogikis Diacheirisis Dimiourgon Theatrikon kai Optikoakoustikon Ergon; Gevoegde zaken C-431/09 en C-432/09, Airfield NV en Canal Digitaal BV v Sabam, en Airfield NV v Agicoa Belgium; Gevoegde zaken C-403/08 en C-429/08 Football Association Premier League en Others; Zaak C-135/10, Società Consortile Fonografici (SCF) v Marco Del Corso; Zaak C162/10 Phonographic Performance (Ireland) Limited v Ireland. 116 HvJ, 7 december 2006, Case 306/05 (Rafael Hoteles) par. 42

43


dragersignaal van de fonogrammen bevinden [de wachtkamer], deze fonogrammen slechts kunnen horen omdat de tandarts dit doelbewust mogelijk heeft gemaakt.”117 Zonder de ‘interventie’ van degene die de hyperlink plaatst, hadden de bezoekers van diens website het auteursrechtelijk beschermde werk dat daar gehotlinkt/geframed staat niet kunnen bezichtigen. Het werk had uiteraard elders op het web bezocht kunnen worden, maar dit behoort geen verschil te maken blijkt uit jurisprudentie van het Hof van Justitie. Het werk kon niet bekeken/beluisterd worden op die ‘bepaalde plaats’ (de website) zonder interventie van degene die de hotlink/frame plaatst. Dit bleek onder andere uit PPL/Ireland en SCF/Marco Del Corso: ‘In the absence of that intervention, its customers, although physically within the area covered by the broadcast [hier kan naar anologie ‘website’ worden gelezen], would not, in principle, be able to enjoy the broadcast work.’118 In zowel het geval van hotlinken en framing wordt het werk van een ander gepresenteerd binnen de context van een ander zijn website en wordt het werk zichtbaar voor de bezoekers van die betreffende website. De bezoekers hebben geen andere keuze dan het werk te aanschouwen/beluisteren, om reden dat het werk direct wordt weergeven op de bezochte website. Een voorbeeld is de website ‘Youtube’. Gebruikers van deze website plaatsen video’s op Youtube. Vervolgens kunnen anderen die video’s hotlinken of framen naar hun eigen webpagina. Hebben ze hier echter geen toestemming voor, dan wordt dit gezien als een inbreuk op de auteursrechten van de maker van het filmpje.119 Ook al blijft het werk bij een hotlink of frame technisch gezien op de originele website en is de hotlink of frame slechts een ‘raam’ waardoor het werk bezichtigd wordt, zou het kunstmatig zijn om deze vorm van hyperlinken als slechts een ‘doorverwijsmogelijkheid’ aan te duiden. Het begrip mededeling moet functioneel gebruikt worden, want in het geval van hotlinks of framed links ziet de bezoeker niet dat het werk oorspronkelijk van een andere website komt. Het is direct zichtbaar op de website van de hotlink/frame plaaster. Het is als het ware een ‘herpublicatie in een nieuwe context’. Het begrip ‘mededeling’ dient breed opgevat te worden, het maakte geen verschil hoe de doorgifte van beschermd werk geschiedt: ’the concept of communication must be construed broadly, as referring to any transmission of the protected works, irrespective of the technical means or process used’.120 In de zaak van Rafael Hoteles vond het Hof van Justitie het ook geen bezwaar dat de uitzending technisch gezien van een andere bron kwam. Het feit dat de hoteleigenaar zijn bezoekers toegang gaf tot de uitzending door middel van een antenne en kabelinstallatie zorgen voor een doorgifte van het beschermde werk aan het publiek. Een hotlink of framed link kunnen volgens eenzelfde redenering aangemerkt worden als een interventie. De rechtspraak is met betrekking tot de hotlink en framed link redelijk in overeenstemming. Deze vorm van hyperlinken is een vorm

117

HvJ, 15 maart 2012, Case C-135/10 (SCF/Marco Del Corso) HvJ, 15 maart 2012, Case C-162/10 (PPL/Ireland) 119 A. Engebert , 8 februari 2012, De inbreukmakendheid van hyperlinks, (laatst bekeken op 29 augustus 2013), http://www.iusmentis.com/auteursrecht/hyperlinks/ 120 HvJ, 4 oktober 2011, gevoegde zaken C-403/08 and C-429/08 (Premier League) 118

44


van herpubliceren in plaatst van slechts een digitale referentie. Dit blijkt onder andere uit de volgende uitspraken: In 2007 oordeelde de kantonrechter in Haarlem dat hoewel het werk van eiseres in technisch opzicht niet wordt verveelvoudigd nu het werk op de oorspronkelijke server blijft staan, er bij hotlinken en framing toch sprake is van een auteursrechtelijk relevante handeling. Het werk is immers als onderdeel van een ander werk weergegeven en als zodanig opnieuw (en zonder toestemming van eiseres) geopenbaard in een andere context.121 De rechtbank Rotterdam veroordeelde in 2004 de partij Nieuw Rechts voor het plaatsen van hotlinks naar drie foto's van een fotograaf op het eigen forum. De motivatie hiertoe was dat hotlinken een vorm van herpublicatie van de foto's was en daarmee werd het auteursrecht geschonden.122 In Duitsland heeft het hogere gerechtshof in Düsseldorf eenzelfde redenering gehanteerd. De gedaagde in deze zaak had twee hotlinks naar foto’s in zijn blog opgenomen. Deze foto’s verschenen daardoor direct op zijn blog. De rechtbank oordeelde dat dit een auteursrechtelijke inbreuk was, omdat de foto’s in een andere context aan het publiek ten toon werden gesteld. Het maakte voor de rechter geen verschil dat de foto’s op het blog in strikte zin geen ‘kopieën’ waren en de foto’s nooit fysiek onderdeel van het blog zijn geweest.123 Ook met framed links wordt het idee gewekt dat het werk van een ander onderdeel is van een website. Er kan een gelijkschakeling getrokken worden met hotlinks: In een zaak van Rechtbank Leeuwarden van 31 oktober 2003 werd een Batavus dealer verboden om een frame met de website van Batavus op zijn website in stand te houden. De rechter oordeelde: ‘dat hoewel een eenvoudige hyperlink naar rechtmatig materiaal in beginsel geen auteursrechtelijke verveelvoudiging oplevert, dit nog niet met zich meebrengt dat een derde ook het recht heeft op een ongestoorde werking van zijn hyperlink naar een site van een derde.’124 Indien een website gebruik maakt van een minder neutrale hyperlink zoals een hotlink of framed link kan worden gesteld dat de stilzwijgende toestemming, die normaliter gegeven wordt bij verwijzingen op het wereldwijde web, niet vanzelfsprekend is. Onderstaand figuur125 verschaft een duidelijker beeld over hotlinken en framing. Alle regions tezamen vormen de lay-out van een fictieve Mercedesdealerwebsite. In region 1 staat een hotlink naar foto’s van de Mercedes Benz. Deze foto’s zijn echter genomen door een 121

Rb. Haarlem, 6 September 2007, LJN: BB3144 Rb. Rotterdam, 17 april 2004, LJN: AT4681 123 Dusseldorf Court of Appeal, 8 October 2011, I-20 U 42/11 124 Rb. Leeuwarden, 31 oktober 2003, LJN: AN4570 Zaaknr: 60145 KG ZA 03-281 125 Edward A. Cavazos and Coe F. Miles, Ph.D., Copyright on the WWW: Linking and Liability, 4 RICH. J.L. & TECH. 3, (Winter 1997) 122

45


hobbyfotograaf die zijn foto’s publiceert op zijn weblog. In region 2 en region 3 staan de informatie en adressgegevens van de dealer, dit is auteursrechtelijk oninteressant. Maar in region 4 staat een frame waarin de homepage van MercedesNederland is opgenomen. De dealer heeft daarbij nooit toestemming gevraagd om een hyperlink dan wel frame aan te leggen naar de foto’s respectievelijk de website van MercedesNederland. De argeloze bezoeker van de website zal niet in eerste oogopslag zien dat de foto’s niet door de dealer genomen zijn. Tevens is het niet direct duidelijk dat de geframde website geen onderdeel vormt van de website van de dealer. De rechtsdoctrine oordeelt daarom dat ingeval van een hotlink en/of framed link er sprake is van een interventie.

