• • • • Maln • • • • • • • • • • • ARR 2009 BWK
Pr
Mediacentrum voor de 0
• • • • • • •
•
• • • • • • •
Main Pr Mediacentrum voor de
Afstudeercommissie: prof. ir. René van Zuuk ir. Ralph Brodrück dr. Jacob Voorthuis
Afstudeerverslag Gerrit Vink, 12 juni 2009
4
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • Voorwoord • • • • • • • • • • • •
Voor u ligt het begeleidend schrijven bij het afstudeerproject "Ma in Press Center, mediacentrum voor de Olympische Spelen Amsterdam 2028". Dit project vormt de afsluiting van mijn opleiding aan de faculteit Architecture, Building and Planning in de richting Architecture and Engineering aan de Technische Universiteit Eindhoven . De opgave is ontstaan nadat vijftien studenten, waaronder ik, onder leiding van René van Zuuk en Ralph Brodrück besloten hebben een visie op te stellen en uit te werken voor een mogelijke Olympische Spelen van Amsterdam 2028. 'Atelier IJ-as' was hiervan het resultaat . Met dit atelier is een masterplan gemaakt voor de Olympische Spelen en een kader gecreëerd voor het definiëren van de individuele opgaven . Het gemaakte ontwerp voor de individuele opgave, het Main Press Center, staat in dit rapport centraal.
In een vijftal hoofdstukken zullen de resultaten van het afstudeertraject besproken worden . Het eerste hoofdstuk beschrijft het gemaakte masterplan voor de Olympische Spelen. Het daaropvolgende hoofdstuk presenteert het ontwerp dat wij gemaakt hebben voor Nieuw Pa mpus, een Olympisch eiland in het Umeer. Hoofdstuk drie beschrijft de opgave van de individuele opdracht, het Ma in Press Center. In Hoofdstuk vier wordt het t heoretisch kader "De herdefinitie van het kantoorgebouw" neergezet. Het vijfde en laatste hoofdstuk presenteert het daadwerkelijke ontwerp voor het mediacentrum voor de Olympische Spelen van Amste rdam 2028. Vee/leesplezier! Gerrit Vink
5
6
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • Samenvatting • • • • • • •
• • •
••
Dit rapport beschrijft en verklaart het gemaakte ontwerp voor het Ma in Press Center. Aanleiding voor de opgave
dat identiteit en ontmoeting de belangrijkste onderdelen vormen van het kantoorgebouw van de eenentwintigste
is de Olympische Spelen van Amsterdam in 2028. Aan de basis van dit verslag staat het stedenbouwkundig plan van Nieuw Pampus, dat onderdeel is van het masterplan Amsterdam IJ-as en tot stand is gekomen in het gelijkna-
eeuw, staan deze twee kernbegrippen centraal in het ontwerp .
mige atelier. Nieuw Pampus is een eiland in het Umeer en is ontworpen als centrum voor de Olympische Spelen van 2028. Het laat zien wat voor ruimtelijke en infrastructurele consequenties het organiseren van de Spelen in Nederland zouden kunnen hebben. Het Ma in Press Center gaat hierin het mediacentrum voor de schrijvende pers vormen en is gelegen aan het Olympisch Plein van Nieuw Pampus. Het mediacentrum zal na de Spelen transformeren in een zakencentrum voor verschillende bedrijven. Omdat uit het theoretisch kader "Herdefinitie van het kantoorgebouw" is gebleken
Het ontwerp heeft naar aanleiding van het masterplan een doosvormig hoofdvolume gekregen. De kernbegrippen van het project 'identiteit ' en 'ontmoeting' hebben ertoe geleid dat het mediacentrum een stapeling van dozen is geworden waarin de identiteit van bedrijven behouden blijft en de ontmoeting aan de binnenzijde geoptimaliseerd wordt. Het stapelen van de dozen om atria en het toepassen van vloervelden hebben ertoe geleid dat er verschil lende grote ruimtes ontstaan in het mediacentrum ontstaan met ieder een eigen sfeer, passende bij de aanliggende voorzieningen .
7
lnhoudsoggave Voorwoord Samenvatting
7
Inleiding
13
Fascinatie
14 14 14
Collectief onderzoek Individueel onderzoek Hl. Olympische Spelen Amsterdam 2028
17
Amsterdam als organisator Spelen met een maatschappelijke bijdrage
17 18 18 18 19 21
Infrastructurele knelpunten Verbinding Amsterdam- Almere Hoogwaardige verbinding Verschillende deelgebieden
Ontwerp Nieuw Pampus
25 25 27
Twee werelden
27
H2. Nieuw Pampus
Een Olympisch Park
8
5
• • • • • • • • • •
• •
• ••
• • • • • • • • • • • • • • •
Verschillende belevingswerelden Knikken van deelgebieden ' Docking' concept Een compacte stad Na de Spelen
30 30 30 30 32
Ma in Press Center
35 35 36 37
H3. Programma MPC Na de Olympische Spelen Van media- naar zakencentrum De kantoorbehoefte
38 41 41 42
H4. Herdefinitie van het kantoorgebouw
45 45 46 47 48 48 48 49 50 50
H3. Main Press Center Centrum voor de media : lBC en MPC International Braadcasting Center
Hoogoplopende leegstand Flexibel bouwen? Naar een kantooromgeving Traditioneel kantoor Bureaulandschap Teamkantoor Flexibel kantoor Een nieuwe fase Het kantoor van de eenentwintigste eeuw
9
Gevolgen voor het Main Press Center
51 51 51 52 52
HS. Ontwerp Main Press Center
ss
Beginsituatie Introductie Concept
Schaalverkleining looproute
55 56 57 57 59 62 63 65 66 69 69 70 70 74 76 76
Vervolg Routing
77
- De verkeersroute - De werkplek - Naar de maximale werkomgeving -Aanwezigheid van voorzieningen
Identiteit Ontmoeting Ontwerp: stapeling van dozen Hart van de media Open ruimtes Introductie vloervelden Interieur naar exterieur Aanlegsteiger Entree lobby Routing
10
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
Serviceplein Conferentieplein Zakenplein Combinatieplein Exterieur Masterplan : 'docking' concept Aanpa ss en van pleinplaten Denkbeeldig kader Uitwerking dozen Fenomenologie van de doos Materialisering Detaillering In elkaar schuiven van vloeren
77 77
Bedrijfslago's
80 81 85 85 85 85 86 86 87 89 89 89
Isometrie
92
Doorsnede
94
Plattegronden
96
Noten
115
Literatuurlijst
116
Websites
117
Afbeeldingen
117
11
•
• • Inleiding • • • • • • • • • • • •
Het organiseren van de Spelen geeft een land de mogelijkheid zich te profileren op het wereldtoneel. Gedurende de voorbereiding en tijdens de Spelen zelf knjgt het organiserende land veel media-aandacht. Daarnaast geven de Olympische Spelen een land de mogelijkheid om infrastructurele problemen aan te pakken en vaaruitstrevende stedenbouwkundige uitbreidingen of vernieuwingen te doen. Amsterdam heeft in het verleden een bid uitgebracht om mee te dingen naar de Olympische Spelen van 1992, maar de timing en het politieke klimaat waren op dat moment ongunstig. Op dit moment is er echter vraag naar nieuwe stadions. De hockeyverenigingen van Amsterdam willen een nieuw stadion en Nederland wil het WK-voetbal van 2018 organiseren, waarvoor een nieuw voetbalstadion nodig is. Amsterdam ontwikkelt zich tot een metropool, met een hoogstedelijk zakencentrum op de Zuidas, veel forenzenverkeer en een grote woon behoefte. In 1928 werden de Olympische Spelen in Amsterdam gehouden. In 2028, honderd jaar later, lijkt de tijd rijp voor een vervolg .
De Olympische Spelen zijn als een alomvattende apotheose. Spelers werken vaak een carrière lang aan hun prestaties om zich te kunnen meten met de top op het hoogst haalbare podium op sportgebied. Een prestatie op de Olympische Spelen geldt als de erkenning op sportgebied. Maar een overwinning op zich is niet rechtvaardigend, het gaat bij de Spelen om het deelnemen aan,
en de ambitie iets moois te bereiken. Dit is niet ee n preoccupatie van een speler an sich maar van een hele natie die geïnvolveerd is. De gemoedelijkheid die daarbij nationaal en internationaal hoogtij viert is imponerend. Voor het organiserend land is het een apotheose in de zin van de ontwikkelingen die er zijn doorstaan, en niet enkel als eindpunt maar ook als start van nieuwe politieke en
13
economische betrekkingen met andere landen door een hernieuwde status van het land.
Fascinatie De Olympische Spelen gaan over samen iets groots doen . De architectuur en stedenbouw zijn daar onlosmakelijk mee verbonden. Als gastland wil je laten zien waartoe je in staat bent. En komen de middelen voor handen om steden te reparen en of te maximaliseren, verveersproblematiek aan te pakken, en innovatieve en prestigieuze bouwprojecten te realiseren. Om hier als architect een bijdrage aan te kunnen leveren lijkt mij fascinerend.
Collectief onderzoek
14
Spelen nog in een behoefte kan voorzien. Daarnaast moet gekeken worden voor welke sporten het beter is in andere steden ondergebracht te worden. Wanneer er een bid op de Olympische Spelen uitgebracht gaat worden is het een vereiste dat het Olympische Comité de noodzaak inziet van Nederland als organisatorisch land. Dit betekent dat duidelijk wordt waarom de Olympische Spelen een positieve bijdrage levert aan stedenbouwkundige toekomstplannen en infrastructurele knelpunten.
Individueel onderzoek Voor het ontwerpen van het mediacentrum is een onderzoek naar het benodigde programma, de gewenste locatie en een geschikte herbestemming noodzakelijk. Daarnaast
Voordat de persoonlijke opgaven uit het project gedestil-
speelt ook de kantooromgeving van de eenentwintigste eeuw een belangrijke rol voor het mediacentrum. Dit
leerd kunnen worden is het belangrijk dat er een eenduidig stedenbouwkundig plan ontstaat. Hiervoor moet
heeft geleidt tot de volgende onderzoeksvraag: " Hoe moet het mediacentrum voor de Olympische Spelen van
onderzocht worden welke stad naar buiten optreedt als
Amsterdam 2028 eruit komen te zien, wanneer het na de
organisator, welke van de benodigde accommodaties er aanwezig zijn in deze stad, welke locaties zich uitstekend
Olympische Spelen transformeert in een zakencentrum voor meerdere bedrijven en identiteit van individuele be-
lenen voor eenupgradenaar Olympische maatstaven en
drijven en ontmoeting tussen werknemers en organisaties
met welke accommodaties de stad ook na de Olympische
de belangrijkste onderdelen vormen van het kantoorge-
bouw van de eenentwintigste eeuw?
• • • • • • • • • • • • • • •
• • •
• • • • • • • •• • • •
15
Olympische Spelen Amsterdam 2028 Masterplan voor de Olympische Spelen Na het sportieve succes van Sydney 2000 en Athene 2004 ontstond een publieke discussie o ver de vraag of Nederland de Olympische en Paralympische Spelen zou willen en kunnen organiseren. Oe reacties hierop liepen sterk uiteen. Omdat uitsluitend één stad zich kandidaat kan stellen en deze kandidatuur door (in ieder geval) het Nationale Olympisch Comité moet worden ondersteund, heeft NOC*NSF het initiatief genomen om nader onderzoek te doen naar de haalbaarheid en het draagvlak van de organisatie van de Olympische Spelen. Het jaartal 2028 werd gekozen enerzijds om aan te geven dat er sprake is van een lange termijn-traject en anderzijds omdat 2028 inspireert en enthousiasmeert; immers 100 jaar eerder werden in Amsterdam de eerste en tot nu enige Olympische Spelen in Nederland georganiseerd.'
In dit hoofdstuk is een beknopte versie van de resultaten van het stedenbouwkundig onderzoek verricht voor de Olympische Spelen Amsterdam 2028 te lezen . Daarnaast beschrijft het de uitgangspunten en ontwerp van het bijbehorende ontwikkelde masterplan. Deze beide onderdelen zijn ontwikkeld door de studenten van het Atelier IJ-as, met als hoofddoel het creëren van een masterplan waaruit iedere student haar eigen opgave kan destilleren . Het volledige onderzoek en bijbehorende masterplan is terug te vinden in de uitgave "Masterplan Olympische Het Olympisch Stadion, 13 november 2007. Vijf sprinttalenten van atletiekvereniging Phanos trainen voor de Olympische Spelen in hun eigen stad. Nog 21 jaar wachten.
Spelen Amsterdam 2028" van Atelier IJ-as.
Amsterdam als organisator Omdat de Olympische Spelen door het International Olympic Committee (IOC) uitsluitend wordt vergeven aan een stad is het een belangrijk gegeven welke stad de Spelen op haar naam zal krijgen. Naast Amsterdam probeert o.a. Rotterdam in aanspraak te komen voor de organisatie. In 'Atelier IJ-as' is besloten dat Amsterdam,
17
als hoofdstad en organisator van de Spelen van 1928 de
Naast deze harde eisen ziet het IOC graag dat een land de
ningen in Almere zullen de druk op de bestaande routes
eer wederom op haar naam zal krijgen. Daarnaast geniet Amsterdam bekendheid over de hele wereld en is Neder-
Olympische Spelen niet alleen als een momentgebonden platform voor topprestaties beschouwt maar dat er ook
verder opvoeren.
land voor een groot deel van de internationale bezoeker niet meer dan een regio van Amsterdam. Naast deze
sprake is van legacy. Legacy houdt in dat de organisatie
Verbinding Amsterdam -Almere
maatschappelijke keuze zijn veel benodigde voorzienin-
tie en een duurzame maatschappelijke bijdrage levert.' Voorbeelden daarvan zijn de revitalisering van een stad
Willen Amsterdam en Almere zich verder ontwikkelen, dan zijn er grote infrastructurele aanpassingen nodig.
of regio (Barcelona 1992), ontsluiting van een regio (Vancouver 2010) of nieuwe toekomstperspectieven voor
Een belangrijk doel dat in alle studies nagestreefd wordt, is een integrale ontwikkeling van de gehele regio. De samenhang tussen beide steden is evident en dient
gen reeds in de regio van Amsterdam gelegen. Schiphol is hiervan een belangrijk voorbeeld. En als laatste kent de regio een aantal accommodaties die zich al op Olympisch niveau bevinden of daar eenvoudig naar te upgraden zijn.
