Armoede: geen kinderspel

december 2013

Armoede: geen kinderspel Jeugd(zorg) en armoede-aanpak, op zoek naar goede voorbeelden

Nieuwste feiten en cijfers Jeugd en armoede in Nederland Armoede in Nederland 1.240.000 hits op Google Inspirerende best practices op een rij Methodiek Aflatoun Sparen, budgetteren én kinderrechten

Een mooi gedekte tafel, lekker eten, een rijkelijk gedecoreerde kerstboom. De verwarming een graadje hoger als buiten de sneeuwvlokken naar beneden dwarrelen. Zo zouden we graag allemaal de kerst willen vieren. Voor veel gezinnen in Nederland is dat anders. Eén op de tien huishoudens in Nederland heeft te weinig geld om het huis voldoende te verwarmen. Van de gezinnen is 13 procent niet in staat om één keer in de twee dagen een warme maaltijd met vlees of vis te eten. Het aantal gezinnen dat van een inkomen onder de armoedegrens leeft, neemt nog steeds toe. Dat alles blijkt uit het recente rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek en Sociaal Cultureel Planbureau. Het toenemend aantal kinderen dat in armoede leeft is opvallend. Ongeveer een derde van alle armen is minderjarig. Een bestaan onder de armoedegrens heeft zijn weerslag op hun dagelijks leven, en op hun kansen nu en in de toekomst. Kinderen hebben recht op een toereikende levensstandaard. De hoogste tijd dus voor meer aandacht voor kinderen en jongeren die in ons land in armoede leven. Want armoede is geen kinderspel. Gelukkig staan gemeenten, jeugdzorgorganisaties en andere instellingen niet stil. Velen zijn bezig met de aanpak van armoede. In dit online magazine vindt u daarvan een reeks voorbeelden. Zo kunt u lezen over Aflatoun, een methodiek die zich internationaal bewezen heeft. Hier treft u tevens een reeks andere good practices aan, met links en informatie. We hopen u via dit magazine te voorzien van actuele gegevens en te inspireren met kansrijke voorbeelden van de aanpak van armoede-problematiek. En als u nog één stap verder wilt gaan, namelijk: goede ideeën omzetten in de praktijk, kijk dan naar de oproep op pagina 13 en neem deel aan onze pilot in 2014! Anneke Roozen Karin Vroonhof JSO

Feiten over kinderen en armoede in Nederland Actuele cijfers en bronnen

“Omgaan met geld is nooit een primair doel, maar ligt wel aan de basis van onze hulpverlening”

4

Inhoud

6

Interview met Miranda Ordelman Aflatoun: sparen, budgetteren, kinderrechten Succesvolle methodiek Werkwijzen, uitdagingen en wensen Aandachtspunten in de bestrijding van armoede Armoede in Nederland: 1.240.000 hits Desktop research over armoede Uit de actualiteit Kinderombudsman, CBS en politiek Denktank jeugdzorg en armoede: ‘Waar zou u op googelen?’ Wat zijn de beste voorbeelden van armoede-aanpak?

8 10 12 14 16

3

Op iedere 10 kinderen, leeft 1 kind onder

ontoereikende

levensomstandigheden

In Zuid-Holland en Groningen groeien kinderen vaker op in armoede dan in andere provincies.

Ook in Noord-Holland en Limburg was het aandeel kinderen dat opgroeit in een gezin met een laag inkomen met bijna 12 procent bovengemiddeld hoog. In een aantal grote gemeenten in deze provincies wonen naar verhouding veel mensen met een laag inkomen, zoals uitkeringsgerechtigden.

Levensstandaard

1

De Staten die partij zijn, erkennen he

Artikel 27 VN-kinderrechten verdrag

2

De ouder(s) of anderen die verantwo

3

De Staten die partij zijn, nemen, in ov

intellectuele, zedelijke en sociale ont

en binnen de grenzen van hun financ

sende maatregelen om ouders en an

behoefte daaraan bestaat, in progra

4

De Staten die partij zijn, nemen alle p

de ouders of andere personen die de buitenland. Met name voor gevallen

van het kind, bevorderen de Staten d

4

sten, alsmede het treffen van andere

Bij meer dan de helft van de Nederlandse gezinnen is er onvoldoende geld om op

vakantie te gaan

384.000 kinderen in Nederland leven in

armoede Bron: CBS/SCP

et recht van ieder kind op een levensstandaard die toereikend is voor een goede lichamelijke, geestelijke,

twikkeling van het kind.

