Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2012/2
OVERSTORTPROBLEMEN
SNELLER AANGEPAKT
Wat weet de Vlaming van de drinkwatercyclus? Verbeterde waterkwaliteit biedt de natuur meer mogelijkheden
4 10
2
OP EEN ZOMER VOL WATERPLEZIER Wat is een zomer zonder verkoelend water? Voeten in een teiltje,
Terug
kinderzwembadje in de tuin, of een waterballonnengevecht?
zwemmen, zoals we uit de verhalen van
Plezier gegarandeerd, maar de jongste jaren kiezen meer en meer
onze grootouders kennen, is geen droom
mensen ook voor ‘het echte werk’. In de zomer zie je duizenden
maar een toekomstplan. Met de uitvoering
watersporters in actie op steeds meer waterlopen. Voor wie het
van de Europese kaderrichtlijn Water, maakt
liever rustiger aan doet, komen er overal in Vlaanderen verhuur-
Vlaanderen werk van een goede kwaliteits-
plaatsen voor kajaks bij.
toestand voor alle oppervlaktewater.
in
onze
waterlopen
kunnen
Aquafin doet zijn deel, onder andere door De Vlaamse Kano en Kajakfederatie getuigt dat de waterkwaliteit
het transport van afvalwater in de riolen
in Vlaanderen er sterk op vooruitgegaan is. Zwart water waardoor
steeds nauwkeuriger op te volgen (p. 8). Dat alle actoren nog veel
je de peddels niet kan zien, komt nauwelijks meer voor en het
werk voor de boeg hebben, is zeker. En dat het niet snel genoeg
water ruikt een stuk frisser. Ook leden van Natuurpunt hebben
kan gaan, ook. Dat maken de vele duizenden mensen duidelijk,
diezelfde ervaring. Uit hun waarnemingen blijkt dat een aantal
die dit jaar opnieuw zullen meedoen aan de Big Jump. Wij bij
plant- en diersoorten die afhankelijk zijn van zuiver water het
Aquafin springen graag mee.
opnieuw veel beter doen. Luc Bossyns gedelegeerd bestuurder
l
3
DE FINT TREKT DE SCHELDE OP De fint is een belangrijke targetsoort om de vrije migratie tussen zee en rivieren te bestuderen. Het is een soort haring die in zee leeft en in de lente massaal zijn eitjes komt vrijlaten in de rivier. De eerste meldingen van zijn terugkeer dateren van 1995 in onderzoek van de KU Leuven op het koelwater van de kerncentrales van Doel, maar nu blijkt de fint zich steeds meer landinwaarts te verspreiden in het voorjaar. In mei werden zes exemplaren gevangen door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek in Weert. De fint werd vroeger meivis genoemd in de gehele streek tussen Bornem en Aalst.
l
INHOUD
Foto: Misjel Decleer
4
Wat weet de Vlaming van de drinkwatercyclus? De meeste Vlamingen weten een stuk meer over de drinkwatervoorziening in hun gemeente dan over de afvoer van het gebruikte water via de riolering. Dat bleek uit twee studies van de VMM.
6
Aquaplus NV richt zijn pijlen op India Export van milieutechnologie naar het buitenland, is één van de prioriteiten voor de Vlaamse overheid. Via joint venture
12
ASEWater Technologies wil Aquafin de Indiase markt penetreren.
Schoner water bevordert vaarplezier Op het water vertoeven, wordt steeds aangenamer. Dat bevestigt de
8
Overstortproblemen sneller aangepakt
Vlaamse Kano en Kajakfederatie.
Aquafin ontwikkelde een methodiek waarmee maandelijks de werking van pompstations en zuiveringsinstallaties kan
14
worden geëvalueerd en indien nodig geoptimaliseerd.
Geepkoorts Natuurfotograaf Misjel Decleer wou absoluut een zeehond met een geep
10 Verbeterde waterkwaliteit biedt de natuur meer mogelijkheden
in de muil fotograferen. Of het hem gelukt is?
