Juni 2015 Jaargang 46
www.deArchitect.nl
Herontwikkeling Hofbogen Zoektocht naar nieuwe ontwikkelmodellen
Proces - P 040 Geen plaats voor ego’s Samenwerken nieuwe stijl
Strategie - P 050 Fondazione Prada, Milaan door oma Voormalige distilleerderij vervoegd tot kunstcomplex
Ontwerp - P 074 Glazen aanbouw in Park Sonsbeek Nexit architecten
Techniek - P 090 Budgetgestuurd ontwerpen Library Learning Center, puur interieurarchitecten
Interieur - P 104
Arnold van Ouwerkerk
werkt zo nodig zonder aannemers…
Foto Liesbet Goetschalckx Library Learning Center, Amsterdam
Interieur Zorgvuldig proces is leidend
Soms zijn de doelstellingen van de opdrachtgever ten aanzien van techniek en ruimtelijke wensen te ambitieus wat het beschikbare budget betreft. Dit was het geval in Amsterdam, waar de UvA een opdracht uitschreef om een bibliotheek, restaurant en computerzaal om te vormen tot een Library Learning Center. Puur interieurarchitecten kreeg de opdracht, omdat ze niet met een eindbeeld kwam, maar een aantal knelpunten aanwees en een werkwijze voorstelde waarmee de verbouwing tot een goed einde kon worden gebracht. In het zorgvuldige proces is veel overleg met de opdrachtgever en de adviseurs gevoerd. Het resulteerde in een vanzelfsprekende vormgeving op elk niveau. de Architect, juni 2015 | 103
Interieur Library Learning Center, Amsterdam
Thema: xxxx Projectpresentatie
Budgetgestuurd ontwerpen Library Learning Center, Amsterdam Voor het Library Learning Center in Amsterdam had de opdrachtgever een ambitieuze doelstelling. Te ambitieus voor het beschikbare budget in combinatie met de technische en ruimtelijke wensen. Puur interieurarchitecten sleepte de opdracht in de wacht door de pijnpunten aan te wijzen en een werkwijze te schetsen waarmee het project tot een goed einde kon worden gebracht. Hierin was een belangrijke rol weggelegd voor de adviseurs die door de opdrachtgever werden aangedragen. Tekst
Sander Woertman
De buitenzijde van het gebouw waarin zich het Library Learning Center (llc) bevindt, heeft alle charme van een jaren tachtig kantoorgebouw. De gevel heeft een onevenwichtige compositie van raampartijen, ingelijst door gladde, gele baksteen. Aan de gracht wordt de gevel doorbroken door een postmoderne ovalen uitstulping met ruitvormige ramen. Het ontrukt het gebouw, in de jaren negentig ontworpen door Pi de Bruijn, net genoeg aan de anonimiteit om niet klakkeloos voorbij te kunnen gaan aan de gedateerde uitstraling. Toen de Universiteit van Amsterdam de opdracht uitschreef
om bibliotheek, restaurant en computerzaal om te vormen tot een Learning Center, reageerden de meeste architectenbureaus dan ook met een plan waarbij de gevel grondig werd aangepakt. Volgens de opdracht zou er een nieuwe entreepartij moeten komen. Er moesten echter ook meer dan duizend studieplekken worden gerealiseerd op een beperkt aantal vierkante meters, gecombineerd met een krap bouwbudget. Voor puur interieurarchitecten was van meet af aan duidelijk dat budget en wensenlijst van de uva niet overeenkwamen. Een nieuwe entree, laat staan het
aanpakken van het gevelbeeld, zou ten koste gaan van het interieurprogramma. De inzending voor het Learning Center bestond dan ook niet uit een voorlopig eindbeeld, maar uit het aanwijzen van de knelpunten in het pve en het schetsen van een werkwijze waarop de opdracht tot een goed einde zou kunnen worden gebracht. Interactie met de opdrachtgever stond daarbij voorop. Projectarchitect Jan Geysen: “We zijn begonnen met het in detail onderzoeken van het programma van eisen. We formuleerden vragen over het programma en zochten naar de essentie en het doel
In het restaurant zijn maatwerkstudeerplekken gecreëerd. Door het duidelijke ritme van de inrichting is de schaal van de ruimte behapbaar.