oordelijk zijn voor het kind hebben de primaire verantwoordelijkheid voor het waarborgen, naar vermogen

ciële mogelijkheden, van de levensomstandigheden die nodig zijn voor de ontwikkeling van het kind.

vereenstemming met de nationale omstandigheden en met de middelen die hun ten dienste staan, pas-

nderen die verantwoordelijk zijn voor het kind te helpen dit recht te verwezenlijken, en voorzien, indien de

amma’s voor materiële bijstand en ondersteuning, met name wat betreft voeding, kleding en huisvesting.

passende maatregelen om het verhaal te waarborgen van uitkeringen tot onderhoud van het kind door

e financiële verantwoordelijkheid voor het kind dragen, zowel binnen de Staat die partij is als vanuit het waarin degene die de financiële verantwoordelijk voor het kind draagt, in een andere Staat woont dan die

die partij zijn de toetreding tot internationale overeenkomsten of het sluiten van dergelijke overeenkom-

e passende regelingen.

5

‘Omgaan met geld is nooit een primair doel, maar ligt wel aan de basis van onze hulpverlening’

In gesprek met Miranda Ordelman van Families First en TriviumLindenhof

Miranda Ordelman komt in haar werk in de jeugdzorg regelmatig armoede tegen. Over de aanpak van armoede heeft ze ook een idee: “Duidelijkheid en transparantie vergroten de zelfredzaamheid van mensen.”

Miranda Ordelman is medewerker

naar oplossingen voor hun situatie.

soms vanwege een vechtscheiding,

bij Families First, ambulante crisis-

Ordelman komt in beide functies bij

en dus financiële problemen heeft. In

hulpverlening ter voorkoming van

heel wat gezinnen over de vloer en

sommige gevallen gaat dit zover onder

uithuisplaatsing van één of meerdere

wordt regelmatig geconfronteerd met

het minimum dat hulp van bijvoor-

kinderen. Daarnaast is zij coördina-

armoede.

beeld de voedselbank nodig is.” Maar

tor van ‘Familie Netwerk Beraden’

Miranda Ordelman komt ook tiener-

(FNB) binnen jeugdzorginstelling

Vechtscheiding

moeders tegen. Of arme allochtone

TriviumLindenhof. Door middel van

“Wat ik vaak zie zijn gescheiden

gezinnen, die zo weinig financiële

zo’n beraad kan de familie van een

ouders, waarbij de verzorgende ouder

middelen tot hun beschikking heb-

kind of jongere zelf op zoek gaan

niet de afgesproken alimentatie krijgt,

ben, dat ze hun huis maar minimaal

6

Het verhaal van Sandra

“Toen ik 12 jaar was gingen mijn ouders scheiden”, deelt Sandra (19) online via het 1V Jongerenpanel van nieuwsprogramma EenVandaag. “Ik

kunnen inrichten. “Tegenwoordig tref ik steeds vaker Poolse gezinnen, waarbij de taalbarrière het moeilijk maakt de juiste hulp op gang te krijgen.” Budgetcoaches Hoe gaat Ordelman om met deze armoede? “Bij Families First is leren omgaan met geld nooit een primair doel. Maar bij de start vragen we wel standaard naar de financiële situatie van een gezin. Belangrijk is dan om te weten of aan de basisbehoeften kan worden voldaan: eten, gas, licht en water. Anders kunnen we niet starten met de hulpverlening. Dan moet dat eerst geregeld worden.” Bij TriviumLindenhof heeft ze de beschikking over interne budgetcoaches die kunnen worden ‘ingevlogen’. Verder werkt ze samen met voedselbanken en algemeen maatschappelijk werk. “Misschien gaan we in de toekomst ook samenwerken met wijkteams. Maar dit zal ontwikkeld moeten worden in samenwerking met de gemeente in het kader van de transities.” Voor de gemeente heeft Ordelman trouwens nog wat advies als het om armoede gaat: “Het lijkt mij raadzaam om alle regelgeving en de wegen naar de juiste hulp te verduidelijken en vereenvoudigen. Soms verschillen zaken namelijk per gemeente en vaak zijn formulieren niet te begrijpen of niet direct voorhanden. Duidelijkheid en transparantie vergroten de zelfredzaamheid van mensen.” Maar niet alleen cliënten moeten makkelijker hun weg kunnen vinden. “Het is ook van belang dat gemeenten en organisaties elkaar sneller in het vizier krijgen. En één vast contactpersoon bij de gemeente zou enorm helpen.”

