architectuurbundel kavelproject Stadsontwikkelingsbedrijf Kortrijk
2
INHOUD voorwoord 3 ampe.trybou architecten
4
arch-ID 8 AVDK 12 pascal schneider architectuur
16
Duurzaam bouwen is stilaan een gemeengoed bij de doorsnee (ver)bouwer en staat op punt om de nieuwe maatstaaf te worden. Maar wat is dat nu duurzaam bouwen of duurzaam wonen? Duurzaam bouwen betekent dat je zoveel als mogelijk duurzame materialen en bronnen hanteert, enkel voorziet in de werkelijke behoeften en zo efficiënt mogelijk omspringt met energie, water, ruimte en materialen. Niemand kan vandaag nog bouwen of renoveren zonder daarbij aandacht te besteden aan het energievraagstuk van de woning en de energiekosten die daarmee gepaard gaan. Het basisbeginsel van energievriendelijk bouwen is nog steeds het investeren in een goede bouwschil met een perfecte luchtdichtheid; een doorgedreven isolatie en een goede ventilatie. Men kan immers pas beginnen denken aan energiezuinige installaties wanneer energieverliezen doorheen daken en gevels tot een minimum herleid zijn. Het Stadsontwikkelingsbedrijf Kortrijk wil in dit project graag met deze trend en noodzaak meegaan en de voorgestelde ontwerpers stellen hun knowhow ter beschikking.
3
ampe.trybou architecten
Vaartstraat 73 8460 Oudenburg T 059/26 68 93
[email protected] www.ampetrybou.be
ampe.trybou architecten bvba is ontstaan door de overname van architectenbureau Johan Trybou (+ 2003) door ir. architecten Frederiek Ampe en Lies Trybou. Door deze zeer specifieke situatie is een jong en zeer dynamisch architectenbureau ontstaan dat met de afwerking van lopende opdrachten van architectenbureau Johan Trybou op korte termijn een zeer grote ervaring opgedaan heeft in verschilende werkgebieden en in de materie van overheidsopdrachten en sociale huisvestingsprojecten in het bijzonder. Ondertussen getuigen ook de realisaties van eigen ontwerpen van het conceptuele vermogen en het voortdurende streven naar hedendaagse, duurzame en kwalitatieve architectuur.
4
Oostende · oppervlakte 867 m2 - 11 sociale appartementen
Duurzaamheid is een belangrijk aspect in het werk van het architectenbureau. Duurzaamheid wordt volgens ons echter al te vaak herleid tot de waardering van het K en E-peil. Het is onze overtuiging dat duurzaamheid ontstaat zowel op het niveau van stedenbouwkundige, architecturale en ruimtelijke kwaliteiten, op het niveau van bouwfysische en bouwtechnische aspecten als op het niveau van de installatietechniek. stedenbouwkundige, architecturale en ruimtelijke kwaliteit Het niveau van de stedenbouwkundige, architecturale
en ruimtelijke kwaliteit is, hoewel het een niet objectief meetbare parameter betreft, wel een zeer belangrijk element van duurzaamheid. Het bepaalt o.i. voor een groot deel de leefbaarheid van de onmiddellijke omgeving op langere termijn en de levensduur van het gebouw zelf. Het inbouwen van correcte flexibiliteitsniveaus in functie van de totale levensduur van het gebouw, inplanting en oriëntatie zijn daarbij essentieel. Bij aanpassings- uitbreidings- of inbreidingswerken kunnen de randvoorwaarden dan wel strikter zijn, de stedenbouwkundige, architecturale en ruimtelijke kwaliteiten van het project worden geenszins minder belangrijk.