Zodra een hyperlink geïntegreerd wordt in een andere webpagina, kan er gesproken worden van een bewerking van een werk en dit dient derhalve beschouwd te worden als een interventie die een mededeling aan een (nieuw) publiek kan inhouden. 6.1.2 Surface-link & deeplinks Het is een ander verhaal indien de hyperlink doorverwijst naar de originele website. Zoals bleek uit hoofdstuk 2 was de opinio communis dat een ‘normale’ hyperlink geen interventie inhoudt, maar eerder als een ‘digitale referentie’ gekwalificeerd dient te worden.126 Er wordt namelijk verondersteld dat de auteursrechthebbende zijn stilzwijgende toestemming heeft gegeven om te verwijzen naar zijn werk dat hij op een wijd toegankelijke plaats op het internet heeft gezet.127 Ingeval van surface-links zal er doorgaans aangenomen worden dat de hyperlink rechtmatig is op grond van het bovenstaande. Er wordt namelijk direct doorverwezen naar de hoofdpagina van de website waar de auteursrechthebbende meestal duidelijk aangegeven wordt en het voor een ieder duidelijk is dat ze zich op een andere plek binnen het wereld wijde web bevinden. Aangenomen dient te worden dat een surface-link geen interventie, maar slechts een digitale referentie naar een werk inhoudt. Indien dat werk auteursrecht inbreukmakend is, is niet degene die de surface-link plaatste, maar degene die het werk online heeft gezet aansprakelijk. Het wordt gecompliceerder indien er een deeplink geplaatst wordt naar bepaalde webpagina’s. Naar mijn inzien dienen drie situaties onderscheiden te worden:

126

Bijv. Paperboy, Napster.no, ZoekMP3, Kranten.com, enz. Hotlinks en framed links worden niet gekwalificeerd als een ‘normale’ verwijzing en dientengevolge is de stilzwijgende licentie niet van toepassing 127

46


1.) Een deeplink naar een webpagina die wijd bekend en vrij toegankelijk is; 2.) Een deeplink naar een webpagina die slechts voor een afgeschermd publiek toegankelijk is (leden); 3.) Een deeplink naar een webpagina die praktisch ontoegankelijk voor het publiek was. In het eerste geval dient teruggevallen te worden op de leer van de stilzwijgende licentie, de auteursrechthebbende heeft willens en wetens het werk op een wijd toegankelijke plek op het internet geplaatst en hierdoor stilzwijgend toestemming gegeven om er naar te hyperlinken. Elke ‘normale webgebruiker’ kan, indien hij dit wil, direct toegang tot het werk verkrijgen door middel van zoekmachines en/of de publieke ruchtbaarheid die aan de webpagina is gegeven door toedoen van de auteursrechthebbende. De opvatting dat dit ook een interventie inhoudt kan en mag niet gewenst worden. De hyperlink is niet noodzakelijk om het auteursrechtelijk beschermde werk te vinden. Indien het wel tot een interventie gerekend zou worden zou dit absurde consequenties met zich meebrengen: te denken valt aan het geval dat een webpagina waarnaar gedeeplinkt wordt, zelf ook deeplinks bevat naar webpagina’s van andere auteursrechthebbenden. De hyperlinks naar die vervolgpagina’s zijn dan tevens aan te merken als mededeling aan het publiek. Dit zou in potentie een eindeloze ketting aan inbreukprocedures teweegbrengen. 128 In het tweede benoemde geval is er sprake van een andere situatie. De auteursrechthebbende heeft het werk op een plaats op het internet geplaatst die niet wijd toegankelijk is. Enkel de groep afgeschermde personen (zoals leden van de website) mogen het werk aanschouwen. De auteursrechthebbende had de bedoeling dat slechts een select gezelschap het werk mocht beluisteren/bezichtigen. Mocht er een deeplink naar het materiaal op de afgeschermde webpagina geplaatst worden dan is dit naar analogie van Rafael Hoteles te zien als een interventie waardoor een nieuw publiek bereikt wordt: ‘Ook al vormt de loutere beschikbaarstelling van fysieke installaties (…) als zodanig geen mededeling in de zin van richtlijn 2001/29, toch kan deze installatie (lees:de hyperlink) de toegang van het publiek tot de uitgezonden werken technisch mogelijk maken. Indien het hotel (lees: de hyperlinkplaatser) door middel van de aldus beschikbaar gestelde televisietoestellen (lees: hyperlinks) het signaal doorgeeft aan de gasten die in zijn kamers verblijven (lees: bezoekers van zijn website), gaat het derhalve om een mededeling aan het publiek, zonder dat behoeft te worden nagegaan, welke techniek van doorgifte van het signaal is gebruikt.’129

Zonder het plaatsen van de deeplink (de interventie) had het werk nooit door het publiek buiten de ledenkring aanschouwd/beluisterd kunnen worden. ‘In zaak C-403/08 biedt de eigenaar van een horecagelegenheid de in die horecagelegenheid aanwezige klanten bewust toegang tot een uitzending die beschermde werken bevat, door middel van een televisiescherm en luidsprekers, waarbij die klanten zonder tussenkomst van die eigenaar

128 129

European Copyright Society, The Reference to the CJEU in Case C-466/12 Svensson, 15 februari 2013 HvJ, 7 december 2006, zaak C306-05 onder 46 (SGAE/Rafael Hoteles)

47

Auteursrechtinbreuken op het internet: een (hyper)linke zaak Doelmatigheid van de criteria van het Hof van Justitie met betrekking tot hyperlinks niet van de uitgezonden werken kunnen genieten, ook al bevinden zij zich fysiek in het ontvangstgebied van die uitzending.’130

Indien hiermee een nieuw publiek bereikt wordt kan er gesproken worden van een openbaring in de auteursrechtelijke zin.131 Ook al wordt theoretisch slechts een gelegenheid tot openbaring geboden, het is redelijk noch billijk om in dit geval alle afzonderlijke hyperlinkgebruikers aan te spreken op onrechtmatige openbaring in plaats van de hyperlinkplaatser. Dit zou een kunstmatige oplossing bieden. Degene die de hyperlink plaatste verleende de facto de toegang tot het auteursrechtelijke beschermde werk. Deze persoon verrichtte de interventie waarmee het nieuwe publiek bereikt werd. Het derde genoemde geval valt tevens duidelijk te onderscheiden van de voorgaande situaties. In dit geval is het werk doelbewust op een bepaalde plaats op het internet geplaatst dat niet vrij toegankelijk is voor het publiek. Van belang is dat de auteursrechthebbende niet de intentie had het werk publiek te maken. In bijvoorbeeld de zaak van Britt Dekker werd de fotoreportage, zonder toestemming van de auteursrechthebbende, geplaatst op een webpagina van Filefactory.com. Deze website is een cloud storage provider, een website met het enkele doel om bestanden op te slaan. De webpagina was niet te vinden door gebruik van een zoekmachine. Enkel indien de precieze URL werd ingetypt werd men doorverwezen naar de fotoreportage. De URL op zich bevatte ook geen enkel zoekwoord dat de inhoud van de webpagina mogelijk verraadde. Pas bij het plaatsen van een hyperlink naar een werk dat haast onmogelijk te vinden is ontstaat er een ‘publiek’. In de situatie dat een werk enkel toegankelijk wordt voor het algemene publiek door het plaatsen van een hyperlink en indien degene die de hyperlink plaatst de volledige kennis heeft/kan hebben over de gevolgen die deze gedraging met zich meebrengt, kan er naar mijn mening gesproken worden van een interventie waardoor auteursrechtelijk beschermd werk aan het publiek wordt geopenbaard.132 Het zou kunstmatig zijn om dit slechts als een digitale referentie te beschouwen, aangezien het evident is dat het publiek vóór het plaatsen van de hyperlink niet bestaand tot zeer beperkt was.133 Gesteld kan worden dat zodra een hyperlink leidt naar legaal of illegaal geüpload werk dat zeer moeilijk, dan wel onmogelijk te vinden is zonder de geplaatste hyperlink, dat dit een interventie inhoudt waardoor het werk een ‘publiek’ dan wel een ‘nieuw publiek’ bereikt. Bij een illegaal geüpload werk kan de auteursrechthebbende zowel de uploader als degene die de hyperlink plaatst aanspreken op grond van inbreuk op het auteursrecht.

