Archiefwerking met betrekking tot het architecturale erfgoed

Archiefwerking met betrekking tot het architecturale erfgoed

Jaarverslag 2011

I.

VOORWOORD ............................................................................................................................................... 3

II.

SENSIBILISEREN........................................................................................................................................... 4 II.1

www.cvaa.be ............................................................................................................................................. 4

II.2

E-nieuwsbrief VAi ...................................................................................................................................... 4

II.3

Renaat Braem 1910 2010 ......................................................................................................................... 5

II.4

Tentoonstelling Erfgoeddag 1 mei 2011 .................................................................................................... 7

II.5

Tentoonstelling VAi-Vitrine / Meubelbedrijf Van Den Berghe-Pauvers ...................................................... 8

II.6

Boekendistributie ....................................................................................................................................... 8

II.7

Leeszaal kunstcampus .............................................................................................................................. 9

III.

ACTIES RONDOM BEWAREN, ONDERZOEKEN EN ONTSLUITEN ............................................................ 9

III.1

Registratie van architectuurarchieven ....................................................................................................... 9

III.2

Onderzoek en ontsluiting......................................................................................................................... 11

IV.

KENNISOVERDRACHT................................................................................................................................ 13

IV.1

(Co-)organisatie workshops en studiedagen ........................................................................................... 13

IV.2

Het CVAa als spreker op studiedagen van derden .......................................................................... 14

IV.3

Publicatie van artikels .................................................................................................................. 14

IV.4

Begeleiding stages en thesissen Architectuurgeschiedenis en Archiefwetenschappen ....................... 14

IV.5

Adviesverlening ........................................................................................................................... 15

IV.6

Internationale kennisoverdracht .................................................................................................... 15

V.

COÖRDINATIE & SAMENWERKING ........................................................................................................... 16 V.1

Architectuurtijdschriften mapping .................................................................................................. 16

V.2

Renaat Braem 1910-2010 ............................................................................................................ 17

V.3

Symposium ‘Architectural history as [applied] science’ ................................................................... 17

V.4

Collectieplan ............................................................................................................................... 17

V.5

Adviesraad ................................................................................................................................. 17

V.6

Tentoonstelling Turnhoutse School 2012 ....................................................................................... 17

V.7

Architectuurarchief Provincie Antwerpen ........................................................................................ 17

VI.

OVERDRACHT & VERWERVING VAN ARCHITECTUURARCHIEVEN ...................................................... 17

VII. COMMUNICATOR EN BEMIDDELAAR ....................................................................................................... 18 VII.1 Adviesraad ................................................................................................................................. 18 VII.2 Vertegenwoordiger in verschillende overlegorganen ....................................................................... 18 VII.3 Deelname aan colloquia, lezingen en klankbordgroepen ................................................................. 19 VII.4 CVAa in de pers ..................................................................................................................................... 19 VIII. BELEID ......................................................................................................................................................... 20 VIII.1 Beleidsplan ................................................................................................................................. 20 VIII.2 Overlegorganen...................................................................................................................................... 20 IX.

BIJLAGEN..................................................................................................................................................... 21

Opmerking: Dit Jaarverslag 2011 is opgebouwd tegen de achtergrond van het Beleidsplan 2008-2012, ingediend bij de Vlaamse overheid op 31 januari 2007, en het Jaarplan 2011, dat binnen het kader van dit beleidsplan werd geschreven.

CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

2/24

I.

VOORWOORD

In 2011 lag het accent in de werking van het CVAa op prospectie en registratie van architecturaal cultureel erfgoed, steeds met het oog op ontsluiting. Er waren drie klemtonen. De online databanken, Odis en Antilope, werden substantieel aangevuld met architectuurinformatie. Op die manier bouwt het CVAa steeds beter het instrumentarium uit voor onderzoekers en geïnteresseerden op zoek naar architectuurhistorische bronnen en informatie. De databank Odis bevat nu meer dan 4000 records van architecten, architectuurbureaus en architectuurverenigingen, die de onderzoeker beknopt doorverwijzen naar verdere literatuur, en die, waar mogelijk, gelinkt zijn aan records met beschrijvingen van de archieven van deze actoren. Odis, een samenwerkingsverband tussen verschillende culturele organisaties, is zo stilaan het centrale zoek- en doorverwijsinstrument aan het worden voor iedereen die op zoek is naar informatie over architectuur in Vlaanderen en België. In Antilope, de collectieve catalogus van tijdschriften in Belgische wetenschappelijke bibliotheken, werden records van een dertigtal veel geraadpleegde Belgische architectuurtijdschriften toegevoegd of bijgewerkt. De ondergewaardeerde tijdschriftencollecties van het Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen of van het agentschap Onroerend Erfgoed (voorheen VIOE) zijn nu beter zichtbaar via het zoekinstrument Antilope. Een broodnodige tour d’horizon werd gedaan van de archieven van architectuuronderwijsinstellingen. Dit archief is erg waardevol maar moeilijk in kaart te brengen en te ontsluiten. Een intensief onderzoek naar de institutionele achtergrond en geschiedenis van de belangrijkste scholen en een uitgebreide gespreksronde legden de complexiteit van dit type architectuurarchieven eens te meer bloot. Het onderzoek zal de basis vormen voor verdere acties en sensibilisering in 2012. In functie van een duurzame bewaring van digital born architecturaal cultureel erfgoed werden architectuurbureaus ondervraagd met betrekking tot het beheer van hun digitaal archief. Deze survey vormt een nieuwe stap in het beter uitbouwen van kennis en bewaarstrategieën voor dit type archief, dé uitdaging voor de archivaris van morgen. Tegelijk stapte het CVAa mee in bredere initiatieven zoals Archipel. Prospectie van architectuurarchieven leidt niet zelden tot het aantreffen van ‘ongekende schatten’ die nog in privaat bezit zijn. Het CVAa tracht dan steeds te bemiddelen om privéarchieven naar publieke instellingen over te dragen. De archieven van Paul Gavel en André Platel kwamen zo onder begeleiding van het CVAa in het Stadsarchief Gent terecht, dat van Walter Snauwaert in het Rijksarchief Brugge, het archief van vader en zoon Van Looy in het Rijksarchief Antwerpen, en in overleg met het CVAa volgde het Architectuurarchief Provincie Antwerpen de overdrachten van de archieven Rudy Somers en Jos Willems op. Naast dit relatief onzichtbare werk, kwam het CVAa ook naar buiten: met een fototentoonstelling in de VAi-vitrine rond het erfgoed van meubelbedrijf Van Den Berghe-Pauvers, met een kleine maar drukbezochte tentoonstelling rond Renaat Braem in Leuven (Erfgoeddag 2011), en met een eveneens drukbezocht wetenschappelijk congres rond architectuurgeschiedenis als (toegepaste) wetenschap, waarvan het CVAa co-organisator was. Het CVAa kon het jaar optimistisch afsluiten: in november 2011 werd het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven erkend als ‘landelijk expertisecentrum voor het cultureel erfgoed van het ontwerp van de omgeving’ voor de komende vijf jaar. Dit betekent dat enkele nieuwe inhoudelijke lijnen opgenomen worden: naast acties rond de archieven van architecten komt er meer actieve aandacht voor vormgeving en design, voor het bouwbedrijf en voor het cultureel erfgoed dat binnen deze sectoren geproduceerd wordt. Aan de voorbereiding van dit beleidsplan werd vooral gedurende de eerste maanden van 2011 intensief gewerkt. Sofie De Caigny, coördinator Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa)


3/24

II. SENSIBILISEREN Het CVAa wil zoveel mogelijk mensen, zowel professionelen als liefhebbers, bereiken met nieuws en kennis over architectuurarchieven. Architectuurarchieven zijn informatieschatten voor restauratoren, erfgoedbeheerders, journalisten, overheden en al wie bouwt of verbouwt. Het CVAa wil al deze mensen overtuigen van de culturele waarde van architectuurarchieven. Het gebruikt daarvoor verschillende media en instrumenten. Voor sommige thema’s zet het CVAa specifieke projecten op of maakt het publicaties om de erfgoedwaarde van architectuurarchieven te belichten.

II.1 www.cvaa.be



106 nieuwsitems

In 2011 werden op de website nieuws, studiedagen, publicaties, vacatures e.d. over architecturaal erfgoed aangekondigd

(106

items).

