Artikel 1 van de Grondwet Stichting Kleurrijk Leren (2006)

Recensie Onderwijspanel

Artikel 1 van de Grondwet Stichting Kleurrijk Leren (2006) Leeftijdscategorie: 14-18 (klas 3 en hoger) Onderwijsniveau: VMBO, HAVO, VWO, lerarenopleidingen Toepassing: klassikaal en individueel Gericht op: kennis, houding Te gebruiken bij de vakken: maatschappijleer (en volgens de makers tevens bij geschiedenis en Nederlands) Educatieve waarde: Amusementswaarde: Gebruiksvriendelijkheid:

☺☺☺☺ ☺☺☺ ☺

Beschrijving 'Artikel 1' is een educatief internetprogramma over het eerste artikel van de Grondwet, met een multimediaal karakter (tekst, foto's, video- en geluidsfragmenten). In het programma staan acht waargebeurde zaken met betrekking tot (vermeende) ongelijke behandeling en discriminatie centraal. Het betreft vier zaken waarover een rechter geoordeeld heeft, en vier zaken die behandeld zijn door de Commissie Gelijke Behandeling. Het programma is vergelijkbaar met de website www.zestienmiljoenrechters.nl. Leerlingen krijgen over een bepaalde zaak steeds kleine brokjes achtergrondinformatie aangeboden, en worden telkens opnieuw gevraagd op basis van de nieuwe feiten hun mening te geven. Tenslotte krijgen zij te horen wat het oordeel van de rechter of de CGB was, en vergelijken zij dit met hun eigen eindoordeel. Moeilijke begrippen worden uitgelegd wanneer een leerling er met de muis op gaat staan of er op klikt. Via het forum kunnen leerlingen met andere gebruikers binnen de school discussiëren. Docenten kunnen de vorderingen van hun leerlingen, via het beheergedeelte van de site, op hun computer volgen. Het programma wil ertoe bijdragen dat leerlingen een gefundeerde mening leren vormen, waarin zij feiten, achtergrondinformatie en argumenten van deskundigen meewegen. Tegelijkertijd biedt het programma inzicht in wetgeving en jurisprudentie op het gebied van gelijke behandeling en discriminatie. Inhoudelijk De acht zaken betreffen onder meer een Turkse jongen die niet werd toegelaten tot een café, een werkneemster die van haar baas geen hoofddoek mocht gaan dragen en Poolse slaplukkers die werden ontslagen nadat ze zijn gaan staken. Met name de case over de ‘te oude’ vakkenvulster is voor leerlingen herkenbaar. De acht zaken worden geïllustreerd met fragmenten uit kranten en tijdschriften en uit actualiteitenprogramma’s. De filmpjes zijn over het algemeen aansprekend en krachtig. De teksten zijn over het algemeen goed behapbaar voor leerlingen, al is het soms storend dat zinnen doorlopen op volgende pagina’s. Aan het einde van een case wordt gelinkt naar de originele uitspraken van de rechter of de commissie. Deze juridische teksten zijn alleen op hogere onderwijsniveaus te behappen. De slottekst van Hans Dijkstal werd door de leerlingen in het panel interessant en aansprekend bevonden. Bij de keuze van de zaken zijn de verschillende discriminatiegronden helaas niet evenredig vertegenwoordigd. Zo ontbreken de belangrijke gronden seksuele oriëntatie en handicap/chronische ziekte, maar zijn er twee zaken opgenomen over hoofddoeken.