130

HvJ, 4 oktober 2011, Gevoegde zaken C-403/08 and C-429/08 onder 195 (Premier League) HvJ, 18 maart 2010, zaak C-136/09, punt 38 (Organismos Sillogikis Diacheirisis Dimiourgon Theatrikon kai Optikoakoustikon Ergon) 132 Het Hof deelt deze mening in HvJ, 7 december 2006, zaak C306-05 onder 82 en ook het Engelse High Court onderschrijft dit in de uitspraak van de Chancery Division, 29 maart 2010, Case No: HC08C03346 onder 125 133 C. Engels en A. Kroeze, Opinion regarding the questions in the preliminary ruling case of Svensson/Retriever, 2013 131

48


§ 6.2 Nieuw publiek Door de interventie moet echter wel een nieuw publiek bereikt worden wil een inbreuk op het auteursrecht aangenomen worden: ‘Zodra de ontvangst van een uitzending ten behoeve van een groter gehoor geschied, door een zelfstandige handeling (interventie) waarmee het uitgezonden werk aan een nieuw publiek wordt meegedeeld, geldt voor deze openbare ontvangst weer het uitsluitend recht van de auteur om toestemming te verlenen’.134

6.2.1 Hotlinks & framed links Het Hof van Justitie heeft meermaals verklaard dat de term ‘publiek’ verwijst naar een onbepaald aantal potentiële luisteraars/kijkers, en in ieder geval een vrij groot aantal personen inhoudt.135 Het publiek wordt, zoals eerder verteld, als nieuw beschouwd indien het beschermde materiaal toegankelijk wordt gemaakt voor een publiek dat breder is dan het beoogde publiek dat de auteursrechthebbende voor ogen had bij de oorspronkelijke openbaarmaking.136 Een website staat doorgaans open voor het algemene publiek. Iedereen kan het materiaal van de website bezichtigen. Kan er dan wel gesteld worden dat door het plaatsen van een hyperlink een ‘nieuw’ publiek bereikt wordt? De echte vraag die gesteld dient te worden is of ‘het internet’ één publiek inhoudt. Dit is naar mijn mening per definitie niet het geval. Er zijn immers websites die met een ledensysteem werken en waarvoor het materiaal op de website is afgesloten voor iedereen buiten die ledenkring. Het lijkt tevens onwaarschijnlijk dat de vrij toegankelijk websites allemaal eenzelfde publiek beogen en aantrekken. Bijna elke website richt zich namelijk op een bepaald soort publiek, dat onderscheiden kan worden van het publiek van een andere website. De achterliggende gedachte dient de ‘bedoeling van auteursrechthebbende’ te zijn, welke publiek wilde hij bereiken toen hij toestemming gaf om zijn werk te openbaren? Indien de auteursrechthebbende toestemming gaf om het werk te hotlinken of te framen dan is bedoeling uiteraard anders, in zulke gevallen kan er duidelijk niet van een nieuw publiek gesproken worden indien zijn werk daadwerkelijk wordt gehotlinkt/framed. Het Hof van Justitie definieert in het Airfield-arrest een nieuw publiek als volgt: “a public wider than that targeted by the broadcasting organisation concerned, that is to say, a public which was not taken into account by the authors of those works when they authorised the use of the latter by the broadcasting organisation.”

137

134

Zie ook beschikking van 18 maart 2010, Organismos Sillogikis Diacheirisis Dimiourgon Theatrikon kai Optikoakoustikon Ergon (C-136/09, punten 38 e.v.), en conclusie van advocaat-generaal Kokott in de zaak Football Association Premier League e.a. (punten 118 e.v.) 135 HvJ, 7 maart 2013, zaak C-607/11 (ITV), paragraaf 38 en 39 136 HvJ, 7 maart 2013, case C-607/11 (ITV), paragraaf 24 137 HvJ, 13 oktober 2011, joined cases C-431/09 and C-432/09 (Airfield)

49


Het enkele feit dat de websitebezoekers het werk ook ergens anders hadden kunnen bezichtigen/beluisteren maakt geen verschil blijkt naar analogie uit rechtspraak van het Europese Hof van Justitie: ‘In casu kan worden geconcludeerd dat de oorspronkelijk door de omroeporganisatie aan het publiek gedane mededeling, die gratis kan worden opgevangen door eenieder die over een geschikt middel van toegang beschikt, losgekoppeld moet worden van de mededeling die door de aanbieder van de satellietpakketten wordt gedaan, welke slechts toegankelijk is voor abonnees met een decodeerkaart. De economische belangen van deze twee volgens de bewoordingen van de twee verwijzingsbeslissingen onafhankelijke exploitanten zijn, aangezien hun publiek verschilt, ook verschillend. De signalen bereiken aan het eind van de mededelingenketen die in zijn geheel moet worden beschouwd, het specifieke, en economisch gezien dus nieuwe, publiek van de klanten van (de 138 (kabel/satellietaanbieder) Airfield.’

Het internet houdt volgens deze redenatie niet één publiek in. Indien een werk beschikbaar gemaakt wordt op een andere website door middel van een hyperlink, dan bereikt dit werk het specifieke en economisch gezien nieuwe publiek van die website. De moeilijkheid ligt hierin dat een ‘nieuw publiek’ door middel van een hotlink of framed link volgens deze redenatie altijd aangenomen kan worden. Zodra het werk gehotlinkt/framed wordt, wordt het per definitie gezien door (een deel van) het publiek van de website waarop de hyperlink zich bevindt. 6.2.2 Surface-link & deeplinks In geval van surface-links bezichtigen/beluisteren de bezoekers het werk niet direct op de ander zijn website, maar worden ze geleid naar de website waar het oorspronkelijke werk zich bevindt. Bij deze vorm van hyperlinken is er geen sprake van een interventie en is de vraag of er een nieuw publiek bereikt wordt niet relevant. De kwestie van deeplinken daarentegen kan weer enigszins problematisch zijn: Opnieuw zullen de drie situaties waarin gedeeplinkt kan worden apart behandeld worden en zal beoordeeld worden of er een nieuw publiek wordt bereikt. 1.) Een deeplink naar een webpagina die wijd bekend en vrij toegankelijk is; Ook hier wordt de stilzwijgende licentie verondersteld gegeven te zijn en is er geen sprake van een interventie en behoeven de overige criteria geen nadere uitleg. 2.) Een deeplink naar een webpagina die slechts voor een afgeschermd publiek toegankelijk is (leden); Door middel van de deeplink krijgen tevens de mensen die geen onderdeel zijn van het afgeschermde publiek de mogelijkheid om het auteursrechtelijk beschermde werk te aanschouwen/beluisteren. De auteursrechthebbende had enkel de intentie om het werk te openbaren aan het afgeschermde publiek. Het publiek dat door de deeplink bereikt wordt vormt een ‘veel groter gehoor’ dan het beoogde publiek van de

138

HvJ, 13 oktober 2011, joined cases C-431/09 and C-432/09 (Airfield)

50


auteursrechthebbende en kan naar analogie van rechtspraak van het Hof van Justitie (zie par. 5.1.2) gedefinieerd worden als een ‘nieuw publiek’.139 3.) Een deeplink naar een webpagina die praktisch ontoegankelijk voor het publiek was. Het is niet alleen relevant te weten hoeveel personen gelijktijdig toegang hebben tot het werk, maar ook hoeveel personen er opeenvolgend toegang toe hebben.140 Dit is van belang aangezien tot sommige webpagina’s, waarop zich auteursrechtelijk beschermd werk bevindt, niemand opeenvolgend toegang had. In de Britt Dekker zaak was de fotoreportage niet te vinden voor de doorsnee internetgebruiker. Te beredeneren valt dat in dergelijke gevallen het werk nooit openbaar is gemaakt aan het publiek voordat de hyperlink geplaatst werd, omdat het oorspronkelijke publiek ‘te onbeduidend’ was.141 Er is dan geen sprake van een ‘nieuw’ publiek, maar er dient dan gewoonweg van een ‘publiek’ uitgegaan te worden.