Daarnaast

werden

de

projectwebsites

www.renaatbraem2010.be

en

www.wederopbouw.be toegankelijk gehouden. Het aantal bezoekers van de website www.cvaa.be in 2011 konden we niet bepalen omwille van problemen met de webhosting. Mede door deze problemen zullen we in 2012 versneld werken aan een nieuwe website. Uitvoering: Jorg De Vriese, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe

II.2 E-nieuwsbrief VAi



35 nieuwsitems



20 nieuwsbrieven



8500 abonnees

Het CVAa bepaalt mee de inhoud van de digitale nieuwsbrief van het VAi. In augustus 2011 werd de nieuwe website van het VAi gelanceerd. Van bij de lancering van de tegelijk vernieuwde E-nieuwsbrief levert het CVAa meer nieuwsitems dan in de voorbije jaren, en deze nieuwsitems worden automatisch geïntegreerd in de VAiactiviteitenkalender. 35 door het CVAa aangeleverde nieuwsitems over architecturaal cultureel erfgoed en/of de CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

4/24

werking van het CVAa verschenen in 20 nieuwsbrieven. Sommige items bundelden verschillende aankondigingen van tentoonstellingen, congressen, call for papers, publicaties en andere activiteiten. (zie bijlage 3) Aantal abonnees VAi-nieuwsbrief: 8500 Uitvoering: Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Eva Van Regenmortel

II.3 Renaat Braem 1910 2010



website www.braem2010.be



finissage tentoonstelling 9/1/11



verkoop Het lelijkste land ter wereld



tentoonstelling Erfgoeddag

Renaat Braem 1910 2010 was een geïntegreerd project van het VAi en het CVAa, dat breed werd opengetrokken en dat in diverse samenwerkingsverbanden met meer dan 20 partners uitgroeide tot een architectuurfestival. Langs verschillende kanalen en met uiteenlopende producten werd over Braem en zijn erfgoed nagedacht, gedebatteerd en gecommuniceerd: via een website, een ideeënwedstrijd voor architecten, een grote publiekstentoonstelling, gratis postkaarten en een architectuurroute, de publicatie van een boek en een reeks artikels, een lezing en een afsluitend debat. Over dit project werd uitgebreid gerapporteerd in het CVAajaarverslag 2010. Begin 2011 werd de tentoonstelling afgesloten in deSingel en het project kreeg in 2011 verschillende vervolgen, namelijk:

II.3.1. website



4517 bezoekers



Piekmomenten: eind april (Erfgoeddag); begin juli (Braem-viering)

www.braem2010.be

www.braem2010.be bundelt de resultaten van zowel het archiefonderzoek als het ontwerpmatig onderzoek van het Braem-evenement. Uitvoering: Annelies Nevejans, Jorg De Vriese, Ellen Van Impe CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

5/24

II.3.2. finissage



1/10/2010-9/01/2011



Ca. 10.000 bezoekers expo



100 bezoekers lezing



55 rondleidingen groepen



22 partners

Foto Van Eetveldt & Nijhuis

Foto Anja Van Eetveldt & Maurice Nijhuis

De tentoonstelling renaat braem 1910 2010 sloot op 9 januari 2011. Op dat moment hadden ongeveer 10.000 bezoekers de tentoonstelling bezocht, waarvan 55 groepen van ca. 20 personen die de tentoonstelling met een gids bezochten. Om het Braem-evenement passend af te sluiten, om de 22 betrokken partners en overige sympathisanten samen te laten reflecteren over Braem, zijn erfgoed, maar ook de impact van een erfgoedevenement als renaat braem 1910 2010, werd op zondag 9 januari een finissage georganiseerd, met. een panelgesprek onder leiding van Johan Thielemans (o.a. Klara, SARC), met Jo Braeken (erfgoedonderzoeker VIOE, conservator Renaat Braemhuis), Phil Wauters (Stad in verandering), Lisa De Visscher (Stad en Architectuur Leuven), Laura Weeber (architecte), Walter De Ley (Antwerpen Averechts), Jan Wouters (Woonhaven Antwerpen) en Elke Hoornaert (VAi/CVAa). Het gesprek bracht enkele evoluties naar voor in de hedendaagse perceptie van Braems gebouwde erfgoed. Een 100-tal geïnteresseerden woonden dit debat bij (Muziekstudio deSingel). Verslag: http://www.cvaa.be/finissage_2.pdf Uitvoering: Sofie De Caigny, Elke Hoornaert

II.3.3. verkoop publicatie Het lelijkste land ter wereld



131 exemplaren verkocht in 2011

De heruitgave van Het lelijkste land i.s.m. ASP Publishers gaf archivalische kennis door over het architecturaal verleden en maakte het pamflet van Braem opnieuw toegankelijk. De wetenschappelijkheid van de uitgave maakt het tevens tot een onderzoeksinstrument (met personenindex en archiefreferenties). Verspreiding in 2011 (in 2010 werden er ca. 700 exemplaren verspreid): 

Gratis exemplaren: 3



Verkochte exemplaren CVAa via website in 2011: 15



Verkochte exemplaren via uitgever ASP Editions: 116

Uitvoering: Sofie De Caigny, Ellen Van Impe CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

6/24

II.3.4. 11 juli viering Stad Antwerpen Op 11 juli 2011 stond Renaat Braem centraal in een jaarlijkse ceremonie die Stad Antwerpen organiseert voor een van zijn overleden illustere inwoners op de Vlaamse Feestdag. De Stad Antwerpen vroeg inhoudelijke en materiële input van het CVAa, met name voor een kleine tentoonstelling in de Kindertuin (Sint-Jansplein). CVAa stond in voor het aanleveren van de reproducties, de stad voor de opbouw van de expo. De Braemroute, die CVAa/VAi samen met Stad Antwerpen maakte tijdens het Braemjaar, werd uitgedeeld aan bezoekers. De viering is terug te vinden op: http://www.braem2010.be/event/huldiging_braem Uitvoering: Sofie De Caigny, Ellen Van Impe, Annelies Nevejans

II.3.5. tentoonstelling Erfgoeddag Zie II.4

II.3.6. voorbereiding EAHN post-conference tour Renaat Braem Zie IV.6.1

II.4 Tentoonstelling Erfgoeddag 1 mei 2011



800 bezoekers op Erfgoeddag

Foto’s CVAa

Als vervolg op de samenwerking in het kader van project renaat braem 1910 2010 zette het CVAa de tentoonstelling ‘Architectuur als sociale hefboom. Renaat Braem in Sint-Maartensdal’ op in samenwerking met verschillende partners, over de sociale woonwijk Sint-Maartensdal. Dit initiatief kaderde binnen ‘Armoe troef’, het algemene thema van Erfgoeddag 2011. In het Stadhuis van Leuven werden originele stukken uit het Stadsarchief Leuven getoond, naast een aantal stukken uit het Braemarchief in het VIOE. Daarnaast bewerkstelligde het CVAa dat a33, het architectenbureau dat instaat voor de ingrijpende renovatie van de Sint-Maartensdalsite, een indrukwekkende reeks foto’s ter beschikking stelde uit de collectie van architect Ludo Bekker, met foto’s van voor, tijdens en na de renovatie. Verder bestond de tentoonstelling uit muurpanelen met beknopte teksten en hedendaagse foto’s, reproducties uit APA en AAM, en was er beeldmateriaal uit het VRT-archief te zien. Het CVAa zorgde ook voor de medewerking van architectuurvereniging Stad en Architectuur, die een rondleiding op de site van Sint-Maartensdal organiseerde. Voorafgaand aan Erfgoeddag leverde het CVAa ook beeldmateriaal voor het persmoment van Stad Leuven, dat plaatsvond in Sint-Maartensdal op 21 april 2011 en waarop de coördinator van het CVAa een inhoudelijke toelichting gaf. 800 bezoekers op Erfgoeddag 1 mei 2011; tentoonstelling gratis toegankelijk tussen 1 mei en 16 mei. Meer gegevens op http://www.braem2010.be/event/erfgoeddag_tentoonstellingen_sint-maartensdal CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

7/24

Uitvoering: Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Eva Van Regenmortel