Gavere · oppervlakte 1 747 m2 + renovatie bestaand gemeentehuis
bouwfysische en bouwtechnische aspecten Het is onze overtuiging dat het zeer dikwijls aangewezen is een voorsprong te nemen op de wettelijke minimumeisen zoals bepaald in de epb-regelgeving. Naast een doorgedreven isolatie van vloeren, wanden, dakvlakken, beglazing, … die rechtstreeks resulteren in een K-peil, dient ook de nodige aandacht besteed te worden aan een correcte detaillering ifv het vermijden van koudebruggen, ifv de luchtdichtheid van het gebouw, … zodat de vooropgestelde theoretische waardes ook in de praktijk gerealiseerd kunnen worden. Keuze van duurzame en ecologische materialen, levenscyclusanalyses en correcte interpretatie van
Oudenburg · oppervlakte 200 m2 Oudenburg · oppervlakte 395 m2 bruto
bouwkost versus onderhoudskost zijn eveneens aspecten die in rekening gebracht worden. installatietechniek In eerste instantie dient een duurzame installatietechniek het primaire energieverbruik – in combinatie met de bouwfysische en bouwtechnische aspecten – zo laag mogelijk houden. Hergebruik van regenwater en toepassing van condensatietechniek bij verwarmingsinstallaties worden als absolute minimumvoorwaarden beschouwd. Toepassing van gestuurde ventilatie met warmterecuperatie, alternatieve energiebronnen (zonneboilers, fotovoltaïsche cellen, warmtepompen,
Gavere · oppervlakte 1 747 m2 + renovatie bestaand gemeentehuis Sint Andries · oppervlakte 377 m2 netto
…) gaat een stap verder en dient steeds geval per geval onderzocht te worden. Daarnaast is de manier waarop de installatietechniek in het gebouw geïmplementeerd wordt een minder objectief meetbaar maar minstens even belangrijk aspect inzake duurzaamheid. Onderhoudskost, aanpasbaarheid en uitbreidingsmogelijkheden dragen in grote mate bij tot de duurzaamheid van het geheel.
5
PLUIMSTRAAT 33/35 voorbeeld van realisatie
Na afbraak van twee onbewoonbare woningen op de hoek van de Pluimstraat en de Slachthuisstraat worden 2 nieuwe stadswoningen gebouwd. Het nieuwe volume realiseert een subtiele overgang tussen de hogere bouwvolumes van de Pluimstraat en de lagere woningen in de Slachthuisstraat. Op een zeer beperkt en volledig omsloten terrein wordt de eerste woning over 4 bouwlagen uitgewerkt tot een kwalitatieve woning met een duplex-leefruimte, 3 slaapkamers, terras en eigen fietsenberging. De hoekwoning blijft beperkt tot 3 bouwlagen met een leefruimte over 2 verdiepingen, 4 slaapkamers, terras en eigen fietsenberging. Op de eerste verdieping worden beide woningen maximaal opengewerkt waarbij optimaal gebruik gemaakt wordt van de kwaliteiten van het terrein (ligging, oriëntatie, …). De afstand tot de straat vanaf de eerste verdieping en de brede terraszones garanderen de privacy van deze open leefruimtes. Daarbij profiteert de hoekwoning uiteraard van de dubbele oriëntatie. Aan woning 1 wordt met de dwarse oriëntatie van de slaapkamers op de bovenste verdieping een extra dimensie toegevoegd door de daklichten dwars op de rooilijn te voorzien. De materialisatie van de gevel met genuanceerde gevelstenen - op kant geplaatst met zichtbare frog versterkt de hedendaagse vormgeving en het uitgesproken karakter van het geheel. Door deze specifieke verwerking verliest het gevelmetselwerk zijn massieve karakter en wordt het maximaal als bekleding van het volume uitgespeeld. Uiteraard kan op die manier voor eenzelfde wanddikte – wat gelet op de beperkte terreinen geen onbelangrijk gegeven is - een extra isolatiedikte gerealiseerd worden.
6
7
ampe.trybou architecten
arch-ID
Wouter en Nicolas Prinses Marie-Joséplein 3 8500 Kortrijk
[email protected] www.arch-id.be
Referent
ieadres
arch-ID richt zich hoofdzakelijk op woonprojecten. Hierbij wordt de kleinschaligheid van dergelijke projecten niet gezien als een minpunt maar als een meerwaarde. De kleinschaligheid laat het immers toe te focussen op de specifieke behoeftes van de mens, de gebruiker van het gebouw. Ook de randvoorwaarden van elk project, zoals lichten, zichten, bezonning, budget, locatie, privacy,...
8
worden voor elk project afzonderlijk geëvalueerd. Op deze manier is ieder project en elke woning een nieuwe uitdaging die specifiek uitgewerkt wordt volgens de voorliggende behoeftes en voorwaarden. Hierbij wordt niet enkel gefocust op de bouwkundige aspecten. Dat alle gebouwen ontworpen door de architect op zijn minst dienen te voldoen aan de eisen van stabiliteit, functionaliteit, energiezuinigheid,... is
voor ons een evidentie. Architectuur dient echter verder te gaan zodat alle bouwkundige elementen op een schijnbaar vanzelfsprekende wijze op een hoger niveau getild worden. Deze poëtische samenhang zorgt ervoor dat het gebouw meer wordt dan louter materie.