§ 6.3 Winstoogmerk Ten slotte het winstoogmerk. Zoals eerder genoemd is dit geen doorslaggevend criterium. Het dient slechts een ondersteunende rol.142 Het onderscheid tussen de verschillende soorten hyperlinks hoeft bij dit criterium niet gemaakt te worden aangezien het antwoord bij alle vormen gelijk is: Websites die een werk van een ander beschikbaar stellen door middel van een hyperlink doen dit met de bedoeling hun website aantrekkelijker te maken en meer bezoekers te werven en dus meer inkomsten te genereren. Een analogie met Rafael Hoteles kan getrokken worden: wanneer een televisie wordt aangeboden in een hotelkamer en de televisieprogramma’s worden beschikbaar gesteld door middel van die televisie, zal dit geen doorslaggevende factor zijn voor de gast om het hotel te kiezen, maar het is wel een factor die het hotel aantrekkelijker maakt.143 Een hyperlink die naar een werk verwijst is meestal niet de hoofdattractie van een website, maar het maakt de website wel interessanter en verhoogt daardoor de winstgevendheid.144

§ 6.4 Doelmatigheid De criteria om inbreuk op een auteursrecht te toetsen zijn nooit opgesteld met het internet in gedachten. Desondanks bleek uit voorgaande paragrafen dat de criteria van het Hof van Justitie naar analogie toepasbaar zijn bij het vraagstuk of hyperlinks auteursrechtinbreukmakend zijn. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de rechters niet zo

139

Joined Cases C-403/08 and C-429/08 Football Association Premier League and Others, zie ook: Joined Cases Airfield NV and Canal Digitaal BV (C-431/09) v Sabam and Airfield NV v Agicoa Belgium (C-432/09) 140 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 onder 87 141 HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 142 HvJ, 7 maart 2013, zaak C-607/11 (ITV), par. 42 and 43 143 HvJ EG,, 7 december 2006, zaak C-306/05 (Rafael Hoteles) par. 44 144 C. Engels en A. Kroeze, Opinion regarding the questions in the preliminary ruling case of Svensson/Retriever, 2013

51


zeer moeite zullen hebben met de rechtsgeleerde kant van het verhaal, maar eerder met het technische aspect. Hyperlinks behoren niet als één geheel beoordeeld te worden. Onderscheid tussen de verschillende verschijningsvormen van hyperlinks dient gemaakt te worden wil er een behoorlijke afweging plaatsvinden over de vraag of een hyperlink een inbreuk op een auteursrecht kan inhouden. In onderstaand figuur wordt schematisch weergeven welke soorten hyperlinks positief resultaat opleven indien getoetst aan de criteria van het Hof van Justitie en dus auteursrechtinbreukmakend zijn: Surface-link

Hotlink

Framed link

Deeplink

Nee

Ja

Ja

Zie tabel

onderstaande

publiek Niet relevant

Ja

Ja

Zie tabel

onderstaande

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Zie tabel

Interventie Nieuw 145

Winstoogmerk

Ja

Inbreukmakend? Nee

onderstaande

Deeplinks

Een deeplink naar een webpagina die wijd bekend en vrij toegankelijk is

Een deeplink naar een webpagina die slechts voor een afgeschermd publiek toegankelijk is

Een deeplink naar een webpagina die praktisch ontoegankelijk voor het publiek was

Interventie

Nee

Ja

Ja

Nieuw publiek

Niet relevant

Ja

Nee, gesproken dient te worden van een ‘publiek’

Inbreukmakend

Nee

Ja

Ja

De criteria zijn bruikbaar. Mijn inziens mist er echter een criterium. De ‘kennelijke bedoeling van de auteursrechthebbende’ moet een ondersteunend criterium worden bij de vraag of er sprake is van een ‘interventie’. Indien de auteursrechthebbende het werk op een afgeschermd publiek openbaart is het evident dat zijn beoogde publiek het enkel en alleen selecte gezelschap van die website is. Ook wanneer de auteursrechthebbende zijn werk op een plaats binnen het internet plaatst om redenen anders dan openbaarmaking en indien het werk daadwerkelijk onmogelijk te vinden is zonder de exacte URL die alleen de auteursrechthebbende weet, is de kennelijke bedoeling dat het werk (nog) niet medegedeeld dient te worden aan het publiek. Dit is bijvoorbeeld het geval indien de auteursrechthebbende het werk op een storage-providersite (zoals Imageshack) plaatst. Degene die de hyperlink plaatst behoort deze kennelijke bedoeling van de auteursrechthebbende te kunnen inschatten en hier vervolgens rekening mee te houden. Het 145

Zolang geen toestemming is gegeven om te hyperlinken

52


Engelse High Court of Justice nam dit ondersteunende criterium tevens mee in haar overweging betreffende de vraag of hyperlinks een communicatie naar publiek kunnen bewerkstelligen; ‘the defendant has provided its service in full knowledge of the consequences of its actions’.146 Het is een ander verhaal als de auteursrechtebbende zijn werk upload naar een vrij toegankelijke website/webpagina. Hij kan dan wel stellen dat zijn werk alleen bedoeld was voor het specifieke publiek van die betreffende website, maar dit argument zal niet zwaar wegen aangezien het leerstuk van de ‘stilzwijgende licentie’ intreedt. Indien er materiaal op het vrij toegankelijke deel van het internet geplaatst wordt, wordt de kennelijke toestemming om naar dit werk te hyperlinken verondersteld gegeven te zijn. Ook is het toepassen van de criteria in de huidige staat op hotlinks en framed links niet wenselijk. Uit dit hoofdstuk kwam naar voren dat het gebruik van een hotlink of een framed link naar een ander zijn werk een inbreuk op het auteursrecht oplevert. Zoekmachines werken echter veel met hotlinks, denk bijvoorbeeld aan Google-afbeeldingen. Indien daar een term wordt ingetypt verschijnen er honderden hotlinks naar afbeeldingen. Dit zou bij een nauwgezette interpretatie van de criteria niet meer mogen zonder eerst bij elke auteursrechthebbende een licentie aan te vragen. Deze regeling zou het vrije karakter van het wereld wijde web sterk inperken, tevens zou dit een onmogelijke handhavingsituatie opleveren. Derhalve behoren de criteria ten aanzien van hotlinks in de staat waarin ze nu bestaan als niet doelmatig beschouwd te worden. Als bijgevolg dient er ten aanzien van hotlinks (en in mindere mate framed links) een aanvulling bij het criteria ‘een nieuw publiek’ te komen die deze situatie neutraliseert. Hotlinks en framed links mogen uitsluitend als een inbreuk op het auteursrecht beoordeeld worden indien het voor de doornsnee internetgebruiker niet in eerste oogopslag duidelijk is of duidelijk behoort te zijn naar algemene ervaringsregels, dat het werk afkomstig is van een andere website gevolglijk auteursrechthebbende. Een zoekmachine kan door deze toevoeging haar werkzaamheden voortzetten, maar de persoon die een hotlink naar bijvoorbeeld een afbeelding in een lopend stuk tekst plaatst kan wel worden aangesproken door de auteursrechthebbende. Mochten de criteria bij zaken betreffende hyperlinks van toepassing verklaard willen worden dan is het van essentieel belang dat de gebruikers van het internet niet als één publiek beschouwd worden. Dan zou er namelijk nooit van een ‘nieuw publiek’ gesproken kunnen worden en zouden auteursrechtinbreuken enkel voorkomen in gevallen waarin het werk op een webpagina geplaatst is die onbekend is voor het publiek. Mits deze interpretatie gevolgd wordt, kunnen de criteria van het Hof aangewend worden om auteursrechtinbreuken door gebruik van hyperlinks te toetsen. De uitspraak van de BrittDekkerzaak was een begin. Gesteld kan worden dat er daadwerkelijk een interventie plaatst heeft gevonden op grond van het feit dat zonder de hyperlink mensen het werk niet hadden kunnen aanschouwen. Enkel het ‘nieuw publiek’-criterium is mijns inziens onjuist toegepast. 146

England and Wales High Court, 29 march 2010, Case No: HC08C03346 (Twentieth Century Fox Film Corporation & Anor v Newzbin Ltd [2010] EWHC 608 (Ch)), R.O. 125

53


Zoals het Hof van Justitie stelt is een zeer kleine groep personen die toegang heeft tot het werk niet te definiëren als publiek. Daarvoor moet het een groep mensen zijn van enige omvang. Na het plaatsen van de hyperlink hadden vele personen opeenvolgend toegang tot het werk. Het werk werd door die handeling pas geopenbaard aan het publiek.

§ 6.5 Tussenconclusie Bij hotlinken en framing wordt het werk als een onderdeel van een ander werk, de website, weergegeven en als zondanig, zonder toestemming van de maker van het gelinkte werk, geopenbaard.147 Indien auteursrechtelijk beschermd werk in een nieuwe context wordt geopenbaard, kan dit een inbreuk op het auteursrecht opleveren. Bij het gebruik van een ‘hotlink’ wordt het auteursrechtelijk beschermde werk als het ware ‘opnieuw gepubliceerd’ op een andere website. Dit vormt een interventie waarmee een nieuw publiek bereikt wordt. Websites die de categorie hyperlinks bevatten waarbij het voor de gebruiker niet direct duidelijk is dat het gehyperlinkte werk oorspronkelijk afkomstig is van een andere website maken dus veel eerder inbreuk op auteursrechten dan websites waarbij hyperlinks slechts doorverwijzen naar de webpagina waar het werk zich bevindt. Tevens bleek dat ook deeplinks in bepaalde situaties een mededeling aan het publiek inhouden. Namelijk wanneer de deeplink een homepage omzeilt en direct doorverwijst naar materiaal dat zich op een dieperliggende webpagina bevindt dat ontoegankelijk is voor iedereen, behalve een select gezelschap, bijvoorbeeld de leden van die website. Een andere manier om een openbaarmaking te bewerkstelligen is indien de hyperlink verwijst naar een werk dat op een praktisch ontoegankelijke plek op het internet stond, waarbij het duidelijk de bedoelding van de maker was om het werk (nog) niet te openbaren.