Gebruikersgemak De docenten en leerlingen uit het panel werden in eerste instantie afgeschrikt door de omslachtige inlogprocedure en konden niet meteen uit de voeten met het programma. Begrepen zij eenmaal hoe het programma in elkaar zat, dan groeide het enthousiasme. Na het afsluiten van een abonnement ontvangt de docent inlogcodes, een aparte code voor de docent en voor de leerlingen. Leerlingen kunnen vervolgens een gebruikersnaam aanmaken. Om uiteindelijk op de startpagina van het programma te belanden moeten veel stappen gezet worden. Zonder begeleiding van een docent raakt een leerling hier al snel de weg bij kwijt. De inlogcode moet opnieuw ingevoerd worden wanneer een leerling van het forum gebruik wil maken. Op sommige beeldschermen zijn niet alle teksten leesbaar. Teksten lopen door elkaar, vallen buiten het scherm, of worden overlapt door foto’s of balken. In de case over de Poolse arbeiders komt een filmpje voor met ondertiteling, die vanwege het kleine formaat niet te lezen is. Begeleiding docent De docentenhandleiding nodigt niet uit om met het programma te gaan werken. Het is een gemis dat een korte beschrijving van de acht cases ontbreekt. Ook staat nergens vermeld dat voor elke leerling een koptelefoon benodigd is. Het is jammer dat er geen suggesties aan de hand worden gedaan voor aanvullende werkvormen, zoals een klassikale discussie. Docenten dienen van tevoren goed na te denken welk doel ze willen bereiken en hoe ze het lespakket willen inzetten: gaat het hen erom een discussie op gang te brengen of dat leerlingen kennis verwerven over antidiscriminatiewetgeving? Het is aan te raden dat docenten zelf van tevoren de site goed doorlopen, zodat zij in staat zijn de leerlingen te begeleiden. In de handleiding staat vermeld dat het programma zelfsturend is en dat docenten geen instructies hoeven te geven. Naar oordeel van het panel is het programma echter te gecompliceerd om leerlingen direct zelfstandig aan het werk te zetten. De docent zou met een beamer de site klassikaal kunnen doorlopen om te laten zien hoe deze werkt. Het is ook mogelijk om het hele programma klassikaal in plaats van individueel in te zetten, zodat er direct groepsdiscussies kunnen ontstaan. Naast het geven van de eigen mening door ‘ja’, ‘nee’ of ‘weet niet’ aan te klikken heeft iedere leerling de beschikking over een digitaal kladblokje om zijn of haar mening onder woorden te brengen. Om ervoor te zorgen dat leerlingen de kladblokjes serieus invullen is het aan te bevelen dat de docent dit goed stuurt, en dat er eventueel een consequentie (bijvoorbeeld een cijfer) aan wordt verbonden. Ook zouden de kladblokjes door leerlingen gebruikt kunnen worden om een klassendiscussie voor te bereiden. Conclusie Het achterliggende idee van het lespakket is zeker inspirerend. In Nederland zijn we over het algemeen geneigd om klakkeloos in te stemmen met het oordeel van een rechter. Door dit programma worden leerlingen uitgedaagd om na te denken over hun eigen mening, en te kijken of hun gezichtspunt verandert naarmate ze meer informatie aangereikt krijgen. Wijkt hun eindoordeel af van dat van de rechter of de commissie? De veelvoud aan technische en multimediale snufjes die in het programma zijn ingebouwd doet soms af aan de gebruiksvriendelijkheid ervan. Docenten die met het programma willen gaan werken doen er goed aan het van tevoren goed te bestuderen en voor te bereiden, omdat de docentenhandleiding alleen niet genoeg houvast biedt. Een demo van het programma is te bekijken via www.stichtingkleurrijkleren.nl. Via de site kan een abonnement worden afgesloten om 1 of 6 maanden toegang tot het programma te hebben.

Recensie onderwijspanel

De Vrouw Beslist Aletta – Instituut voor Vrouwengeschiedenis (2006) Leeftijdscategorie: 14-18 jaar (klas 3 en bovenbouw) Onderwijsniveau: HAVO/VWO Toepassing: deels klassikaal, deels individueel of in tweetallen Gericht op: kennis, vaardigheden Te gebruiken bij de vakken: geschiedenis Educatieve waarde: Amusementswaarde: Gebruiksvriendelijkheid:

☺☺☺ ☺☺☺ ☺☺

Beschrijving ‘De Vrouw Beslist’ is een lespakket over de Tweede Feministische Golf van Aletta, instituut voor Vrouwengeschiedenis (voormalig IIAV). Het pakket bestaat uit drie onderdelen: een online ganzenbordspel, een verdiepingsonderdeel met opdrachten en een boek voor de docent. Ganzenbord Aan de hand van een online ganzenbordspel maken leerlingen een reis door het leven dat vrouwen veertig jaar geleden leidden, en zien zij zich door middel van kennisvragen en stellingen geconfronteerd met de vragen en keuzes van toen en nu. Het ganzenbord is oorspronkelijk in 1970 ontwikkeld als onderdeel van de nationale actie 'Op de vrouw af', die vrouwen bewust wilde maken van hun beperkte maatschappelijke mogelijkheden. In korte videoboodschappen geven een jongere geschiedenisdocente en een professor die in de jaren zeventig bij de vrouwenbeweging betrokken was toelichting op de antwoorden. De link naar het spel ontbreekt waar je hem zou verwachten: onder het kopje ‘ganzenbord’. Om leerlingen het spel serieus te laten spelen is een goede inleiding door de docent nodig. Het gevaar bestaat dat leerlingen alleen gericht zijn op punten scoren en niet op de inhoud. Het spel is mooi vormgegeven, maar het is aanvankelijk even puzzelen hoe het allemaal in zijn werk gaat (dobbelsteen gooien, pion verzetten en scrollen over afbeeldingen). Spelers blijven vaak eindeloos lang rond de finish hangen. De begeleidende cartoon, een vrouw met blote borsten, okselhaar en een brandende bh - ook als poster bijgeleverd bij bestelling van het boek – kan bij leerlingen tot enige hilariteit leiden. Om de videofragmenten te kunnen volgen is per leerling een koptelefoon benodigd. Verdiepingsonderdeel Naast het spel is er een verdiepingsonderdeel, waarin leerlingen zich door middel van bronnen (historische foto’s, pamfletten en teksten) verdiepen in de verschillende vrouwenbewegingen: de Eerste Feministische Golf, Dolle Mina, Man-Vrouw-Maatschappij en Wij Vrouwen Eisen. De opdrachten bestaan uit 4 pdf-bestanden van 12 tot 16 pagina’s, waarbij veel heen en weer moet worden gescrold. Omdat er geen plek is om antwoorden in te vullen, moeten leerlingen voortdurend switchen van PDF naar Word. Uitgeprint in zwart/wit veranderen de opdrachten in onaantrekkelijke grijze lappen. De meeste opdrachten zijn vrij complex en tijdrovend: maak daarom als docent een selectie. Docentenboek Docenten kunnen kosteloos het bijbehorende boek ‘De Vrouw Beslist’ van Vilan van de Loo (2005) aanvragen, waarin een compleet historisch overzicht wordt geboden van de omvang en invloed van de

