Archetypen Bij het coachen maak ik onder andere gebruik van de ‘Pearson-Marr Archetype Indicator (PMAI)’ test. De test is gebaseerd op het werk van Jung. Pearson en Marr hebben op basis van jarenlang onderzoek en toepassing deze test verder ontwikkeld. Op www.capt.org kun je zelf een vragenlijst invullen en ontdekken welke archetypen in jouw leven het meest actief zijn. Met deze test begrijp je beter wat je motiveert, wie je echt bent en wat je onderscheidende kwaliteiten zijn. Op deze pagina vind je een samenvatting van de kwaliteiten en valkuilen die de archetypen typeren en hun levensdoelen. Archetype Optimist
Kwaliteiten
Valkuilen
Levensdoel
optimisme, vertrouwen, hoop, deugdzaamheid
naïef, afhankelijk, ontkenning
Wees
realisme, veerkracht, empathie
Held
discipline, moed, besluitvaardig
cynisme, slachtofferrol, chronisch klagen roekeloosheid, arrogantie
Ontwikkelen van (zelf)vertrouwen en optimisme om de uitdaging aan te gaan Herkennen van de gevaren die er zijn en het ontwikkelen van realiteitszin Leren concurreren, doelen stellen, jezelf kunnen verdedigen Tonen van medeleven, bezorgdheid en compassie voor anderen en anderen helpen
Beschermer sociaal, zorgzaam, compassievol, genereus
jezelf opofferen, anderen in staat stellen tot, manipuleren je niet kunnen verbinden, chronisch teleurgesteld, eenzaamheid anderen gebruiken, seksverslaving
Ontdekker
autonoom, ambitieus, avontuurlijk
Liefhebber
passievol, commitment, enthousiasme, sensueel
Rebel
kunnen loslaten en veranderen, revolutionair creatief, visie, gevoel voor esthetiek, verbeeldingskracht verantwoordelijk, in control zijn, soeverein
onbeheerste agressie, negatieve tactieken armoede, sterallures, chaos creëren
veranderkracht, katalysator zijn, kracht om zaken te verbeteren wijsheid, onafhankelijkheid, kennis
manipuleren, gebrek aan realiteitszin, goeroe gedrag te kritisch, onpraktisch, gebrek aan gevoel en empathie leugenachtig, onverantwoordelijk, gemene grappen
Schepper Leider Magiër Wijze
Nar
humor, in het hier en nu kunnen zijn, plezier kunnen maken
Archetypen – www.petervandelaak.nl
rigide, controle uitoefenen, elitair
De wil ontwikkelen om je te onderscheiden en de moed hebben om nieuwe dingen uit te proberen Liefhebben en vorm kunnen geven aan romantiek en intimiteit, jezelf verbinden Leren loslaten en opnieuw beginnen, in actie komen om slechte situaties te beëindigen Tonen van verbeeldingskracht, vernieuwing tot stand brengen De leiding nemen, verantwoordelijkheidszin tonen en leven volgens je waarden Veranderingen bewerkstelligen door je eigen gedachten en gedrag te veranderen Helder kunnen denken, kritisch zijn en je eigen mening ontwikkelen Leren genieten van je leven en werk, in het hier en nu zijn
Pagina 1
Optimist De optimist gaat er vanuit dat achter de wolken de zon schijnt. Je hebt een basisvertrouwen in anderen en je ervaart de wereld als een veilige plek. Je vindt dat geluk komt van het leiden van een eenvoudig en compleet leven. In de moeilijkste omstandigheden blijf je positief denken. Je ziet een probleem als een kans. Je hebt een scherp oog voor wat goed en te vertrouwen is. Een valkuil is dat je te goed van vertrouwen of te optimistisch bent, waardoor je blind bent voor