Referentie adres
Referentie adres
Referentie adres
9
SLACHTHUISSTRAAT 38/40
voorbeeld van realisatie
nog te ontvangen uit pdf
10
11
arch-ID
advk
architecten vande kerckhove oude tramweg 40 8560 moorsele t. 056/41 72 13 f. 056/41 83 26
[email protected] www.avdk.be architect frederik tomme sint-rochuslaan 55 8500 kortrijk t 0478 84 35 16
[email protected]
“It feels like poetry, don’t ask me to explain, it just feels good”. Zahrada verwijst naar de sloveens-franse film van Martin Sulik uit 1995. De film is betoverend, dromerig en rustgevend, geeft het gevoel van een prachtige nazomerse dag Zahrada is een samenwerking (feitelijke vereniging) tussen architecten Vande Kerckhove en architect Frederik Tomme.
12
Oostende · oppervlakte 867 m2 - 11 sociale appartementen
Zahrada is gegroeid uit het samenwerkingsverband sedert 2002 tussen architect Frederik Tomme en architect Andie Decock (naast architect Benedikt Vandekerkhove sedert 1 juli 2007 door overname de zaakvoerder van architecten Vande Kerckhove). De samenwerking is er gekomen omwille van de gemeenschappelijke ideëen omtrent wonen en architectuur in het algemeen. We citeren graag Florian Beigel als we denken aan ons gemeenschappelijk gedachtengoed:
‘... We think architecture is an art of the every day and sometimes an art of the special occasion. We are for a more quiet architecture, thoughtful, with a generosity of spirit and mindful of affordability...’ Op de gemeenschappelijke projectenlijst staan voornamelijk woningen , zowel nieuwbouw als renovaties. Architecten Vande Kerckhove heeft referenties op vlak van overheidsopdrachten.
Referentie
Referentie
Referentie
13
PLUIMSTRAAT 164 voorbeeld van realisatie
Keuze voor nieuwbouw omwille van · Eisen naar stabiliteit : bestaande houten draagvloeren zijn in principe onvoldoende zwaar gedimensioneerd voor hedendaagse afwerking en gebruiksbelasting. Aanpassen betekent manueel plaatsen van stalen draagprofielen van gemene muur naar gemene muur wat bijzonder arbeidsintensief en dus duur wordt. · Eisen naar brandveiligheid : compartimenteren van woning en commerciële ruimte betekent dure bekleding onder – en bovenop de bestaande houten draagstructuur en de bijkomende stalen verstevigingen onder de houten draagvloer. · EPB – eisen : aangezien het over een verbouwing gaat, enkel beperkte eisen. Maar zijn die straks nog relevant ? Het slechte E-peil van dit project betekent een minwaarde op termijn. · Budget : een gedetailleerde raming maakt duidelijk dat de e.h.prijs bijzonder hoog komt te liggen, zeker in vergelijking met de e.h. prijzen voor nieuwbouw. M.a.w. het budget van een goedkope nieuwbouw zonder al haar hedendaagse eigenschappen ( thermische isolatie / akoestische isolatie ) Inzet · Stedenbouwkundig : · Op gelijkvloers duidelijk toegang situeren voor commerciële ruimte en een beschutte toegang naar de woning · Mogelijkheid om te parkeren ( laden en lossen ) op privé-terrein, eventueel als carport bruikbaar mits overleg met bevoegde diensten omtrent in / uitrijden auto. · Bouwvolume : wordt bepaald binnen huidige gabariet
14
van het hellende dak · Gelijkvloers : · de eigenzinnige vorm van het bouwperceel duidelijk maken door een spievormig volume met een eigenzinnig, teruggetrokken voorgevel. · Voorgevel op het gelijkvloers achteruit plaatsen om een overdekte inkomzone voor commerciële ruimte te creëren. · Verdiepingen : · verschillende insnedes in het bouwvolume om het daglicht zo diep mogelijk te laten doordringen · achtergevel wordt teruggetrokken tov bestaande toestand, qua uitlijning en richting bepaald door de naastgelegen achtergevels. · Voorgevel wordt naar voren geknikt om schaal te