ging samen met mijn zusje bij mijn vader wonen. In het begin had ik nog helemaal niet door hoe slecht het eigenlijk allemaal ging met de financiën. Mijn moeder was namelijk degene die het geld verdiende en mijn vader zorgde altijd voor ons. Dus toen was opeens al het geld weg.” “In het begin kreeg mijn vader ook nog geen geld van mijn moeder om ons eten enz. te kunnen betalen, wat dus wel zou moeten. Zo ging al het geld langzaam weg. (…) Uiteindelijk kreeg mijn vader dan een beetje geld per maand van mijn moeder om voor ons eten te kunnen kopen. Maar dit was lang niet genoeg. Toen wilde mijn moeder ook per se dat het huis verkocht werd en dat zij haar deel van dat geld dan zou krijgen, maar dit hebben we door middel van een mediator kunnen voorkomen.” “Toen op een dag stonden we in de jumbo om onze boodschappen af te rekenen, toen was mijn vaders limiet bereikt op alle drie zijn pasjes. Hij stond op alle drie al 2000 euro in de min, dus 6000 bij elkaar en toen

Miranda Ordelman is een van de geïnterviewden in het kader van het JSO-project over armoede en jeugdzorg. Daarnaast sprak adviseur Anneke Roozen met MEE Den Haag, Stek Jeugdhulp Gouda, Bureau Jeugdzorg Zoetermeer, MEE Gouda, TriviumLindenhof Dordrecht (Families First), Leger des Heils (Het Kompas Gouda), Cardea (ExposeYour Leiden), Horizon Rotterdam, Gemeente Leiden en CJG Alphen aan den Rijn. De belangrijkste punten uit de interviews zijn te vinden op pagina 10 en 11.

konden we een week niet eten. We hebben nu wel vaker dat we dus een week alleen maar crackers o.i.d. kunnen eten.”

7

ed d o G eel rb o vo

Aflatoun Sparen, budgetteren én kinderrechten Een goed voorbeeld van een armoedebestrijdingsmethode is Aflatoun. Een internationaal educatief programma dat sociaal en financieel onderwijs combineert. Spelenderwijs leren kinderen en jongeren van 6 tot 18 jaar essentiële sociale en economische vaardigheden, waar ze de rest van hun leven profijt van hebben.

De naam Aflatoun komt uit het Arabisch en betekent ‘ontdekkingsreiziger’

Aflatoun is 17 jaar geleden ontwikkeld in India. De naam van het lesprogramma komt uit het Arabisch en betekent ‘ontdekkingsreiziger’. Hij werd gekozen door Indiase kinderen, omdat het ook de naam is van een karakter uit een bekende Bollywood-film. Het programma wordt tegenwoordig in meer dan 100 landen gebruikt op onder andere scholen en wordt overal aangepast aan de lokale situatie. Zo heeft Plan Nederland, de organisatie die Aflatoun in Nederland heeft uitgebracht, Koninginnedag erin verwerkt. Kinderen treden op of verkopen hun oude speelgoed op de vrijmarkt, om zo meer te leren over handel.

