H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
Special
TEKST: DORIEN VAN DIJK • FOTOGRAFIE: JOLANDA SENNE/ARCHIEF BITSPECIALIST.COM
jouw paard?
Dik, dun, van koper of rubber, recht, gebogen of met een smaakje?
Een veelgehoord advies wanneer je paard niet lekker loopt, luidt: probeer eens een ander bit! Goed bedoeld, maar welke dan? Rob van Boxtel en Iris van Rooij presenteren zich sinds kort op internet als de ‘bitspecialist’. Hebben zij daadwerkelijk voor elk probleem een oplossing?
H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
Special
Welk bit past bij
H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
Special
Rob helpt ons meteen uit de droom: “Niet elk probleem is op te lossen met een ander bit. Het is niet altijd makkelijk om te zeggen, maar het grootste probleem van paarden die niet fijn lopen, is de rijkunst van de ruiter. Zit het daarmee wel goed, dan moet je uitsluiten dat het paard ergens pijn heeft. Een paard dat niet lekker kan bewegen, zal niet ineens super lopen wanneer je een ander bit gebruikt. Ben je een geoefend ruiter en heeft de dierenarts je paard helemaal gezond en fit bevonden, dan raden wij aan eerst de paardentandarts eens in de mond van je paard te laten kijken. Het gebeurt zo vaak dat er haken in de wang drukken, doppen op de kiezen zijn blijven zitten of dat er een wolfstandje in de weg zit. Voor
Een Mylerbit met extra tongvrijheid.
deze problemen heb je een tandarts nodig en geen ander bit.” Omdat problemen in de paardenmond zoveel voorkomen en veel paardenhouders nog altijd de noodzaak van een regelmatig tandartsbezoek niet inzien, werkt Rob heel nauw samen met een paardentandarts. Wanneer jouw kwaliteiten als ruiter niet ter discussie staan en je paard gezond is in zijn mond en de rest van zijn lijf, blijven er nog genoeg uitdagingen over waar je als ruiter tegenaan kunt lopen. “Eén van de meest voorkomende problemen is dat een paard zijn tong over het bit gooit of de tong iets buiten de mond laat hangen”, vertelt Iris, die de vragen beantwoordt die via de website www.bitspecialist.com binnenkomen. “Veel jonge paarden vinden de
Goed om te weten Het verschil tussen een watertrens en een bustrens is qua werking niet zo heel groot. Een watertrens is een basis bit met losse bitringen. Het mondstuk ligt onafhankelijk van de bitringen in de mond van je paard, waardoor het vaak goed geaccepteerd wordt. Het mondstuk kan enkel, dubbel gebroken of recht zijn en van diverse materialen gemaakt. Een dikke, enkel- of dubbel gebroken watertrens is geschikt voor onervaren paarden en ruiters. Een bustrens is ook een basis bit dat over het algemeen een zachte inwerking heeft. De ringen kunnen niet los bewegen, waardoor de hulp van de hand wat directer inwerkt. Een bustrens ligt redelijk stabiel in de mond en wordt geadviseerd bij het rijden van jonge paarden, bij ruiters met een normale hand.
De rolletjes op dit bit verhinderen dat een paard het bit kan vastpakken.
Een enkel gebroken bit met ‘sweet iron’ (de blauw gekleurde stukken).
Met een ‘kneveltrenslusje’ kun je voorkomen dat de uitlopers van dit bit achter je teugel blijft haken.
Een kneveltrens met koperen rolletjes.
22
CAP november 2014
H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
druk op de tong niet fijn. Hun oplossing om hieraan te ontsnappen, is de tong naar buiten steken of over het bit te gooien. Rijd je met een dubbel gebroken bit, dan drukt dit wat meer op de tong en kun je bijvoorbeeld switchen naar een enkel gebroken bit dat meer op de
Lekker zacht: een bit met leer.
lagen werkt. Een enkel gebroken bit drukt weer iets meer in het gehemelte. Dit is niet voor alle paarden een oplossing. Een merk dat hierover heeft nagedacht is Myler. Deze hebben een anatomisch bit ontworpen met een boogje in het midden, dat het paard meer
Special
tongvrijheid biedt. Ook dit bit werkt meer op de lagen, maar kan een goede oplossing zijn.”
Goed om te weten Dik of dun? Kies je voor een dikker of juist een dunner bit? Hoe dunner het bit, des te meer ervaring moeten ruiter en paard hebben om dit bit te gebruiken. Het bit is een zacht bit als het mondstuk dik en van een zacht materiaal gemaakt is, een bit wordt scherper als het mondstuk dunner en harder wordt.