147

Engebert, A (8 februari 2012), De inbreukmakendheid van hyperlinks, laatst bekeken op 29 augustus 2013, http://www.iusmentis.com/auteursrecht/hyperlinks/

54


7. Conclusies en Aanbevelingen § 7.1 Inleiding Uit de voorgaande hoofdstukken kan een aantal conclusies getrokken worden, die in de navolgende paragraaf (7.2) worden beschreven. Naar aanleiding van deze conclusies zal in paragraaf 7.3 een aantal aanbevelingen worden gegeven die het sluitstuk van deze scriptie vormt.

§ 7.2 Conclusie De aanleiding van deze scriptie was dat rechters arbitrair te werk gaan indien het vraagstuk van hyperlinks als mogelijke inbreuk op het auteursrecht wordt opgeworpen. De eenduidige lijn in de rechtspraak is ver te zoeken. Als voorbeelden noemde ik aan de ene kant de zaak van de wiskundeleraar waarin besloten werd dat het plaatsen van de betreffende hyperlink een vorm van onrechtmatig gedrag inhield en dat dus teruggevallen moest worden op art. 6:162 van het Burgerlijk Wetboek en aan de andere kant de Britt-Dekkerzaak waarin besloten werd, op grond van criteria van het Hof van Justitie, dat een hyperlink een inbreuk op het auteursrecht vormde. Zo zijn er nog vele andere zaken binnen het Nederlandse recht aan te wijzen waarin de ene keer auteursrechtinbreuk door gebruik van hyperlinks aangenomen wordt, en de andere keer niet. Eenzelfde beeld doet zich voor op Europees niveau. In hoofdstuk 3 werd de hoofdregel geschetst, namelijk dat een hyperlink doorgaans geen inbreuk op het auteursrecht inhoudt. Een hyperlink openbaart volgens de hoofdregel zelf niet, maar geeft enkel de gelegenheid tot openbaren. Toch bleek deze lijn niet in alle gevallen gevolgd te worden. In hoofdstuk 4 werd zowel Nederlandse rechtspraak als rechtspraak uit andere EU-lidstaten globaal weergegeven. Hieruit bleek dat rechters vaak hun eigen geprefereerde richting zochten en zodoende concluderen dat een hyperlink daadwerkelijk een inbreuk op een auteursrecht kan vormen. Gezien het feit dat het internet niet beteugeld wordt door staatsgrenzen, dient er een meer uniform beleid te komen ten aanzien van de vraag wanneer een hyperlink een mededeling aan het publiek bewerkstelligt, mede met het oog op de rechtszekerheid van de vele gebruikers van het wereld wijde web. De oplossing behoort gezocht te worden in een regeling die voor uniformiteit binnen Europa kan zorgen, een regeling die alle Europese rechters behoren te volgen. Deze regeling dient de Auteursrechtrichtlijn te zijn. Deze richtlijn is opgesteld met de bedoeling de wetgeving van de lidstaten te harmoniseren en een meer uniforme lijn te bewerkstelligen. Artikel 3 van de richtlijn geeft aan wanneer er sprake is van een openbaarmaking, ofwel een ‘mededeling aan het publiek’. Dit vereist een geïndividualiseerde beoordeling, maar uit de rechtspraak van het Europese Hof, waarin artikel 3 van de auteursrechtrichtlijn geïnterpreteerd wordt, kunnen wel drie criteria worden afgeleid waarmee rekening gehouden moet worden.148 Deze criteria zijn: ‘interventie’, een ‘nieuw publiek’ en in mindere mate een ‘winstoogmerk’. Deze criteria dienen 148

mr. T.M. van den Heuvel, Linke links – Auteursrechtinbreuk, onrechtmatig, of slechts een wegwijzer?, IEForum.nl IEF 12267

55


gehanteerd te worden bij de afweging of er sprake is van een inbreuk op een auteursrecht. Derhalve spelen ze tevens een rol indien er hyperlinks op het spel staan. Echter zijn de criteria nooit opgesteld noch geïnterpreteerd door het Hof van Justitie met het scala aan hedendaagse digitale mogelijkheden in gedachten. Of de criteria hun doelmatigheid behouden in hyperlinkzaken is onderzocht. Het is van aanzienlijk belang om de hyperlinks te kwalificeren naar categorie en ze niet als één geheel te beschouwen. Dit onderscheid is binnen deze scriptie nauwgezet gemaakt en elke afzonderlijke categorie van hyperlinks is getoetst en beoordeeld aan de criteria van het Europese Hof. Uit deze toets kwamen de volgende bevindingen: Surface-links houden onder geen beding een interventie in aangezien het auteursrechtelijk beschermd materiaal waar de hyperlink naar verwijst op een wijd toegankelijke plaats op het internet is gezet. De stilzwijgende toestemming door de auteursrechthebbende wordt verondersteld gegeven te zijn, de uploader wist of behoorde te weten dat, wanneer het werk geüpload wordt naar een plaats op het internet die geen enkele restrictie kent, er naar dit werk verwezen mag worden. De stilzwijgende licentie is van kracht vanaf het moment van uploaden. Hetzelfde geldt voor deeplinks naar auteursrechtelijk beschermde werken op wijd toegankelijke plaatsen. Hier wordt de toestemming verondersteld stilzwijgend gegeven te zijn. Indien een deeplink echter verwijst naar een werk dat geplaatst is op een afgeschermde plek op het internet, bijvoorbeeld een webpagina die enkel toegankelijk is voor leden van die website, dan is de bedoeling van de auteursrechthebbende duidelijk. Het werk wordt opzettelijk op een afgeschermd deel van het internet geplaatst met enkel de leden als publiek voor ogen. Degene die de hyperlink plaatste had hier rekening mee moeten houden. Indien een deeplink wordt geplaatst waardoor het werk openbaar wordt gemaakt aan de internetgebruiker buiten de ledenkring, dan houdt dit een interventie in naar analogie van rechtspraak van het Europese Hof.149 Ten slotte kan een deeplink tevens verwijzen naar een werk wat zich theoretisch bezien niet op een afgeschermde plek op het web bevond, maar waar duidelijk uit de omstandigheden blijkt dat de wil van de auteursrechthebbende (nog) niet strekte tot openbaarmaking van het werk. Dit was het geval bij de zaak die als een rode draad door de scriptie loopt; de Britt-Dekkerzaak. Het werk bevond zich op een storage provider website. Het werk was dan wel theoretisch toegankelijk, praktisch was dit niet het geval. Indien men niet over de exacte URL beschikte kon het werk niet gevonden worden in de enorme datamassa die zich op het internet bevindt. Als het werk niet te vinden is door middel van een zoekmachine, door middel van trefwoorden of door middel van ruchtbaarheid die de auteursrechthebbende aan de vindplaats van het werk heeft gegeven, dan is het werk niet medegedeeld aan het publiek. Mocht er vervolgens een deeplink naar het werk geplaatst

149

HvJ, 7 december 2006, zaak C306-05 onder 46, HvJ, 4 oktober 2011, Gevoegde zaken C-403/08 and C429/08 onder 195, HvJ, 18 maart 2010, zaak C-136/09, punt 38

56


worden, dan is deze handeling de interventie die toegang tot het werk verschaft en functioneel gezien de handeling die het werk mededeelt aan het publiek. Ook hotlinks en framed links houden een interventie in bleek uit de analyse van rechtspraak van het Hof van Justitie. Naar analogie is degene die de hotlinks en framed links plaatst duidelijk aan te merken als een organisatie die intervenieert, met volledige kennis van de gevolgen van zijn acties, om toegang te verlenen tot het beschermde werk aan zijn bezoekers. Dit bleek onder meer uit het arrest van Rafael Hoteles: ‘The transmission of the broadcast work to that clientele using television sets is not just a technical means to ensure or improve reception of the original broadcast in the catchment area. On the contrary, the hotel is the organisation which intervenes, in full knowledge of the consequences of its action, to give access to the protected work to its customers. In the absence of that intervention, its customers, although physically within that area, would not, in principle, be able to enjoy the broadcast work.’150