gevaar en moeilijkheden. Als leider inspireer je mensen door de kansen te laten zien. Je maakt gebruik van bewezen methoden en strategieën. Je wilt graag gezien worden als een aardig en positief persoon. Je persoonlijke groei zit in het ontwikkelen van het vermogen om op moeilijkheden te anticiperen en kritischer te worden in het vertrouwen van anderen. Jouw uitdaging is het ontwikkelen van een realistische kijk op je capaciteiten en minder vertrouwen te hebben in autoriteiten of in gemakkelijke antwoorden. Voor het archetype van de optimist zijn de kwaliteiten van de wees een uitdaging om meer in balans te komen. Wees Het archetype van de wees gaat het ervan uit dat het voordelen heeft om voorzichtig te zijn. Je beschikt over veerkracht en een sterke realiteitszin. Je weet hoe je teleurstellingen en trauma’s te boven kunt komen. Je hebt veel empathie voor anderen. Je zoekt de samenwerking met anderen om op te komen voor degenen die hulp nodig hebben. Je vertrouwt op je vermogen om je door moeilijke tijden heen te slaan. Je weet te anticiperen op moeilijkheden en wanneer zaken fout kunnen gaan. Een valkuil is dat je kansen over het hoofd ziet, zeker wanneer ze uit een onverwachte hoek komen of zich op onverwachte wijze aandienen. Waar je voor moet oppassen is dat je slechte ervaringen, teleurstellingen uit het verleden, gebruikt als een excuus voor ongepast gedrag. Als leider ben je realistisch over wat kan worden bereikt. Je bent goed in het zien van de risico’s. Je persoonlijke groei zit in het meer uit jezelf halen, de wil hebben te excelleren en de samenwerking te zoeken met anderen om sterker te worden. Je uitdaging is verantwoordelijkheid te nemen voor je leven en te leren welke aspecten van jouw gedrag je steeds in de problemen brengt en dat te veranderen. Voor het archetype van de wees zijn de kwaliteiten van de optimist een uitdaging om meer in balans te komen. Held Het levensmotto van de held is dat de sterken zullen overleven. Onderscheidende kwaliteiten van de held zijn moeden doorzettingsvermogen. Je weet op te komen voor je idealen, voor jezelf en anderen. Je bent op je best als je een missie hebt. Je hebt de capaciteit om te winnen. Als er problemen dreigen, ga je die niet uit de weg. Je beschermt je grenzen en die van anderen. Je hebt een scherp oog voor onrechtvaardigheid, uitdagingen en voor wie je tegenstanders zijn. Een valkuil is zwart-wit denken. Waar je voor moet oppassen is dat je niet in een burnout terecht komt. Je vindt het moeilijk om goed voor jezelf te zorgen. Als leider ben je goed in het stellen van doelen en deze te realiseren. Je wilt gezien worden als sterk, competent en beheerst. Wat je absoluut wilt vermijden is kwetsbaar zijn en zwak en hulpbehoevend over te komen. Je weet te overleven door je gevoelens te onderdrukken. Je persoonlijke groei zit in weten wanneer een conflict het waard is om te worden uitgevochten en te leren om je te ontspannen en gezond te blijven. Een uitdaging is om bij een dreigend conflict te leren het vanuit de bril van anderen te zien, gas terug te nemen en te zoeken naar win-win oplossingen.Voor het archetype van de held zijn de kwaliteiten van de beschermer een uitdaging om meer in balans te komen.