II.5 Tentoonstelling VAi-Vitrine / Meubelbedrijf Van Den Berghe-Pauvers

Archief Van Den Berghe-Pauvers, SA Gent

Aandacht voor interieur en vormgeving beschouwt het CVAa van bij het begin van zijn werking als een onderdeel van ‘architectuur’ in de brede zin. Toen begin 2011 het archief en een deel van het machinepark van meubelbedrijf Van Den Berghe-Pauvers werd overgebracht naar het Stadsarchief Gent – De Zwarte Doos (zie III.1.2), bood het CVAa dan ook ondersteuning bij het vastleggen van mondelinge getuigenissen van dit meubelbedrijf en bij het documenteren van de werkprocessen in het bedrijf aangezien dit belangrijk immaterieel cultureel erfgoed is, dat met de sluiting van het bedrijf verloren dreigt te gaan. Foto’s, een aantal reproducties van archiefstukken en het videomateriaal waarin arbeiders in de verschillende afdelingen hun werk demonstreren, vormden het materiaal voor de kleine tentoonstelling ‘Van Cirkante Tafel tot cultureel erfgoed. Het archief van meubelmakerij Van Den Berghe-Pauvers’, opgesteld in april-mei 2011 in de ‘VAi-Vitrine’, de publieksruimte van het Vlaams Architectuurinstituut. Deze ruimte is gratis toegankelijk tijdens de kantooruren, en tijdens de sluitingsuren konden het filmmateriaal en een deel van de reproducties ook verder van buiten uit bekeken worden. In oktober-november 2011 werd de tentoonstelling hernomen in de Zwarte Doos. Voor de publicaties Bouwen aan een nieuwe thuis en Lessen in goed wonen gebruikten auteurs Sofie De Caigny (CVAa-coördinator) en Fredie Floré (UGent/VU Amsterdam) het archief Van Den Berghe-Pauvers als bron voor hun studie van wooncultuur in het interbellum en de jaren 1940-1950. De boekvoorstelling van deze publicaties op 20 maart 2011 werd daarom gekoppeld aan de bekendmaking van de archiefoverdracht. Tijdens dit publieksmoment werd een panelgesprek gehouden met Sofie De Caigny, Fredie Floré en Bob Vanden Berghe (bedrijfsleider van het meubelbedrijf), gemodereerd door Griet Pauwels. Voor en na het gesprek werden beelden getoond van de fabriek Van Den Berghe-Pauvers vlak voor die ontruimd werd. Uitvoering: Eva Van Regenmortel, Sofie De Caigny, Ellen Van Impe

II.6 Boekendistributie



86 boeken verkocht



47 exemplaren gratis verdeeld

www.cvaa.be

www.vai.be


8/24

De verkoop van de publicaties van het CVAa verloopt via de website met een link naar een online bestelformulier op de website van het VAi. Daarnaast worden de publicaties ook verdeeld naar de boekhandels door distributeur Exhibitions International en proberen we nog gerichter bepaalde doelgroepen te bereiken door consignaties bij partners die het te koop aanbieden in hun bookshop of leeszaal. Aangezien de publicaties een belangrijke sensibiliserende functie hebben, voert het CVAa een politiek van gratis exemplaren voor de pers, partners, lokale architectuurinitiatieven, internationale architectuurinstituten, overheden en andere relaties. In 2011 werden in totaal 47 boeken gratis ter beschikking gesteld. (zie bijlage 4) Uitvoering: Marion Witteveen (office manager VAi)

II.7 Leeszaal kunstcampus In samenwerking met het Koninklijk Vlaams Conservatorium, de Internationale Kunstcampus deSingel en het VAi/CVAa werd een interdisciplinaire leeszaal geconcipieerd in de nieuwbouw van deSingel. De leeszaal zal een plek van verdieping en verbreding worden voor theater, muziek, dans en architectuur – de disciplines die op de campus worden ontwikkeld, onderwezen en getoond. Het roerend cultureel erfgoed van de architectuur in dit interdisciplinaire verhaal brengen, is een uitdrukkelijke doelstelling van het CVAa. Uitvoering: Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Jorg De Vriese

III. ACTIES RONDOM BEWAREN, ONDERZOEKEN EN ONTSLUITEN III.1 Registratie van architectuurarchieven Vlaamse archiefinstellingen, musea en andere culturele instellingen bewaren en beheren een enorme rijkdom aan architectuurarchieven. Deze werd met de landschapstekening Architectuurarchieven in Vlaanderen in kaart gebracht en in 2006 gepubliceerd. Op basis daarvan werkte het CVAa een toekomstplan uit, namelijk het Collectieplan Architectuurarchieven Vlaanderen dat bestaat uit een theoretische basis en een instrumentarium om het plan uit te voeren. Het werken aan het Collectieplan is een doorlopende activiteit van het CVAa, en is nauw verbonden met de registratie van archieven, dat de kern vormt van het CVAa-beleid met betrekking tot dit collectieplan. Registratie gebeurt bij het CVAa via Archiefbank Vlaanderen en ODIS. Dit is de enige manier om een publiek toegankelijk overzicht te creëren van de bestaande collectie architectuurarchieven in Vlaanderen, een noodzakelijke eerste stap in functie van de ontwikkeling van een acquisitiebeleid. Hoewel registratie geen bewaring garandeert, vormt deze actie een belangrijke eerste stap in het lokaliseren en vooral het bewust maken van het belang van deze archieven. Daarnaast is het nauw opvolgen van het onderzoek aan diverse onderzoeksen onderwijsinstellingen van groot belang voor het Collectieplan Architectuurarchieven Vlaanderen, om zoveel mogelijk architecten en hun archieven op te sporen.

III.1.1. Odis In 2011 onderhandelde het CVAa een volledige transfer van zijn interne databank naar www.odis.be, goed voor een eerste lading van ca. 1900 nieuwe Odisrecords. Ook binnen een specifiek project rond de archieven van architectuuropleidingen (zie III.2.2) werd een Exceltabel met organisaties en personen betrokken bij het architectuuronderwijs in Vlaanderen, in bulk overgezet naar Odis, waarna 2 jobstudentes gewerkt hebben aan het opschonen van de nieuwe records (dubbels weghalen, juiste info in juiste veld brengen, referenties aanvullen enz.). Dit leverde een totale toename van meer dan 3900 Odisrecords op in 2011. CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

9/24

nieuwe records in 2011 personen

2922

organisaties

732

archieven

216

publicaties

51

Tot in 2010 maakten architectuurrecords 1 % van het totaal aantal records in Odis uit. Eind 2010 en in de loop van 2011 werd een toename gerealiseerd van 2 %, zodat architectuur nu 3 % inneemt in Odis. Het totaal aantal architectuurrecords in Odis bedraagt 4557, waarvan 1457 vrijgegeven. totaal aantal records in odis

vrijgegeven

niet vrijgegeven

Personen

3401

1057

2344

Organisaties

775

281

494

Archieven

273

77

196

Publicaties

108

42

66

TOTAAL

4557

1457

3100

Een belangrijk aandeel - 3100 records of 68 % van de totale invoer door het CVAa – betreft niet-vrijgegeven records. Deze werden ingevoerd, maar zijn nog niet publiek raadpleegbaar gemaakt. Een groot deel hiervan zijn records die na de transfer van de interne databank nog opgeschoond moeten worden alvorens ze worden vrijgegeven. Verder betreft het records van architecten en bureaus die nog actief zijn en die we eerst op de hoogte willen brengen van hun opname in www.odis.be. Andere niet-vrijgegeven records betreffen archieven die zich nog in privébezit bevinden, maar die we alvast registreren, in afwachting van verdere afspraken of een eventuele overdracht naar een publieke archiefbewaarplaats. Dergelijke registratie is belangrijk als een eerste stap

naar een

duurzame bewaring.