Netjes genummerd Ieder paard is anders en heeft zijn eigen gevoeligheden. Een standaard advies geven Rob en Iris daarom nooit. Het gebeurt ook dat een ruiter eigenlijk precies weet wat hij zoekt, maar het niet goed kan omschrijven. In dat geval raadt Iris aan een foto mee sturen, indien voorhanden. “We hebben al heel veel verschillende modellen op de website staan, maar nog lang niet alles”, vertelt Rob, die na zijn carrière als professioneel springruiter, drie jaar bij Teun van Riel in de ruitersportzaak in het Nederlandse Oirschot werkte. Ook hier waren bitten een veelbesproken onderwerp. De actieve zoektocht naar het meest ideale bit, resulteerde in de collectie Trust-bitten, die door Van Riel zelf worden geproduceerd. Na de periode bij Van Riel schafte Rob een eigen bus aan met ruitersportartikelen, waarmee hij de concoursen afreed. Wederom viel het hem op hoezeer hij bestookt werd met vragen over bitten. Nog altijd rijdt Rob met zijn – inmiddels twee – bussen de concoursen af, maar daarnaast is de web/ advieswinkel een heel belangrijk onderdeel geworden van het werk. In een tot in de puntjes afgewerkte showroom in het Brabantse Son hangen honderden bitten, netjes genummerd en overzichtelijk op rekken. Iris: “Ik kan de klant meteen zeggen of we een bit op voorraad hebben en stuur bestellingen dezelfde dag nog op.” Rob: “Wij kennen de paardenwereld ook al langer: vaak wil een ruiter dat nieuwe bit uitproberen op het concours waar hij het komend weekend gaat starten…” Heel sterk Een ander veel voorkomend probleem is dat paarden soms heel sterk kunnen worden in de mond en dan lastiger door het lijf te rijden zijn. “In dit soort gevallen kan een enkel gebroken, gedraaide watertrens
Verdraagt je paard helemaal geen bit, dan kan een hackamore een oplossing zijn.
een oplossing zijn”, vertelt Iris. “Hiermee werk je net iets scherper in,
Overweeg je een ander type bit te kopen voor je paard? Vraag ook je instructeur om zijn of haar mening. Hoewel bijna alle soorten bitten in verschillende prijsklassen te koop zijn, is het zonde om geld uit te geven aan een bit dat niet het gewenste resultaat geeft. Wellicht kun je het bit dat je overweegt aan te schaffen, eerst eens lenen van bijvoorbeeld een stalgenoot om het uit te proberen.
CAP november 2014
23
H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
Special
Een enkel gebroken, gedraaide watertrens kan een oplossing zijn voor paarden die heel sterk zijn in de mond en daardoor minder fijn door het lijf lopen.
Een dubbel gebroken baby Pelham (met korte scharen) en ‘magic system’, dat slechts in één richting blokkeert.
zonder dat het ‘gemeen’ is. Al hangt dit laatste – zoals vaak – natuurlijk ook weer af van hoe de ruiter ermee omgaat. Een slechte ruiter kan met elk willekeurig bit ongemak veroorzaken bij een paard. Weer een ander advies krijgen ruiters met paarden, die de neiging hebben om het bit vast te nemen. Deze paarden hebben een probleem met het loslaten van het bit en lopen veelal ook niet lekker los door het lijf. Iris: “In dat geval adviseren we een bit dat bestaat uit rolletjes in plaats van twee vaste helften. Dit verhindert dat een paard het bit kan pakken en daarmee moeilijk bestuurbaar wordt. Dit bit is minder geschikt voor paarden die snel de neiging hebben om achter het bit te gaan lopen.”
“Alle mythes over bitten kloppen….soms” Bitten met rolletjes zijn er in allerhande kleurstellingen. Die geven aan van welk materiaal het bit is gemaakt. Rob: “Als een paard wat moeite heeft het bit te accepteren, dan kan een smaakje of ander materiaal een uitkomst zijn.” Wij hebben het idee dat blauw gekleurde bitten momenteel erg gewild zijn bij ruiters. Is er sprake van een trend? Rob: “Dat zijn bitten die gemaakt zijn van ‘sweet iron’, doordat het ijzer is gebrand en bewerkt krijgt het een zoet smaakje dat veel paarden lekker vinden. De blauwe kleur is alleen voor het onderscheid en heeft verder geen betekenis. Dit type bit bestaat overigens al jaren en ik denk dat het een gewild type bit blijft. Het is dus zeker geen trend die zal overwaaien.” Een sweet iron bit is de meest zoete metaalsoort die momenteel voor handen is. Zoek je een middenweg dat kom je uit bij argentaan; een legering van roestvrijstaal en koper. Een doorsnee
24
CAP november 2014
Hulpmiddelen Om de werking van een bit te optimaliseren of om problemen te voorkomen of op te lossen, zijn er allerhande hulpmiddelen op de markt. Het gebruik van een watertrens wordt bijvoorbeeld vaak gecombineerd met rubberen bitringen. Deze zorgen ervoor dat de lippen niet ingeklemd raken. Wanneer de ringen niet los kunnen bewegen van het mondstuk zijn bitringen niet nodig. In plaats van rubberen bitringen kun je ook kiezen voor gel bitringen, deze sluiten nauwer aan en zijn nog soepeler en zachter dan de rubberen variant. Dan heb je nog kinkettingen met of zonder leer om een Pelham of ander soort bit beter te fixeren. Er is een ‘brug’ voor bitten met meerdere ringen en met een ‘kneveltrenslusje’ kun je voorkomen dat de uitlopers van dit bit achter je teugel blijft haken.