Archetypen – www.petervandelaak.nl
Pagina 2
Beschermer De beschermer heeft de overtuiging dat je anderen moet helpen. Je liefde en zorg voor anderen is een kernkwaliteit. In de meeste van je relaties neem je de positie in van een zorgzame ouder en je creëert omstandigheden waarin anderen kunnen groeien. Je hebt oog voor mensen die verdriet hebben en je wilt er alles aan doen om hen te helpen. Je neemt onmiddellijk actie als er mensen in nood zijn. Je geeft emotionele ondersteuning en je richt je op zorgtaken. Je weet adequaat om te gaan met problemen die te maken hebben met de fysieke en emotionele kanten van het leven. In het geven van ondersteuning aan anderen kun je doorschieten. Een valkuil is dat je mensen manipuleert en controleert, zodat ze doen wat jij denkt dat het beste is. Je hebt een natuurlijk vermogen om te voorzien in dienstverlening voor klanten, voornamelijk omdat je echt om anderen geeft. Om deze reden vertrouwen mensen jou. Je wilt gezien worden als een genereus en zorgzaam persoon. Anderen waarderen je vriendelijkheid. Je persoonlijke groei zit in het goed voor jezelf zorgen,leren ‘nee’ te zeggen en je grenzen te bewaken. Voor het archetype van de beschermer zijn de kwaliteiten van de held een uitdaging om meer in balans te komen. Ontdekker Voor het archetype van de ontdekker is het gras ergens anders altijd groener. Je bent avontuurlijk, onafhankelijk en zelfvoorzienend. Je zoekt naar nieuwe ervaringen en verkent je grenzen. Je wilt eruit halen wat er in zit. Je wilt jezelf verbeteren en elke dag word je meer jezelf. Als problemen zich aandienen, heb je de neiging om ze uit de weg te gaan. Aan de andere kant ben je ook een ster in het vinden van nieuwe ideeën en benaderingen die kunnen werken. Pionieren is iets wat goed bij je past. Je hebt oog voor het nieuwe en bijzondere. In groepen ben je vooral bezig om te ontdekken waarin je verschilt van de anderen. Je gaat minder snel compromissen aan om erbij te horen. Een valkuil is dat je de neiging hebt om je te onttrekken aan verantwoordelijkheden en commitments. Als leider ben je zeer onafhankelijk en individualistisch en je bent bereid om nieuwe ideeën uit te proberen. Je persoonlijke groei zit in het in verbinding blijven met degenen die je werkelijk waarderen. Een uitdaging is om open te staan voor gewone en plezierige activiteiten in het hier en nu en eerlijk te zijn naar jezelf en de mensen om je heen. Voor het archetype van de ontdekker zijn de kwaliteiten van de liefhebber een uitdaging om meer in balans te komen. Liefhebber Het motto van het archetype van de liefhebber is dat de liefde het antwoord is op alle problemen. Je hebt de overtuiging dat alle problemen van het leven op te lossen zijn als mensen hun harten meer openen en meer lief hebben. Je bent sensueel, levendig, vitaal en vol liefde voor anderen en het leven. Als jij je aandacht richt op een ander, ervaart hij of zij je charisma. Je creëert situaties zodat anderen schoonheid ervaren of een heel speciale ervaring beleven. Als er problemen zijn, richt jij je op het herstellen van de liefde of vriendschap door anderen te helpen bij het delen van hun zorgen. Een valkuil is de neiging tot promiscuïteit en je overgeven aan minder geaccepteerd seksueel gedrag. Als leider heb je passie en charisma en ben je intens. Je gave is om teams tot een eenheid te smeden. Je persoonlijke groei zit in het aangaan van een langdurige verbinding met anderen en het ontwikkelen van eigenwaarde en identiteit die losstaat van het feit of je wel of niet lief gevonden wordt. Voor het archetypevande liefhebber zijn de kwaliteiten van de ontdekker een uitdaging om meer in balans te komen.