In

het kader van

zowel

de

invoer als

het

vrijgeven

van

architectuurgerelateerde records werd overleg gepleegd met andere instellingen die architectuurarchieven bewaren maar die tot hiertoe slechts beperkt vertegenwoordigd zijn in Odis. In 2011 werd ook de collectie van het Architectuurarchief Provincie Antwerpen, de belangrijkste publieke collectie van privéarchitectuurarchieven, ingevoerd in Odis. In overleg met en na correctie en aanvulling door de APA-medewerkers zullen deze archieffiches verder worden vrijgegeven. Uitvoering: Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Eva Van Regenmortel en jobstudentes Julie Verhelst en Sanne Van Bellingen

III.1.2. Opgespoorde archieven

Archief André Platel

Archief Paul Gavel


Archief Paul Gavel

10/24

Een overzicht van enkele archieven die CVAa het afgelopen jaar op het spoor kwam (van een aantal werd het bestaan al in 2010 gesignaleerd, maar gebeurde de overdracht pas in 2011) : Archief Lambert en Ludo Van Looy, gesignaleerd (26/10/2010), overdracht gerealiseerd door CVAa naar RA Antwerpen (depot Beveren) op 6 mei 2011. Archief Jos Willems, gesignaleerd aan APA (18/11/2010), overdracht door APA in voorjaar 2011 Archief Rudy Somers, gesignaleerd aan APA (15/12/2010), overdracht door APA in voorjaar 2011 Archief Paul Gavel, overdracht naar Stadsarchief Gent – De Zwarte Doos (10/08/2011) Archief André Platel, overdracht naar Stadsarchief Gent – De Zwarte Doos (27/07/2011) Archief Walter Snauwaert, overdracht naar Rijksarchief Brugge (09/2011) Archief Van Den Berghe-Pauvers Archief Van Den Berghe-Pauvers Begin 2011 werd het archief en een deel van het machinepark van meubelbedrijf Van Den Berghe-Pauvers overgebracht naar het Stadsarchief Gent – De Zwarte Doos. Het CVAa bood ondersteuning bij het immaterieel cultureel erfgoed van het bedrijf. Eva Van Regenmortel zorgde voor een eerste ordening van het archief na overbrenging naar De Zwarte Doos en stelde op basis van een aantal stukken de tentoonstelling ‘Van Cirkante Tafel tot cultureel erfgoed’ samen (zie II.5). Archief André Platel (1927) Voor het archief Platel trad Eva Van Regenmortel op als ‘vliegende archivaris’ vanuit het CVAa en maakte ze een inventaris op van het archief Platel, zodat het archief toegankelijk is op het niveau van de projectdossiers. Met het door Eva geleverde werk, is een snellere toegankelijkheid gegarandeerd, maar is ook een verdere bereidwilligheid gecreëerd bij het Stadsarchief Gent, dat voor de regio Oost-Vlaanderen een belangrijke partner van het CVAa blijft. Archief Amand Janssens (1881-1953) Op vraag van de Dienst Monumentenzorg van de Stad Gent begeleidde het CVAa een vrijwilliger bij de inventarisatie van het archief van Amand Janssens, bewaard door het Stadsarchief Gent. Deze architect ontwierp en bouwde veel ‘historiserende’ gevels voor het historische centrum van Gent, als onderdeel van de grote stadsverfraaiingscampagne in aanloop naar de wereldtentoonstelling in Gent in 1913. Het geïnventariseerde archief is nu verder toegankelijk voor onderzoek in voorbereiding van de herdenking van de 100

ste

verjaardag van

Gent 1913. Uitvoering: Eva Van Regenmortel, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Jorg De Vriese

III.2 Onderzoek en ontsluiting III.2.1. Preservatie van digital born architectuurarchieven Het CVAa wil kennis ontwikkelen over de archivering van digital born architectuurarchieven (dit zijn documenten die in digitale vorm gemaakt worden en dus geen digitale opname zijn van een analoog document). Om zicht te krijgen op de archiveringspraktijk van digitale documenten binnen de architectuurpraktijk voerde het CVAa in 2011 een survey uit van het digitale archief bij acht architectenbureaus. Daarbij werd in kaart gebracht hoe het archief gestructureerd is, welke software er wordt gebruikt, of er back-ups worden gemaakt en welk opslagsysteem daarbij wordt gebruikt. IMMD (erfgoed-informatieprofessional Henk Vanstappen) voerde de survey uit in opdracht van het CVAa. Op 23 juni 2011 organiseerde het CVAa een platform voor belangrijke partners in CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

11/24

Vlaanderen op het vlak van digitaal beheer van (architectuur)archieven, waarop de resultaten van de survey werden gepresenteerd. De suggesties van deze stuurgroep worden meegenomen in een volgende fase van het project digitale architectuurarchieven, gepland voor 2012. 

bespreking resultaten met stuurgroep op 23 juni 2011 (FARO, Brussel)



communicatie over rapport: VAi-nieuwsbrief nr. 231, oktober 2011

Het CVAa volgt de ontwikkelingen op het vlak van digitaal erfgoedbeheer in Vlaanderen op de voet, en zetelt in de stuurgroep van Archipel. Het Archipel-slotmoment vond plaats in deSingel op 16 november 2011. Uitvoering: Annelies Nevejans, Sofie De Caigny

III.2.2. Archieven van architectuuropleidingen

KU Leuven Universiteitsarchief



8 architectuurscholen bestudeerd



880 nieuwe records toegevoegd in Odis



bibliografie met 1000-tal titels

Archief PHL

Archieven van architectuuropleidingen vormen een aanknopingspunt voor onderzoek naar individuele architecten en zijn bijgevolg een bron voor de (intellectuele) biografie van een architect. Architectuuronderwijsarchieven vormen ook aanzetten tot andersoortig architectuurhistorisch onderzoek, tot het maken van doorsneden en het reconstrueren van netwerken. Architecten die (later) niet noodzakelijk de architectuurhistorische literatuur of canon halen, zijn langs deze weg terug te vinden, wat het hele proces van canonvorming zelf verder nuanceert en contextualiseert. Om deze redenen liet het CVAa een eerste verkennend onderzoek uitvoeren naar het archief van 8 architectuuropleidingen in Vlaanderen en Brussel (waarvan er 7 nu nog het diploma architect of ingenieurarchitect afleveren): Artesis Hogeschool Antwerpen, Hogeschool WENK Sint-Lucas Brussel-Gent, KASK Gent (architectuuropleiding afgesloten), KU Leuven, PHL, UGent, VUB. Voor dit onderzoek werd gedurende 6 maanden Stephanie Van de Voorde in dienst genomen. De resultaten van haar brede verkenningsronde (literatuuronderzoek, gesprekkenronde, plaatsbezoeken) zullen in 2012 verder verwerkt worden tot een publicatie en een studiedag. In de loop van het onderzoek werd een deel van de resultaten verwerkt tot Odisrecords. 880 nieuwe records werden aangemaakt en gedeeltelijk vrijgegeven, telkens in samenspraak met de bezochte instellingen. Het gaat om, enerzijds, organisatierecords met een beschrijving

en

historiek

van

de

bestudeerde

architectuuropleidingen

op

verschillende

niveaus

(vakgroep/departement en bovenliggende niveaus zoals faculteit), en anderzijds eraan gelinkte persoonsrecords (docenten die op een of andere manier bij de architectuuropleiding betrokken waren). Waar mogelijk, werden ook al archiefrecords aangemaakt, maar in veel gevallen is het archief nog niet voldoende toegankelijk om er al een beschrijving van op te maken in Odis. Het uitgebreide literatuuronderzoek leidde ook tot een wetenschappelijke bibliografie met een 1000-tal titels, gaande van de algemene werken over het architectuuronderwijs in België tot allerhande kleinere en moeilijker vindbare publicaties over de verschillende opleidingen. Deze bibliografie zal verwerkt worden in de in 2012 geplande publicatie. Uitvoering: Stephanie Van de Voorde, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe


12/24

IV. KENNISOVERDRACHT Binnen de Vlaamse archief- en onderzoeksinstellingen wordt belangrijke archivalische en architectuurhistorische kennis over architectuurarchieven gegenereerd. Het CVAa draagt hier in belangrijke mate toe bij. Het wil deze kennis bundelen en verspreiden in functie van het beter bewaren en ontsluiten van architectuurarchieven en het opbouwen van expertise over het architecturale erfgoed. Deze doelstelling wordt in praktijk gebracht door adviesverlening aan archiefvormers en –bewaarders. Via studiedagen tracht het CVAa de kennis over architectuurarchieven door te geven aan een gedifferentieerd publiek.