Chris Steenwegen, algemeen directeur van Natuurpunt, volgt de evolutie van de waterkwaliteit in Vlaanderen van dichtbij op en zet zich in voor maatregelen die de biodiversiteit bevorderen.
16
Big Jump
4
WAT WEET DE VLAMING VAN DE DRINKWATERCYCLUS?
De meeste Vlamingen weten een stuk meer
Meer dan 70% van de ondervraagden stelt een prijsstijging van het leidingwater de voorbije vijf jaar gevoeld te hebben.
over de drinkwatervoorziening in hun gemeente dan over
De invoering van de integrale waterfactuur in 2005 heeft inderdaad een sterke stijging van de waterfactuur met
de afvoer van het gebruikte water via de riolering.
zich mee gebracht. In de enquête werd wel niet gevraagd of de huishoudelijke abonnees zich ervan bewust zijn dat
Dat bleek uit twee studies die de Vlaamse Milieumaatschappij
de heffing op waterverontreiniging niet meer afzonderlijk aangerekend wordt. Het is dus niet duidelijk of de
in 2012 voorstelde.
ondervraagden weten dat deze heffing nu vervat zit in de integrale waterfactuur, en voor een belangrijk deel verantwoordelijk is voor de stijging van die factuur.
Opvallend veel Vlamingen zijn tevreden over de prijs-kwaliteitsverhouding van hun drinkwater, maar slechts de helft weet welke
Drinkwaterpeiling
maatschappij in hun gemeente dat water levert. De overgrote
40% van de ondervraagden stelt dagelijks leidingwater te
meerderheid vindt rioleringen absoluut een prioriteit voor gemeenten,
drinken. Meer dan de helft van de ondervraagden
maar over het rioolbeheer in de eigen gemeente weten de ondervraagden
weet dat jaarlijks 15 m³ drinkwater per persoon kosteloos
nog minder dan over de drinkwatervoorziening.
geleverd wordt. Er zijn wel grote provinciale verschillen. Inwoners van de provincie Limburg drinken het vaakst
De kennis van de verschillende componenten van de integrale drinkwater-
dagelijks drinkwater. Inwoners van Oost- en West-
factuur, die sinds 2005 ingevoerd werd, blijkt groot. Opvallend is wel dat
Vlaanderen geven vaker aan ‘nooit’ leidingwater te drinken.
nagenoeg een derde van de deelnemers aan de enquête denkt dat ook het onderhoud van waterwegen vervat zit in de drinkwaterfactuur.
5
Drie op vijf Vlamingen weten bijvoorbeeld niet dat een gescheiden riolering zorgt voor de gescheiden afvoer van afval- en regenwater. Bedrijven zijn beter op de hoogte. Zo kent twee op drie de gescheiden riolering. Vlamingen vinden een duurzaam waterbeleid wel degelijk belangrijk. We nemen zelf verantwoordelijkheid door bijvoorbeeld spaarzaam om te gaan met water en door geen gevaarlijke stoffen in de leidingen te lozen. Maar toch blijft er nog een grote behoefte aan informatie. Zo willen heel wat Vlamingen meer informatie over de tarieven van de bijdrage in de rioleringskosten en willen zij beter ingelicht worden over toekomstige rioleringswerken. Ook willen de ondervraagden te weten komen hoe regenwater vertraagd kan afgevoerd worden, hoe je leidingen correct moet aansluiten op de riolering en wat de impact is van afvalwaterzuivering op het milieu. De burger reageert eerder lauw op het gemeentelijke rioleringsbeleid. De groepen die uiterst tevreden of ontevreden zijn, blijken heel beperkt. Het gros van de gebruikers bevindt zich in de gematigde middengroep. Er is een sterke correlatie tussen de gemelde tevredenheid en de mate waarin zich rioleringsproblemen en -werken voordoen.
u
De meerderheid van de Vlaamse bevolking kent de prijs van leidingwater niet. Als gevraagd wordt naar een raming van de prijs, dan wordt die sterk overschat. De gezinnen geven aan dat een prijsstijging (met 10%, 20% of 30%) maar een beperkte invloed zal hebben op een aantal specifieke huishoudelijke activiteiten. Ze stellen vooral minder leidingwater te zullen gebruiken voor ‘een bad nemen’ en ‘water gebruiken voor tuinonderhoud’ als de prijs zou stijgen. Dit blijken activiteiten te zijn waarop leidingwater kan bespaard worden, zonder dat er te veel aan levenskwaliteit ingeboet wordt.