8

Lesprogramma Sophie Conin is communicatiemanager bij Aflatoun en laat weten dat het programma in Nederland eigenlijk nog in de kinderschoenen staat: “Plan Nederland is al een aantal jaren partner, maar het bereik van het programma in scholen is nog beperkt. Dit heeft te maken met het feit dat schoolprogramma’s al erg vol zijn en leerkrachten het ontzettend druk hebben.” Scholen doen wel steeds vaker mee aan de internationale Aflatoundag, die in 2013 op 1 juli plaatsvond. Kinderen maken tijdens deze dag op een creatieve manier kennis met het lesprogramma. In kleine werksessies doen ze mee aan activiteiten en praten over thema’s als sparen, ondernemen en de rechten van het kind. Bekijk een filmpje over

Aflatoun om hier een indruk van te krijgen. Maar Sophie Conin vraagt zich af of de toekomst van Aflatoun zich op scholen gaat afspelen: “We denken nu dat onze mogelijkheden misschien meer buiten school liggen. Daarom zijn we een samenwerking aangegaan met stichting Day for Change, die Aflatoun voornamelijk in de buitenschoolse opvang inzet.” Jonge wereldburgers De reacties op plekken waar op dit moment met Aflatoun gewerkt wordt zijn positief. “Kinderen en jongeren vinden het goed om meer over geld, budgetteren, maar ook meer over hun rechten te leren”, aldus Conin. “Andere betrokkenen, zoals banken en andere organisaties, vinden het belangrijk dat we niet alleen een puur financieel lesprogramma aanbieden, maar dat dit verweven is met een sociale component.

Er is steeds meer interesse in het aspect wereldburgerschap, dat onderdeel uitmaakt van Aflatoun. Er is immers een link met andere kinderen in meer dan 100 landen die ook aan het programma meedoen.”

Nog meer goede voorbeelden, met links

> De Formulierenbrigade Actieve ondersteuning bij het aanvragen van fondsen waar mensen recht op hebben > Grip op de knip Cursus die inzicht geeft in de eigen financiële omstandigheden > Stichting Leergeld Financiële ondersteuning voor binnen- en buitenschoolse activiteiten > Armoedeconferentie Zoals de jaarlijkse Armoedeconferentie in Capelle aan den IJssel > Het Pact voor Amsterdam Mooi voorbeeld van samenwerking > De kunst van het rondkomen Succesvolle methode voor het omgaan met geld > Inkomenskaart ZIe de Inkomenskaart van de Gemeente Roermond

9

Welke groepen komen profes-

Behoeften en wensen organi-

sionals het vaakst tegen als ze

saties

op armoede stuiten?

• Betere aansluiting schuld-

• Alleenstaande ouders

hulpverlening bij doelgroep

• Ouders en jongeren met een

LVB en jongeren

licht verstandelijke beperking (LVB) • Allochtonen

• Alle gemeenten dezelfde regelgeving • Gemeenten en organisaties

• Jongeren, tienermoeders

moeten elkaar sneller kun-

• ZZP’ers

nen vinden

• Gescheiden ouders • Multiprobleem-gezinnen

• Praktische handvatten, zoals de Inkomenskaart of de Formulierenbrigade

Werkwijzen van instellingen die bijdragen aan een oplossing: • Het eigen sociale netwerk

steuning voor jongeren • Visueel materiaal voor laaggeletterde of LVB-

van de klant in kaart bren-

ouders, zoals een spel met

gen

plaatjes om met geld om te

• Expliciet vragen naar de financiële situatie • Werken met ‘eigen kracht’; wat kan de cliënt zelf? • SNS (Sociale Netwerk Strategie), Eigen Kracht Conferenties, familienetwerkberaad • Samenwerking met gemeente en lokale organisaties

10

• Een schuldmaatje ter onder-

leren gaan • Preventief programma om ouders te helpen bij financiële opvoeding van hun kinderen • Inzicht krijgen om hoeveel cliënten het gaat en erover uitwisselen met collega’s

Knelpunten • Ingewikkelde regelgeving • Regelingen die elkaar tegenwerken • Moeilijke formulieren • Geen goede aansluiting bij jongeren en bij LVB-groep. Deze hebben een ‘speciale gebruiksaanwijzing’ die vaak niet wordt begrepen door organisaties en vrijwilligers Inspirerend • Platform armoedebestrijding • Maatjesprojecten • Sociale Netwerk Strategie • Methodiek ‘Veerkracht’ (Federatie Opvang) • Baron van Münchhausenoverleg • Werkboek: ‘Geld, gezin en geluk’, Eef van Osdorp en Danielle Knapen, Forte Uitgevers BV, 2012 • Toekomst: werken met wijkteams, breder dan alleen jeugd

Deze gegevens komen voort uit de interviews die JSO-adviseur Anneke Roozen afnam met medewerkers van verschillende organisaties. Kijk op pagina 6 en 7 voor meer informatie en voor het interview met Miranda Ordelman van TriviumLindenhof (Families First).