IV.1 (Co-)organisatie workshops en studiedagen 

CVAa: Debat over architectuurarchieven en het naoorlogs modernistisch patrimonium op de finissage Renaat Braem 1910 2010, Antwepren (9 januari 2011) (zie II.3.2)



CVAa-Zwarte Doos: Boekpresentatie Bouwen aan een nieuwe thuis en Lessen in Goed Wonen, gekoppeld aan archiefoverdracht Van Den Berghe-Pauvers, Gent (Sofie De Caigny, 20 maart 2011) (zie II.5)



CVAa – KULeuven – VUB – UA – Provincie Vlaams-Brabant: Symposium Architectural history as [applied] science, Leuven (9-10 november 2011)

IV.1.1. Symposium ‘Architectural History as [applied] science’

Foto CVAa

In november 2011 co-organiseerde het CVAa een internationaal symposium rond ‘Architectural History as [applied] science’ in het gebouw van Provincie Vlaams-Brabant (Leuven), n.a.v. het emeritaat van prof. Luc Verpoest. Na zijn diplomering als ingenieur-architect in 1969 en de voltooiing van een doctoraat in 1984 aan de KU Leuven, was Luc Verpoest tot 1 oktober 2010 professor geschiedenis van de architectuur 19de-20ste eeuw en monumentenzorg aan dezelfde universiteit. Als docent vormde hij mee verschillende generaties architecten, kunsthistorici en monumentenzorgers. Hij voerde onderzoek naar het architectuuronderwijs in België, de katholieke neogotische beweging en de geschiedenis, theorie en praktijk van de monumentenzorg. Daarnaast was hij actief in de monumentenzorgpraktijk, binnen het RLICC, als voorzitter van Monumentenwacht Vlaanderen, als medeoprichter van DOCOMOMO Belgium en als lid van verschillende adviesraden en verenigingen (waaronder de adviesraad van het CVAa). Naar aanleiding van zijn emeritaat namen alumni, collega’s en vrienden het initiatief tot een internationaal symposium, waarvan het spanningsveld van de architectuurgeschiedenis als al dan niet toegepaste wetenschap het thema is. Voor het symposium werd in november 2010 een internationale call for papers verspreid, op basis waarvan 11 sprekers werden geselecteerd in februari 2011. (zie bijlage 5) Deelnemers symposium CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

13/24



180 inschrijvingen 9/11/2011



180 inschrijvingen 10/11/2011



250 personen over 2 dagen



11 internationale sprekers

Uitvoering: Ellen Van Impe

IV.2 Het CVAa als spreker op studiedagen van derden 9 lezingen Het CVAa sprak op volgende studiedagen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

COST meeting ‘Architecture Beyond’, Gent, 1 februari 2011 (Ellen Van Impe) Quelle politique? Archives d’architecture en Communauté française, Brussel, 24-25 februari 2011 (Ellen Van Impe) KADOC, ontmoetingsdag vrijwilligers kerkelijk erfgoed, Leuven, 19 februari 2011 (Ellen Van Impe) Seminariereeks ICAG-Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis, Leuven, 18 maart 2011 (Sofie De Caigny) Gastcollege Artesis Hogeschool Antwerpen over architectuurarchieven, 24 maart 2011 (Sofie De Caigny) Persconferentie Erfgoeddag Leuven, ‘Architectuur als sociale hefboom. Renaat Braem in SintMaartensdal’, 21 april 2011 (Sofie De Caigny) Studiedag Toerisme en erfgoed. 100 jaar herdenking de Groote Oorlog, FARO, 16 juni 2011 (Sofie De Caigny) Joint Doctoral Seminar Architectural History & Theory, 12 december 2011 (Sofie De Caigny) Lopende vuurtjes. Transfer en integratie van Engelse cultuur in Nederland en België rond 1900, Groningen, 22-23 september 2011 (Ellen Van Impe)

IV.3 Publicatie van artikels 7 artikels 1.

2. 3. 4.

5. 6. 7.

Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (Sofie De Caigny), Het Firmament, tapis plein vzw, Volkskunde Vlaanderen vzw, ‘Hoe geven we het onvatbare een toekomst? Het waarborgen van immaterieel cultureel erfgoed en culturele diversiteit in Vlaanderen en de wereld’, in: META, 2011, nr. 6, pp. 32-34. Ellen Van Impe en Egon Verleye, ‘Oktober is maand van de architectuur’ (gesprek met Chantal Dassonville), in: Weekend Knack Special ‘Dag van de Architectuur, zondag 9.10.11’, 2011, pp. 56-58. Eva Van Regenmortel, ‘Laat een spoor na van uw ontwerp. De problematiek van het beheer van designarchieven’, in: Kwintessens, Design en 'tijd', 2011, nr. 4. Sofie De Caigny, ‘Disguised Ascetism: The Promotion of Austerity in Interior Design during the Interwar Period in Flanders’, in: Evert Peeters, Leen Van Molle, Kaat Wils (eds), Beyond Pleasure. Cultures of Modern Asceticism, Berghahn Books, 2011, p. 144-167. Francis Strauven; Ellen Van Impe, “SCHOY, Auguste Felix”, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, Brussel, vol. 20, 2011. Sofie De Caigny, [recensie van] ‘Woud, Auke van der, Koninkrijk vol sloppen. Achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw’, in: BMGN-Low Countries Historical Review, 126, 2011, nr. 3, pp. 110-111. Sofie De Caigny, “De blik scherpgesteld” (over de Openbare Bibliotheek Beveren van De Smet Vermeulen architecten), in: A+, 228, 2011, pp 68-71.

IV.4 Begeleiding stages en thesissen Architectuurgeschiedenis en Archiefwetenschappen 1. Inventaris architectenarchief – Eindverhandeling Master na Master Archivistiek: Erfgoedbeheer en Hedendaags Documentbeheer


14/24

Het CVAa werd gevraagd voor het leescomité van een verhandeling waarin het archief van het tekenbureau Rollend Materieel van de MIVB werd beschreven en geïnventariseerd. Verhandeling: Sophie Bossaert, ‘Mobiel erfgoed: inventarisatie, selectie en materieel beheer van het archief van het tekenbureau Rollend Materieel MIVB’, Promotor: Frank Scheelings (VUB), Leesverslag: ingediend op 5 september 2011

2. Paper architectuurgeschiedenis – Masterproef Ingenieurswetenschappen: architectuur, UGent de

Vanuit haar expertise m.b.t. 19 -eeuwse architectuurhistorische publicaties maakt Ellen Van Impe deel uit van de begeleidingscommissie van een masterproef Architectuur van Matthias De Waele, die een eindverhandeling schreef over het oeuvre van Antoine Schayes, auteur van de eerste Belgische architectuurgeschiedenis (Histoire de l’architecture en Belgique, 1849-52). In functie van zijn onderzoek bestudeert De Waele de prentencollectie van Schayes, die verspreid zit in de collecties van het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek. Verhandeling: Matthias De Waele, ‘De inhoud en betekenis van de prentencollectie van A. Schayes in de Koninklijke bibliotheek van Brussel’, Promotoren: Maarten Delbeke (UGent, Universiteit Leiden), Ellen Van Impe (CVAa/VAi), Verdediging: 9 september 2011 Uitvoering: Ellen Van Impe

IV.5 Adviesverlening 129 adviesvragen via mail of telefoon Het CVAa kreeg in 2011 129 vragen in verband met architectuurgeschiedenis, architectuurarchieven of erfgoedbeleid. Sommige vragen behoefden een uitvoeriger antwoord dan een telefoon of een mail. Zo maakt het CVAa deel uit van de stuurgroep van het project Archipel over digitale archieven. Het CVAa is ook een van de vier partners van de stuurgroep van de Stichting de Bethune, die het erfgoed van de familie de Bethune beheert met o.a. het tekeningenarchief van Jean-Baptiste Bethune (1821-1894). Hiervoor woonde het CVAa de jaarlijkse overlegvergadering bij op 20 januari 2011, gaf het feedback bij de subsidieaanvraag van de stichting en ondersteunde het de verspreiding van de call for papers die de stichting uitschreef voor een studiedag over erfgoed in privébezit (15 juni 2012). Het CVAa verleent ook advies aan The Maarten Van Severen Foundation bij het inventarisatieproject rond het archief van de ontwerper Maarten Van Severen. Voor het Overleg Lokale Initiatieven Architectuur (OLIA), gecoördineerd door het VAi, stelde het CVAa een dossier samen over mondelinge geschiedenis. Deze informatie werd ook ter beschikking gesteld op de website van het CVAa. Het CVAa zat twee maal samen met fotografe Evy Raes die een project wil indienen om ondersteuning te krijgen voor een fotografieproject rond historische interieurs. Ook de archivaris van Zaha Hadid Architects in Londen kwam bij het CVAa te rade voor de inventaris en materiële zorg van het archief van Zaha Hadid. Uitvoering: Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Eva Van Regenmortel