Tweede Feministische Golf in Nederland. Het boek is een compacte bundeling van waardevolle bronnen en afbeeldingen, en ontsluit materiaal dat voorheen nauwelijks te vinden was. De docent moet zelf een vertaalslag maken naar leerlingen toe. Aansluiting bij onderwijsnormen Een groot gemis van het lespakket is dat er te weinig een link wordt gelegd naar de huidige maatschappij, wat het voor leerlingen levendiger en boeiender zou maken. Het pakket lijkt meer een uitgave van oudactivistes die nostalgisch terugblikken op succesvolle acties, dan dat het bijdraagt aan het vergroten van het historisch begrip. Onduidelijk blijft waar de verschillende bewegingen uit voortkwamen: deze worden niet in een context geplaatst van ontkerkelijking, de seksuele revolutie en toename van de welvaart. De docent kan dit oplossen door het algemene kader met behulp van het reguliere geschiedenislesboek te behandelen. Zodra hierin de vrouwenbeweging aan de orde komt kan de docent overstappen op het lespakket. De docent kan aanvullende vragen stellen die een brug slaan tussen het verleden, het heden en de toekomst. Wat hebben de feministische golven bereikt en waarin zijn deze nog niet geslaagd? Wat zou er nu volgens de leerlingen nog moeten veranderen? Waar zou een eventuele Derde Golf zich op kunnen richten? Pas door het stellen van deze vragen begon voor de leerlingen in het onderwijspanel het onderwerp meer te leven, en zagen ze in dat emancipatiestrijd niet slechts iets van vroeger is, maar ook nu nog relevant is. Voor leerlingen VMBO-t maakt de geschiedenis van de 20ste eeuw – inclusief de golven - de komende jaren deel uit van het eindexamen. Het is dan ook een gemiste kans dat er geen opdrachten voor het VMBO zijn verschenen. Een VMBO-docent uit het panel heeft zelf enkele bronnenopdrachten omgevormd naar het niveau van zijn leerlingen: het pakket biedt onder meer goede oefenstof om leerlingen met bronnen te laten omgaan. Conclusie Het pakket, en met name het boek, is zeer waardevol omdat het in een niche springt: een dergelijk omvangrijk en compleet historisch overzicht van de vrouwenstrijd in Nederland is nog niet eerder verschenen. Het succes van het materiaal staat of valt echter met de manier waarop de docent de informatie in het boek op een aansprekende manier weet te vertalen naar de leerlingen toe. Het ganzenbord is mooi vormgegeven, maar zal niet bij alle leerlingen aanslaan. Een klassikale inleiding op het thema is aan te bevelen voordat leerlingen aan het werk worden gezet met het spel en de bronnenopdrachten. Het spel en de opdrachten zijn toegankelijk via www.devrouwbeslist.nl. Via die site kan ook het boek kosteloos worden aangevraagd.

Recensie onderwijspanel

Iedereen anders & gelijk Commissie Gelijke Behandeling (2007) Leeftijdscategorie: 15-16 jaar Onderwijsniveau: VMBO en HAVO/VWO Toepassing: deels klassikaal, deels in groepjes / individueel Gericht op: kennis, houding, vaardigheden Te gebruiken bij de vakken: maatschappijleer, creatieve opdrachten (cartoon, strip, rap) evt. bij CKV/kunstvakken Educatieve waarde: Amusementswaarde: Gebruiksvriendelijkheid:

☺☺☺☺ ☺☺☺☺ ☺☺☺☺

Beschrijving Het lespakket ‘Iedereen anders & gelijk’ van de Commissie Gelijke Behandeling heeft tot doel jongeren bewust te maken van normen voor gelijke behandeling en discriminatie. Het programma bestaat uit twee lessen van 50 minuten. De eerste les introduceert het thema discriminatie en ongelijke behandeling. Belangrijke begrippen zoals stereotypen, vooroordelen en discriminatie staan centraal. Ook de gelijkebehandelingswetgeving komt aan de orde. Bij deze les hoort een DVD met filmfragmenten die betrekking hebben op de verschillende discriminatiegronden. Verder is er aandacht voor de wijze waarop leerlingen op discriminatie en ongelijke behandeling kunnen reageren. In de tweede les volgt een verdieping van de leerstof die door de leerlingen wordt uitgewerkt via klassikale of groepsopdrachten. ‘Iedereen anders & gelijk’ bestaat uit een docentenhandleiding, een syllabus, een opdrachtenboek en een DVD. Er is een VMBO-versie en een HAVO/VWO-versie beschikbaar. DVD De filmpjes op de DVD zijn fragmenten uit het NOS-journaal, PREMtime, Eenvandaag en Netwerk, aangevuld met een muziekclip van Ali B. Ze behandelen actuele thema’s als het anti-Marokkaanse deurbeleid van discotheken, homoseksualiteit op school, ‘te oude’ vakkenvullers in de supermarkt, de toegankelijkheid van het openbaar vervoer voor rolstoelers en het vrouwenlidmaatschap bij de SGP. De filmpjes geven veel voer voor klassengesprekken over verschillende uitingsvormen van discriminatie en uitsluiting. Het overzicht van filmpjes zoals dat in de docentenhandleiding is opgenomen komt niet helemaal overeen met de filmpjes die op de DVD worden aangetroffen. Filmpje 7 over seksuele intimidatie bij de politie staat niet op de DVD; in plaats daarvan vinden we een filmpje (fragment 6) over vrouwen die minder salaris krijgen dan mannen. Bij dit filmpje zijn in de handleiding geen vragen opgenomen om een klassendiscussie op te starten. De DVD is gemaakt voor gebruik op de computer en werkt minder goed op een DVD-speler. Opdrachten De opdrachten in de opdrachtenbundels zijn heel divers qua werkvormen, en steeds worden variatietips gegeven om een opdracht aan te passen. Docenten kunnen zo uit het uitgebreide aanbod datgene kiezen wat het beste bij hen en de klassensituatie past. Aan elke van de zes opdrachten kan in principe een hele les worden besteed, zodat het lesprogramma ook kan worden uitgesmeerd over meer dan twee lessen (al is

het iets teveel van het goed om alle opdrachten te doen). In een paar van de opdrachten wordt ingegaan op het spanningsgebied tussen het discriminatieverbod en de vrijheid van meningsuiting: het is jammer dat geen van de filmpjes dit thema behandelt. Het verdient aanbeveling om als docent zowel het VMBO- als het HAVO/VWO-lespakket aan te vragen, omdat de opdrachtbundels verschillende opdrachten bevatten die onderling uitwisselbaar zijn. De opdracht met spotprenten uit de HAVO-VWO-bundel zal bij VMBO-ers ook in de smaak kunnen vallen. De nogal visuele opdracht met verkeersborden uit de HAVO-VWO-versie zou VMBO-leerlingen zelfs meer kunnen aanspreken dan de beoogde doelgroep. Syllabus De syllabus verduidelijkt belangrijke begrippen, vertelt over antidiscriminatiewetgeving en beschrijft de stappen die een slachtoffer of getuige van discriminatie kan ondernemen. Elk hoofdstukje wordt afgesloten met vragen die individueel of klassikaal beantwoord kunnen worden. De syllabus is kleurrijk, helder en voorzien van veel foto’s (van wisselende kwaliteit). Helaas ontvangt de docent hier maar één exemplaar van. Gekopieerd in zwart-wit nodigt deze niet tot lezen uit. De syllabus is te uitgebreid om helemaal klassikaal door te nemen, maar leent zich goed om steekproefsgewijs op terug te vallen bij het bespreken van de opdrachten en filmpjes. Docentenhandleiding De docentenhandleiding werd enthousiast ontvangen door het onderwijspanel. Deze is zeer uitgebreid en uitnodigend - soms zelfs op een prettige manier uitdagend - en bevat praktische en originele tips en suggesties. Conclusie Een aansprekend en actueel lespakket dat kosteloos ter beschikking wordt gesteld door de Commissie Gelijke Behandeling. Door de vele en gevarieerde lessuggesties is het pakket makkelijk aan te passen aan de wensen van de docent en aan de specifieke klassensituatie. De DVD met televisiefragmenten is tevens geschikt om in andere groepen (jongeren of volwassenen) te gebruiken om een gesprek op gang te brengen. Het pakket is te leen bij Art.1 onder code 763.07.03 of gratis aan te vragen via [email protected].