Kennis van de afvoer van afvalwater 86% van de Vlamingen vindt zichzelf niet goed geïnformeerd over de gemeentelijke afvalwatersanering en 92% meent nooit informatie over de riolering te hebben ontvangen.
s
De helft van de burgers willen meer betalen voor de riolering als dat het milieu ten goede komt.
6
AQUAPLUS NV Via ASEWater Technologies, een joint venture tussen Aquaplus en het Indo-Belgische ASE s
Structure Design, richt Aquaplus zich sinds kort
Uit de studie blijkt dat rioolbeheerders beter moeten communiceren met de burgers.
ook op de Indiase markt. Die stap past in 40% van de burgers en 21% van de bedrijven zegt de afgelopen vijf jaren problemen te hebben gehad met de riolering,
de strategie van het Vlaamse Gewest om kennis
voornamelijk op het vlak van geurhinder, overstromingen, verstoppingen en verzakkingen. Eén op drie gebruikers is
en innovatie te exporteren naar het buitenland.
de voorbije vijf jaar geconfronteerd geweest met rioleringswerken, en is eerder ontevreden over het verloop hiervan (vooral burgers). Hoewel de subgroep van de gebruikers die al
“Vlaanderen in actie”, het toekomstproject van de
ooit contact had met zijn of haar rioolbeheerder eerder klein is,
Vlaamse overheid, wil het gewest tegen 2020 aan de top
is ook hier de ontevredenheid eerder hoog, vooral bij de
brengen in Europa. Vlaamse milieukennis en innovatieve
gebruikersgroep van de burgers. Dat is zeker een actiepunt
technieken exporteren naar het buitenland, staat op de
voor alle rioolbeheerders.
prioriteitenlijst van de Minister-President en de minister van Leefmilieu. Want innovativiteit draagt sterk bij tot
Over prijsstijgingen zijn de meningen sterk verdeeld. 43% van
de competitiviteit van een regio.
de ondervraagde burgers en 55% van de bedrijven geven aan meer te willen betalen voor de riolering als dat het milieu ten
Met de kennis over waterzuivering die Aquafin de
goede komt. De andere helft is daar niet toe bereid.
voorbije twintig jaar heeft opgebouwd, behoort het bedrijf tot de Europese top. Die kennis op grotere schaal
Bron: www.vmm.be/pub
in het buitenland vermarkten, was één van de
• VMM, Drinkwaterpeiling 2012, Marktonderzoek bij huishoudelijke gebruikers.
opdrachten die Marc van den Abeelen van het Vlaamse
• VMM (2012). Onderzoek naar perceptie over riolering bij gebruikers en
Gewest kreeg, toen hij werd aangesteld als voorzitter van de raad van bestuur van Aquafin.
rioolbeheerders.
Aan het begin van zijn loopbaan werkte Marc van den Abeelen als manager contract administrator bij Bell
PRIORITEITEN VOLGENS DE RIOOLBEHEERDERS
Telephone, waar hij zijn eerste internationale ervaring opdeed en groeimarkten kon openbreken. Later werd hij directeur-generaal bij de Hoge Raad voor Diamant, wat
Ook de rioolbeheerders zelf werden ondervraagd via een
een nieuwe ervaring in buitenlandse handel betekende
enquête. Ze hebben bijna allemaal al ooit subsidies
en een uitbreiding van zijn internationale netwerk.