Beeld
Liesbet Goetschalckx
Opdrachtgever Universiteit van Amsterdam Architectonisch ontwerp PUUR interieurarchitecten i.s.m. K2 architecten Interieurontwerp PUUR interieurarchitecten Projectarchitect Jan Geysen Projectmedewerkers Andries Camps, Gwendy Herremans, Pieter Jan Dols, Rasa Anaityte Projectmanagement BOA advies, Kostendeskundige Koppelsprengen, Installatieadviseur Ingenieursburo Linssen Bouwfysisch, akoestisch en brandveiligheid adviseur LBP SIGHT Constructeur ABT Bouwkundig aannemer Ooijevaar E-installatiedeskundige SDR W-installatiedeskundige Buro Van Dort Interieurbouwer Van Assem interieurbouw Totaal aantal studieplekken 1095
104 | de Architect, juni 2015
de Architect, juni 2015 | 105
Interieur Library Learning Center, Amsterdam
Thema: xxxx Projectpresentatie
UM
ICUL
CURR
RARY
LIB
2
10 11 12
13 14
15 16
3
17 18 19 20
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1
1 studiezaal 2 computerzaal 3 verticaal plein 4 entree 5 keuken/uitgifte 6 vergaderruimte 7 restaurant/werkplekken
Tweede verdieping
MAGN ETRO N
5
4
10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20
9
8
7
6
5
4
3
2
1
3
6
7
Begane grond
106 | de Architect, juni 2015
Een bestaande toegangsdeur werd opgewaardeerd tot een ruime en lichte entree die aansluit op de binnenstraat.
de Architect, juni 2015 | 107
Interieur Library Learning Center, Amsterdam
Driehoekig volume Het llc bevindt zich in een complex dat in de jaren negentig door Pi de Bruijn is ontworpen als huisvesting voor de faculteiten Econometrie, Economie en Ruimtelijke Wetenschappen. De basis van het ontwerp bestaat uit drie torens en een driehoekig volume, waarin het llc zich bevindt.
van de opdracht.” “Tegelijkertijd”, zo vertelt Geysen, “leerde een analyse van het bestaande gebouw ons de gebreken, maar ook de kwaliteiten ervan kennen.” Zo werden de mogelijkheden van de constructie en de kwaliteiten van de architectuur blootgelegd. Een van de kwaliteiten die zo werd ontdekt, was de schuine as die langs het driehoekige bouwvolume van de bibliotheek loopt. Deze corridor was oorspronkelijk voorzien als doorgaande route, maar bij oplevering werd een glazen gevel geplaatst zonder opening, waardoor deze functie verviel. Bij de transformatie van het belendende educatiegebouw Rec b/c werd een draaideur in de glazen gevel geplaatst, waardoor de doorgaande route nieuw leven werd ingeblazen. Puur besloot hierop in te spelen door met een bescheiden en kosteneffectieve ingreep een kleine ingang aan de corridor te verbreden en te transformeren tot hoofdentree. Het gebied tussen het llc en het Rec e-gebouw is tegenwoordig een levendig gebied, een overdekte openbare ruimte waar de entree een vanzelfsprekende plek heeft. Wie verwacht dat het nieuwe llc een opvallend hip interieur heeft, komt bedrogen uit. Om binnen het budget te blijven moest niet alleen het casco worden gerespecteerd, ook delen van de afbouw werden hergebruikt. Plafonddelen zou je normaal gesproken als eerste verbannen naar de vuilcontainer. Maar in het llc is een groot deel behouden. Een nieuw plafond met dezelfde akoestische kwaliteiten is immers duur. Volgens Geysen was het een hele puzzel om alle leidingen naar de juiste plek te krijgen zonder dat een grote wirwar aan het plafond ontstond. Wie nu naar het plafond kijkt, ziet een rustig stramien van ventilatiekanalen en -roosters. En daarmee zijn de studiezalen voorzien van de essentiële elementen om goed te kunnen werken: goed licht, verse lucht en een kalmerende omgeving. Zelfs als zich meer dan tweehonderd medestudenten in de ruimte bevinden. Ook de tegels in het ‘verticale plein’ zijn allesbehalve flitsend. Het toegepaste formaat, dertig bij dertig, is al ruim een decennium ‘not done’ in interieurland. De twee schakeringen rood zijn in eerste instantie ook niet de kleuren die een trendwatcher in zijn moodboard zou opnemen. En toch, het werkt. Goed zelfs. Dat heeft alles te maken met het gevoel voor detail en context dat puur in de opgave verwerkte. De tegels en het ruitpatroon dat ze samen maken, proberen niet beter te zijn dan het
108 | de Architect, juni 2015
Thema: xxxx Projectpresentatie
De Brug Voor de Roeterseilandcampus verzorgde puur ook de inrichting van De Brug, een studie- en ontmoetingsruimte in gebouw b/c op de vierde etage aan de Nieuwe Achtergracht 166. Het is voor zover bekend het enige gebouw dat over een Amsterdamse gracht is gebouwd.