verkleinen, beter aansluitend op smalle gevels van de Pluimstraat · Zijdelingse aansluiting naar naastgelegen voorgevels bepaalt gevelopbouw ( telkens aansluiten op bestaande kroonlijst ernaast ) · Bovenste volume teruggeplaatst. · Programma woning : toegesneden op een gezin van 4 a 5 personen. Uitgangspunten · Woning wordt ruimtelijk sterk gekoppeld aan het stedelijk weefsel : gelijkvloerse commerciële ruimte met zijdelingse deels beschutte buitenruimte + op verdieping keuken langs Pluimstraat en diverse terrassen. · Elk gezinslid heeft een eigen ( eventueel gedeelde ) buitenruimte · Er worden twee leefruimtes met een duidelijk verschillende sfeer gecreëerd : · een dagdagelijkse leefruimte, gekoppeld aan leefkeuken / eetruimte die zuidgericht wordt ( verdieping +1 ) · een avondruimte, afgezonderd van de rest van de woning, grotendeels beglaasd met mooie uitzichten over het dakenlandschap van de Pluimstraat, naastgelegen kerk, … · Per verdieping : · Verdieping +1 :
advk · private toegang tot de woning, in de buitenlucht ipv donkere binnentrap. Doorzicht via claustrum metselwerk naar de Pluimstraat ( sociale controle ). · Berging & stookplaats op maat van gezin, direct gekoppeld aan inkom en keuken. · Leefkeuken, visueel sterk verbonden aan de Pluimstraat ( sociale controle ) · Grote leefruimte op verdieping +1, gekoppeld aan een deels overdekt terras ( 3 m diep ). · Verdieping +2 : slaapruimtes voor 2 of 3 kinderen, met private buitenruimtes en badkamer · Verdieping +3 : tweede leefruimte, duidelijk anders van karakter van verdieping +1, bibliotheek / bureau / bijkomende slaapkamer en een ruim terras. Energetisch · thermisch : vanuit streven naar laag-energie woningpeil aantal eigenschappen vastleggen : · U-waardes opake bouwdelen ca. 0,20 W/m2K
· U-waarde transparante bouwdelen < 1,0 W/m2K zonder het dure drievoudige glas ( warmte reflecterende dubbele HR-beglazing ) · ventilatie : mechanische ventilatie systeem D met warmte-recuperatie en 100 % zomer-bypass · akoestisch : volgens nieuwe akoestische norm NBN S01-400-1 · beperken van luchtgeluid : aangepaste beglazing ( asymmetrische samenstelling – gelaagd binnenblad ) en aangepaste muursamenstelling · beperken van contactgeluid : · naar aangrenzende panden door nieuwe wand langs bestaande gemene muur en aangepaste spouwisolatie ( minerale wol ) · tussen verdiepingen onderling door aangepaste vloerafwerking ( principe van zwevende dekvloer ) · licht : voldoende daglichttoetreding door gerichte ‘ insnedes ‘ in het bouwvolume die het zon - & daglicht diep in het bouwvolume laten doordringen
15
pascal schneider architectuur
Vaartstraat 73 8460 Oudenburg T 059/26 68 93
[email protected] www.ampetrybou.be
Sint Andries
Elk project wordt steeds met evenveel aandacht uitgewerkt, rekening houdend met de verwachtingen van de opdrachtgever, het bouwprogramma en de beschikbare budgetten. Ook wordt elk project met evenveel zin voor architectuur uitgewerkt, zoekend naar een symbiose tussen functionaliteit en ruimtelijke, architecturale beleving.
16
· oppervlakte 1006 m2 netto
De impact van de architectuur binnen zijn bebouwde omgeving wordt getoetst [schaal / verhoudingen / integratie]. Deze doelstelling wordt gerealiseerd door tijdens de ontwerpfase voldoende aandacht te schenken aan het onderzoek [programma-analyse, ontwerp en detaillering], door regelmatig besprekingen te voeren
met de opdrachtgever en de bevoegde instanties. Ook tijdens de realisatie van het project wordt er gezorgd voor de nodige bijstand. Naast de wekelijkse werfvergaderingen met gedetailleerd werfverslag, worden de nodige werfcontroles gevoerd en waar nodig detailleringen bijgestuurd.