Spelen met een maatschappelijke bijdrage In het Olympic Charter opgesteld door het IOC staan de harde eisen die gesteld worden voor het organiseren van
de jeugd (Londen 2012). Voor de Spelen van Amsterdam 2028 wil 'Atelier IJ-as' de infrastructurele problemen die er zijn tussen Amsterdam en zijn forenzenstad Almere aanpakken.
Infrastructureel knelpunt
verder uitgebreid te worden. Echter, deze samenhang bevindt zich nu slechts op het mentale vlak; fysiek zijn beide steden nog onvoldoende met elkaar verbonden. Het bestaande netwerk heeft nu al te weinig capacite it en met de voorziene ontwikkelingen zal de vraag explosief stijgen . Het is onwaarschijnlijk dat alleen een vergroting
Op dit moment vormt de Hollandse brug over het Gooi-
van de capaciteit van het bestaande netwerk voldoende
meer de enige verbinding tussen Amsterdam en Almere, zowel voor het spoor als voor de snelweg. Deze route
routes aangelegd moeten worden, waarbij ook nieuwe
wedstrijdaccomodaties, een Olympisch Dorp, adequate
heeft dagelijks een grote stroom forenzen te verwerken
vormen van vervoer beschouwd dienen te worden. Een
mediavoorzieningen en voldoende hotels voor de grote schare Spelers, gasten, media en supporters. Daarnaast moet een land zich als sportland manifesteren 2
en heeft daar nu al een te kleine capaciteit voor; de knooppunten Muiderberg en Diemen komen regelmatig terug bij de dagelijkse filemeldingen. Toekomstige ontwik-
nieuwe verbinding moet de twee steden op een logische en efficiënte manier verbinden en zal voldoende afstand moeten hebben van de huidige verbind ing over
kelingen zoals de Zuid as en het grote aantal nieuwe wo-
de Hollandse brug, om als volwaardige variant te kunnen
de Olympische Spelen. Het IOC eist compacte Spelen met een adequate infrastructuur, geschiktetrainings-en
18
van dit evenement onderdeel is van een hogere ambi-
is voor deze groeiende vraag. Dit betekent dat er nieuwe
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • •
• •
• • • •
dienen . Een mogelijke route door het IJmeer, zoals voorgesteld door het Teun Koolhaas met zijn Atelier Umeer•, biedt in dit opzicht veel mogelijkheden . De twee nog te ontwikkelen woongebieden Uburg en Almere Pampus kunnen door het plan met elkaar en met de regio worden verbonden. De lijn loopt ook langs de Zuidasen Schiphol, zodat ook deze gebieden een goede ontsluiting binnen de regio krijgen . Door uit te gaan van hoogwaardig openbaar vervoer, kan de lijn het autoverkeer ontmoedigen en zodoende de AG ontla sten .
Hoogwaardige verbinding De Olympische Spelen kunnen een impuls geven aan deze ontwikkelingen. Bij het organiseren van de Spelen is het infrastructurele aspect van groot belang. In aanloop naar de Spelen zullen grote bouwwerken worden uitgevoerd en tijdens de Spelen moeten grote aantallen personen en goederen efficiënt vervoerd kunnen worden . De Spelen zijn zodoende een extra aanleiding voor de grote infrastructurele ontwikkelingen in de regio Amsterdam- Al mere en kunnen een breder draagvlak creëren. De nadruk moet op de 'lijn' te komen liggen, het is het verbindende element en uithangbord voor de Olympische Spelen in
19
Nederland. Atelier IJ-as heeft daarom gekozen voor een magneetzweefbaan, vanwege de allure, maar ook va nwege zijn capaciteit, gebruiksvriendelijkheid, duurzaamheid en snelle beschikbaarheid.
Verschillende deelgebieden Met het concept van de lijn Amsterdam-Almere wordt al snel duidelijk dat er voor de Olympische Spelen een aantal concentratiepunten moeten ontstaan. Zo is er het Amsterdamse bos met hockeyvelden en de "Bosbaan" (een roeibaan ). Deze locatie zou uitermate geschikt zij n voor een upgrade tot een Olympisch Hockeystadion en Olympisch Roeibaan . Deze functies bevinden zich samen met het oude Olympische Stadion en de Sporthallen Zuid op een as loodrecht op de Amsterdam -Almere lijn . Het concept van de sport-as vinden we terug in de bestaande plannen van de gemeente Amsterdam voor dit gebied.5 Een tweede as loodrecht op de lijn bevindt zich in Almere. Hier worden het Regattacent rum, aan het IJ meer, en het Hippisch centrum gesitueerd. Daarnaast bevinden zich aan deze as een t opsporthal, een accommodatie voor beachvolleybal en de schietbaan. Deze tweede as ligt in
Transrapid op de testbaan in Lathen
21
'9 Alkmaar
J A27 Alme
• • • • • • • • • • • • • • •
de uitbreidingswijk Almere Pampus en wordt ontsloten door een station dat zich op het kruispunt van deze as met de Amsterdam-Almere lijn bevindt. In dit concentratiepunt bevindt zich tevens een Olympisch Hotel.
beiden de mogelijkheid om te profiteren van de Spelen en worden tevens ook de lasten verdeeld. De verschillende sportstadions en -hallen zijn zo geplaatst dat ze een toekomst hebben in het gebied waar zij gebouwd worden .
De grootste accommodaties voor de Olympische Spelen kunnen echter niet worden ingepast in een van deze twee gebieden, zodat het noodzakelijk is om een derde zwaartepunt te creëren op de lijn. Onder andere het Olympisch Stadion, het zwemstadion en het tenni sstadion zullen in dit nieuw te ontwikkelen gebied gesitueerd worden. Daarnaast krijgen ook het Olympisch Dorp en het Mediacentrum hier een plek. De genoemde functies vormen samen het belangrijkste station op de Amsterdam-Almere lijn: het Olympisch Park . Dit park bevindt zich in het IJ meer ter hoogte van het eiland Pampus, waardoor er een duidelijk afgesloten en autonoom gebied gevormd wordt. Dit heeft onder andere als voordeel dat het eenvoudig te beveiligen is . Daarnaast zorgt de locatie van dit park in het midden van het IJmeer ervoor dat het gebied een eigen karakter krijgt zonder dat het deel van één stad wordt of juist een commune vormt binnen een bepaalde wijk . Door de spreiding van de zwaartepunten van de Olympische Spelen over de lijn krijgen Amsterdam en Almere
Tracé Schiphol -Almere met deel ebieden
23
Nieuw Pamous Eiland in het IJmeer Een mooie verwijzing naar de gouden periode ten tijde dat de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie de wereldzeeën bevoeren. Ter plekke van waar nu het eiland Pampus ligt moesten de zware volgeladen schepen vaak lange tijd wachten totdat het tij hoog genoeg was om het laatste stukje naar Amsterdam te volbrengen. In die periode ontstonden ook de koloniale nederzettingen zoals Nieuw Amsterdam, het huidige New York. Tegelijkertijd geeft de naam Nieuw Pampus te kennen dat het hier een geheel nieuw stadsdeel betreft, gesticht vanuit het niets.
In dit hoofdstuk wordt het ontwerp van Nieuw Pampus gemaakt door Atelier IJ-as aan de hand van tekst en afbeeldingen verklaart en omschreven . De volledige versie is wederom te vinden in de uitgave "Masterplan Olympische Spelen Amsterdam 2028" van Atelier IJ-as.
Een Olympisch Park Op sportief gebied vormt het Olympisch Park de kern van de Olympische Spelen. Hier zijn op een relatief klein opHet forteiland Pampus. Ten tijde van de VOCmissies de laatste tussenstop voor het arriveren in de thuishaven Amsterdam, gedurende de Olympische Spelen de naastgelegen gerespecteerde kleine broer van het Olympisch Park.
pervlak de belangrijkste functies van de Spelen samengebracht. Zo bestaat het Olympisch Park doorgaans uit het merendeel van de sportaccommodaties, waaronder natuurlijk het Olympisch Stadion. Naast deze sportlocaties ligt ook het Olympisch Dorp met al zijn voorzieningen in het park. Functies voor media, sponsoren en toeschouwers worden doorgaans ook in dit gebied geplaatst. Het Olympisch Park is dan ook duidelijk het 'hart' van de Olympische Spelen . Het Olympisch Park wordt een eiland in het IJmeer, vlakbij het forteiland Pampus.
25
• • • • • • • • • • • • • • •
Ontwerp Nieuw Pampus Door middel van een tunnel wordt Nieuw Pampus verbonden met de tweede fase van Uburg en Almere Pampus. Het eiland fungeert als een enclave; het zal een op zichzelf staand stadsdeel van Amsterdam worden. De drager van het gehele masterplan, met name in het Olympisch Park, is de infrastructuur. De keuze voor bepaalde verveerssystemen en de vormgeving daarvan hebben immers grote ruimtelijke consequenties. Dit gegeven wordt uitgebuit door het Olympisch Park vorm te geven aan de hand van de aanwezige infrastructuur: Onder het eiland, waarop het Olympisch Park zich bevindt, loopt een tunnel waarin een magneetzweefbaan, een metro en een autoweg zijn ondergebracht. Deze hoogwaardige verveerssystemen kunnen zeer efficiënt de gebruikers en bezoekers van en naar het eiland transporteren . Ter plaatse van het station is de aanwezigheid van de magneetzweefbaan en de metro te ervaren . Het autoverkeer- ondergeschikt aan het openbaar vervoer- blijft ondergronds. De magneetzweefbaan
Eerste schetsontwerp Nieuw Pampus
wordt deels overdekt door een voetgangersdek, dat als openbare ruimte geldt. De diverse accommodaties worden rondom deze centrale ruimte gesitueerd, zodat zij als verbindend element van het Olympisch Park zal gelden. Het plan is een eiland dat is vormgegeven als een pier. In het centrum van het park wordt een station voor de magneetzweefbaan gesitueerd. Het eiland kenmerkt zich door een sterke lineaire structuur, welke vanuit het station, logistiek gezien, centraal is opgebouwd.
Twee werelden Nieuw Pampus bestaat uit twee delen: een recreatief en op sport gericht deel met grootschalige functies en een residentieel deel. Deze delen worden tijdens de Olympische Spelen respectievelijk het Olympisch Park en het Olympisch Dorp. Het Olympisch Stadion vormt hierin de afsluiting van het eiland vanaf Amsterdam en de kop vanaf de zijde van Almere. Het stadion is hierdoor van verre herkenbaar als symbool voor de Olympische Spelen. Tussen het Olympisch Stadion en het residentiële deel liggen de voorzieningen voor tennis en zwemmen en het
mediacentrum. Na de Spelen zullen deze functies een 'leisure' of ' business' -status krijgen en zullen zij, aangevuld met andere faciliteiten, ervoor zorgen dat dit deel van het eiland niet alleen gaat functioneren op regionaal niveau, maa r ook op nationaal en internationaal niveau . Het woondeel heeft veel verschillende woontypologieën, variërend van grootstedelijke woongebouwen tot kleinschalige woonvilla's dicht op het water en loopt dus, net als het totaalplan, van een hoogstedelijke deel met een stedelijke uitstraling, naar een laagstedelijk deel met een dorps uiterlijk. Dit geeft de atleten en de media een blik op Nederland . Na de Spelen biedt dit deel de bewoners een scala aan comfortabele en unieke woonsferen en zal het dus een vernieuwende stadsuitbreiding van Amsterdam worden . Het karakter van het residentiële deel zal meer op buurt- en wijkniveau functioneren . Doo r deze scheiding aan te brengen in het woon- en recreatiedeel van Nieuw Pampus wordt volda an aan de strenge veiligheidsei sen die gelden voor het Olympisch Dorp tijdens de Spelen en o ntstaat er een aangenaam woonklimaat voor de toekomstige bewoners.
27
• • • • • •
Verschillende belevingswerelden
bare ruimte hier een meer directe relatie met het water.
die een bocht in de magneetzweefbaan mag hebben, aan-
Tijdens de Spelen is dit gebied niet direct verbonden met de openbare ruimte die door bezoekers wordt gebruikt.
gezien deze maatgevend is. Door de knik die het eiland maakt ligt deze in een kromm ing waardoor het Pampus
De ruimtelijke configuratie van het eiland is typologisch
als het ware omarmt, weliswaa r op gepaste afstand .
geordend. Vanuit Amsterdams perspectief begint het
Ook de openbare ruimte kent diverse karakters. Het voetgangersdek wordt verdeeld over verschillende
eiland laag en loopt, verdeeld over vier gebieden, naar het westen toe steeds meer op totdat het zijn maximale
'Docking' concept
gebieden die van elkaar verschillen in schaal en sfeer. De belangrijkste eigenschap van de openbare
hoogte zal bereiken ter plaatse van het Olympisch Stadion. De vier gebieden herbergen elk die typologieën die
Het stedenbouwkundige uiterlijk van de nieuwe stad is ontworpen aan de hand van een 'docking' concept. De
ruimte is dat tijdens de Spelen de atleten en de
horen bij de gestelde bouwhoogten . Hierdoor t ransfor-
centrale openbare as van het eiland doet dienst als een
bezoekers van elkaar gescheiden kunnen blijven.
meert het eiland in de lengte richting niet alleen van laag
steiger of kade waar de gebouwen als schepen aanmeren.