vragen steeds vaker advies. Rob: “Ik denk dat ‘wat nieuws uitpro-
hardheid van het metaal. Roestvrijstaal is dan het meest harde,
beren’ ook meer in het karakter van springruiters zit.
maar je kunt ook kiezen voor een koperlegering of – als je een
Zij wisselen gemiddeld gezien vaker van bit dan een dressuurrui-
heel zacht metalen bit wilt – een koperen bit.
ter. Die zal eerder denken: ‘hij loopt hier toch goed op’. Daarnaast
Het idee dat een bit per definitie van metaal gemaakt moet zijn, is
hebben de dressuurruiters natuurlijk te maken met een veel
ook allang achterhaald. In de showroom van de Bitspecialist hangt
strakkere regelgeving.”
een keur aan bitten van kunststof, rubber en zelfs leer. Rob: “Er zijn paarden die geen metaal of kunststof verdragen in hun mond.
Onvriendelijk?
Een leren bit kan dan een super oplossing zijn. Het wordt zacht,
Er passeren ook een aantal bitten met een wat onvriendelijke
paarden gaan erop sabbelen en laten het eerder los.” Voor
benaming, zoals de kneveltrens. Iris: “Het enige wat dit bit met
paarden die helemaal niets in hun mond kunnen hebben, is er de
lange uitlopers aan de bitringen eigenlijk doet, is wat extra druk
hackamore. Iris: “Eigenlijk kun je met een bit alle kanten op, maar al snel krijg je te maken met regelgeving. Op wedstrijden ben je lang niet met elk bit welkom. De regelgeving in de dressuur is dan nog een stuk strenger dan bij het springen. Een dressuurwedstrijd rijden met een hackamore kun je wel vergeten, maar bij het springen is dit vanaf een bepaald niveau wel toegestaan.” Hoewel Iris behoorlijk goed op de hoogte is van de – ook weer steeds veranderende – regelgeving omtrent het gebruik van verschillende soorten bitten op wedstrijd, adviseert zij toch altijd om even naar de website van de FEI (www.fei.org) te surfen en even navraag te doen bij de nationale ruitersportfederatie; de KNHS voor Nederland of KBRSF voor België. Na een jarenlange voorbereiding, hebben Rob en Iris hun Bitspecialist-website nu een half jaar in de lucht. De meest bediende
Er zijn zoveel verschillende soorten bitten, dat het serieus veel tijd kost om je er goed in te verdiepen.
Iris van Rooij en Rob van Boxtel voor hun goed gesorteerde rekken.
H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
doelgroep zijn nu nog de springruiters, maar ook dressuurruiters
smaakbelevingen van het metaal. Dan heb je ook nog keuze in de
Special
‘normaal’ bit is gemaakt van enkel roestvrijstaal. Tot zover de
H a r n a c Fhoekmk e n r i tj
Special
Een enkel gebroken ophaaltrens van argentaan.
Een dubbel gebroken watertrens.
zetten in de wending. Een paard dat bijvoorbeeld naar links moet wenden, krijgt in de buiging wat meer druk op de rechterwang en wordt dus wat actiever gestimuleerd in de wending. Een grotere bitring heeft eigenlijk hetzelfde effect.” Ook de Pelham staat erom bekend een wat scherper bit te zijn, waarmee je sterke paarden onder controle kunt houden. Rob: “Dit bit wordt soms door springruiters gebruikt en heeft een hefboomwerking. Je kunt zowel met één of twee paar teugels werken. En ook heb je bij de Pelham weer de keuze in de dikte van het bit en de keuze tussen de enkel of dubbel gebroken variant.” Hoe zit dat dan met de paardvriendelijkheid? Moet elk paard dan niet op een dubbel gebroken bustrensje lopen? Rob: “Dat heet inderdaad het meest paardvriendelijk te zijn, maar alles hangt af van waar je paard lekker op loopt en – wederom – de hand van de ruiter.” Doordat sportpaarden steeds meer bloed krijgen en de sport evalueert ziet Rob een groeiend bewustzijn bij ruiters als het gaat om het gebruik van bitten. Details maken het verschil. Deze bewustwording zet zich ook door bij ruiters die minder sportgericht zijn; iedereen wil uiteindelijk dat zijn paard op een zo comfortabel mogelijke manier te rijden is.
Zacht en flexibel: een kunststof bit.
Welke maat heb ik nodig? Naast de honderden soorten bitten, zijn er ook verschillende maten. Maar hierin is de keuze beperkt. Een standaard bit is 13,5 centimeter. Heb je een pony of een paard met een heel klein mondje, dan kan een 12,5 cm bit wellicht beter passen. Voor heel grote paarden is er nog een bit van 14,5 cm zien. Er mag geen halve of hele centimeter van het bit te zien zijn als het in de paardenmond ligt. Is een bit te klein, dan zie je duidelijk drukkingen in de mond liggen. Een bit moet netjes aansluiten aan de mond. Let op: Een watertrens moet wat breder zijn dan een ander bit, omdat de bitringen los kunnen bewegen en er ook nog bitringen tussen de ring en de lippen van het paard moeten kunnen passen.
26
CAP november 2014
Een enkel gebroken koperen bustrens.