11

Armoede in Nederland 1.240.000 hits Desktop research over armoede Karin Vroonhof, onderzoeker bij expertisecentrum JSO, voerde deze uit. Haar zoekopdracht: wat is er in de Nederlandse jeugdzorg al aan methoden en producten ontwikkeld en in gebruik, in de bestrijding van armoede? Veel hits Karin Vroonhof: “Er blijkt in Nederland veel gaande op het gebied van armoedeproblematiek. Ik kreeg veel hits op ‘Armoede in Nederland’. Een onderwerp waar veel gemeenten en organisaties mee bezig zijn.” Armoede is het afgelopen jaar veel in het nieuws geweest, bijvoorbeeld door het onderzoek en rapport van de Kinderombudsman. Daarnaast zijn er ook onderzoeken van het Integraal Toezicht Jeugdzaken(2010) en onderzoek van Verweij-Jonker (2011) waar armoede centraal staat. Uit de hoeveelheid hits en verschillende contacten zijn uiteindelijk voorbeelden gekomen waarin jeugdzorg een belangrijke rol speelt. Positieve resultaten Karin Vroonhof is positief over de ‘armoedepacten’ die in een aantal gemeenten zijn gesloten. “Samenwerking zoeken op

12

Het doel van het JSO-project over jeugd(zorg) en armoede: jeugdzorginstellingen kansrijke voorbeelden bieden van het integreren van armoedeproblematiek in hun hulpverlening. Die voorbeelden moeten natuurlijk ergens vandaan komen. De eerste inventarisatie is verricht met een zoektocht op internet.

het gebied van armoede tussen verschillende organisaties in een gemeente of regionaal gebied heeft in de praktijk veel waarde. De jaarlijkse armoedeconferentie in Capelle aan den IJssel is hier een mooi voorbeeld van.” Een andere interessante aanpak komt van het adviesbureau RadarAdvies, genaamd ‘De kunst van het rondkomen’. “Dit is een werkwijze waarbij de eigen ervaringen van mensen in armoede worden ingezet. Ze houden interviews, maken filmpjes over hun situatie en denken zelf na over hoe ze die zouden kunnen verbeteren. Jeugdzorg is hier ook in beeld.”

Eigen kracht Karin Vroonhof is zeer te spreken over methoden en producten waar de eigen kracht en ervaringen van mensen het uitgangspunt zijn. “Een ander goed voorbeeld hiervan is ‘Met armoede uit de kast’. Ervaringsdeskundigen worden daarbij zelf aan het werk gezet om armoede in beeld te brengen vanuit hun eigen perspectief, en om lotgenoten te vragen welke wegen zij zien om weer mee te doen aan de samenleving.” In de beste voorbeelden die de JSOonderzoeker op het spoor kwam, staan onder andere projecten waarin ‘eigen kracht’ en samenwerking tussen organisaties centraal staan.

Op Aan de slag met armoedeproblematiek in uw eigen jeugdzorginstelling

roe p

Bent u de pilot die JSO zoekt? Gefinancierd vanuit het 2-jarige provinciale project over armoede en jeugd(zorg) kan JSO in 2014 een pilot opzetten en begeleiden. Werkt u in een jeugdzorgorganisatie en wilt u in 2014 aan de slag met armoedeproblematiek? Dit zijn de mogelijkheden voor vraagstukken die we gezamenlijk kunnen onderzoeken: Hoe kunnen wij in onze jeugdzorgorganisatie werken aan armoedeproblematiek, uitgaande van de eigen kracht? Hoe werken we aan preventieve methoden voor het omgaan met geld voor ouders, kinderen en jongeren, met behulp van partnerorganisaties? Of een pilot met een onderwerp of vraag uit uw eigen koker als uitgangspunt. Neem contact op met JSO voor informatie en mogelijkheden: Anneke Roozen, adviseur, T 070 3029842, E [email protected].