Het begrip mededeling moet functioneel gebruikt worden. Bij een hotlink en framed link kan het werk bekeken/beluisterd worden op de verwijzende website, zonder het plaatsen van deze hyperlinks was het niet mogelijk om het werk op die bepaalde plaats te bezichtigen.151 Met betrekking tot het bereiken van een nieuw publiek is het van belang om het internet niet als één publiek te beschouwen. Het behandelen van de surface-link en de deeplink naar een wijd toegankelijke plek op het internet is niet relevant aangezien hier de interventie ontbrak. Bij de deeplink naar een afgeschermde website kan daarentegen wel gesproken worden van een nieuw publiek. Het werk wordt dan beschikbaar gesteld aan een publiek dat breder is dan de auteursrechthebbende oorspronkelijk beoogde.152 Bij een deeplink naar een werk dat praktisch onmogelijk te vinden was door het publiek, kan gesteld worden dat vóór het plaatsen van de deeplink, het publiek niet bestaand was. Een klein of onbeduidend aantal personen (vaak enkel de uploader) is niet te kwalificeren als publiek volgens het Hof van Justitie.153 Strikt genomen dient er in deze situatie gesproken te worden van ‘publiek’ in plaats van een ‘nieuw publiek’. Auteursrechtelijk maakt dit echter geen verschil. Met beide kan een inbreuk worden aangetoond. Ook bij hotlinks en framed links wordt er een nieuw publiek bereikt, want als een werk beschikbaar gemaakt wordt op een andere website door middel van een hyperlink, dan bereikt dit werk het specifieke, en economisch gezien dus nieuwe publiek van die website, een publiek breder dan de auteursrechthebbende voor ogen had. Dit nieuwe publiek aanschouwt het werk binnen de nieuw gevormde context. De auteursrechthebbende moet toestemming geven voor deze mededeling aan nieuw publiek.154 150

HvJ, 7 december 2006, Case 306/05 (Rafael Hoteles) onder 42 HvJ, 15 maart 2012, Case C-162/10 (PPL/Ireland), onder 31 152 HvJ, 13 oktober 2011, joined cases C-431/09 and C-432/09 (Airfield) 153 HvJ EG, 7 december 2006, zaak C-306/05 onder 41 en HvJ, 15 maart 2012, zaak C-135/10 onder 86 151

154

HvJ, 7 december 2006, Case 306/05 (Rafael Hoteles) par. 41 :’As is explained in the Guide to the Berne Convention, an interpretative document drawn up by the WIPO which, without being legally binding, nevertheless assists in interpreting that Convention, when the author authorises the broadcast of his work, he considers only direct users, that is, the owners of reception equipment who, either personally or within their own private or family circles, receive the programme. According to the

57


Winstoogmerk is bij alle hyperlinkcategorieën hetzelfde. Het werk waarnaar verwezen wordt maakt de website interessanter en zal daardoor aantrekkelijker worden om te bezoeken. Door een hoger bezoekersaantal wordt meer winst gegenereerd. Dit criterium dient echter slechts een ondersteunende rol, een auteursrechtinbreuk kan aangenomen worden zelfs als er negatief op dit criterium geantwoord kan worden. Onder ‘Tenslotte’ (pag. 60) rond ik mijn scriptie af met een nadere uitwerking van de centrale vraag waarmee deze scriptie begonnen is. Hiermee worden de uit het onderzoek getrokken conclusies compleet gemaakt.

§ 7.3 Aanbevelingen Naar aanleiding van hetgeen in de scriptie beschreven is en de conclusies die daaruit voortvloeiden worden een aantal aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen zullen in deze paragraaf worden geformuleerd. 1. De eerste aanbeveling is evident: meer uniformiteit binnen de Europese rechtspraak is nodig. De Auteursrechtrichtlijn dient dit doel. Blijkens mijn onderzoek zijn er tal van arresten van het Europese Hof van Justitie die invulling geven aan artikel 3 van de Auteursrechtrichtlijn, namelijk wanneer er inbreuk op een auteursrecht wordt gemaakt door middel van openbaarmaking van het werk. De interpretatie van deze arresten en de criteria die uit deze arresten voortvloeien zijn bruikbaar ten aanzien van hyperlinks. Hyperlinks dienen derhalve aan deze criteria getoetst te worden. Echter indien er een redelijke toetsing wil plaatsvinden moeten er twee denkwijzen veranderen: a.) Hyperlinks dienen niet als één geheel gezien en beoordeeld te worden. Van aanzienlijk belang is dat de hyperlinks naar categorie getoetst en gewogen worden. b.) De gebruikers van het internet worden door velen als één publiek beschouwd, hetgeen zou betekenen dat van een ‘nieuw publiek’ nooit sprake is. Deze denkwijze is naar mijn inzien gedateerd en onpraktisch. Het internet omvat vele internetgebruikers en vele specifieke websites. Derhalve dient telkens de afweging gemaakt te worden of door het gebruik van een hyperlink een geheel ander publiek wordt bereikt dan de auteursrechthebbende voor ogen had. 2. De critica zijn dan wel naar analogie toepasbaar en minstens zo doelmatig in het onthullen van auteursrechtinbreuken mits de eerste aanbeveling in acht wordt genomen. Dit betekent niet dat ze niet aangescherpt kunnen worden. Een ondersteunend criterium bij interventie moet dan ook de kennelijke bedoeling van de

Guide, if reception is for a larger audience, possibly for profit, a new section of the receiving public hears or sees the work and the communication of the programme via a loudspeaker or analogous instrument no longer constitutes simple reception of the programme itself but is an independent act through which the broadcast work is communicated to a new public. As the Guide makes clear, such public reception falls within the scope of the author’s exclusive authorisation right.’

58


auteursrechthebbende zijn. Met deze kennelijke bedoeling moet rekening gehouden worden door eenieder. Indien een persoon een interventie wil plegen door middel van het plaatsen van een hyperlink, dan moet hij een realisatie moment hebben waarin beoordeeld wordt of het werk zonder die hyperlink toegankelijk is voor het (bredere) publiek. Mocht dit niet het geval zijn, dan behoort hij te weten dat het niet de bedoeling van de auteursrechthebbende is om het werk te openbaren aan het (nieuwe) publiek. In Rafael Hoteles is dit steuncriterium in rechtsoverweging 42 benoemd: ‘het hotel is het orgaan dat, met volledige kennis van de gevolgen van zijn gedrag, tussenkomt om aan zijn gasten toegang tot het beschermde werk te verlenen. Ook de Engeland and Wales High Court gebruikte het criterium: ’the defendant has provided its service (indexing and linking) in full knowledge of the consequences of its actions’ 3. De criteria van het Europese Hof zijn niet doelmatig indien er hotlinks en framed links gemoeid zijn. Indien de criteria in huidige staat op deze categorieën hyperlinks zouden worden toegepast, worden met name zoekmachines belemmerd in de uitoefening van hun werkzaamheden. Dit zou het efficiënte karakter van het wereld wijde web niet ten goede komen. Daarom dienen hotlinks en framed links uitsluitend als auteursrecht inbreukmakend beoordeeld te worden indien het voor de doorsnee internetgebruiker niet in eerste oogopslag duidelijk is of duidelijk behoort te zijn, naar algemene ervaringsregels, dat het werk afkomstig is van een andere website gevolglijk auteursrechthebbende. 4. Tenslotte een aanbeveling voor een maatregel van enigszins drastischere aard. Wellicht is het tijd om de gesloten normen die de Auteursrechtrichtlijn de EU-lidstaten oplegt achter ons te laten en te komen tot een meer open systeem dat berust op de redelijk en billijkheid. Voorbeeld kan genomen worden aan het Amerikaanse systeem van ‘fair use’. Het Amerikaanse systeem hanteert namelijk als uitzondering op het auteursrecht, het ‘fair use’-principe. Dit houdt in dat ieder werk gebruikt mag worden mits dit gebruik redelijk en billijk is ten aanzien van de auteursrechthebbende. 155 Indien het redelijk en billijk is, is toestemming van de auteur niet vereist. Om een werk als fair use te kwalificeren moeten de volgende elementen geanalyseerd worden: a.) Het doel en het karakter van het gebruik (commercieel of educatief/nonprofit); b.) De aard van het beschermde werk; c.) De omvang en het belang van het overgenomen deel in verhouding tot het beschermde werk als geheel; d.) Het effect van het gebruik op de (potentiële) markt voor of waarde van het beschermde werk.156 De EU-lidstaten kennen deze regeling niet, het is namelijk vanuit Europa enkel toegestaan om beperkte en specifieke uitzonderingen in de wet op te nemen. Doch