IV.6 Internationale kennisoverdracht IV.6.1. European Architectural History Network


15/24

Het CVAa draagt verder bij aan dit netwerk door regelmatig aankondigingen van tentoonstellingen en lezing in Vlaanderen en België te melden via de online kalender op www.eahn.org. In 2011 werd in samenwerking met het agentschap Onroerend Erfgoed een programma uitgewerkt en ingediend voor een post-conference tour rond het oeuvre van Renaat Braem, als reactie op een call for proposals van het organiserend comité van het eerstvolgende EAHN-congres (Brussel, 31 mei-1 juni 2012): 'Renaat Braem 1910-2001 and Belgian Postwar Modernism'. Dit voorstel werd aanvaard en zal verder worden uitgewerkt in 2012. Uitvoering: Ellen Van Impe IV.6.2. Engelstalige pagina’s op website www.cvaa.be Van een aantal projecten en van de algemene teksten voorziet het CVAa Engelstalige pagina’s op zijn website. Onder andere voor het Braemproject was dit relevant, aangezien de projectwebsite www.braem2010.be enkel in het Nederlands was opgesteld. Ook het symposium Architectural History as [applied] science werd op de Engelstalige pagina’s aangekondigd gezien het internationale sprekerspanel en de voertaal van het symposium. Uitvoering: Ellen Van Impe

V. COÖRDINATIE & SAMENWERKING Samenwerking en coördinatie komt op diverse wijzen tot uiting en het CVAa tracht in al zijn projecten en onderzoeken steeds de juiste partners rond de tafel te brengen. In de diverse projecten van het CVAa benut het centrum zijn unieke positie tussen archiefvormers en archiefbeheerders enerzijds en tussen (universitaire) onderzoekers en andere culturele actoren anderzijds.

V.1 Architectuurtijdschriften mapping 16 tijdschriften vervolledigd, 11 architectuurbibliotheken in een netwerk Architectuurtijdschriften zijn een onderschatte bron voor architectuurhistorisch onderzoek. Ze zijn complementair met architectuurarchieven en helpen deze archieven beter te plaatsen en te begrijpen in de context en de netwerken van hun archiefvormers en in het brede architecturale bedrijf. Onvolledige of beschadigde collecties, verspreide bewaring, onvoldoende gedetailleerde ontsluiting maken architectuurtijdschriften soms moeilijk consulteerbaar. Op vraag van een aantal bibliotheken coördineerde het CVAa een project waarbij in een eerste fase 18 afgesloten Belgische architectuurtijdschriften onder de loep genomen werden. Een gezamenlijke weergave van het bezit (waarvan een aantal nog geen online-ontsluiting van hun collectie had) in Antilope (Belgische catalogus van wetenschappelijke tijdschriften) werd doorgevoerd. Behalve voor het eigenlijke collectiebeheer van deze partners en de toegankelijkheid voor onderzoekers was dit project ook belangrijk voor de bekendheid van deze collecties, en leerden uiteenlopende bewaarders van architectuurtijdschriften elkaar beter kennen. In 2011 realiseerde de partnergroep architectuurtijdschriften een nieuwe ronde van gedetailleerde registratie in Antilope en een beperkte onderlinge ruilactie voor 16 nieuwe tijdschrifttitels (invoer in Antilope wordt betaald door CVAa). Op 22 juni 2011 werden alle partners samengebracht op een overlegvergadering in het Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen, een van de partners. I.s.m. Antilope (UA), Architectuurarchief Provincie Antwerpen, Artesis Hogeschool Antwerpen, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Hogeschool Gent (KASK), Hogeschool Sint-Lukas Brussel, Koninklijke Bibliotheek Albert I, Provinciale Hogeschool Limburg, UGent (Vakgroep Architectuur en CENTRUM VLAAMSE ARCHITECTUURARCHIEVEN - JAARVERSLAG 2011

16/24

Stedenbouw, Boekentoren, Kunstwetenschappen), VIOE, W&K Sint-Lucas Gent, W&K Sint-Lucas Brussel Binnen de partnergroep heeft het CVAa ook verder tijdschriften verdeeld uit een aantal afgedankte collecties, overgedragen aan het CVAa in de voorbije 2 jaar. Zo werden belangrijke delen van de collectie van de Kortrijkse architect Julo Demeyere (overgedragen aan CVAa op 7 april 2011) overgedragen aan het APA en het VIOE. Uitvoering: Ellen Van Impe

V.2 Renaat Braem 1910-2010 Voor het project over Renaat Braem werd in totaal met 22 partners samengewerkt uit heel diverse beleidsniveaus en sectoren, zie: II.3 en II.4.

V.3 Symposium ‘Architectural history as [applied] science’ Voor de organisatie van dit symposium werkte het CVAa samen met 6 partners, zie: IV.1.1 en bijlage 5.

V.4 Collectieplan Voor de registratie van architectuurgerelateerde gegevens in de databank ODIS is het CVAa een van de partnerorganisaties die deze invoer opneemt. (zie II.1.1) Bij de invoer van architectuurgerelateerde items in deze databank werd verder samengewerkt met twee onderzoekers (Michael Ryckewaert, Leen Meganck) die de resultaten van hun doctoraatsonderzoek ter beschikking stelden.

V.5 Adviesraad Zie VII.1

V.6 Tentoonstelling Turnhoutse School 2012 Architectuurorganisatie Ar-Tur plant in 2012 een tentoonstelling en boek over de Turnhoutse School. De voorzitter van Ar-tur koppelt op regelmatige basis terug met de coördinator van het CVAa om het project mee te begeleiden. Uitvoering: Sofie De Caigny

V.7 Architectuurarchief Provincie Antwerpen Op basis van een protocol werken CVAa en APA nauwer samen. Maandelijks vindt een overleg plaats waarin zowel concrete projecten van samenwerking (bijvoorbeeld ODIS), overdrachten en signalementen van archieven als de langere termijnontwikkeling van het veld van architectuurarchieven in Vlaanderen aan bod komen. Uitvoering: Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Eva Van Regenmortel

VI. OVERDRACHT & VERWERVING VAN ARCHITECTUURARCHIEVEN Het CVAa neemt de taak op zich om een geschikte bewaarplaats te vinden voor architectuurarchieven die boven water komen of ons gesignaleerd worden. In 2011 werden 7 archieven naar een publieke instellingen overgebracht (zie III.1.2). In het kader van de samenwerking rond architectuurtijdschriften (zie V.1) werden verschillende afgevoerde collecties architectuurtijdschriften overgedragen aan het CVAa. Ze worden voorlopig in


17/24

depot gehouden, verwerkt en verdeeld onder de partners van het project. De tijdschriftencollectie Julo Demeyere werd overgedragen op 7/04/2011 en verder verdeeld in december 2011 aan bibliotheken APA en VIOE.

VII. COMMUNICATOR EN BEMIDDELAAR Het CVAa wil als communicator en bemiddelaar fungeren tussen alle actoren die met architectuurarchieven in aanraking komen. Het voorbije werkingsjaar heeft het CVAa het veld van de Vlaamse architectuurarchieven vertegenwoordigd op verschillende professionele en publieke fora.