De kunst van het transformeren Gezamenlijk op weg naar nieuwe zorg voor jeugd

ip t s e Le

Per 1 januari 2015 valt de jeugdzorg onder verantwoordelijkheid van gemeenten. Hiermee wordt niet alleen ingezet op een ingrijpende stelselwijziging (transitie), maar ook op een inhoudelijk veranderproces (transformatie). Deze beoogde cultuuromslag heeft tot doel om de zorg voor jeugd écht te vernieuwen. Maar in hoeverre is het mogelijk voor jongeren, ouders, professionals, middenkader en bestuurders om de opgaven van het wetsvoorstel Jeugdwet niet alleen te omarmen, maar ook te doorleven en eigen te maken? Met welke uitdagingen en dilemma’s gaat dit veranderproces gepaard? Met dit boek beogen de auteurs u inzichten en handvatten te bieden, die in het transformatieproces als leidraad kunnen dienen. Duurzaam veranderen is immers makkelijker gezegd dan gedaan. De inhoud van dit boek daagt u uit tot een moment van reflectie. Vanuit de overtuiging dat elke verandering begint met een eerste stap in de goede richting en dat ook ú in de mogelijkheid bent deze stap te zetten. Bestelinformatie

Deze publicatie is het tweede deel van een drieluik over dilemma’s en handreikingen voor professionals en middenkader in het sociaal domein. Bestel de publicatie via de website van JSO.

13

Uit de actualiteit In de maand december stond armoede in Nederland volop in de belangstelling. Met name door de nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Sociaal Planbureau (SCP), die op 3 december 2013 uitkwamen in de rapportage Armoedesignalement 2013. Eerder dit jaar vroeg Kinderombudsman Marc Dullaert ook al aandacht voor kinderen die in armoede leven (zie kader). Het gezamenlijke armoederapport

9,4 procent van alle huis-houdens.

Dat betekent dat één op de tien kin-

van het CBS en SCP spreekt van een

Het SCP telt 1,197 miljoen mensen

deren in ons land in armoede leeft.

stijgend aantal armen in Neder-

met een inkomen rond de armoe-

Meer dan de helft van alle Neder-

land. Maar de cijfers lopen uiteen,

degrens, 7,6 procent van de totale

landse huishoudens kan jaarlijks

vanwege verschillende definities en

bevolking.

niet op vakantie gaan en één op de

meetmethoden. Het CBS komt uit

tien huishoudens heeft te weinig

op 664.000 huishoudens met een

Het aantal kinderen dat opgroeit in

geld om het huis te verwamen (CBS).

kans op armoede in 2012. Dat is

armoede is 384.000.

Armoede in Nederland is vooral

14

Kinderombudsman

In juni dit jaar vroeg de Kinderombudsman al aandacht voor de armlastige situatie van veel kinderen in Nederland, met het onderzoeksrapport ‘Kinderen in armoede in Nederland’. Gemeenten zouden meer aandacht moeten hebben voor kinderen die opgroeien in armoede, aldus Marc

relatieve armoede; armoede die

Sadet Karabulut (SP) doet naar

Dullaert. Hij vraagt gemeenten om in

leidt tot functionele uitsluiting. Het

aanleiding van het rapport een aan-

te zetten op hulp die direct ten goede

‘niet mee kunnen doen’ is ook de

beveling richting het kabinet: “Geen

komt aan de sociale, geestelijke en

richtlijn die het CBS hanteert: “Ar-

gratis medeleven, maar investeren

lichamelijke ontwikkeling van kin-

moede is een contextueel verschi-

in banen en koopkracht.” Maar er is

deren. Hij wil gemeenten helpen met

jnsel: of iemand arm is, hangt af van

een einde in zicht aan deze ontwik-

het opstellen van een kindpakket. Dit

wat er in de eigen samenleving op

keling, meent Tunahun Kuzu (PvdA):

pakket bevat de meest noodzakelijke

een gegeven moment onontbeerlijk

“De laagste belastingschijf wordt

behoeften voor kinderen, aangevuld

is.” Wel is er een klein lichtpuntje:

verlaagd, er wordt fors geïnvesteerd

met zaken om mee te kunnen doen

de onderzoeksbureaus verwachten

in banen en het kabinet heeft 100

in de samenleving. Denk hierbij aan

een minder snelle toename van ar-

miljoen extra gereserveerd voor

vouchers voor kleding, zwemlessen

moede in 2013, en een lichte daling

armoede-bestrijding.”

en toegang tot het lokale openbaar vervoer. Veel gemeenten hebben in-

in 2014. De vereniging van Voedselbanken

middels besloten met dit kindpakket

Reacties

Nederland is ‘helemaal niet ver-

aan de slag te gaan.