155

A. Engelfriet, Fair use: de billijke uitzondering in het auteursrecht, 27 september 2012 (laatst bekeken op 7 oktober 2013) 156 Titel 17, sectie 107 van de US Code (Auteursrecht van de Verenigde Staten)

59


stelt de Berner Conventie in artikel 10 dat elk land vrij is om het eerlijk gebruik van een werk toe te staan in haar wetgeving. Echter zou dit haaks staan op de Auteursrechtrichtlijn die een systeem van verboden en uitzonderingen hanteert, waaraan lidstaten zich dienen te conformeren. De enige manier waarop het systeem van fair use toegestaan zou kunnen worden binnen de Europese Unie is indien de Europese Commissie dit besluit en indien het Europese Parlement en de Raad van Ministers hiermee instemmen. Een aanbeveling bij dezen zou zijn om in overweging te nemen om het ‘fair use’-systeem te hanteren op Europees niveau in plaats van het verbods- en uitzonderingssysteem wat vandaag de dag gehanteerd wordt.157 Door middel van een systeem dat gebaseerd is op de redelijk en billijkheid kan de wetgever zich flexibeler opstellen en beter aanpassen aan de vele technologische ontwikkelingen die zich blijven voordoen. Bediscussieerd kan worden of het vangnet dat de ‘onrechtmatige daad’ biedt niet al voor voldoende flexibiliteit zorgt.

§ 7.4 Tenslotte In deze scriptie is de vraag aan de orde geweest of een hyperlink een auteursrechtelijke inbreuk kan bewerkstelligen. Het Hof van Justitie heeft zich meermaals uitgelaten over de interpretatie van de Auteursrechtrichtlijn en bepaald wanneer er van een inbreuk gesproken dient te worden. De drie behandelde criteria; interventie, nieuw publiek en winstoogmerk zijn dan ook door het Europese Hof als recht verklaard. Echter zien de zaken waarin de inbreuk op een auteursrecht beoordeeld wordt niet op de digitale wereld. De zaken variëren van satelliet en kabeldoorgifte van een uitzending tot fonogrammen die verspreid worden door een radio. Toch zijn de omstandigheden inwisselbaar, juist de rechtsregels die er uitgefilterd kunnen worden zijn van belang. Deze kunnen toegepast worden op hyperlinks en daarmee kan hun inbreukmakende kwaliteit getoetst worden. Dit is precies wat er in deze scriptie is gedaan, analogieën met gebruik van de bestaande Europese rechtspraak zijn getrokken om tot een sluitend antwoord te komen. Het resultaat is een uitwerking van de vraag welke categorieën hyperlinks als een openbaarmaking van een werk aangeduid kunnen worden. Tevens is getracht om aanvullende/verscherpte criteria op te stellen waardoor ook hotlinks en framed links op een redelijke grond de cumulatieve toets die de criteria van het Hof van Justitie biedt te doorstaan. De hyperlink zou getackeld kunnen worden naar huidig recht, echter blijkens de scriptie is dit minder eenvoudig dan in eerste instantie lijkt. De titel van deze scriptie blijft gevolglijk van toepassing: auteursrechtinbreuken op het internet door gebruik van een hyperlink blijft een linke zaak.

157

Zoals ook ICT-jurist Engelfriet terecht opmerkte in zijn blog betreffend fair use gaat er door incorporatie van fair use in de beginjaren hoogstwaarschijnlijk veel geprocedeerd worden om de grenzen af te bakenen.

60


8. Bronnen § 8.1 Literatuur Van der Kooij & Mulder 2010 P.A.C.E. van der Kooij en S.J.A. Mulder, Hoofdzaken intellectuele eigendom, Kluwer 2010 Garrote 2001 Garotte, Paper: Linking, Framing and Compyright: A Comparative Law Approach, August 20, 2001 Spoor 1976 J.H. Spoor, Scripta manent, De reproduktie in het auteursrecht (diss. Utrecht), Groningen: Tjeenk Willink 1976 Visser 1997 D.J.G. Visser, Auteursrecht op toegang. De exploitatierechten van de auteur in het tijdperk van digitale informatie en netwerkcommunicatie (diss. Leiden), ’s-Gravenhage: VUGA 1997. Spoor, Verkade & Visser 2005 J.H. Spoor, D.W.F. Verkade, D.J.G. Visser, Auteursrecht; auteursrecht, naburige rechten en databankrechten, Kluwer 2005 Schellekens 2001 M. Schellekens, Aansprakelijkheid van Internetaanbieders (diss.Tilburg), Sdu 2001 Brunt & Schellekens 1996 Brunt, Schellekens, ‘Auteursrecht in DigiWorld’, Intellectueel eigendom in digitaal perspectief, Samsom; Alphen a/d Rijn/Diegem 1996 Engelfriet 2008 A. Engelfriet, De wet op het internet, Ius Mentis Eindhoven 2008 Van Lingen 1998 N. van Lingen, Auteursrecht in hoofdlijnen, 4de druk, Samsom; Alphen a/d Rijn 1998. Geerts & Rijnders 2004 P.G.F.A. Geerts, J.R.M. Rijnders, Jurisprudentiebundel ICT-recht, Kluwer 2004 Stangret 1997 L. Stangret, “The legalities of linking on the world wide web”, Communications Law, 1997, vol.2, 204; De Cock & Vermeer M. de Cock Buning & M. Vermeer, 'Hyperlinks en metatags; meeliften in cyberspace', Computerrecht Artikelen Van den Heuvel 2013 T.M. van den Heuvel, Linke links – Auteursrechtinbreuk, onrechtmatig, of slechts een wegwijzer?, IEForum.nl IEF 12267.

61


Sluijs 2012 J. Sluijs, Hyperlinks en auteursrecht, redux, Ars Aequi webblog, 4 december 2012, Visser 2012 D.J.G. Visser, ‘Een tandarts zonder winstoogmerk. Een nadere analyse van HvJ EU 15 maart 2012, C-135/10 (SCF /Marco Del Corso), IEF 11090 Angelopoulos 2012 Angelopoulos, The Link Wars Rage on: France and Germany Consider Exclusive Right over Snippets, Institute for information law, 26 oktober 2012 Maertens 2003 Maertens, Het auteursrechtelijk statuut van deep linking, jura falconis, jg 39, 2002-2003, nr 1 Prins 2002 C. Prins, ‘Kroniek van het recht inzake informatie - en communicatietechnologie’, NJB, afl. 2002/10 Koelman 2000 K.J. Koelman, ‘Handjeklap in Brussel’, I & I, 2000-2 O’Rourke 1998 O'Rourke, Legal Issues on the Internet , D-Lib Magazine, April 1998, ISSN 1082-9873 O’Rourke 1998 O'Rourke, Fencing Cyberspace: Drawing Borders in a Virtual World, 82 Minn. L. Rev. 609, 1998 Oppenheimer 1996 Charles Oppenheimer,’ The Internet Copyright Case and Its Implications for Users of the WWW’, Shetland News, December 6, 1996 Visser 2012 D.J.G. Visser, ‘Een tandarts zonder winstoogmerk. Een nadere analyse van HvJ EU 15 maart 2012, C-135/10 (SCF /Marco Del Corso), IEF 11090 Rapporten European Copyright Society 2013 European Copyright Society, The Reference to the CJEU in Case C-466/12 Svensson, 15 februari 2013 Engels en Kroeze 2013 C. Engels en A. Kroeze, Opinion regarding the questions in the preliminary ruling case of Svensson/Retriever, 2013 Business Law Subcommittee on Interactive Services of the Committee on the Law of Commerce Business Law Subcommittee on Interactive Services of the Committee on the Law of Commerce, Web-Linking Agreements: Contracting Strategies and Model Provisions, A.B.A. SEC. BUS. L., 1-2 Hugenholtz 1998 P.B. Hugenholtz, 'Het internet: het auteursrecht voorbij?',Handelingen NJV 1998-I, Deventer, 1998-I

62


§ 8.2 Wet- en regelgeving      

Auteurswet Auteursrechtrichtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, PbEG L 167/10 Berner Conventie voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek Titel 17 van de United States Code WIPO Auteursrechtverdrag