Toeschouwers, zowel tijdens als na de Spelen,
naar hoog, maar ook van klein naar groot, van fijnmazig
leder bouwblok fungeert zo als een pier die met één zijde
gebruiken slechts dat deel van de openbare ruimte,
naar grof, van zacht naar hard.
grenst aan de centrale as . Door dit concept ontstaa n er
dat de stadions met het station verbindt. In dit gebied wordt de openbare ruimte begrensd door grote sportcomplexen. Aangezien het daarnaast grote aantallen mensen zal moeten herbergen, is het grootschalig van opzet.
Knikken van deeelgebieden Om de eigen karakters van elk gebied vanuit de centrale openbare as niet meteen prijs te geven zijn de verschillende delen ten opzichte van elkaar verdraaid. Hierdoor
30
tussen de bouwblokken recreatieve gebieden met water, groen of pleinen. Het openbare leven wordt op deze manier in het eiland 'getrokken'.
Een compacte stad
Ter plaatse van het Olympisch Dorp heeft de openbare ruimte een heel ander karakter en vormt zij een boulevard die de woningen met elkaar verbindt.
is vanuit ieder gebied maar een deel van het aangren zende deel te zien . De unieke sfeer van iedere buurt blijft zodoende behouden en iedere bewoner van het eiland
Er wordt compact gebouwd. Qua dichtheid lijkt het eiland straks op de oude stad. Er is niet, zoals je in veel nieuwbouwwijken ziet, ruimte ingetekend voor woninge n m et
Het is hier kleinschaliger en meer beschut door
kan zijn plek vinden op het eiland. De kromming die zo in
tuintjes. Het is dure grond, want er moet eerst een eiland
omliggende bebouwing. Daarnaast kent de open-
het gebied ontstaat is gebaseerd op de maximale radius
worden gecreëerd, en daaromheen weer dijken en water-
Ontwerp Nieuw Pampus
• • • • • • • • • • • • • • •
keringen. Ruimte is er aan de randen van het eiland met uitzicht over het water. Binnen het eiland zelf is er in de toekomst sprake van stedelijke dichtheid. Veel compacte gebouwen met vier, vijf, tien of twintig verdiepingen. Onder de bouwblokken bevinden zich geen parkeergarages. Het parkeren is ondergronds ondergebracht in de centrale as. Een integraal parkeersysteem moet ervoor zorgen dat de auto's zeer efficiënt kunnen worden opgeslagen zonder een lange wachttijd en zonder lange files.
Na de Spelen Wanneer de Olympische Spelen voorbij zijn moet Nieuw Pampus functioneren als een zelfstandig stadsdeel van Amsterdam. Publieke functies zoals supermarkten, cafés en scholen moeten worden toegevoegd, zowel ter plaatse van het recreatieve deel als het residentiële deel, inbreiden dus. Het is erg belangrijk dat de openbare voorzieningen in dit laatste deel niet alleen worden geaccommodeerd aan de centrale as, maar tevens ook worden geïntegreerd in de verschillende woonblokken . Op deze manier wordt voorkomen dat het openbare leven zich alleen maar voltrekt op de centrale boulevard met als
32
• • • • • • • • • • • • • • •
• •• • • • • • • • • • • • •
gevolg dat de bouwblokken afgesloten gemeenschappen worden met erg stille en doodse gebieden. Het binnenhalen van het openbare leven in de woonblokken wordt nog meer kracht bijgezet door middel van het creëren van secundaire loop- en fietsroutes die verbindingen vormen tussen de verschillende blokken .
33
• •
• •• Main Press Center Mediacentrum voor de Olympische Spelen
Wanneer in 2028 de Olympische Spelen naar Amsterdam kamen, zal onze hoofdstad gedurende zeventien hele dagen het middelpunt van de wereld vormen. De Olympische Spelen intrigeert. Supporters en geïnteresseerden van over de gehele wereld zullen de geweldige maar aak minder bijzondere prestaties van de 12.000 atleten, uit de meer dan 200 uiteenlopende landen, op de voet willen volgen. Met een cumulatief kijkersaantal van meer dan 2,5 miljard mensen is een goede registratie van het grootstemega-sportevenement ter wereld van buitengewoon belang. Het Mediacentrum speelt hierin een onmiskenbare rol.
Hoofdstuk 3 omschrijft de opgave die gedestilleerd is uit het masterplan; het Ma in Press Center. Daarnaast wordt er beschreven waarom er juist gekozen is voor het ontwerpen van het mediacentrum voor de schrijvende pers, wat de gewenste bouwlocatie van het Ma in Press Center zal zijn en wat het programma van dit gebouw zal omvatten voor de Olympische Spelen van 2028 te Amsterd am.
Centrum voor de media: lBC en MPC Tal van faciliteiten zijn er nodig om de Olympische Spelen te organiseren, reeds bestaande, maar vooral ook nieuwe accommodaties. Een zeer belangrijke daarvan is het mediacentrum, dat plaats moeten bieden aan 21.600 journalisten werkzaam voor de media; waarvan 16.000 werkzaam
Satellietschotels staan gereed om van over de gehele wereld verslaglegging van de Olympische Spelen te kunnen doen.
35
voor radio en televisie en 5600 voor kranten en bladen. De twee hoofdgebruikers van het mediacentrum, de audiovisuele- en schrijvende pers, worden door het IOC gezien als zelfstandig opererende afdelingen. En als eis voor de Olympische Spelen geldt dat beide onderdelen een eigen huisvesting krijgen. Met als thuisbasis voo r de audiovisuele pers het International Braadcasting Center (lBC) en de schrijvende pers het Ma in Press Center (MPC).
International Braadcasting Center Het lBC wordt, net als in de plannen van de gemeente Amsterdam, gesitueerd in het stadsdeel Oost-Watergraafsmeer.6 Reden hiervoor is de aanwezigheid van Europa's grootste internet-hub indit stadsdeel, waardoor er voldoende snelheid en capaciteit aanwezig is voor de verzendi ng van de enorme hoeveelheden audiovisueel materiaal. Daarnaast is deze locatie in de toekomstp lan nen van de gemeente Amsterdam ingedeeld als beurzenen congrescentrum om de internationale zakenwereld te ontvangen. De nieuwe Amsterdam RAl staat op deze locatie gepland, en de Olympische Spelen zouden een ideale mogelijkheid zijn om deze in combinatie met het Olympisch park
36
International Braadcasting Center te kunnen realiseren.
• •• • • • • • • • • • • • •
• • •
Main Press Center
•
Het MPC moet zich volgens het Olympic Charter van het
• • •• • • • • • • •
IOC in de nabije omgeving van het Olympisch Stadion bevinden. Het masterplan Olympische Spelen Amsterdam 2028, waarin de bouwvolumes van klein naar groot en van laag naar hoog elkaar opvolgen, heeft ertoe geleid dat het MPC direct naast het Olympisch Stadion komt te liggen . Als operatief centrum voor de schrijvende pers biedt het plaats aan 5.600 verslaggevers en fotografen . Daarnaast is het MPC de werkplek van het Internationaal Olympischen organiserend Comité en het Venue Operation Centre. De grote persconferenties zullen in het MPC gehouden worden, en ook toegankelijk zijn voor de audiovisuele pers. De ontwerpopgave zal zich richten op het MPC, omdat het programma minder groot en gevarieerder is en bovendien gelegen is op het door Atelier IJ-as ontworpen Olympisch Eiland; Nieuw Pampus. Olympisch park
37
I I I I I I I I I I I I I I I I I I I l1î I I I I I
• 1..
lii r-
•.
I
Programma MPC
Media Centre 6000m2
De grootschaligheid van het MPC wordt zichtbaar wan-
1'111
neer deze wordt vergeleken met het MPC voor de Olympi-
is een programma voor het MPC van Amsterdam 2028
•..
opgesteld . De benodigde oppervlakte die daaruit voortgekomen is bedraagt voor het MPC te Amsterdam ongeveer
:...
sche Spelen van Beijing 2008 (60.000m2) en London 2012 (45.000m2). Aan de hand van deze twee voorbeelden
1-
..
'1111111
45.000m2 bruto. Dit komt overeen met de totale oppervlakte van 9 voetbalvelden en een gebouw ter grootte van tweemaal Vertigo.
~-L...,
Vehlcle
Rental Space 500m2
I-
Actess
Het hiernaast weergegeven schema bevat het specifieke programma met bijbehorende aantallen vierkante meters voor het MPC voor de Olympische Spelen van Amsterdam
IrI-
II-
Plant Room 750m2
Transformer Room 900m2
M :!
f-
200m2
I I
11
11
2028.
~
T
-I
rIt-
Kodak lma&e Centre 2500m2 100 werkplekken
I!-f-
=
11
!--
38
Programma MPC
IKE lid er
I
I
I
~Ro
•
LOIIStlcs Loadins Doek & Storaae/lrea 1700m2
I-
I
•
T
I• r1.. .,
I I
I IM t ., I _I I 11
..-
I I L JJ J I
vl~~
••-
•
f- f-
·..
........,
!..
r-
•-
f- f-
.
_......
~'-:
-
- -
.. .
r-
•
-
-
.-
~
•
I I I I I I I I I I I I I
f- ff- ff- f-
f- f-
f- ff- f-
f- f-
It-
I-
rI-
tt-
-•
f- ff- f-
Vet1ue Oppera!IQn Certtre 2200m2
j--
f- f-
"-_...
Se~urily
~"*" llllllllit
Room 3001112
ff-
~
~
l
t~
~
u
.--L-
!Aam. f-
~ UUl1
r-
t-
-
~-~
700m2
•-•
:J ~
~
- ,_~, -
-
~
~el lst! · v ~re lel 'in
_Ll I
I
I
I
•
Staff""Br!!ak Area
800m2
r-
I
f- ff- f-
I
-
... ~~
~
I
.. I.
I I
PreuChlers Olfite &Opp Common Area
nliJ !rohd
l
.....
~
l_l
11
I
~
t-+t-t-
~e1
Hpg ~!_ ~gg ~ ~ te!!' ~ rg ~n
l
I I
-
- .· rr-
•.,
~l
~
_..,.
I
I I I I I I
I
f- ff- f-
I I I I
I I
I I
I I
bijdrage leveren en teven s een gunstig economisch en
Na de Olympische Spelen
sociaal effect hebben voor de stad en het land. 7
Vanaf een maand voor de Olympische Spelen kunnen verslaggevers en fotografen hun intrede doen in het Main Press Center. Gedurende de Olympische Spelen zal er in het MPC vierentwintig uur per dag hard gewerkt worden
In het masterplan wordt het Olympisch Plein van Nieuw Pampus door de goede bereikbaarheid vanuit Amst erdam en Almere met onder andere de snelle magneetzweefbaan en de aantrekkingskracht van de Olympische Spelen
om de snel opvolgende deadlines, afkomstig uit alle delen van de wereld, te kunnen halen . Zeventien dagen lang zullen spanning, vreugde, verdriet en vermoeidheid hoogtij vieren in het gebouw. Maar hoe droevig het ook zal zijn, zullen zij, de allereerste gebruikers, hem na twee maanden weer verlaten om over te gaan op de dagelijkse gang van zaken.
gezien als een economische motor van Amsterdam. Op kleinere schaal zou het net als de luidas kunne n fu ngeren
Hoewel je bij de prestigieuze gebouwen voor de Olympische Spelen kunt spreken over een afschrijving van twee maanden, omdat ze dan theoretisch gezien hun geld al opgebracht hebben, is een functionele bestemming na de Olympische Spelen van groot belang. Dit wordt door de IOC de ' legacy' genoemd. De Spelen zijn een tijdelijke aangelegenheid, maar geen doel op zich . Zij moeten een onderdeel vormen van een hogere ambitie. Er moet nagestreefd worden dat zij een maatschappelijke, structurele
Usain Bolt poseert voor de aanwezige pers
als zakendistrict van Amsterdam. Bovendien zou het door de prominente ligging en de allure van de omgeving en bebouwing een aantrekkingskracht hebben op diverse nationale en internationale bedrijven.
Van media · naar zakencentrum Diverse voorzieningen in het MPC zijn door hun mu ltifuncti onele karakter geschikt voor uiteenlopende doeleinden en geven daarmee een meerwaarde aan het gebouw. Omdat ze afwisselend gebruikt kunnen worden en aantrekkelijk zijn voor diverse partijen, wil ik het gebouw, wanneer het na de Olympische Spelen zijn oorspronkelijke functie verliest, meerdere gebruikers geven. Zo zijn de conferentiezalen op regionaal niveau te gebruiken als
41
filmzaal of theater. Voor bedrijven kunnen ze gebruikt worden voor lezingen en presentaties. Het café met terras en het restaurantgedeelte kan gebruikt worden door werknemers van een bedrijf maar ook voorzien in een regionale vraag van toeristen en buurtbewoners die graag iets willen eten of drinken aan het Olympische Plein .