Veel politici reageerden op de uit-

baasd’ over de uitkomsten. De

komsten van het rapport. Minister

organisatie is groeiende en voedt

Ook zijn er gemeenten die aan-

Asscher van Sociale Zaken nam het

nu 70.000 monden via 146 voed-

geven dat zij niet weten hoe ze hun

woord ‘zorgelijk’ in de mond. De

selbanken.

lokale armoedebeleid beter kunnen

werkloosheid vormt volgens hem

laten aansluiten op de doelgroep. De

het grootste probleem.

Kinderombudsman heeft samen met een aantal gemeenten handvatten

PVV-Kamerlid Machiel de Graaf

ontwikkeld om beter aan te kunnen

vindt het ‘een grove schande’ dat

sluiten bij de behoeften en wensen

de armoede toeneemt ondanks de

van de kinderen zelf. In januari 2014

welvaart en Pieter Heerma (CDA)

komt deze leidraad uit en is dan voor

noemt de gestegen armoede zorg-

alle gemeenten beschikbaar. Zie de

wekkend, en zegt dat het kabinet

website van de Kinderombudsman

meer moet doen voor de onder-

voor meer informatie.

steuning van gezinnen.

15

Denktank jeugdzorg en armoede: ‘Waar zou u op googelen?’

“Een op de tien kinderen leeft in armoede”. Karin Vroonhof (JSO) citeert de verslaggever uit het getoonde fragment van EenVandaag. “Dat vind ik altijd heel treffend.” Samen met collega Anneke Roozen doet ze onderzoek naar armoedeproblematiek binnen de jeugdzorg. Hoe gaan instellingen om met de armoede die ze soms tegenkomen binnen gezinnen? En waar hebben organisaties behoefte aan in het omgaan met armoede? Van juni tot en met september in-

Anneke Roozen en Karin Vroonhof

Het is nu aan de aanwezigen om uit

terviewden de JSO-adviseurs diverse

hebben het voorwerk alvast gedaan.

deze voorselectie de beste initiatieven

medewerkers van allerlei jeugd-

Uit literatuur en de interviews haal-

te kiezen, waar JSO verder mee aan de

zorginstellingen over dit onderwerp,

den ze een selectie aan kansrijke

slag zal gaan.

en op 11 november openen ze met

projecten, methoden, samenwer-

bovengenoemd fragment de volgen-

kingsinitiatieven, tools en fondsen

Toverwoord

de stap in het project: een denktank

die allemaal ingezet kunnen worden

Wat opvalt is dat ook in armoedebe-

met alle geïnterviewden, met als

in armoedebestrijding. Wat nog niet

strijding ‘eigen kracht’ het toverwoord

hoofdvraag: wat zijn de vijf beste

meeviel.

lijkt te zijn. Net als op alle andere

voorbeelden van projecten en/of

gebieden van zorg en hulpverle-

methoden die jeugdzorginstellingen

Anneke Roozen: “Er is zoveel, je

ning zetten veel initiatieven hierop in.

kunnen ondersteunen in hun aanpak

blijft eindeloos dingen vinden. Ook

Bijvoorbeeld ‘Armoede uit de kast’ van

van armoede?

in België kwamen we bijvoorbeeld

RadarAdvies, waarin arme mensen

goede voorbeelden tegen, maar we

zelf in beeld brengen hoe armoede

hebben ons beperkt tot Nederland.”

in Nederland eruit ziet en wat eraan

16

gedaan kan worden. Ze houden

tactpersonen aan, zodat mensen

gebieden die aandacht vragen. Alles

interviews, maken filmpjes, bedenken

weten wie ze kunnen bellen. Maar

wat op armoede gericht is, moet dus

oplossingen en werken aan verbete-

vraag ook: waar zou u op googelen?

worden opgenomen in die wijk-

ring van hun situatie.