aangevraagd. Ze vinden die cruciaal om het rioleringsnetwerk
Op het moment is hij voorzitter van het World Trade
uit te bouwen, te optimaliseren en te vervangen. De nadruk van
Center Antwerpen en burgemeester van Aartselaar,
de rioolbeheerders ligt op de verdere uitbouw van de riolering,
een mandaat dat hij lang combineerde met de taak van
adequate en snelle interventies en het voeren van een
volksvertegenwoordiger en commissievoorzitter in het
preventief beleid. Ze willen rioleringswerken daarbij zoveel
Vlaams parlement. Door zijn politieke en economische
mogelijk in combinatie met andere nutsvoorzieningen
ervaring, is hij uitstekend geplaatst voor die opdracht van
aanpakken. Een meerderheid van de gemeenten overweegt
het gewest.
om het rioolbeheer in de nabije toekomst geheel of gedeeltelijk over te dragen aan een intercommunale.
l
7
RICHT ZIJN PIJLEN OP INDIA Return voor Vlaanderen
Aquaplus levert ook rechtstreekse assistentie aan waterbedrijven
“De Vlaamse overheid wil zoveel mogelijk return van de kennis die
in de buurlanden.”
met belastinggeld is opgebouwd. Naar imago toe, maar uiteraard ook financieel”, licht Marc van den Abeelen toe. “Aquafin heeft
Lokale verankering
via dochteronderneming Aquaplus heel wat potentieel voor
“Een derde, meer strategische vorm van internationaal ondernemen,
uiteenlopende buitenlandse markten. Maar het is natuurlijk niet
is de keuze voor een partnership met een buitenlandse partner,
de bedoeling dat de belastingbetaler nog eens mee opdraait voor
die goed verankerd is in de lokale markt. We hebben gekozen
de buitenlandse activiteiten van Aquafin. Daarom is er een protocol
voor India, omdat het geen probleem is om er in het Engels zaken
afgesloten dat bepaalt op welke voorwaarden het bedrijf mensen
te doen. Een vlotte communicatie is uiteraard een basisvoorwaarde.
en middelen mag inzetten voor Aquaplus.”
Chennai had onze voorkeur boven Mumbai, omdat het een beter georganiseerde stad is. Eind 2011 konden we ASEWater Technologies boven de doopvont houden, een joint venture tussen Aquaplus en het Indo-Belgische ASE Structure Design. Via deze samenwerking verwacht ik een grote afzetmarkt te kunnen penetreren.” De opgerichte vennootschap profileert zich als een Indisch bedrijf, maar met Europese knowhow. De eerste niche waar ASEWater Technologies zich op richt, is die van de middelgrote bedrijven, die niet het geld hebben om met de grote buitenlandse waterbedrijven samen te werken aan
s
ASEWater Technologies werd officieel opgericht tijdens
Europese tarieven. Deze bedrijven kiezen
ervaringen hebben van mij
een Vlaamse Handelsmissie. Voorzitter van de raad
dus voor lokale partners voor de bouw
een wijzer mens gemaakt.
van bestuur Marc van den Abeelen reisde met minister-
van hun waterinstallaties, maar ze zijn
Ik kan iedereen aanraden om
president Kris Peeters mee naar India. De heer Umesh
wel geïnteresseerd in de technologische
de stap te zetten en enkele
Pujara ondertekende de overeenkomst namens onze
kennis die bedrijven als Aquaplus te
jaren in een totaal andere
partner ASE Structure Design Ltd.
bieden hebben. Een tweede interessante
“Mijn buitenlandse
s
omgeving te gaan werken.”
niche is de uitvoering van projecten rond hergebruik van bedrijfswater. De provincie
In Vlaanderen heeft Aquaplus mooie opdrachten lopen, die
Tamul Nadu, waarin Chenai ligt, kampt zozeer met een tekort aan
aansluiten bij de kernactiviteiten van Aquafin. Vooral het beheer
water, dat ze bedrijven verplicht om 100% van hun afvalwater
van de zuiveringsinstallaties van Janssen Pharmaceutica, Colruyt/
te zuiveren en te hergebruiken. In principe mag een bedrijf daar
Kraft en Boortmalt levert mooie referenties op. Op eigen kracht
helemaal geen water lozen in de riolering.