De kantoorbehoefte De gemeente Amsterdam onderstreept de wen s om het MPC na de Olympische Spelen te verhuren aan meerdere
Door het IOC worden er bovendien winkels zoals apo-
kleinere bedrijven dan aan één enkel groot bedrijf. Kan-
theek, supermarkt, elektronicawinkel en bank verwacht in het MPC. Deze kunnen na de Olympische Spelen voorzien
toorpanden zijn er momenteel voldoende in de gemeente maar de benodigde kantoorruimte voor kleinere bedrij-
in de behoefte van interne gebruikers en bezoekers van
ven laat te wensen over. Het tekort hieraan is te zien aan
het Mediacentrum. Om het gebouw ook in de behoefte van buitenaf te kunnen voorzien moet het erg toeganke-
meerdere succesvolle locaties waar verschillende bedrijven huisvesten. Zoals Post CS, gelegen nabij het centraal
lijk zijn, en de voorzieningen goed bereikbaar.
station, deed in zijn laatste fase.
De veelzijdigheid van de voorzieningen in het Mediacen-
Gedurende de Olympische Spelen zal er onderscheid
trum, het grote aantal vierkante meters kantoorruimte
gemaakt worden tussen twee verschillende soorten
en de toegankelijkheid voor bezoekers hebben ervoor gezorgd dat ik het Mediacentrum na de Olympische Spelen
werkplekken. Er zullen werkplekken aanwezig zijn voor algemeen gebruik, waar verslaggevers en fotografen hun
wil transformeren in een zakencentrum voor meerdere
eigen werkplek mogen uitzoeken. Daarnaast komen er ook kantoorruimtes die verhuurd worden aan verschil-
bedrijven . De conferentiezalen zijn voor meerdere gebrui-
42
om van het zakencentrum een gewilde accommodatie te maken .
kers aantrekkelijk maar ze zijn te groot en teveel voor het
lende grotere organisaties. Door de verschillende kantoor-
gebruik van één enkel bedrijf. De bereikbaarheid en de
ruimtes na de Olympische Spelen wederom aan meerdere
allure van de locatie zullen daarnaast een bijdrage leveren
partijen te verhuren sluit de programmatische indeling,
van tijdens en na de Olympische Spelen, bijna naadloos aan.
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • •
• •• • • • • • • •
43
Herdefinitie van het kantoorgebouw Theoretisch kader Lopend door de stad, langs de plekken waar bedrijvigheid haagtij maet vieren heerst een ongemakkelijke stilte. De bebouwing die ooit het hart van een zakendistrict zou moeten vormen kan beter gekenmerkt worden door een opvallende verlatenheid. Hier en daar een kantoorpand waarvan het leeuwendeel van de verdiepingen gevuld is met medewerkers die hun dagelijkse beroep willen uitvoeren. In andere gevallen (meestal recent opgeleverde) kantoorpanden waarvan de gevels opgesierd worden met grote plakkaten met even zo weerzinwekkende getallen verhuurbare oppervlakten. De kwaliteit die verborgen is onder de omhulsels wordt ten nimmer onder stoelen of banken geschoven maar of deze kantoorgebouwen ooit nog kunnen voorzien in de behoefte waarvoor ze gebouwd zijn valt te betwijfelen.
Hoofdstuk vier bevat het theoretische kader waarin een belangrijke onderzoeksvraag voor het ontwerp van het Ma in Press Center aan bod komt: "Hoe moet het werklandschap van de eenentwintigste eeuw eruit komen te zien, en hoe kan het Main Press Center hier een passend antwoord op zijn?". Aan de hand van literatuuronderzoek en eigen bevindingen wordt een brede context gecreëerd om een gedegen en onderbouwd antwoord gegeven op deze onderzoeksvraag. Een scene uit de film The Apartment (1 960) waarin Bud Baxter met zijn 30.000 collega's werkt voor een verzekeringsmaatschappij. Het open kantoor ingericht volgens de uitgangspunten van Henry Ford lij'kt volledig gericht op de productiviteit van de werknemer.
Hoogoplopende leegstand De explosieve groei van de kantorenmarkt is het resultaat van de economische hausse aan het eind van de jaren negentig. Na de neergang van de economie, die rond 2000 volgde, waren echter nog veel vierkante meters in aanbouw en liep de leegstand in sneltreinvaart op. In Amsterdam stond begin 2006 18,5% van de beschikbare kantoorruimte leeg 8 En dit percentage is sindsdien, zij
45
het minimaal, alleen nog maar toegenomen• Volgens prognoses van de economische ontwikkeling voor Amsterdam, gebaseerd op de landelijke groeiscenario's van het Centraal Planbureau (CPB) is de omvang van de huidige
In dit hoofdstuk probeer ik antwoord te vinden op de
Flexibel bouwen?
vraag hoe het werklandschap van de eenentwintigste eeuw eruit moet komen te zien, en hoe het Ma in Press Center hier het passende antwoord op kan zijn.
leegstand rekentechnisch genoeg om te voldoen aan
Om herhaling van deze situatie te voorkomen advise-
de vraag in de komende tien jaar, zelfs als er geen enkel kantoor meer bij zou komen. 10 Echter nieuwe kantoor-
ren overheid en gemeenten om zo flexibel mogelijk te bouwen. Daardoor kunnen gebouwen gebru ikt worden
ruimte blijft altijd wenselijk om aan de vraag naar nieuwe
voor verschillende doeleinden, waardoor een leegstand
hoogwaardige kantoorgebouwen te kunnen voldoen.
niet meer nodig hoeft te zijn! Maar is het niet juist zo dat wanneer gebouwen ontworpen worden met een zo groot mogelijke flexibiliteit, en invulling een kwestie van
Met de vraag wat te doen met de hoogoplopende leeg-
46
laten blijken snel aan marktwaarde te verliezen.
stand worden door gemeenten en betrokkenen wanho-
vraag en aanbod is, dat er per definitie een middelmatig
pige pogingen geïnitieerd om het tij te keren. Mogelijke herbestemmingen voeren daarbij de boventoon. Dit ook
gebouw ontstaat?
omdat ongeveer 40% van de langdurige leegstaande kantoorgebouwen in Amsterdam gebouwd is na 2000, en
Uit een overzicht dat Max Risselada gemaakt heeft van de meest besproken gebouwen van de vorige eeuw blijkt
in veel gevallen nog desperaat op zoek naar een eerste
dat de hoogtepunten uit de geschiedenis van de kan-
huurder. 11 De economische groei die wij ondervonden
toorbouw nagenoeg zonder uitzondering zijn gemaakt
voor 2000 legitimeerde het om kantoren te realiseren
voor een opdrachtgever die zelf ook de gebruiker was.12
voor nog onbekende gebruikers wat vaak leidde tot ge-
Lopen we, wanneer we onze kantoorgebouwen maximale
nerieke gebouwen. Meestal volgens het principe van het traditionele 5,40 meter brede verhuurkantoor, gekenmerkt door een middengang met aan weerszijden hiervan
flexibiliteit willen meegeven, niet het gevaar in dezelfde valkuilen te belanden en onze hedendaagse kantoren een zelfde lot toe te delen als de generieke stroming van de
kantoren, opgenomen in schijfbouw. Deze hebben echter
laatste jaren?
• • • • • • • • • • •• • •
•
• • • • • • • • • • • • • • •
Kantoorgebouw van de 21 e eeuw Vervolg theoretisch kader Het beschrijven van het werklandschap van de eenentwintigste eeuw is een hachelijke zaak. Variatie in de manier van werken zal altijd blijven bestaan en voor het schetsen van ons toekomstige werklandschap kunnen we enkel kijken naar ontwikkeling die recent en minder recent in gang gezet zijn. " We drive into the future using only our rear-view mirror'; aldus de Amerikaanse filosoof Morsehall McLuhan. Toch kunnen we aan de hand van de ontwikkelingen die in beweging gezet zijn een realistisch kader neerzetten voor het werklandschap van de eenentwintigste eeuw. Daarom zal ik eerst een korte beschrijving geven van wat we in onze "rear-view mirror" hebben kunnen zien om vervolgens mijn visie over het kantoor van de eenentwintigste eeuw te kunnen geven .
arbeidsprocessen ontstond onder andere de vraag
Naar een kantooromgeving
naar meer administratief werk en de behoefte aan een geschikte omgeving voor deze bezigheid . De omgeving
De veranderingen va n een agrarische naar een industriële
kant oor, afkomstig van het Franse woord 'com pter' (reke-
maatschappij in de negentiende eeuw leidde tot een verschuiving in de werksituatie. De arbeid die tot die tijd was gemengd met de huiselijke omgeving, werd onttrokken
nen), staat symbool voor 'de plek waar wordt gerekend'.'' Nu is de aanduiding ' kantoor' een breed begrip, het kent sterk uiteenlopende type n en heeft door de jaren heen
aan de thuissituatie. Hiermee werd een periode ingeluid
diverse ontwikkelingen meegemaakt. Deze hebben een
waarin werken en wonen twee gescheiden fenomenen
hele serie typologische en architectonische verschuivin -
zijn. Door de opkomende grootschalig georganiseerde
gen teweeg gebracht.
47
Traditionele kantoor Als basis van de kantoorinrichting worden het cellenkantoor en open kantoor gezien .14 In verschijning elkaars tegenpolen, maar in hiërarchie sterk aan elkaar verwant. Het cellenkantoor is opgebouwd uit kleine eenheden,
het cellen kantoor. Deze overwegend lage kantoorgebou wen werden gekarakteriseerd door grote open werkvelden. Vaak vrij van vorm, met de gedachte dat de vorm van het gebouw niet de afgeleide moest zijn van externe typologische oorzaken, maar van de interne patronen van communicatie. De organisatie van de grote werkvelden zou dan logischerwijs de resultante zijn van de interne stroom van informatie. In organisatorische en financiële zin is het kantorenlandschap een aantrekkelijke optie
die qua ruimte en positie in het gebouw sterk samenhangen met de status van de werknemer. En het open kantoor kenmerkt zich door een grote ruimte waarin bureaus netjes zijn geordend op volgorde van functie.
gebleken, maar uiteindelijk is het bezweken onder de weerstand van de individuele werknemers. Voornamelijk
Het cellenkantoor is hiervan de werkomgeving die nog
de geluidsoverlast, klimaatproblemen en het volledige
altijd domineert en daarmee wordt omschreven als het
gebrek aan privacy hebben hiertoe geleid.
traditionele kantoor.
Bureaulandschap Ondanks de dominante positie van het traditionele cellen-
Het antwoord dat daarom volgde in de jaren zeventig was van tegenovergestelde aard; lineaire gebouwen waarin
kantoor, hebben er wel verschuivingen plaats gevonden
kleine groepen werknemers een kantoorruimte deel-
in de werkomgeving waarbij meer dan eens kenmerken
den. Ook wel omschreven als teamkantoor. Het gebouw dat deze transformatie markeert is Centraal Beheer in Apeldoorn van Herman Hertzberger. Hertzberger stelt het welzijn van het individu boven het belang van productiviteit en creëert een stapeling van identieke ruimtes
van het cellen - en open kantoor elkaar opvolgden. Zo ontplooide in de jaren zestig het concept 'Bürolandschaft' -in Nederland ook wel kantorenlandschap of werktuin genoemd- zich als een zeer populaire tegenhanger van
48
Teamkantoor
voor 8 - 10 personen met direct daglicht en de mogelijkheid de ruimtes te voorzien van een eigen identiteit . Om de hiërarchie te verkleinen en daarmee de interne communicatie tussen werknemers en leidinggevenden te vergroten hebben de hogere functielagen eenzelfde ruimte toebedeeld gekregen. Volgens de Engelse architect Frank Duffy, gespecialiseerd in het ontwerpen van werkomgevingen "An heroic attempt to use robust but highly penetrabie interior architecture to reconcile the managerial advantages of open planning with local autonomy for individuals and small groups." 15 Dit onderdeel van het
• • • • • • • • • • • • • • •
• • •
• ••
• • • • • • • • •
experiment, het doorbreken van de hiërarchie, heeft geen herhaling gevonden . Maar daarnaast probeerde Hertzberger het kantoor te transformeren naar een kleine stad, vol met straten, pleinen en plaatsen voor ontmoeting. Een aspect dat wel kon rekenen op veel waardering. Het grote verschil met het cellenkantoor is daarom ook het hoge aantal vierkante meters per persoon.