Daar kun je dan als gemeente of

teams.”

instelling je website op aanpassen, Deze aanpak kan op veel bijval van

zodat mensen informatie makkelijker

In bovenstaande preventieve

de deelnemers rekenen. Ellen Fons

kunnen vinden.”

methodieken voor kinderen en

van MEE Midden Holland Gouda: “De

jongeren moeten overigens ook de

mensen waar het om gaat, doen het

Preventie

ouders worden meegenomen. Leonie

hier zelf. En alleen zo kunnen we tot

Hoeveel goede voorbeelden de

van der Wielen: “Ouders worden niet

passende oplossingen komen. Ik ben

voorselectie van Roozen en Vroonhof

voldoende betrokken. Bijvoorbeeld

altijd een beetje allergisch voor de

ook bevat, de deelnemers missen nog

bij lessen over zakgeld op school, en

uitspraak: ‘we betrekken de cliënt er-

wat. Bijvoorbeeld op het gebied van

over sparen. Er zijn ouders die niet

bij’. Want het draait om die persoon,

preventie. Wat hen betreft hoort dat

steunend zijn in het sparen van geld

die betrekt er anderen bij. In die visie

ook in de top vijf. Volgens Fabio della

en alles zelf in één keer uitgeven.”

zit de kanteling.”

Vedova van MEE Zuid-Holland Noord

Ik ben altijd een beetje allergisch voor de uitspraak: ‘we betrekken de cliënt erbij’. Want het draait om die persoon, die betrekt er anderen bij.

Maar volgens Ger Mies kunnen ook anderen deze voorbeeldfunctie vervullen. “Schakel hulpmaatjes in. Jongeren hebben van hun ouders dan misschien verkeerd voorbeeldgedrag meegekregen, maar kunnen bij hun maatje zien dat het ook anders kan. En zien is geloven.” Arie Huisman

Ger Mies van TriviumLindenhof heeft

kan de jeugdhulpverlening veel meer

van het Leger des Heils mist tot slot

om die reden minder met armoe-

doen met preventieve methodieken,

vrijwilligersinitiatieven als de Weg-

deconferenties. “Die conferenties

die gebruikt worden bij Aflatoun of

geefwinkel en Voedselbank in het

zetten armoedeproblematiek wel op

het Nibud, om kinderen en jongeren

overzicht. “Daar maakt iedereen

de kaart, maar de mensen die daad-

met geld te leren omgaan. “Gelukkig

gebruik van, dus die mogen wat mij

werkelijk in armoede leven zitten daar

is het onderscheid tussen jeugdzorg

betreft in de top vijf.”

niet aan tafel.” Ellen Fons valt hem

en preventie binnenkort niet meer

bij: “Heel veel mensen die met elkaar

zo scherp. Dan kunnen we breder

Het maken van de voorselectie was

praten, kosten ook heel veel geld. Dat

werken en de hulpvraag verduide-

misschien niet makkelijk, het vaststel-

kunnen we beter steken in de mensen

lijken. Dat spreekt me wel aan.”

len van de definitieve top vijf is dat al

en projecten waar het om gaat.”

helemaal niet. Wat in ieder geval wel Integraal werken dus. Daar is Ger

duidelijk is: initiatieven gebaseerd op

Eigen kracht zit volgens Leonie van

Mies ook van overtuigd: “We moeten

eigen kracht van kinderen en ouders

der Wielen van Stek Jeugdhulp ook in

gaan werken met multidisciplinaire

zelf worden gewaardeerd. Daar kun-

het eenvoudig maken voor mensen

wijkteams. Want meestal als er sprake

nen we tegenwoordig dan ook niet

om hulp te vinden. “Stel vaste con-

is van armoede, zijn er ook andere

meer omheen.

17

JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling Nieuwe Gouwe Westzijde 1 2802 AN Gouda T 0182 547888 F 0182 547889 E [email protected] I www.jso.nl

Colofon

Projectteam

Anneke Roozen en Karin Vroonhof Redactie

Femke Noordink Tekst

Marijn Klok, Femke Noordink, Anneke Roozen, Karin Vroonhof Vormgeving

Jaco Taal (www.wasgoedonline.com) Fotografie

Femke Noordink, Issa Shaker, Morguefile, Aflatoun