een buitenlandse naam opbouwen, is een stuk complexer. ASEWater Technologies begint bescheiden, maar is wel van plan “Aquaplus heeft niet genoeg financiële middelen om zelf grote
om snel te groeien. “De knowhow die we in het buitenland
buitenlandse projecten aan te trekken. Meestal zijn dat DBMO-
opbouwen, zullen we omgekeerd ook weer kunnen inzetten voor
opdrachten, die het ontwerp, de bouw, het onderhoud en het beheer
binnenlandse projecten. Ook in Vlaanderen willen we onze
van de installaties omvatten. Bij DBFMO-opdrachten komt daar
activiteiten voor de industrie verder uitbreiden, door in te zetten
ook nog de hele prefinanciering bij. Daarom richt Aquaplus zich
op nieuwe projecten waar we mee de technologiekeuze kunnen
eerder op technische en technologische assistentie aan Vlaamse
bepalen en ook het ontwerp kunnen uitvoeren. ”
bouwers die participeren in dergelijke grote projecten.
l
8
OVERSTORTPROBLEMEN SNELLER AANGEPAKT Hoe sneller een frequente of langdurige uitstroom van
De opdracht van Aquafin werd vertaald naar vijf indicatoren: functioneren de belangrijke
vuil water uit het rioolstelsel wordt opgemerkt, hoe vlugger
pompstations op het rioolstelsel zoals het moet; werken de overstorten op het riool-
de oorzaak kan worden aangepakt. Aquafin ontwikkelde
stelsel niet meer dan verwacht; wordt de capaciteit van de pompen en vijzels van
een methodiek waarmee maandelijks de werking van
de rioolwaterzuiveringsinstallaties voldoende benut; wordt het water daar voldoende
pompstations en zuiveringsinstallaties kan worden
gezuiverd; en speelt Aquafin goed in op incidenten die zich voordoen in de water-
geëvalueerd en indien nodig geoptimaliseerd.
zuiverings-infrastructuur. Op de werking van de overstorten wordt Aquafin wel niet beoordeeld. Die is vaak het gevolg van factoren
Afvalwater zuiveren volgens de geldende Europese en Vlaamse
waar het bedrijf geen volledige impact op
normen is één van de kernopdrachten voor Aquafin. In het verleden
heeft, zoals de verdunning in het rioolstelsel.
lag de focus vooral op de kwaliteit van het gezuiverde afvalwater. Om de kwaliteit van de waterlopen in Vlaanderen nog verder te
“Dit indicatorenkader vult een leegte op en
verbeteren, is het ook belangrijk dat er zo weinig mogelijk ongezuiverd
geeft ons de kans om de ecologische
afvalwater in beken en rivieren terecht komt. Tijdens regenbuien
performantie van de zuiveringsinfrastructuur
kunnen namelijk de overstorten op het rioolstelsel in werking treden,
in zijn geheel op een objectieve manier te
als er meer water in de riolen terecht komt dan ze aankunnen.
bekijken”, licht Anthony Qvick toe, die bij de dienst Ecologische Resultaten van Aquafin
De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) ontwikkelde daarom in
verantwoordelijk is voor de opvolging van
samenspraak met Aquafin een indicatorenkader, dat de ecologische
de zogenaamde Ecologische Performantie
performantie van de zuiveringsinfrastructuur in cijfers uitdrukt.
Indicatoren (EPI).