Archetypen – www.petervandelaak.nl
Pagina 3
Rebel De rebel weet zijn verlies te nemen. Je weet je hoe met verlies moet omgaan. Je kan loslaten en verder gaan. Je hebt het vermogen oude gewoonten op te geven, evenals bezittingen, relaties en projecten die niet langer productief zijn of geen voldoening meer schenken. Als er problemen ontstaan heb je de wijsheid om te veranderen wat je kan, en te accepteren wat je niet kan veranderen. Je hebt oog voor aankomende crisis of destructieve krachten. Je richt je op strategieën die ervoor zorgen dat zaken niet escaleren. Je zorgt dat je overeind blijft en zoekt naar de mogelijkheden om het probleem tot een goed einde te brengen. Een valkuil is dat je ‘het doel heiligt de middelen’ legitimeert. Daarnaast is impulscontrole een aandachtspunt. Als leider ben je goed in het reorganiseren van organisaties en het beëindigen van onsuccesvolle programma’s en projecten. Je persoonlijke groei zit in het ontwikkelen van een spirituele levensvisie en persoonlijke ethiek. Een uitdaging is aandacht te schenken aan de consequenties van je acties voor jezelf en anderen. Voor het archetype van de rebel zijn de kwaliteiten van de schepper een uitdaging om meer in balans te komen. Schepper De schepper heeft als motto dat wat je je kan voorstellen, ook kan worden gecreëerd. Je hebt verbeeldingskracht en je bent in staat om met een zeker gemak te creëren. Er zijn momenten dat je een flow van ideeën ervaart. Je hebt gevoel voor schoonheid en je omringt jezelf met dingen die je smaak weerspiegelen. Als problemen zich aandienen dan zoek je inspiratie om een duidelijke visie te ontwikkelen over hoe je ermee wilt omgaan. Of je start een creatief project in de overtuiging dat de oplossing voor het probleem vanzelf tevoorschijn komt. Je hebt een sterk ontwikkeld gevoel voor de behoefte en noodzaak voor innovatie. Een valkuil is dat je teveel projecten ter hand neemt, waardoor je overvoert raakt. Een teveel aan projecten kan het plezier vergallen. Daarnaast moet je ervoor oppassen dat je innerlijke criticus teveel de overhand krijgt. Als leider ben je ondernemend, innovatief en onorthodox. Je zoekt erkenning voor het vermogen te kunnen creëren wat de wereld nodig heeft. Je persoonlijke groei zit in het temmen van je innerlijke criticus en je ervan bewust te zijn dat alles van waarde tijd nodig heeft. Een uitdaging is het veranderen van een egocentrische houding naar een houding van dienstbaarheid. Voor het archetype van de schepper zijn de kwaliteiten van de rebel een uitdaging om meer in balans te komen. Leider De leider vindt dat je controle moet uitoefenen. Jij neemt het heft in handen als zaken in chaos geraken. Je hebt een hoog ontwikkeld gevoel van verantwoordelijkheid en je bent georganiseerd. Wanneer er problemen dreigen is je natuurlijke reactie om beleid, procedures en systemen te implementeren die deze problemen verhelpen dan wel voorkomen. Je hebt een scherp gevoel voor trucs om je machtspositie te handhaven en versterken. Je zet je status, prestige en imago in om je positie te versterken. Een valkuil is dat je de rol en inbreng onderschat van mensen die weinig of geen status hebben. Je neigt tot dictatoriaal gedrag. Ook interpreteer je soms verschillen van mening verkeerd en beschouw je die als een bedreiging van je positie. Als leider ben je goed in het implementeren van beleid en procedures waardoor een organisatie beter functioneert. Je bent goed in netwerken en het politieke spel. Je wilt graag gezien worden als de persoon die anderen volgen. Je persoonlijke groei zit in het delen van de macht, het empoweren van anderen en weten dat je mensen niet kunt dwingen maar wel inspireren. Voor het archetype van de leider zijn de kwaliteiten van de magiër een uitdaging om meer in balans te komen.