VII.1 Adviesraad In 2011 kwam de adviesraad op 9 februari samen en werd er uitgebreid over de nieuwe beleidsperiode van het CVAa gediscussieerd op basis van delen van het nieuwe beleidsplan. Uitvoering: Sofie De Caigny, Ellen Van Impe, Annelies Nevejans, Eva Van Regenmortel

VII.2 Vertegenwoordiger in verschillende overlegorganen vertegenwoordiging in 25 overlegorganen Het CVAa gaf in 2011 invulling aan de rol van communicator en bemiddelaar door het veld van de architectuurarchieven te vertegenwoordigen in verschillende nationale en internationale overlegorganen: -

Adviesraad Archiefbank Vlaanderen

-

ODIS gebruikersgroep

-

Programmacommissie OKV (Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen)

-

VVBAD: o

Sectiebestuur Archief- en Hedendaags Documentbeheer (Annelies Nevejans)

o

Sectiebestuur Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen (Sofie De Caigny)

o

Werkgroep Privaatrechtelijke Archieven (Annelies Nevejans)

o

Overleg Schoolarchieven (Ellen Van Impe)

-

KAPA (Kring van Archivarissen in de Provincie Antwerpen)

-

ICA/SAR (International Council on Archives / Section on Architectural Records)

-

ICAM (International Confederation of Architectural Museums)

-

Cultureel Erfgoedoverleg (Sofie De Caigny)

-

Forum voor Erfgoedverenigingen, Algemene Vergadering (Sofie De Caigny)

-

European Architectural History Network (Ellen Van Impe en Sofie De Caigny)

-

Stuurgroep inventarisatieproject AMVC-Letterenhuis (Sofie De Caigny/Ellen Van Impe)

-

Archipel (Annelies Nevejans)

-

Beoordelingscommissie Collectiebeherende Cultureel-Erfgoedorganisaties (Sofie De Caigny)

-

Adviescommissie Cultureel Erfgoed (Sofie De Caigny)

-

Stuurgroep Stichting De Bethune (Ellen Van Impe)

-

Westhoek Cultuuroverleg en Westhoek Archievenoverleg (Ellen Van Impe)

-

Departementsraad Sint-Lucas WENK (Sofie De Caigny)

-

Leescommissie architectuur, Artesis Hogeschool (Sofie De Caigny)

-

SARC, deelraad Kunsten en Erfgoed (Annelies Nevejans)


18/24

-

Docomomo Belgium (Ellen Van Impe)

-

Focusgroep Drivers en drempels in de erfgoedsector, onderzoek Flanders DC (Sofie De Caigny)

-

Gent on Files, vriendenkring van het Stadsarchief Gent (Annelies Nevejans)

VII.3 Deelname aan colloquia, lezingen en klankbordgroepen deelname aan 30 colloquia, lezingen, klankbordgroepen Het CVAa nam deel aan: 1. Creatieve Industrieën in Vlaanderen. Focusgroep Cultureel Erfgoed, Flanders DC/Antwerp Management School, 4 februari 2011 (Sofie De Caigny) 2. Algemene Ledenvergadering van VVBAD, 1 maart 2011, deSingel Antwerpen (Sofie De Caigny,) 3. Studiedag Netwerken in de erfgoedsector, FARO, 15 maart 2011 (Sofie De Caigny) 4. Presentatie visienota SARC, 5 april 2011 (Sofie De Caigny) 5. Modules Digitaliseren en digitaal archiveren, FARO, 6 en 27 april, 11 mei 2011 (Annelies Nevejans / Ellen Van Impe) 6. Klankbordgroep beleidsplan Archiefbank Vlaanderen, 7 april 2011 (Sofie De Caigny) 7. Hans Ibelings, boekvoorstelling Europese architectuur vanaf 1890, 27 april 2011 (Ellen Van Impe, Sofie De Caigny) 8. Rondleiding in Hotel Solvay, Werner Adriaenssens, 8 mei 2011 (Ellen Van Impe, Sofie De Caigny) 9. Colloquium La maquette, un outil au service du projet architectural, Parijs, 20-21 mei 2011 (Ellen Van Impe) 10. Workshop Het beheer van digitale rechten, Het Kunstenloket, 30 mei 2011 (Annelies Nevejans) 11. Workshop auteurscontracten, FARO, 14 juni 2011 (Annelies Nevejans) 12. Workshop Collective Access, FARO, 24 juni 2011 (Annelies Nevejans) 13. Klankbordgroep AMVC/Letterenhuis, 30 juni 2011 (Ellen Van Impe) 14. Studiedag en boekpresentatie ‘Geklasseerd ! schoolarchief beheren en gebruiken’, 9 september 2011 (Stephanie Van de Voorde) 15. Studiedag Informatie aan Zee, VVBAD, 15 en 16 september 2011 (Annelies Nevejans) 16. Stakeholdersvergadering Vlaamse Erfgoedbibliotheek, Antwerpen, 20 september 2011 (Ellen Van Impe) 17. Studiedag Lifestyle en erfgoed. De wooncultuur van de toerist tussen 1870 en 1940, Westende, 6 oktober 2011 (Ellen Van Impe) 18. Studiedag Behoud en beheer. Een beleid voor ons industrieel erfgoed, SIWE, MOT Grimbergen, 7 oktober 2011 (Ellen Van Impe) 19. Workshop Opensourcesoftware voor Erfgoedorganisaties, FARO, 12 oktober 2011 (Annelies Nevejans) 20. Hands-on workshop Drupal Gardens, FARO, 12 oktober 2011 (Annelies Nevejans) 21. Modules Mondelinge Geschiedenis, FARO, 19 en 28 oktober, 18 en 23 november 2011 (Eva Van Regenmortel / Annelies Nevejans) 22. Groot onderhoud (bijeenkomst actoren cultureel-erfgoedsector), LAMOT, 25 oktober 2011 (Sofie De Caigny, Ellen Van Impe) 23. Doctoraatsverdediging Wouter Van Acker (UGent), ‘Universalism as Utopia. A Historical Study of the Schemes and Schemas of Paul Otlet (1868-1944)’, 26 oktober 2011 (Ellen Van Impe) 24. Colloquium Architectural History as [applied] science, 9 en 10 november 2011 (Sofie De Caigny, Annelies Nevejans, Ellen Van Impe, Stephanie Van de Voorde) 25. Slotevent project Archipel, project Archipel, deSingel, 16 november 2011 (Sofie De Caigny, Annelies Nevejans) 26. Workshop Archipel, project Archipel, Universiteit Gent, 30 november 2011 (Annelies Nevejans) Colloquium ‘The notion of the painter-architect in Italy and the Southern Netherlands’, 2 december 2011 (Ellen Van Impe) 27. Henry van de Velde – Werner Adriaenssens, Brussel, 13 december 2011 (Ellen Van Impe) 28. Doctoraatsverdediging Greet De Block (KU Leuven), ‘Infrastructuur als inzet voor de organisatie van het territorium. Technologie, ruimte en maatschappij in België sinds het begin van de 19de eeuw’, 13 december 2011 (Stephanie Van de Voorde) 29. Rondleiding in Hotel Max Hallet, Korei, 16 december 2011 (Ellen Van Impe) 30. Studiedag Academisch wetenschappelijk en industrieel erfgoed. De Brusselse universiteiten, SIWE, VUB, 16 december 2011 (Ellen Van Impe)

VII.4 CVAa in de pers Zie bijlage 4.


19/24

VIII.BELEID VIII.1 Beleidsplan Het CVAa had in 2010 de ontwikkelingen op Vlaams niveau betreffende cultureel erfgoed nauwlettend opgevolgd en met verschillende partners in het veld gesprekken aangeknoopt over de richting die het centrum zal uitgaan in 2012-2016. De raad van bestuur van VAi vzw en de adviesraad van het CVAa waren nauw betrokken bij het proces van de beleidsplanning. Daarnaast werden evoluties in het veld nauw opgevolgd door gesprekken met het Agentschap Kunsten en Erfgoed, FARO. Steunpunt voor cultureel erfgoed vzw en andere cultureelerfgoedorganisaties als KADOC, Packed, tapis plein, Resonant, Archiefbank Vlaanderen, het Algemeen Rijksarchief, ETWIE, het Forum voor Erfgoedverenigingen en andere. Tot slot werden 35 specialisten uit het veld geconsulteerd. Het CVAa kreeg hiervoor bijzondere ondersteuning van bestuurder Paul Van Lindt. In 2011 werd het beleidsplan grondig doorgenomen op de CVAa-adviesraad (zie VII.1) en ingediend op 1 april 2011. In november werd de goedkeuring van dit beleidsplan bekendgemaakt, waarbij het CVAa vanaf 2012 erkend wordt als ‘expertisecentrum voor cultureel erfgoed van het ontwerp van de omgeving’. In december 2011 werd de beheersovereenkomst uitgewerkt in overleg met de administratie Erfgoed. Uitvoering: Sofie De Caigny, Ellen Van Impe, Eva Van Regenmortel

VIII.2 Overlegorganen Het CVAa volgt het cultureel-erfgoedbeleid op de voet via allerlei overlegorganen (zie VII.2). Op die manier tracht het aan zijn cultureel-erfgoedgemeenschap belangrijke ontwikkelingen door te geven. Tegelijkertijd grijpt het deze engagementen aan om van onderuit ook nodige veranderingen te melden en er constructief aan mee te werken.