Flexibel kantoor De ontwikkelingen in de informatietechnologie hebben de meest recente veranderingen in de werkomgeving teweeggebracht. Het algemene gebruik van het internet, laptops en mobiele telefoons heeft ervoor gezorgd dat werknemers veel mobieler zijn, en het werk verplaatst kan worden naar de thuissituatie en een legio andere locaties. De kostenbesparing die dit oplevert - denk aan de reductie van kantooroppervlakte, voorzieningen en reisgeldvergoeding - kunnen door bedrijven die internati-
kantoor uit dit zich door een vermindering van het aantal benodigde werkplekken. Daarnaast zijn werknemers niet langer gebonden aan een vaste werkplek maar kunnen zij naar behoefte een ruimte uitzoeken om geconcentreerd te werken, te overleggen, te vergaderen of te ontspannen. Hierdoor hoeft de eigen werkplek geen compromis meer te vormen tussen de verschillende werkzaamheden . Werkvelden waar meerdere mensen werken en onderling contact wordt gestimuleerd zijn weer aantrekkelijk omdat werknemers die moeten telefoneren of juist geconcentreerd werken zich kunnen afzonderen.
onaal concurrerend willen zijn niet genegeerd worden. Als gevolg hiervan is in de jaren negentig het flexibele kantoorconcept ontstaan . In dit concept zijn voorzieningen getroffen die het mogelijk maken overal te werken waardoor de fysieke locatie van minder groot belang is. Op het
49
mers krijgen de vrijheid om overal te kunnen werken op
lagen bureaucratie te verwijderen en de organisatie zo
Een nieuwe fase
de tijden die zij willen . Echter, deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat werknemers zich verplicht voelen bereikbaar
plat en flexibel mogelijk te maken . Voor het management betekent dit dat de organisatie beter beschouwd kan
Wat opvalt is dat er een trend gaande is van rigide werk-
te zijn vanaf elke locatie en op elk tijdstip van de dag of
worden als flexibel netwerk dan als een hiërarch ische
kaders naar flexibelere methoden, van plaatsgebonden
nacht, werkdag of weekend. We betreden een nieuwe
piramide. Het grote voordeel van de flexibele netwerk-
locaties naar mobiele mogelijkheden en van hiërarchische
fase waarin werktijden- en plekken vervagen.
organisatie is dat ze eenvoudig gereorganiseerd kan worden. In de praktijk komt het erop neer dat organisaties
wikkeling van het traditionele kantoor via het bureaulandschap van de jaren zestig naar de netwerkomgeving van
Het kantoor van de eenentwintigste
voortdurend hun structuu r veranderen. De "we rk plekals-citadel" ontwikkelt zich daa rmee tot "archipel van aan
nu impliceert een verschuiving van de werkplek-als-citadel naar de werkplek-als-omgeving 1 6 Frank Duffy stelt in
eeuw
elkaar gerelateerde activiteiten". 20
zijn essay "The death and life of the urban office" dat de
In "The Corrosion of Character" wijst Richard Sennett erop dat flexibiliteit het belangrijkste kenmerk van he-
In het " netwerkkantoor" werken de werknemers op de fysieke locatie of het virtuele netwerk in multidisciplinair
dendaagse bedrijvigheid is. 18 Werknemers werken geen
verband aan producten. Het vertoont daarmee grote
bedrijfsstructuren naar opener werkmethoden. De ont-
mensheid voor de grootst fundamentele verandering in de werkomgeving staat sinds de beginjaren van de Indu-
50
striële Revolutie. Het is niet enkel de fysieke werkomgeving die aan veranderingen blootgesteld wordt, maar ook
veertig jaar lang meer voor dezelfde baas, maar wisselen tijdens hun carrière meerdere malen van baan . Het be-
onze temporele omgeving. De manier hoe we tijd indelen.
drijfsleven en de overheid (lees regelgeving) spelen hier in
gelijkenissen met het flexibele kantoor, met al s grote verschil dat in het netwerkkantoor projectgroepen bij elkaar gebracht worden. Onveranderd is dat werknemers
Een soortgelijke verschuiving vond zo'n 200 jaar geleden
toenemende mate op in. In ondernemingen spreekt men
zelf bepalen waar ze het beste kunnen werken, en dat
plaats toen de oude agrarische manier van leven, bepaald
al van banen in plaats van 'projecten' en 'werkvelden'.
ook overal doen. " The City is t he office". Geconcentreerd
door dagelijkse toewijding en de trage wisseling van
Veel van de werkzaamheden die ondernemingen ooit zelf
werken wordt thui s gedaan, bellen vanuit de auto,
jaargetijden, werd vervangen door een geïndustrialiseerd concept van tijdY De informatie- en communicatietechnologie zorgen ervoor dat we vandaag de dag niet meer
verrichten zijn nu uitbesteed aan kleine bedrijven en personen op basis van kortlopende contracten. 19 Ondernemers moeten kunnen inspelen op een permanent proces
leeswerkzaamheden in de t rein, vliegveldlounges zijn handig voor computerwerk, ontmoetingen vinden plaats
fysiek aanwezig hoeven te zijn op het kantoor. Werkne-
van veranderingen. Daardoor wordt het noodzakelijk om
in cafés, cursussen in hotels, conferenties in theaters en vergaderingen in karakteristieke ruimtes binnen musea .
• • • •
•• • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
En dit alles gebeurt ook op kantoor. De op het eerste oog logische conclusie dat hierdoor het kantoorgebouw op den duur zal verdwijnen is een onjuiste omdat het juist blijkt dat menselijke contacten erg belangrijk zijn in de kenniseconomie. 21 Wel vindt er een verschuiving plaats.
Eindhoven . Zonder dat er direct contact gemaakt wordt, ontstaat er tussen studenten in de werkplaats en bezoekers van plaza, door wederzijdse nieuwsgierigheid, een relatie. Een probleem in het overgrote gedeelte van het huidige kantoorsegment is dat door de toegepaste traditi -
Het kantoor van de eenentwintigste eeuw ondergaat een transformatie van werk- naar ontmoetingsplek, en moet voorzien in de sterk toenemende behoefte aan centrale ontmoetingsruimten. De collectieve ruimte wint daardoor aan belang. Vides en connecties als trappen, roltrappen en liften en open ruimtes als patio's en atria zijn gewenst voor het opdoen van nieuwe contacten en het stimuleren van onderling overleg. Zoals Herman Hertzberger in
onele trappenhuizen, verdiepingen enorme barrières voor de onderlinge communicatie vormen. Flexibiliteit waarin de verkeersroute van het kantoor de resultante vormt van de gemaakte indeling op de aanwezige kantooroppervlakte biedt daarom geen uitkomst, omdat plaatsen voor ontmoeting niet zomaar ontstaan maar moeten worden ontworpen.
Centraal Beheer heeft geprobeerd medewerkers dichter tot elkaar te brengen.
- De werkplek
· De verkeersroute Belangrijk is dat verkeersroutes over meerdere verdiepingen met elkaar in contact gebracht worden door denkbeeldige verbindingen zoals open ruimtes of fysieke verbindingen zoals looproutes. Een goed voorbeeld hiervan is de open ruimte tussen werkplaats en plaza in het bouwkundegebouw van de Technische Universiteit
Doordat de functie van het kantoor verandert- ontmoeten is de belangrijkste peiler van de zakelijke dienstverlening geworden- verandert ook de inrichting. Clubachtige settings waarin werknemers elkaar in een informele sfeer kunnen ontmoeten wordt daarbij de standaard. Werkvelden moeten omsloten worden door lucht of glas om een zo hoog mogelijke t ransparantie te genereren en de afzondering van werkgebieden te voorkomen. Ze moeten een directe verbinding hebben met de verkeersroute om
ook het onderling contact t ussen de werkgebieden t e behouden. Open vloervelden en vrij indeelbare ka ntoorruimten minimaliseren hierin sociale obstakels als betonnen wanden, en maken een eenvoudige transformatie van de kantoorindeling mogelijk. Doordat er steeds meer in projectteams en ateliers wordt gewerkt is het noodzakelijk dat de fysieke kantoorindeling zich kan aanpassen aan snel veranderbare werkprocessen. Een inspirerende werkomgeving is daarbij een productiefactor geworden. Het kantoor van de eenentwintigste eeuw wordt daarmee de plek van innovatie waar kennis wordt overgedragen tussen relatienetwerken .
Naar de maximale werkomgeving Omdat er tussen arbeidsproductiviteit en werkomgeving een sterk verband is aangetoond, is voor veel bedrijven de kwa liteit van het laatste, in toenemende mate een belangrijke overweging. Daarbij moet niet alleen de nadruk worden gelegd op de werkplek maar op de gehele werkomgeving. Vestigingslocaties langs snelwegen mogen vanwege bereikbaarheid en opvallendheid dan wel gewild zijn, als fenomeen van doodsaaie monofunctionele plek
51
heeft het afgedaan _" De vestigingslocatie moet niet meer anoniem zijn, maar de organisatie wil zich kunnen
een veel stedelijker karakter krijgen met elementen als levendigheid en andere functies, zowel in- als buiten de
identificeren met zijn omgeving. Daarnaast verlangen
binnenstad. Dat dit goed mogelijk is wordt momenteel
organisaties een kantoorgebouw met een eigen identiteit
al bewezen door drukbezochte locaties als Villa Arena en
omdat er een relatie bestaat tussen de ambitie van het
andere meubelboulevards die functioneren als steden op zich.
bedrijf en de architectonische betekenis van het gebouw en zijn omgeving. Zonder uitzondering versterken deze gebouwen met hun architectonische expressie het imago van het bedrijf.
52
-Aanwezigheid van voorzieningen
Gevolgen voor het Main Press Center Nu het kantoor van de eenentwintigste eeuw in dit hoofdstuk beschreven is, kom ik automatisch bij het tweede en laatste onderdeel van de onderzoeksvraag: Welke gevolgen heeft dit voor het te ontwerpen Ma in Press Center?
In veel steden wordt in de praktijk het bedrijventerrein
De vierentwintig-uurs economie en het groeiende aantal tweeverdieners vereisen meer voorzieningen in
Voor het MPC geld dat ik de journalisten en fotografen
in het bestemmingsplan aangegeven door middel van
de nabijheid van het werk, in de vorm van restaurants,
gericht op verschillende sportdisciplines en afkomstig uit
paarse vlekken, met de bestemming bedrijventerrein. Deze terreinen worden bouwrijp gemaakt, verkaveld en
kinderopvang, winkels, bankfilialen en sportfaciliteiten. De behoefte hiernaar valt onder meer af te leiden aan het
alle delen van de wereld met elkaar in contact w il bren-
vervolgens uitgegeven aan individuele ondernemingen ." Voor het meegeven van karakter aan het bedrijventer-
snel groeiende aantal AH to go's. Momenteel zijn deze openbare functies al veelal te vinden in de plint van het
mensen elkaar ontmoeten, informatie delen en van elkaar kunnen leren. Daarbij wil ik de verkeersroutes van het
rein is het belangrijk dat deze ook ontworpen wordt en er
kantoorgebouw, maar de ontwikkeling is dat deze steeds
plaats gemaakt wordt voor een moderne infrastructuur,
meer het kantoorgebouw ingetrokken worden, en met als
gebouw in elkaar over laten lopen zodat barrières tussen de verschillende verdiepingen vervagen.
gen. Er moeten in het ontwerp plekken ontstaan waar
voldoende open ruimte en voorzieningen. Zo leidde een
bijkomend voordeel de toegankelijkheid van het kantoor
studie uitgevoerd in opdracht van het Stimuleringsfonds
vergroten . Daarmee zal het kantoor steeds meer als
Omdat het mediacentrum na de Olympische Spelen ver-
tot de aanbeveling "om een verschralende ruimtelijke segregatie van woonmilieus en werkmilieus tegen te gaan" en het beleid te richten op meer integrale benaderingen. 24 Ook organisaties willen dat de kantoorlocaties
kleine stad gaan functioneren . "the office is the city". 25
andert in een zakencentrum voor meerdere bedrijven wil ik proberen de identiteit van de verschillende bedrijven te bewaken. De verkeersroute naar de verschillende bedrijven wil ik vastleggen in het ontwerp, maar de invulling
• • •
• • • •
• • • • • • • •
• • • • • • •• • • • • • • •
van de kantoren moet flexibel zijn zodat deze snel en eenvoudig aanpasbaar is voor verschillende huurders en hun snel opvolgende bedrijfsstructuren .
53
• •
Ontwerg Main Press Center Ontwerp Main Press Center Het Ma in Press Center is letterlijk naast het Olympisch Stadion het hart van de organisatie en registratie van de Olympische Spelen. Naast de werkplekken voor de schrijvende pers biedt het plaats aan het Olympisch- en Organiserend Comité en Venue Operation Centre. Het Main Press Center zorgt daarbij voor de belangrijkste ontmoeting tussen pers, publiek en atleten. Ook de ontmoeting van verschillende journalisten onderling speelt hierin een belangrijke rol, de Olympische Spelen zijn immers één groot platform van ontmoeting.
Dit hoofdstuk beschrijft het ontwerp gemaakt voor het Ma in Pre ss Center voor de Olympische Spelen van Amsterdam 2028. Eerst wordt de beginsituatie geschetst, dit zijn de uitgangspunten uit het masterplan. Gevolgd door een beschrijving van de ontwikkeling van het ontwerp. Als laatste onderdeel wordt er dieper op de technische uitwerking ingegaan .
Beginsituatie De ruimtelijke kaders voor het ontwerp van het MPC zijn vastgelegd. De afmetingen van de grote "schoenendoos" naast het Olympisch Stadion, die bestemd is voor het MPC, zijn met het masterplan voor Nieuw Pampus gedefinieerd . De ruwe kaders van de rechthoekige vorm zullen met het ontwerp verfijnd worden, maar besloten is dat de orthogonale structuur van het gebouw, net als in de
ss
overige gebouwen, gehandhaafd moet blijven. Doordat alle gebouwen die "aanmeren" aan de infrastructurele route van Nieuw Pampus dezelfde orthogonale vormentaal spreken, hebben zij sterke verwantschap en ontstaat er een architectonisch geheel.
Introductie Na de definitie van het masterplan is een ieder overgegaan op het ontwerp van de individuele opgave. Het ontwerp voor het Ma in Press Center is ontstaan naar aanleiding van de centrale onderzoeksvraag: "Hoe moet het mediacentrum voor de Olympische Spelen van Amsterdam 2028 eruit komen te zien, wanneer het na de Olympische Spelen transformeert in een zakencentrum voor meerdere bedrijven en identiteit van individuele bedrijven en ontmoeting tussen werknemers en organisaties de belangrijkste onderdelen vormen van het kantoorgebouw van de eenentwintigste eeuw? De antwoorden die voortgekomen zijn uit deze vraag worden in dit hoofdstuk be sproken en leiden in zo gestructureerd mogelijke vorm naar het uiteindelijke resultaat; het ontwerp voor het Main Press Center voor de Olympische Spelen van Amsterdam 2028.