§ 8.3 Jurisprudentie Europees Hof van Justitie  Hof van Justitie, 7 maart 2013, zaak C-607/11 (ITV)  Hof van Justitie, 15 maart 2012, zaak C-162/10 (PPL/Ireland)  Hof van Justitie, 15 maart 2012, zaak C-135/10 (SCF vs Marco Del Corso)  Hof van Justitie, 24 november 2011, zaak C-70/10 (Scarlet vs Sabam)  Hof van Justitie, 13 oktober 2011, gevoegde zaken C-431/09 en C-432/09 (Airfield)  Hof van Justitie, 4 oktober 2011, gevoegde zaken C-403/08 en C-429/08 (Football Association Premier League and Others)  Hof van Justitie, 18 maart 2010, zaak C-136/09 (Organismos Sillogikis Diacheirisis Dimiourgon Theatrikon kai Optikoakoustikon Ergon)  Hof van Justitie, 16 juli 2009, zaak C-5/08 (Infopaq /Danske Dagblades Forening)  Hof van Justitie, 7 december 2006 zaak C-306/05 (SGAE vs Rafael Hoteles)  Hof van Justitie, 14 juli 2005, zaak C-192/04 (Lagardère Active Broadcast)  Hof van Justitie, 2 juni 2005, zaak C-89/04 (Mediakabel) Hoge Raad der Nederlanden  Hoge Raad, 30 mei 2008, NJ 2008,556 (Endstra/Nieuw Amsterdam)  Hoge Raad, 1 juni 1979, NJ 1979, 470 (BUMA/De Zon)  Hoge Raad, 9 maart 1979, NJ 1979, 341 (Dreeshuis/BUMA) Gerechtshof  Gerechtshof Amsterdam, 15 januari 2013, LJN BY8420  Gerechtshof 's-Gravenhage, 15 november 2010, IER 2011/28  Gerechtshof Amsterdam, 16 maart 2010, LJN: BL9720  Gerechtshof den Bosch, 12 januari 2010, IER 2010/34  Gerechtshof Amsterdam 16 juni 2006, LJN: AX7579  Gerechtshof ’s-Gravenhage 1 december 1994, Informatierecht/AMI 1995/3, blz. 51-54 (Pornovideocabine) Rechtbank  Rechtbank Amsterdam, 5 november 2012, LJN BX7043  Rechtbank Breda, 20 oktober 2012, LJN BX7928  Rechtbank Breda, 1 oktober 2011, LJN BR6808  Rechtbank Den Haag, 2 juni 2010, Zaak/ rolnummer: 366481 / KG ZA 10-639  Rechtbank Utrecht, 26 augustus 2009, LJN BJ6008  Rechtbank Haarlem, 6 September 2007, LJN: BB3144  Rechtbank Haarlem 12 mei 2004, AMI 2004  Rechtbank Leeuwarden, 31 oktober 2003, LJN: AN4570  Rechtbank Rotterdam 22 augustus 2000, Zaak/rolnummer: 139609/KG ZA 00-846

63


 

Rechtbank s’-Gravenhage 9 juni 1999, rolnummer 96/1048 Rechtbank Amsterdam 25 juni 1981, rvdw/KG 1981,89 (NBB/De Piraat)

Buitenlandse rechtspraak  Supreme Civil Court, Shetland Times Ltd. v. Wills, Scot SessCas, No. 10/24/1996 (Verenigd Koninkrijk)  Bundesgerichthof, 17 juli 2003, Nr. 96/2003 I ZR 259/00 (Duitsland)  Court of Appeal Trondheim , 2 maart 2005, LF-2005-1480 - RG-2005-1089 (Noorwegen)  Gerechtshof Brussel, 11 mei 1001, no. 2007/AR/1730 (België)  Copenhagen Bailiff’s Court, Danish Newspaper Publisher’s Association v. Newsbooster, Decision of July 5, 2002 (Denemarken)  Dusseldorf Court of Appeal, 8 October 2011, I-20 U 42/11 (Duitsland)  Rechtbank Brussel, 16 oktober 1996, A.M., 1996, 426 (België)  Landgericht Berlin, 30 januari 2001,- 16 O 792/00 (Duitsland)  Landgericht München, 18 september 2001,- 7 O 6910/01, Zum 2001, 1008 (Duitsland)  England and Wales High Court, 29 march 2010, Case No: HC08C03346 (Twentieth Century Fox Film Corporation & Anor v Newzbin Ltd [2010] EWHC 608 (Ch)) (Verenigd Koninkrijk)  England and Wales High Court, Chancery Division, 20 february 2012, Case No: HC11C04518 (Dramatico et al/The Pirate Bay) (Verenigd Koninkrijk)  Judical Inquiry Department of Thurgau, 18 maart 2004, Sharereactor case (Zwitserland)  Court of Appeal Madrid, 5 augustus 2003, Donkeymania case, Noten  Noot bij HvJ 16 juli 2009, C-5/08, Infopaq /Danske Dagblades Forening , IEF 8070  K.J. Koelman, Noot onder Rb. s’-Gravenhage 9 juni 1999, rolnummer 96/1048  P.B. Hugenholtz, Noot onder HvJ EU 3 juli 2012, zaak C-128/11 (UsedSoft/Oracle International), gepubliceerd in Nederlandse Jurisprudentie 2013-11, nr. 118, p. 13371349.  Koelman, Noot bij Rb. Rotterdam 22 augustus 2000, Zaak/Rolnummer: 139609/KG ZA 00-846, Informatierecht/AMI2000-10, p. 207-210.  J. Seignette, Noot bij Vrzr. Rechtbank ‘s-Gravenhage, 22 maart 2011 (Premier League/MyP2P),Gepubliceerd in IER 2011/44

§ 8.4 Internet 

A. Engebert, De auteursrechtelijke status van hyperlinks naar mp3’s, , 8 februari 2012



Sir Berners-Lee, Realizing the Full Potential of the Web, www.w3.org/1998/02/Potential.html, 3 december 1997



A. Engebert, De inbreukmakendheid van hyperlinks, , 8 januari 2012



A. Engebert, Exploitatie van het auteursrecht, , 8 januari 2012



Dr. Stephan Ott, Links and Law, , 2008

64




Maritime and Commercial Court Ruling, , 26 februari 2006



N. Falot, Future of Copyright, , 16 mei 2013



IE-Forum.nl, Mededeling in hotelkamer, - IEF 3022 , 08 december 2006



Dr. Setphan Ott, Sharereactor case, , 25 april 2011



Florian Rötzer, Spanische Forumwebsite geschlossen, Telepolis, < http://www.heise.de/tp/artikel/15/15381/1.html> 5 Augustus 2003



EDri-gram, Spain: New Penal Sanctions Proposed For Alleged Illegal Linking, EDRigram newsletter nr. 11.18, 25 september 1013



A. Engelfriet, Fair use: de billijke uitzondering in het auteursrecht, , 27 september 2012

§ 8.5 Overig Universiteit Utrecht, ‘Cursusmateriaal Hyperlinks’, Figuren Figuur voorblad: Figuur hoofdstuk 6: Edward A. Cavazos and Coe F. Miles, Ph.D., Copyright on the WWW: Linking and Liability, 4 RICH. J.L. & TECH. 3, (Winter 1997)

65


9. Verklarende woordenlijst 

Cache: een opslagplaats waarin gegevens tijdelijk worden opgeslagen om sneller toegang tot deze data mogelijk te maken.



Cloud Storage: een platform van verschillende virtuele partijen waar data opgeslagen kan worden binnen een vrijgegeven virtuele ruimte.



Hits: internettaal die aangeeft hoe vaak een website bezocht is.



(Hosting)provider: een aanbieder van webruimte en webdiensten. Daarbij draagt een provider zorg voor het onderhoud van bestanden voor websites in het bezit van individuen of bedrijven, die zelf geen eigen webserver hebben.



URL: een Uniform Resource Locator is een gestructureerde naam die verwijst naar een stuk data. Voorbeelden zijn het unieke adres waarmee de locatie van een webpagina op internet wordt aangegeven.



Website: een verzameling samenhangende webpagina’s met gegevens, zoals tekst, afbeeldingen of video's, die opgeslagen staan binnen een overkoepelend platform.



Webpagina: een pagina op het wereld wijde web, Een website bestaat uit een aantal samenhangende webpagina's op hetzelfde domein.



Webserver: een computer die constant verbonden is met internet, deze computer vormt de basis voor alle websites. De software die op de webserver staat, noemt men ook de webserver.



Zoekmachine: een instrument waarmee men snel en specifieke informatie kan zoeken binnen het wereld wijde web.

66


67

Auteursrechtinbreuk op het internet: een (hyper)linke zaak

Recommend Documents