20/24

IX. BIJLAGEN Bijlage 1: Personeelsbestand Sofie De Caigny

Coördinator, 5/5, moederschapsrust tussen 26 juni en 7 november

Annelies Nevejans

Archivaris, 4/5, moederschapsrust en ouderschapsverlof tot 20 april 2011

Ellen Van Impe

Projectleider, 5/5

Jorg De Vriese

Documentalist 1/5 CVAa – 1/5 VAi, loopbaanonderbreking 11 oktober 2011 tot 10 januari 2012

Eva Van Regenmortel

Projectleider 2,5/5

Stephanie Van de Voorde

Projectleider 5/5 mei-juni, september-december 2011

Sophie Vrielynck

Administratief medewerker Braem, tot 16 januari 2011

Julie Verhelst

Documentalist 1/5, vervanging Jorg De Vriese 1 oktober-31 december 2011

Bijlage 2: Ledenlijst Raad van bestuur en Algemene vergadering Vlaams Architectuurinstituut vzw in werkingsjaar 2011 Wivina Demeester Piet Van Cauwenberghe Christian Dugardyn Kristiaan Borret André Loeckx Inge Schoups Marcel Smets Jan Strubbe Paul Van Lindt Herman Van Hove Moosa Benafti Marij Preneel Hakima EL Meziani Christine Conix Filip De Pau Goedele Desmet

voorzitter algemene vergadering en raad van bestuur ondervoorzitter algemene vergadering en raad van bestuur penningmeester algemene vergadering en raad van bestuur lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid algemene vergadering lid algemene vergadering lid algemene vergadering

Bijlage 3: Nieuwsberichten CVAa in VAi-E-nieuwsbrief 1. 2.

Expo Renaat Braem 1910 2010 succesvol afgesloten Meer dan 500 nieuwe records over architectuur in onderzoeksdatabank odis 205 – januari 2011

3. 4.

Colloquium / Architectuurarchieven Franse Gemeenschap Call for Papers: Symposium Architectural History as (applied) science 207 – februari 2011

5.

Congres / Tussen beleving en verbeelding. Steden in een spanningsveld, 1800-1914 208 – februari 2011


21/24

6.

Dubbele boekvoorstelling beter wonen in Vlaanderen en archiefoverdracht meubelmakerij Van Den BerghePauvers 210 – maart 2011

7.

Tentoonstelling Van de Velde at home 213 – april 2011

8.

Universiteit Antwerpen reikt eredoctoraat voor algemene verdiensten uit aan Prof. Dr. Werner Oechslin 214 – april 2011

9. Renaat Braem op Erfgoeddag 2011 10. Meer architectuur op Erfgoeddag 11. Colloquium La maquette, un outil au service du projet architectural / The model, a tool in the architectural project 12. VAi-vitrine: het archief Van Den Berghe-Pauvers 13. Studiedag Historisch Interieur 215 – CVAa-nummer - april 2011 14. Tentoonstelling Brussel, een sterk staaltje van engineering 220 – juni 2011 15. Living with History 1914 1964. Rebuilding Europe after the First and Second World Wars and the Role of Heritage Preservation 223 – augustus 2011 16. Palazzo Rubens. De meester als architect nog tot 11 december 17. De Schatkamer van het NAi 224 – september 2011 18. Nieuwe overdrachten architectuurarchieven in Gent, Beveren, Oostende en Antwerpen 225 – september 2011 19. Meer architectuurgeschiedenis: congressen en tentoonstellingen 20. Brussel, een sterk staaltje van engineering 226 – september 2011 21. Meer architectuurgeschiedenis 227 – september 2011 22. Symposium Luc Verpoest en architectuurwandeling Rubens Extra editie - oktober 2011 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Symposium ‘Architectural History as [applied] science’ (hoofditem) Rapport Het geheugen van de architect Eindevenment Archipel Bustour / De Dynastie Brunfaut Colloquium / The Notion of the Painter-Architect in Italy and the Southern Netherlands Symposium / Victor Horta Revisited 50 bouwprojecten van Edouardo Souto (de) Moura 231 – CVAa-nummer – oktober 2011

30. Meer architectuurgeschiedenis in november 232 – oktober 2011 31. Erkenning CVAa als landelijk expertisecentrum voor cultureel erfgoed van het ontwerp van de omgeving (hoofditem) 233 – november 2011 32. Fotografietentoonstellingen, studiedagen, call for papers, vacatures 236 – december 2011 33. Architectonic – Architectuur en beton 34. Palazzo Rubens. De meester als architect nog tot 11 december 237 – december 2011


22/24

35. Terugblik 2011 - CVAa wordt erkend als expertisecentrum 238 – december 2011

Bijlage 4: overzicht boekverkoop 2011 Het Gekwetste Gewest. Archievengids van de wederopbouwarchitectuur in de Westhoek

5

Wonen in Welvaart. Woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen, 1948-1973

18

Huib Hoste

16

Isia Isgour 1913-1967

8

Handleiding architectuurarchieven: inventarisatie

5

Handleiding architectuurarchieven: materiële zorg

9

Handleiding architectuurarchieven: verwerven, selectie, beschrijven

10

Het lelijkste land ter wereld (uitgezonderd 116 verkocht door ASP)

15 TOTAAL 86

Bijlage 5: Partners Architectural History as [applied] science Organiserend comité KADOC – Documentatie- en Onderzoekscentrum voor (KU Leuven) Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (KU Leuven) Departement Geschiedenis (UA) Departement Architectonische Ingenieurswetenschappen (VUB) Provincie Vlaams-Brabant Subfaculteit Archeologie, Kunstwetenschap en Musicologie (KU Leuven) Onderzoekseenheid Kunstwetenschap (KU Leuven) CVAa/VAi Wetenschappelijk comité Inge Bertels [VUB en UA] Thomas Coomans [KU Leuven] Jeroen Cornilly [KU Leuven] Krista De Jonge [KU Leuven] Maarten Delbeke [UGent en Universiteit Leiden] Jan De Maeyer [KADOC – KU Leuven] Gabi Dolff-Bonekämper [TU Berlin] Henk de Smaele [UA] Hilde Heynen [KULeuven] Andrew Leach [Griffith University] Judy Loach [Cardiff University] Ed Taverne [emeritus Rijksuniversiteit Groningen] David Vanderburgh [UCL] Ellen Van Impe [CVAa/VAi] Linda Van Santvoort [UGent]

Bijlage 6: CVAa in de pers -

Marc Carnier, ‘Handleiding architectuurarchieven: verwerven, selectie, beschrijven’, in: Meta, 2011, nr. 1, pp. 41-42.


23/24

-

‘Call for papers: Architectural History as [applied] science’, in: Forum-Nieuws, februari 2011.

-

Kris Bosmans, ‘Sint-Maartensdal opent deuren tijdens Erfgoeddag’, in: Het Laatste Nieuws, 22 april 2011, p. 19.

-

‘Renaat Braem op Erfgoeddag 2011’, in: Venezia Nieuwsbrief, nr. 24, 28 april 2011.

-

Bart Biesbrouck, ‘Krijg nu de tering’, in: Knack, 14 december 2011.

Bijlage 7: 2011 in cijfers Personeelsleden, in VTE

3,95

Items in VAi-nieuwsbrief

35

Tentoonstellingen

2

Bezoekers tentoonstelling n.a.v. Erfgoeddag

800

Bezoekers finissage renaat braem 1910 2010

100

Fiches ingevoerd in ODIS

3921

-

Personen

2922

-

Instellingen

732

-

Publicaties

216

-

Archieven

51

Websites

3

Verkochte boeken

86

Lezingen

9

Artikels

7

Begeleiding thesis

2

Adviesvragen

129

Bijeenkomsten adviesraad

1

Online nieuwsberichten op www.cvaa.be

106

Vertegenwoordiging in internationale netwerken rond architectuurarchieven

2

Vertegenwoordiging in Vlaamse erfgoedoverlegorganen

25

(Co-)organisatie van studiedagen en workshops

3

Deelname aan colloquia en studiedagen

30

Pers

5


24/24

Archiefwerking met betrekking tot het architecturale erfgoed

Recommend Documents