56
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • •
Concept Uit het theoretisch kader is naar voren gekomen dat identiteit en ontmoeting de belangrijkste onderdelen vormen
•
van het kantoorgebouw van de eenentwintigste eeuw. In het ontwerp staan deze kernwoorden daarom centraal.
•
Zij hebben in grote mate het uiterlijk van het Main Press Center, zoals het nu gepresenteerd wordt, bepaald .
• • • • • • • • •
Identiteit Omdat bedrijven een grote behoefte hebben aan identiteit en het Ma in Press Center na de Olympische Spelen getransformeerd wordt in een zakencentrum wil ik de identiteit van de verschillende geaccommodeerde bedrijven waarborgen. Daarom wil ik de bedrijven onderscheidende werkomgevingen bieden door middel van uiteenlopende ruimtes, gehuld in unieke dozen. Onderscheidend in vorm, grootte of materialisering. Het MPC wordt daarmee een stapeling van verschillende dozen die gezamenlijk één samenhangend geheel vormen . Omdat het media- en zakencentrum vierentwintig uur per
Identiteit
57
dag geopend zal zijn, bepalen werknemers en bedrijven zelf wanneer er gewerkt wordt. Deze bedrijvigheid zal rechtstreeks terug te zien zijn in het lichtenspel van de gevel. De dozen waar wordt gewerkt stralen licht en activiteit uit terwijl de dozen waar tijdelijk geen werkzaamheden plaatsvinden een ongedwongen en onbewogen rust uitstralen. Vooral in het schemer of de nacht zal dit effect mooie lichtcomposities teweeg brengen. Voor het zakencentrum zal de configuratie van dozen afgelezen worden als de bedrijvigheid die zich in het gebouw afspeelt. Tijdens de Olympische Spelen staat de
-.r randstad
stapeling centraal voor de representatie van het grote aantal sportdisciplines en de verslaggevers, uit alle delen van de wereld, die er verslag van komen doen. De letterlijke vertaling van gestapelde bedrijven met eigen identiteit is geïllustreerd in de hiernaast weergegeven afbeelding. Of er daadwerkelijk de mogelijkheid komt voor bedrijven om hun bedrijfslago's in de gevel kenbaar te maken zal met het ontwerp worden onderzocht.
58
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • •
• • • • • • •
Ontmoeting Daarnaast is uit het theoretische kader gebleken dat het kantoor van de eenentwintigste eeuw een transformatie ondergaat van werkplek naar ontmoetingsplek. Een plaats waar men kennis deelt en samenwerkt. Daarom wil ik de ontmoeting een belangrijk onderdeellaten vormen in het ontwerp, wat resulteert in grote centraal gelegen ruimtes waarin onderling contact een belangrijke rol speelt en ontmoeting gestimuleerd wordt. Om dit resultaat te bereiken wil ik de stapeling van dozen binnenin voortzetten, en dan rondom grote atria. De volledige binnenruimte en de activiteiten die zich daarin afspelen worden daardoor met één oogopslag overzichtelijk . De stapeling van dozen zorgt ervoor dat boven de uitgeschoven dozen een looproute ontstaat. Door de verschuiving van dozen onderling ontstaat er dieptewerking en worden de dozen herkenbaar. Daarnaast ontstaan er door de verschuiving in het horizontale vlak hoeken en open ruimtes in de looproute, dit levert plekken op waar menselijk contact gestimuleerd wordt en leidt tot toevallige ontmoeting en spontane interactie .
Ontmoeting
59
Ontmoeting vervult bovendien een centrale rol in het gedachtegoed van de Olympische Spelen . Deze zijn ontstaan uit oogpunt dat de Spelen zorgen voor de bevordering van een harmonieuze, lichamelijke en geestelijke opvoeding van de jeugd en versterking van de vriendschapsbanden tussen mensen en volkeren. Ontmoeting tussen atleten, pers en publiek speelt hierbij een belangrijke rol.
Openingsceremonie Olympische Spelen Beijing
61
Ontwerp: stapeling van dozen Het media- en of zakencentrum is opgebouwd uit verschillende autonome dozen voo r ve rslaggevers en fotog rafen tijdens de Olympische Spelen en voor bedrijven na de Olympische Spelen . De uiteenlopende dozen, onderscheidend in vorm, grootte en materialisering zorgen ervoor dat de identiteit van verschillende gebruikers behouden blijft. Gezamenlijk is het een coherent geheel en profiteren de gebruikers van elkaars kennis en de algemene voorz ieningen. Identiteit en ontmoeting zijn de begrippen waardoor het concept, de stapeling van dozen, tot stand is gekomen . Daarnaast bestaan er voor Ma in Press Center drie belangrijke hoofdpunten waardoor het ontwerp, zoals dat nu gepresenteerd wordt, is ontstaan. Deze zijn achte reenvolgens : de plaatsing van de conferentiezalen, de omgang met neutrale voorzieningen en de plaatsing van vloervelden. Met deze drie ontwerpbeslissingen is negentig procent Beginsituatie
62
van het ontwerp vast komen te liggen . In de volgende on-
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
derdelen zullen zij worden besproken, alvorens er wordt overgegaan op de laatste 10 procent .
Hart van de Media Het belangrijkste onderdeel van het Main Press Center zijn de Conferentiezalen. Vijf stuks in totaal, waarvan twee grote met zitplaatsen voor 650 en 200 personen en drie minder grote, die plaats moeten kunnen bieden aan 50 personen . Deze zalen worden gezien als essentieel onderdeel voor de media en symboliseren de functie van het mediacentrum . Om deze reden wil ik de zalen een belangrijke plaats geven; centraal in het mediacentrum. De zalen zijn groter van vorm dan de overige dozen, waardoor ze goed opvallen in het geheel. Om de grotere dozen herkenbaar te maken als conferentiezalen wil ik de binnenzijde van een andere kleur voorzien en de voorkant van de dozen van glas maken. Bezoekers van het plein zien daardoor dat de twee grote zalen conferentiezalen zijn, en zullen het mediacentrum daardoor ook als zoda nig gaan herkennen . Wanneer er persconferenties plaatsvinden, zal dit voornamelijk gebeuren in de grote conferentiezaal. De onder-
Stapeling van dozen
63
werpen zullen in bijna alle gevallen de Olympische Spelen betreffen. Wat is er dan toepasselijker dan het uitzicht dat deze conferentiezaal kan bieden; een uitzicht op het Olympisch Stadion . Omdat het ook gewenst kan zijn om te presenteren in een setting met kunstmatig licht of schemer worden de conferentiezalen uitgerust met donkere gordijnen. Deze zullen voor de glaspartij gehangen worden wanneer nodig, en omstanders zullen hierdoor alsnog vernemen of er een persconferentie gaande is of niet. Met het veranderen van de bestemming, van media- naar zakencentrum, zal ook het gebruik van de conferentiezalen veranderen. De zalen worden vanaf dan beschikbaar voor alle bedrijven in het mediacentrum, en zullen afwisselend gebruikt worden. Doordat de zalen centraal in het gebouw gepositioneerd zijn, zal ook iedereen ze gaan gebruiken en worden ze niet opgeëist door enkel een paar bedrijven.
Hart van de media
64
• • • • • • • • • • • • • • •
• • •
Open ruimtes
•
Naast de ruimtes die toegekend worden aan individuele bedrijven of specifieke werkzaamheden zijn er in
•
het Ma in Press Center ook plekken nodig voor eten en ontspanning, zoals restaurant en lobby. Omdat deze faciliteiten voor algemeen gebruik zijn, worden het neutrale plekken, zonder behoefte aan identiteit. Dit is de reden dat deze faciliteiten geen plaats vinden in een eigen doos, maar in de gecreëerde stroken open ruimte tussen de verschillende dozen. De omkadering van deze ruimtes gebeurt via omliggende dozen of glaspanelen in de buitengevel. Hierdoor zijn de open stroken, die langs en tussen de dozen hun weg vinden, ook aan de buitenzijde van het gebouw als zodanig te ervaren .
• •
• • • • • • • •
Ook op de begane grond, waar de lobby van de entree gelegen is, ontstaan daardoor open ruimtes. De dozen lijken hierdoor boven de grond te zweven. Bezoekers die het gebouw benaderen ervaren hierdoor de dozen ook van onder. Dit is niet enkel een logisch gevolg van het consequent toepassen van opgelegde regels aan het ruimtelijk ontwerp, maar in feite ook een voorbeeld van architecte-
Open ruimtes
65
nische opzet. Doordat nu een extra zijde, de onderzijde, zichtbaar is en volumes herkenbaarder worden naarmate er meer zijden zichtbaar zijn, w ordt de typologie van de doosachtige volumes beter waarneembaar.
Introductie vloervelden Om ontmoeting te stimuleren zal aan de binnenzijde van het Ma in Press Center de stapeling van dozen plaats vinden rondom grote open ruimtes. De looproute voert over de dozen heen, zodoende kan verdieping voor verd ieping afgelegd worden tot het dakterras aan toe. Omdat er plaatsen in het ontwerp voorkomen waar de looproute niet over onderliggende dozen kan voeren (bijvoorbeeld bij de liften), en omdat de hoeveelheid benodigde vierkante meter neutrale voorziening (zoals de conferentie lobby) te veel is om boven bestaande dozen te situeren, wordt er een nieuw element in het ontwerp geïntroduceerd: het vloerveld. Dit vloerveld is het ideale instrument gebleken om te voorzien in voldoende ruimte voor de neutrale voorzieningen en het oplossen van problemen. Voor de grootschalige activite iten zijn vier grote vloervelden aangebracht, ook wel pleinen genoemd en vernoemt Vloervelden
66
naar de activiteiten die er plaatsvinden. Van onder naar
• • • • • • • • • • • • • • •
boven zijn dit: het service plein, het conferentie plein, het zakenplein en het combinatie plein . Daarnaast zorgen de verschillende vloervelden voor een opdeling van de binnenruimte, en clustert het de voorzieningen aan het bijbehorende plein. Doordat er nu meerdere atria ontstaan, ademt ieder atrium een geheel eigen sfeer, staan de open ruimtes in goede verhouding met de menselijke maat en blijft de connectie tussen dozen behouden . Omdat de vloervelden een nieuw en compleet ander element omvatten van het MPC, is de uiterlijke verschijning van een gelijke tegenstelling. De felle rode kleur die de vloervelden gekregen hebben zorgt ervoor dat ze sterk contrasteren met de sobere dozen . Beide onderdelen worden hierdoor beter herkenbaar. Doordat ze als het ware ingeklemd worden tussen de dozen, lijken de vloervelden boven de open ruimtes te zweven. Dat de vloervelden als balkon naar buiten geduwd worden op de plaatsen waar geen omsluiting is van een doos, versterkt het effect van een stevige inklemming van omliggende dozen .
Interieur naar exterieur Met deze drie hoofdpunten is een groot deel van het ontwerp vast komen te liggen. Het bespreken van de laatste ontwerpbeslissingen volgt in de hierna komende onderdelen. Omdat de uiterlijke verschijning aan de buitenkant een gevolg is van de ontwerpbeslissingen aan de binnenkant zal een beschrijving gegeven worden van binnen naar buiten om te eindigen met het uiteindelijke resultaat.
Aanlegsteiger Zoals bij cruiseschepen lange aanlegsteigers, aan stuur- of bakboordzijde van de boot, leiden naar de loopbrug om het schip te betreden, voert de looproute naar de entree van het mediacentrum, ook aan de langszijde van het gebouw, over één van de lange rechthoekige pleinplaten van het Olympisch plein. Doordat de enerverende gestalte vanaf de zijkant benaderd wordt, vervaardigd de looproute naar het gebouw een overeenkomstige grootse gewaarwording met een zelfde aantrekkingskracht als de benadering van een aangemeerd cruiseschip. De
Crown Princess in St. Pits
vergelijking van het MPC met een cruiseschip past daarbij
Met de binnenkomst van het gebouw wordt de bezoeker
volledig in het masterplan-concept van aangemeerde
automatisch rechtsaf de lobby ingeleid. De lichtheid van
gebouwen.
de ruimte, de bredere gang en het kleinere hoogteverschil zorgen ervoor dat de bezoeker bewust, dan wel onbe-
Doordat men bij benadering van de entree de lobby pa s-
wust, de importantie van de verschillende ruimtes links
seert, wordt er al een kleine indruk achtergelaten van wat
en rechts weet te onderscheiden. Bovendien is de recep-
er binnen te gebeuren staat. Maar niet teveel, omdat de
tie in de lobby vanaf deze plek al waar te nemen. Voor de
lobby ten opzichte van het plein is verhoogd. Dit hoogte-
mensen die in het naastgelegen Venue Operatien Centre
verschil wordt overbrugd door een flauwe, brede trap bij de hoofdent ree . Deze trap zorgt ervoor dat de beleving het gebouw daadwerkelijk te betreden wordt versterkt bij
moeten zijn, gaat de route linksaf een aantal treden naar beneden.
de bezoeker.