In de studiezaal focust het ontwerp op licht, lucht en ruimte om een goede werkatmosfeer te creëren. Door de tafels in een vast stramien te plaatsen blijft het geheel overzichtelijk.
de Architect, juni 2015 | 109
Interieur Library Learning Center, Amsterdam
Thema: xxxx Projectpresentatie
MOSA De tegels in het verticale plein zijn ontworpen in samenwerking met fabrikant mosa. Ondanks dat het een kleine hoeveelheid betrof, verleende het innovatieatelier van de Maastrichtse firma volledige medewerking, zodat het gewenste beeld tot op het kleinste detail kon worden gerealiseerd.
Het verticale plein is het bruisende hart van het llc. Dankzij de deels verglaasde puien is er een akoestische barrière tussen studie- en verkeersruimte, terwijl de doorzichten zorgen voor samenhang.
gebouw waarin ze zich bevinden. De ontwerpers hebben de juiste balans gevonden tussen uitstraling en intrinsieke schoonheid. Dat het patroon ook doorloopt in de tegels van de traptreden, geeft het verticale plein de nodige samenhang. Die samenhang in het verticale plein is nodig. De opdrachtgevers hadden in eerste instantie voor ogen dat een open kern de nodige cohesie zou bewerkstelligen. Maar een open kern betekende ook dat er een sprinklerinstallatie moest worden aangelegd. En dat zou vier ton kosten. Door de transparantie te verruilen voor profielloos geplaatste strookramen met een borstwering kon dit verkeers- en verblijfsgebied worden beschouwd als een brandcompartiment. Dientengevolge waren sprinklers niet noodzakelijk. Deze simpele ontwerpoverweging zorgde ervoor dat er geld vrijkwam voor het bouwkundige budget. Het llc is sinds vorig jaar september volop in gebruik. Het restaurant op de begane grond wordt gedurende openingstijden bevolkt door groepjes studenten die er samen werken en studeren. Zelfs als de keuken gesloten is. Geysen legt uit dat het restaurant primair bedoeld is als werkplek voor studenten. “Het aantal zitplekken in het restaurant moet worden berekend op piektijden. Maar afgezien van deze twee uren per dag zou deze ruimte niet worden gebruikt. Wij besloten het om te draaien en de werkplekken twee uur per dag in te zetten als eetgelegenheid.” Ook dit is tekenend voor de aanpak van puur: door de opgave om te denken werken beperkende factoren opeens in het voordeel van de opdrachtgever. Zorgvuldig onderzoek naar kosten leidde in het restaurant tot de
110 | de Architect, juni 2015
keuze voor maatwerk. Hier was de wens geformuleerd om voor elke zitplek een stekkerdoos in de tafel te integreren. Standaard kantoormeubilair dat zich hiervoor leende was duurder, waardoor tafels op maat een betere oplossing vormden. Het maatwerk had een prettige bijkomstigheid: de bekabeling voor de stekkerdozen zou normaalgesproken vanuit een verhoogde vloer komen. Daar was geen geld voor. De kabels komen nu via een meegespoten stalen buis vanuit het plafond naar de tafels. Projectarchitect Jan Geysen maakte gedurende het ontwerpproces gretig gebruik van het team van adviseurs dat door de uva werd aangedragen. “Zij belichaamden een schat aan kennis. Als relatief jong bureau was het prachtig om te kunnen vertrouwen op een kostendeskundige die in no time inzichtelijk kon maken wat de financiële gevolgen waren van een ontwerpoverweging. Of een constructeur die precies de kansen van het casco met ons kon overleggen, waardoor we bijvoorbeeld de trap voor het verticale plein met zo min mogelijk ingrepen tussen de bestaande wapening in konden plaatsen. Zo konden we als team de wensen van de opdrachtgever gestalte geven.” De hand van de interieurontwerper verraadt zich in het llc niet door een opvallende vormgeving, maar door vanzelfsprekendheid op elk niveau. Het nadeel van deze aanpak is dat het de interieurarchitect zelf onzichtbaar maakt. Dat maakt een publicatie over dit gebouw wellicht niet sexy, maar wel urgent. Het laat zien dat een mooi ontwerp zich niet altijd aan de oppervlakte hoeft te manifesteren, maar ook het resultaat kan zijn van een zorgvuldig proces.
de Architect, juni 2015 | 111