Gavere · oppervlakte 1 747 m2 + renovatie bestaand gemeentehuis
Oudenburg · oppervlakte 200 m2 Oudenburg · oppervlakte 395 m2 bruto
Gavere · oppervlakte 1 747 m2 + renovatie bestaand gemeentehuis Sint Andries · oppervlakte 377 m2 netto
17
PLUIMSTRAAT 108 voorbeeld van realisatie
Ter gelegenheid van Klinkende Stad heb ik de omgeving en enkele woningen van de Pluimstraat, Slachthuisstraat, Groeningebeluik en Sint-Janshof van naderbij kunnen bestuderen. Het valt op dat de meeste woningen een gebrek aan orde, licht en ruimte vertonen. Tuinen werden in de loop der jaren vol gebouwd met bij-keukens en andere bergingen. Smalle gangen zorgen soms voor een labyrint-effect. Daklichten en koepels moeten voor het nodige daglicht zorgen. Elk contact met buiten is verloren gegaan geen perceptie van de seizoenen, de veranderende flora en fauna. Het ingesloten en soms chaotisch karakter van de woningen werkt claustrofobisch en heeft een eerder nefaste invloed op de bewoners – evenwicht en harmonie is hier totaal zoek. Ook bouwtechnisch vertonen de woningen ernstige gebreken : schrijnwerk met enkel glas, steile trappen, vochtproblemen, geen thermische isolatie, ongecontroleerde ventilatie en veel warmteverlies, geen centrale verwarming, toilet buiten de woning, gering sanitair, summiere keuken. De woningen voldoen duidelijk niet meer aan de huidige normen en levenstandaard. Wonen in de stad Als tegenpool op ons druk bestaan dient de hedendaagse stadswoning een oase van rust te zijn, een plek waar mensen kunnen ontstressen, waar ze hun innerlijke harmonie terug kunnen vinden. Deze rust kan bekomen worden door een open architectuur te creëren met veel aandacht voor licht en ruimte. Hiertoe worden de verschillende woonfuncties efficiënt
18
ingedeeld, worden de circulatieruimtes tot een minimum herleid, met het oog op het creëren van een ruim en open leefruimte in relatie met de buitenruimte, patioruimte of terras, ter versterking van de binnenruimte en zorgend voor een overvloed aan daglicht. Ook de publieke buitenruimtes, straten en pleinen, hebben een invloed op de beleving van de stadswoningen. Aandacht voor schaal, open en geslotenheid, perspectieven, kleur, straatmeubilair en aanbekledingen, aanleg van voldoende groen zorgen voor de nodige harmonie binnen een buurt. Hiervan getuige de heraanleg van het Sint-Janshof waar een centraal grasplein met bomen voor de nodige intimiteit en samenhorigheid zorgt. Vele woningen dragen bij door hun gevel te versieren met beplantingen en bloemen, precies mini geveltuintjes, die het parkeffect van het hof versterken. Schetsontwerp Ter illustratie van mijn visie heb ik een smalle woning uit de Pluimstraat gekozen en een voorstel uitgewerkt. Op de gelijkvloers worden alle bijgebouwen achter het hoofdvolume afgebroken om plaats te maken voor een ruime leefruimte met keuken en een terras met tuin. Het plat dak is voorzien van enkele uitsparingen voor een maximale belichting van de leefruimte en keuken - de daklichten zijn voorzien van zonnewerende HRbeglazing. Ter hoogte van het terras loopt het plat dak schuin af, om vanaf de middag te zorgen voor voldoende schaduw en zo de zon buiten de woning te houden. De steile trap centraal de bestaande woning wordt afgebroken en vervangen door een nieuwe trap tegen de achtergevel. De bestaande raamopeningen van de achtergevel belichten de nieuwe trapzaal. Op het dakniveau eindigt de trap onder een nieuw dakkapel. Deze zorgt voor voldoende belichting van de dakruimte. De technische ruimte, bergruimtes en sanitair bevinden zich centraal de bestaande woning. Op de gelijkvloers scheiden deze de inkomruimte van de achtergelegen open leefruimte. Op de verdieping scheidt de badkamer, de slaapruimte
van de traphal. Het dakniveau kan ingericht worden als een werkruimte of als een bijkomende slaapruimte met een extra bergplaats. De voorgevel wordt, na reiniging van het gevelmetselwerk en de raamomlijsting en na herstelling van de bakgoot, afgewerkt met een laag verf. De blauwstenen gevelbekleding wordt gereinigd en in ere hersteld. Het nieuw buitenschrijnwerk voldoet qua isolatiewaarde aan de minimumeisen gesteld door de energieprestatieregelgeving (schrijnwerkkader en super-isolerende HR-beglazing) en wordt voorzien van de nodige verluchtingsroosters conform de norm NBN D50-001. De achtergevel wordt afgewerkt met een thermisch geïsoleerde gevelbekleding van beige vezelcementplaten. Het bestaand dak wordt, na herstelling van de dakstructuur, herlegd en voorzien van een onderdak en voldoende dakisolatie. De nieuwe vloer op de gelijkvloers is naar samenstelling conform de richtlijnen van de energieprestatieregelgeving. De riolering wordt volledig vernieuwd volgens het gescheiden stelsel (vuil water gescheiden van hemelwater) en de woning wordt voorzien van een regenwaterput onder het terras. Het regenwater wordt via een pompinstallatie gebruikt voor toestellen binnen de woning (toiletten, uitgietbak, wasmachine, buitendienstkranen).
1 ° V E R DI E P I N G
D A K V E R DI E P I N G
1m
GELIJKVLOERS
pascal schneider architectuur
N
19
www.stadsontwikkelingkortrijk.be