Lobby
Doordat één van de twee grote conferentiezalen gelegen
De open ruimte waar je als bezoeker als eerste in mee-
is boven de hoofdentree wordt deze ingang van het gebouw gemarkeerd . Naast de hoofdentree aan de
gesleept wordt, is gelijk de grootste van de verschillende atria. De stapeling van dozen, ook van binnenuit, wordt
westzijde van het gebouw, is een tweede entree aan de
snel ervaren in deze open, lichte en overweldigende
oostzijde van het gebouw aanwezig. Doordat de route
ruimte. De loungeplekken, aanwezig langs de glazen
vanaf de inga ng tot aan de lobby, aan deze zijde van het
wanden uitkijkend over het Olympisch plein, geven de
gebouw, leidt over een hellingbaan, is het MPC ook voor
gelegenheid om te wachten, te relaxen en te ontmoeten.
de minder valide bezoekers goed te betreden.
Dit alles natuurlijk met de mogelijkheid om de prestaties van de atleten op de voet te kunnen volgen via één van
Entree
70
de vele aanwezige televisieschermen.
Routing In het gebouw is een belangrijke routing aanwezig. Deze routing begint op de begane grond en vervolgd zijn weg naar boven tot en met het dakterras en uitkijkplatform op het dak van het MPC. De route voert over de dozen en langs de verschillende functiepleinen. Omdat liften en trappenhuizen enorme barrières vormen tussen verdiepingen, en daarmee een wenselijke communicatie tussen de verschillende verdiepingen verhinderen, worden de liften en trappenhuizen verborgen in onopvallende dozen. De aandacht gaat uit naar comfortabele luie trappen die nu de hoofdverbindingen verzorgen tussen de verschillende verdiepingen. Door de trappen in te zetten als overzichtelijke verbindingstukken tussen looproutes over dozen van verschillende verdiepingen, wordt de looproute in het gebouw sterk herkenbaar. Omdat de trappen, net als de vloervelden, het verbindende element vormen tussen looproutes en voorzieningen krijgen ze een felle rode kleur, en zijn ze eveneens goed te onderscheiden van de verschillende dozen .
74
willen blijven, vindt er een schaalverkleining plaats in de
over de onderliggende dozen voert, leidt de route tussen
dozen. Dit betekent dat wat van buiten één doos lijkt, van binnen eruit kan zien als twee dozen. Doordat de dozen
een dubbele laag dozen . Zodoende kunnen de gebruikers op bijna iedere verdieping een rondgang maken. Op de
geen omsluiting is met dozen. Een ingescheurde en naar
flexibel indeelbaar zijn, is het mogelijk dat deze door één,
vierde verdieping leidt deze rondgang via een loopbrug,
beneden geduwde strook, aan de zijkant van het balkon,
of door twee verschillende gebruikers gehuurd kunnen
zelfs door de conferentiezaal heen . De activiteiten in de
functioneert op deze plekken als trap.
worden.
conferentie zaal zijn op deze wijze door de gebruikers van deze verbinding, vanaf een hoger gelegen verdieping te
Schaalverkleining
Looproute
ervaren.
Omdat de stapeling van dozen aan de buitenzijde wil
Aan de binnenzijde van het gebouw zijn de verdiepin-
aansluiten op de grootschaligheid van de stadia aan het
gen zo ingedeeld dat de looproute over de dozen per
Olympisch Plein en de dozen aan de binnenzijde van het gebouw, gelegen in de verschillende atria, ook herkenbaar
verdieping verspringt van de rechter- naar de linkerzijde of vice versa . Aan de zijde waar de route niet zichtbaar
Op de plekken waar men via een vloerveld op de onderliggende verdieping moet kunnen komen, bevindt de trap zich in het naar buiten geduwde balkon, waar
76
• • • •• • •• • • • • • • •
• • • • • • •• • • • •• • •
Vervolg routing
als supermarkt, elektronicazaak, apotheek, kapper, bank en een café zijn op dit plein aanwezig. Het café is van binnen verbonden met de onderliggende doos, en heeft
De architecturale route die door het gebouw voert, begint op de begane grond en eindigt op het dak van het media-
daardoor de beschikking over een terras met uitzicht over het IJmeer. De trap op het serviceplein verzorgt de verbin-
centrum. De grote ruimte waar de bezoeker als eerste in terecht komt, de lobby, is zojuist besproken. Vanaf deze plek zal de route, die langs de verschillende pleinen leidt, tekstueel worden voortgezet.
ding met de restaurantvoorzieningen die een verdieping hoger liggen .
Serviceplein Een brede trap aan het einde van de lobby voorziet in de verbinding met de verdieping. Met het benaderen van de trap, zal de lange strook glas in de gevel die uitzicht biedt op het Olympisch Stadion, zich langzaam openvouwen . De grote conferentiezalen zijn te herkennen in de open ruimte, en de route hier naartoe wordt met het bestijgen van de trap helder. De trap onder de conferentiezaal komt tevoorschijn, en verzorgt de logische route naar deze zaal. Wanneer men deze trap links (of rechts) laat liggen en passeert, komt men op het serviceplein. Belangrijke administratieve onderdelen voor de pers, maar ook faciliteiten
Conferentieplein Het conferentieplein op de derde verdieping is bereikbaar via twee looproutes; één door de conferentiezaal en de ander vanaf het restau rantgedeelte. De twee grote conferentiezalen sluiten rechtstreeks aan op dit plein, en het balkon van dit plein geeft een overzicht over de lobby. Naast de ruimte op het plein, biedt de open ru imte boven twee dozen op deze verdieping, plaats aan de persconferentie lobby. Hier kan op loungestoelen gewacht worden tot de zalen beschikbaar zij n. De trap naar de hoger gelegen verdieping leidt naar drie kleinere conferentiezalen . Wanneer de route vervolgd wordt naar de flexibele werkplekken voor de pers op dezelfde verdieping, gaat men via een loopbrug door de
77
conferentiezaal heen. Doordat de route door de conferen tiezaal heen loopt, ervaren de gebruikers van deze route, wat er gebeurt in de conferentiezaal.
Zakenplein Op de vijfde en volgende verdieping van het gebouw, bevindt zich het zakenplein. Aan dit plein zitten de verhuurbare ruimtes voor de verschillende nieuwsorganisaties. Omdat het atrium van dit plein een plek heeft in de boven ste lagen van het mediacentrum komt er direct zonlicht naar binnen via het glazen dak. Deze lichte ruimte is ideaal om aan te werken en levert een geheel andere sfeer dan het conferentieplein . Ook op dit plein staat de ontmoeting centraal. Wanneer het Mediacentrum in gebruik is genomen door de verschillende bedrijven, is het zakenplein geschikt voor borrels, symposia en beurzen. Het plein zal de samenwerking van de aanliggende gebruikers zeker doen verhogen. De routing op de zesde verdieping draait om twee atria heen en ontsluit de aanliggende kantoorfuncties.
80
De functies van de dozen aan dit plein zijn zoals de naam
Combinatieplein De looproute van de zesde verdieping leidt in het atrium van het zakenplein naar de zevende verdieping. Ook hier zijn kantoorfuncties gelegen. Bovendien is dit de hoogste verdieping aan deze zijde van het gebouw. De route vervolgt zich naar het combinatieplein. Doordat boven dit plein nog wel een verdieping gelegen is, beschikt dit plein over het laatste en hoogstgelegen atrium van het mediacentrum. Het is met zijn twee verdiepingen het kleinste atrium van allemaal, maar krijgt door het glazen dak voldoende zonlicht binnen.
al aangeeft een combinatie van eetgelegenheden en werkruimte. Via een trap in dit laatste atrium gaat de looproute naar de achtste verdieping. Het einde van de route in het MPC komt uit bij een loungebar. Maar dit is nog niet het definitieve einde . De bezoekers van de loungebar kunnen namelijk nog plaats nemen op het dakterras boven een van de dozen . Als laatste trap in de route kan men de trap tussen loungebar-doos en buurman nemen om op laatstgenoemde te genieten van het uitzicht over het IJmeer.
• • • •
• •
84
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
Exterieur Nu van onder tot boven de route doorlopen is, zelfs tot het uitzichtplatform buiten aan toe, wordt het exterieur besproken. Het grootste gedeelte van het exterieur is een rechtstreeks gevolg van de ontwerpbeslissingen aan de binnenzijde van het gebouw, maar daarnaast zijn er aan de buitenzijde ook nog enkele ontwerpbeslissingen genomen. Enkele uit esthetische overwegingen en andere voortkomend uit het masterplan. Daarom betreffen de eerste twee onderdelen nog het masterplan.
Masterplan: 'docking' concept De belangrijkste onderdelen die deel uitmaken van de infrastructurele route zijn ondergronds; een magneetzweefbaan, metrolijn en autoweg. Bovengronds is dit de looproute voor atleten van het Olympisch Dorp naar de Olympische Stadia . Ter plaatse van het Olympisch Plein, waar de grote stadia en het mediacentrum zijn gesitueerd, gaat de looproute voor atleten boven de grond en wordt het maaiveld een plein voor supporters, bezoekers en gebruikers van de omliggende gebouwen. Dit Olym-
pisch plein is de ontsluiting van de aangelegen "grote" gebouwen en vormt de connectie met het o ndergelegen station van Nieuw Pampus. Daarnaast worden er op het plein feesten gehouden en zijn er Olympische disciplines
boven deze basis zweven, kunnen zij hun rechthoekige vorm behouden.
en wedstrijden op grote televisieschermen te zien.
als café aan het Umeer heeft liggen, wordt een pleinplaat onder het mediacentrum doorgezet en verder. Hierdoor ontstaat er een terrasruimte voor het café op deze plaat.
Het plein is opgedeeld in meerdere pleinplaten die de richting van de gebouwen volgen, dus haaks op de infrastructurele route, hierdoor krijgen plein en aangrenzende gebouwen een duidelijke correlatie. Bijkomend voordeel is dat daardoor het plein wordt opgedeeld in minder grote elementen, en het plein eenvoudiger in te delen is en door de bezoeker als minder groots en massaal ervaren wordt.
Aanpassen van pleinplaten Doordat het eiland licht gekromd is en de pleinplaten haaks op de verkeersroute liggen, zijn een aantal pleinplaten trapeziumvormig. De gebouwen liggen in dezelfde lijn als de pleinplaten en zullen dus deze schu ine afwijking op moeten kunnen vangen . Bij het mediacentrum wordt deze schuine lijn gevolgd in de basis van de achterzijde. Doordat de verschillende orthogonale dozen als het ware
Gezien het mediacentrum op de begane grond een doos
Denkbeeldig kader Met een arbitraire stapeling van dozen wordt de rechthoekige 'schoenendoos', waar het ontwerp eens mee begonnen is, niet meer waarneembaar. De krachtige vormentaal, die alle gebouwen aan het Olympisch plein bezitten, zou daarmee in het mediacentrum verloren gaan . Omdat het ontwerp sterker wordt als de rechthoekige vorm behouden blijft, en de coherentie van plein en gebouwen daardoor versterkt wordt, is het belangrij k dat de visuele kaders van de schoenendoos behouden blijven. Door verscheidene dozen te laten stroken met het denkbeeldige kader, wordt ond anks de stapeling van verschillende uiteenlopende dozen de basisvorm herkenbaar.
85
verschillende kleurtonen aannemen. Het onderschei-
Uitwerking dozen
dingsvermogen van de vlakken wordt daardoor groter en bovendien wordt de zichtbaarheid van het volume groter.
Om in het ontwerp een heldere stapeling van dozen te visualiseren is het van groot belang dat de dozen zoveel
De conclusie uit dit kleine onderzoek is dat wanneer het
mogelijk ook 'dozen' blijven. Dus rechthoekig van vorm
object 'doos' onder invloed van een lichtbron zijn vlakken
zonder oneffenheden en/of onderbrekingen. De stape-
voorziet van een verschillende kleurweergave, een betere
ling van gesloten dozen, waarbij de zijden van de doos dezelfde materialisering krijgen, benadert dit resultaat
representatie van het volume 'doos' wordt weergegeven dan wanneer de zijden van gelijke kleurweergave voorzien
het beste. Het nadeel is echter dat de dichte gevelvlakken
worden in het schemer. Dit betekent dat de lichtval op het
onprettige werksituaties opleveren.
object, en de schaduwwerking van het object, va n groter belang zij n dan een gelijke kleurweergave van de zijden
Fenomenologie van de doos
van het volume.
Voor het maken van herkenbare dozen zal eerst geanalyseerd moeten worden wanneer de doos 'an sich' zijn typologie het best uitdraagt. Daarvoor zijn diverse
Hier komt uit voort dat het voor de dozen van het mediacentrum geen verschil maakt wanneer de zijden van de doos bekleed worden met een verschillend materiaal,
materialen vergeleken in verschillende lichtomgevingen.
wanneer de gehele zijde maar bekleed wordt met eenzelf-
Resultaat van dit onderzoek is dat de gladde doos onder
de materiaal en de verschillende zijden een gelijke hoge
een aanwezige lichtbron het beste als 'doos' te herkennen
reflectiecoëfficiënt bezitten . Onder invloed van de zon veranderen de zijden van reflecterend materiaal altijd van kleur, daarom is het minimaal zichtbaar wanneer zijden
is. Dit komt doordat bij de gladde doos de vlakken van het volume omkaderd worden met krachtige strakke lijnen. Een materiaal met een hoge reflectiefactor is bovendien sterk gevoelig voor een lichtbron, waardoor vlakken
86
van een verschillend reflecterend materiaal gemaakt zijn .