Archetypen – www.petervandelaak.nl
Pagina 4
Magiër Voor de magiër geldt perceptie is realiteit. Je bent charismatisch en je hebt het vermogen mensen te veranderen en beter te maken. Je weet mensen achter een gemeenschappelijke visie te krijgen en die visie te realiseren. Je begrijpt dat bewustzijn bepaald wat er gebeurt in het leven. Je bent je zeer bewust van jezelf en je gebruikt verschillende methoden (geloof, meditatie en psychotherapie) om mentaal helder en fit te zijn. Je leeft op een wijze die nodig is om je doelen te bereiken. Als problemen zich aandienen dan ga je eerst je gedrag veranderen en je perspectieven verbreden. Je maakt gebruik van hefboomwerking. Je bent ook in staat situatiesteherkaderen, zodat zich nieuwe oplossingen aandienen. Je hebt oog voor zaken als serendipiteit, synchroniciteit en de waardevolle effecten van kleine veranderingen. Je hebt interesse in wat werkt en wat niet. Een valkuil is dat je je invloed gebruikt om anderen te manipuleren. Als leider ben je visionair en inspireer je anderen. Je weet samenwerking tot stand te brengen die synergetisch is. Je persoonlijke groei zit in begrijpen hoe de wereld werkt en tijd te nemen voor reflectie. Een uitdaging is je bewust te worden van hoe anderen mensen denken en handelen zonder de noodzaak te voelen hen te veranderen. Meer tijd doorbrengen in de natuur en genieten van sensualiteithoud je met beide benen op de grond. Voor het archetype van de magiër zijn de kwaliteiten van de leider een uitdaging om meer in balans te komen. Wijze De wijze neemt aan dat waarheid vrij maakt. Je beschikt over veel kennis, maar je bent ook wijs. Je bent nieuwsgierig en je houdt ervan om zaken te doordenken. Je bent gemotiveerd door het zoeken naar waarheid en je hebt oog voor de lange termijn. Je ziet de onregelmatigheden in een schijnbaar logische verklaring. Je hebt verder een gave om kalm te blijven en onverstoorbaar te zijn. Als problemen zich aandienen, onderzoek je hoe anderen voor die problemen oplossingen hebben gevonden. In het algemeen reageer je traag op nieuwe situaties, tenzij het gaat om urgente zaken. Je denkt eerst na, voordat je handelt. Je bent meer een denker dan iemand die ervan houdt te ondernemen en experimenteren. Daardoor heb je mogelijk minder oog voor de signalen van je lichaam en voor feiten die minder intellectueel uitdagend zijn. Je hebt de neiging om dogmatisch te zijn en stelling te nemen. Een valkuil is een ivoren toren houding en eiland denken. Als leider excelleer je in analytisch vermogenen het maken van weldoordachte plannen. Als anderen in paniek raken, zie jij het grotere plaatje en weet je wat je moet doen. Je wilt graag gezien worden als intelligent en iemand met een goed waarnemingsvermogen. Anderen vragen je advies. Je persoonlijke groei zit in het open blijven staan voor nieuwe informatie en oog blijven houden voor wat werkt. Een uitdaging is eenvoud in communicatie en in contact blijven met wat je lichaam je vertelt. Voor het archetype van de wijze zijn de kwaliteiten van de nar een uitdaging om meer in balans te komen. Nar De nar vindt dat het leven bedoeld is om van te genieten. Je bent gelukkig, speels, geestig en goed gezelschap. Je brengt plezier in het leven van anderen en je laat zien hoe in het hier en nu te zijn. Je beleeft er veel plezier aan anderen aan het lachen te maken. Je weet humor te combineren met scherpe opmerkingen die anderen niet zo snel aandurven. Je weet hoe je anderen deelgenoot kan maken van je mening die de lach opwekken in plaats van woede. Als problemen zich aandienen, denk je out-of-the-box. Je weet hoe je obstakels op een slimme wijze kan omzeilen. Je bent een natuurlijke clown.
Archetypen – www.petervandelaak.nl
Pagina 5
Als clown zie jij je rol om anderen te bevrijden van hun illusies en beperkte kijk op de mogelijkheden die het leven biedt. Je hebt verder oog voor de absurditeit van het leven en je voelt je aangetrokken tot nieuwe ervaringen. Een valkuil is je neiging om je onverantwoordelijk en leugenachtig te gedragen, en geen rekening te houden met de gevoelens van anderen.Als leider word je gewaardeerd om je humor en dat je in staat bent om tegenstrijdigheden en problemen op te lossen. Je persoonlijke groei zit in het op je nemen van je verantwoordelijkheden, oog te blijven houden voor hoe anderen je grappen ervaren, en gedisciplineerd en met gezond verstand te leven. Voor het archetype van de nar zijn de kwaliteiten van de wijze een uitdaging om meer in balans te komen.
Archetypen – www.petervandelaak.nl
Pagina 6