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
Materialisering Omdat uit voorgaand onderzoek gebleken is dat er verschillend materiaal gebruikt kan worden in de dozen, mits ze een gelijke hoge renectiecoëfficiënt bezitten, is er besloten om de gevels van de dozen te bekleden met
gelijk de dozen zo te positioneren dat er nergens dozen met gelijke materialisering naast elkaar hoeven te liggen, waardoor ze altijd herkenbaar zijn, terwijl het geheel een sterke coherentie behoudt. Daarnaast sluit het gebruik van beperkte soorten materialisering perfect aan bij het ontwerp van het plein, waar de pleinplaten ook uit een beperkt aantal materialen gemaakt zullen worden .
glanzend staal en zonwerend glas . Beide materialen zijn in verschillende kleuren verkrijgbaar en hebben een ongeveer gelijke renectiecoëfficiënt. De kleuren waarin deze materialen toegepast worden zullen licht- en donkergrijs zijn. Deze twee kleuren zijn in staal- en glasuitvoeringen te verkrijgen die erg op elkaar lijken . Doordat de dozen uitgevoerd kunnen worden met open(glas) en dichte (staal) gevelvlakken is er een grote ontwerpvrijheid gecreëerd voor de dozen . Naaste deze twee dozen wordt nog een nieuwe en laatste materialisering geïntroduceerd; het staalras ter. Dit raster dient dat als extra huid dat om een glazen doos wordt getrokken . Van een afstand lijken de dozen door dit raster gesloten, maar in werkelijkheid- van dichtbij -zijn ze doorzichtig . Met deze materialenstaat van drie typen dozen is het mo-
87
-
-
of-...er!Moer ~
-~
-
vtf"'h009d ~tl!em
verloogd
!Oof-
y.t..., ._..
!*bi"""'!'
J
c-
.
or-
~
'
I
hodc
I
1
.~l\/ i'' / 1\/\ ~
11
~
1
l
'
.
~ 1--..1
ofwerk'Aoef"
beton
J
ko'rlj'IID<w-
- - loog ..,.... >OI
l
""''eM<&'""" 1"'11
I
-4e~~~rvs st~t
I
'
"""""' ~ CIUirLfa kozlj"l "_
~
bole<wtoer
'
,-_
I
f"f'SStcd;'Jal!'n ~ st*<mlr~.t:Ue
............ ".,..,.,.loog
81
I
-
--
• • • • • • • • • • • • • • •
minimaliseren worden op diverse plekken, waar mogelijk,
Detaillering Omdat het voor de herkenning van de dozen belangrijk is dat de randen zo dun mogelijk worden uitgevoerd is dit in het extreme doorgevoerd in de details. Geprobeerd is de verfijnde randen, zoals zij in de kubussen van Donald Judd te vernemen zijn, in de bouwkundige schil van de dozen van het mediacentrum te verkrijgen . Om dit te bewerkstelligen is gekozen voor structureel verlijmd glas. Hiermee is aan de onder- of bovenzijde va n het glas geen profiel benodigd en kan het staal van plafond of dak strak tegen het glas van de gevel aan komen te liggen. De rand tussen twee verschillende materialen, staal en glas, is hierdoor gereduceerd tot maarliefst 18mm.
In elkaar schuiven van vloeren De dozen hebben aan de binnenzijde vaak een constructieve vloer, zowel onder als boven . Doordat dozen op elkaar gestapeld worden ontstaan er dus situaties waarbij twee vloerdelen boven elkaar komen te liggen. Dit levert een dik vloerpakket op, maar is een resultaat van het
vloeren in elkaar geschoven. De vloer kan in deze gevallen het uitst ek vormen van de bovenste doos aan de buitenzijde, terwijl het aan de binnenzijde het plafond, van de onderliggende doos is. Het gebruik van de bollenvloeren maakt het mogelijk kolommen vrij in de ruimte te plaatsen en grote overspanningen te realiseren .
Bedrijfslago's Nu bijna alle ontwerpbeslissingen genomen en besproken zijn komen we bij het laatste terugkerende onderdeel, is er de mogelijkheid om als aanwezig bedrijf in het zakencentrum dit kenbaar te maken in de gevel? Omdat er gekozen is voor een beperkt kleurenpatroon, en de dozen hun vorm moeten behouden is deze aanwezigheid er niet op de gevel. Wel is er door het zonwerende glas de mogelijk aanwezig om aan de binnenzijde va n het glas, mits deze vlakvullend is, bedrijfslago's te voeren. Door het toegepaste glas zal dit aan de buitenzijde ervaren worden als een watermerk op de dozen en niet hinderlij k zijn voor de ervaring van de dozen .
gekozen concept. Om deze vloerdikte zoveel mogelijk te
89
• • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
(§)
:~
@
l
l
l
I l
I
L
l
1
I -
l
I
I
I
I I
Doorsnede
B
[
1
l
I
I
l
~
T
T I
r
I schaal1:750 --~
0
2
10
20 met er
95
Á
• • • • • • • • • • • • • • • Á
97
98
•• • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
..._ (9)0_... fo) 0
!.ÎÏ:
15
~
1e Verdieping legenda: 0
11
12
13
(>-)
2 0
1: 2:
3: (m)
4: 5:
6:
B
7:
. '~)
8: 9:
~
9
.. (~_'!
~ ... ·"m\
-
Exhibition Area Press Chief's Office Operatiens Camman Area Meeting Room 2 Meeting Room 1 Operatiens Camman Area Supermarket Rate Card Reception Area Administration Hairdresser Cafe Pharmacy Electronic Store Bank
10: 11: 12: 13: 14: 15: Service Square
~
9 ----.....
schaal1:750
' ,.")
0
2
10
20 meter
99
100
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
--,
~·
2e Verdieping Legenda :
2
. ·'")
1:
Main Conference Room, 650 seat
2:
Storage
3: 4: 5: 6: 7: 8: 9:
Kitchen International Food Area Lounge Restaurant Lounge International Food Area International Food Area
10: Staff Break Area 11 : Staff Break Area 12 : VIP Lounge
6 9
5
8
schaal 1:750
7 .. I -n )
0
2
--
10
20 meter
101
102
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
: 1)
~~
' ""'-
:Î i
. . _J - (7'1-
~)
(e'
,(
"""-
.
lliXI
..._
~
--- -
1~> (11' .~ ......
il:î
·,2, 1!110 _
_
,.
,s,
1"4;. 1tOI
,..
1:
6
7
2
2
2
f· fo
Ma in Conference Room, 650 seat
2:
Press Workroom
3: 4: 5: 6: 7: 8:
Conference Room, 200 seat Press Conference Entrance lobby Interview Area Press Workroom Green Room Conference Square
. (o )
2 • ' m· ~
2 3
2
schaal1:750 0
2
10
20 meter
103
104
• • • • • • • • • • • • • • •
•
• • • • • • • • • • • • • •
4e Verdieping
1
1
legenda : 1: Press Workroom 2: Conference Room, 200 seat 3: Conference Room, 60 seat 4: Conference Room, 50 seat 5:
lounge
1
1
1
1
2
1
schaal 1:750
- ----
0
2
10
20 meter
105
106
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
Se Verdieping Legenda:
• •>) 1
1
1:
RentalSpace
2:
Business Square
1
1
_ ,-
1
1
2
. /ó
I. 1 1 1
1
1 schaal1 :750
. ( ... ) 0
2
--
10
20 meter
107
108
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
t. 1 ~
-
(2 )
.
,.,..
~I
(3 ">V
,..
(5)
..
,
6 7' --:---~
·:a I
""'
-
r~
9 '; ·-·
_ii )
@
'""
'""
""'
t
r!D
I§~
~4\
'""
""'
6e Verdieping
10 1
1
1•
legenda: 1: RentalSpace 2: lounge
~ : ~'·
1
'I
1
. .
1 •
: 1(2)
~,
.
' ~-
1
1
1 1
1
1
•1
@'
2 1
1
a ~
1
0'
Q
schaal1:750 0 2
10
20 meter
109
110
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
(Î J ~
rD
(s :
G_ 1
. -.!..5C()~ ·
~
""'
( 9)
@
1!!.)
(Î O)
--~-~
"'"
'l4)
-~ ""~- 75<(1
7e Verdieping Legenda:
, '?1
1
1:
RentalSpace
2:
Rerstaurant
3: 4:
Lounge Combination Square
~
3
I,(") I
t
4
~ ~j
~
• 2
• 1
0:
2
1 schaal1:750
-- 3
0
2
10
20 meter
111
• • • • • • •
112
• • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
2;
t 1) -- tiL'O
~)
(J ' 1JDI
-:-
_.:
r'AO
lP-'
,s; .,
rm_ _
CD__ ....___"..____._... lil
r~ .-
1'0!
(12.
til;
liJ )
~-- ~!100-
\.!4 1 ...__
(15) ~
_,
Se Verdieping Legenda: · ' ,.
3
1:
Loungebar
2:
Terrace
3:
RentalSpace
2
3
3
3
3
schaal1:750 ----~
0 2
10
20 meter
113
Dak Legenda : 1:
114
View Platform
• • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • •
Noten 1
NOC*NSF, Olympisch Plan 2028, versie 4
15
2
De Pers, 14 november 2007
16
3
OLYMPIC CHARTER, IN FORCE AS FROM 7 JULY 2007
• NOC*NSF, Olympisch Plan 2028, versie 4
The Endless City pp. 328 17 Netwerkomgeving, de Architect mei 2000
5
18
Atelier IJ meer 2030+, 2006 Gesprek Ma u rits de Hoog, DRO Amsterdam
6
Idem Duffy, Frank, The Death and Life of the Urban Office uit
Duffy, Frank, The Death and Life of the Urban Office uit The Endless City pp. 328
7
1dem
19
Netwerkomgeving, de Architect mei 2000
8
NOC*NSF, Olympisch Plan 2028, versie 4
20
1dem
9
Plan Amsterdam nr 4, Dienst Ruimtelijke Ordening
''Idem 22 Atzema, Oetzge en Jan Lambooy (2002) berichten uit
gemeente Amsterdam 10
Nederland Compleet, Factsheets kantoren- en bedrijfsruimtemarkt 2009, DTZ Zadelhof
de netwerkeconomie. In stedebouw en Ruimtelijke Ordening mei 2002
11
23
Plan Amsterdam nr 4, Dienst Ruimtelijke Ordening
Huub Kloosterman, Urban Xchange
gemeente Amsterdam
24
Netwerkomgeving, de Architect mei 2000
12
25
Idem Huub Kloosterman, Urban Xchange
13
Idem Werklandschap van de eenentwintigste eeuw, architect
26
oktober 2005 14 ldem
115
Literatu urli ist Atelier IJ-as, Masterplan Olympische Spelen Amsterdam 2028, Eindhoven {eigen uitgave), 2008
2000
{NOC*NSF}, 2008 Duffy, Frank, The Death and Life of the Urban Office uit
Harm Tilman, Potentie van de tussenruimte, Van bedrijventerrein naar werk milieu, de Architect pp. 24, mei 2000
The Endless City pp. 328, New Vork (Phaidon} 2007
Bart Reuser, Werklandschap van de eenentwintigste eeuw, Afscheid van het traditionele kantoor, de Architect, oktober 2005 pp 48
Harm Tilman, Herdefinitie van de werkomgeving, Ontwer-
Casanova, Helen a & Hernández, Jésus, Woningidentiteit
pen aan een maatschappelijk relevante kantooropgave, de Architect, oktober 2008 pp 36
en individualisering, de Architect pp .16, april 2008 Heynen, Hilde (ed.), Dat is Architectuur, sleutelteksten uit Dienst Ruimtelijke Ordening gemeente Amsterdam, Plan
116
de twintigste eeuw, Rotterdam (Uitgeverij 010), 2001
Amsterdam nr.4, Nieuw leven voor lege kantoren, Amster-
Koolhaas, Rem, The Generic City uit SMLXL pp.1249, New
dam (DRO} 2006
Vork (The Monacelli Press), 1998
International Olympic Committee, Olympic Charter, Lau sanne (DidWeDo S.à.r.l.}, 2007
Rotterdam (Uitgeverij 010}, 2006
Harm Til man, Netwerkomgeving, de Architect pp.22, mei
NOC*NSF, Olympisch Plan 2028, versie 4, Arnhem
Koolhaas, Teun & Marcusse, Ellen, AtelierIJmeer 2030+,
• •• • • • • • • • • • • • •
• • Websites • • • • • • • • • • • • •
Afbeeldingen
NOS*NSF: http ://www. nocnsf. n I
Olympische Spelen London 2012: http://www.london2012.com/index. php
Gemeente Amsterdam:
Flickr:
http://www.amsterdam. nl
http://flickr.com
International Olympic Committee: http://www.olympic.org
Caruso st .lohn Architects: http://www.ca rusostjohn .com/a rtscounci 1/
Dagblad De Pers:
Het nieuwe werken, Microsoft http://www. microsoft.com/netherla nds/het_n ie uwe_ werken/ de fa ult.aspx
http://www.depers. nl
Olympische Spelen Athene 2004: http://www.athensinfoguide .com/olympic. htm
blz . 16: De Pers, 14 november 2007 blz. 20 : Documentatie Transrapid magneetzweeftrein blz. 34: Officiele kandidaatstelling Londen voor de Olympische Spelen blz. 48: Duffy, Frank, The Death and Life of the Urban Office uit The Endless City pp. 328 blz. 49: Website; http://www.microsoft.com blz. 87: Website; http://www.dezeen.com blz. 89: Website; http://continuingeducation.construction
Olympische Spelen Beijing 2008 :
http://en. beijing2008.cn
De overige afbeeldingen zijn eigen materiaal of afkomstig van de website www.flickr.com
117
__IU_Le __,.,.,.,__, 1
~~~~E~~~~e~4
I
1111111111111111111111111111111111111111111111111111111 200911841
ee
•
I
• •
• • • • • • • • • • • •