9
Omdat we de opvolging van onze ecologische prestaties heel belangrijk vinden, heeft Aquafin een software pakket uitgewerkt dat maandelijks kan rapporteren over al twee van de opgestelde indicatoren: diegene die controleren of overstortingen van vuil water uit de riolering hadden kunnen beperkt worden door beter werkende pompen of vijzels. Via een maandelijkse rapportering per zuiveringsgebied kunnen we nu nagaan of we op de zuiveringsinstallaties wel genoeg water oppompten op het moment dat er uit een overstort vlak vóór de installatie water loopt. Voor belangrijke pompstations kunnen we controleren of ze voldoende water verpompten gedurende de tijd dat de eerst werkende overstort in werking was. “Op de zuiveringsinstallaties zelf zijn de nodige debietsmeters al aanwezig. Op een vijftigtal pompstations werden al debietmeters geplaatst. Daarmee gaan we verder tot in de toekomst alle 250 kritische pompstations zijn uitgerust.”
FotoVDB FotoVDB
s
Voor de ecologische performantie van de zuiveringsinfrastructuur is het belangrijk dat er zo weinig mogelijk ongezuiverd rioolwater via overstorten in de beken loopt.
Data-vloed Zowel de VMM als Aquafin verzamelen ontzettend veel data om die indicatoren
Foto: Jan Locus
te kunnen berekenen. “Na afloop van een kalenderjaar bezorgen we onze data aan de VMM, die dan nog een half jaar tijd
s
Nazicht van de pompen van een pompstation en controle van een overstort.
nodig heeft om de indicatoren per zuiveringsgebied te berekenen. Zo zullen
Top-10
we eind 2012 terugkoppeling krijgen over
“Terwijl we vroeger dus wel anderhalf jaar moesten wachten op de evaluatie van de VMM,
onze performantie in 2011. Dat lijkt lang,
kunnen we nu zelf al kort op de bal spelen als er zich een probleem in een stelsel voordoet”,
maar om een idee te geven van de omvang
vertelt Anthony Qvick met veel enthousiasme. “Het is de bedoeling om ons eens per
van de data die verwerkt moeten worden:
maand te buigen over de top-tien van minst performante installaties, en te onderzoeken
debietsmetingen in een pompstation of
wat de oorzaak is.”
bij het inkomende afvalwater op de zuiveringsinstallatie gebeuren minutelijks.
Een installatie kan om verschillende redenen slecht scoren. “Eerst kijkt een informatie-
Per tien minuten wordt er een berekening
beheerder na of er zich een meetfout voordeed en of de randvoorwaarden fout
gemaakt, waarin het gemeten debiet wordt
gedefinieerd werden. Een slecht resultaat kan ook veroorzaakt worden door een defect
vergeleken met het afgesproken debiet
meettoestel, of bijvoorbeeld een foutieve doorkoppeling van de meetgegevens. Als het
dat de installatie moet kunnen verweken.
duidelijk is dat het niet om een dergelijke fout gaat, moeten we uitzoeken of het om een
Per meetreeks geeft dat ruim 525.000 meet-
structureel of operationeel probleem gaat. Dat doen we in samenspraak met een
resultaten per jaar. Afhankelijk van het
gebiedsingenieur die kennis heeft van het netwerk in het betreffende zuiveringsgebied en
pompstation of zuiveringsstation, kan het
met de mensen die verantwoordelijk zijn voor het dagelijkse beheer en het onderhoud
al gauw over twee tot zes meetreeksen
van de installatie. Als het gaat om een versleten pomp of om een pomp die te laat
gaan. Als je weet dat de VMM ons voor ruim
aanslaat, is het probleem redelijk snel opgelost. Als het probleem meer structureel is van
130 zuiveringsinstallaties en voor 50 pomp-
aard, zoals een ernstige overstortproblematiek, dan zijn er meer ingrijpende aanpassingen
stations evalueert, is het duidelijk dat het
aan het stelsel nodig. Dat vraagt dan meer tijd, maar in elk geval zullen we een stuk sneller
om enorme hoeveelheden data gaat.”
in actie kunnen komen dan nu mogelijk is. Daar vaart de natuur wel bij.”
l
10
VERBETERDE WATERKWALITEIT MEER MOGELIJKHEDEN Chris Steenwegen staat sinds september 2011
Natuur in de stad Net daar liggen nog heel wat uitdagingen te wachten.
als algemeen directeur aan het hoofd van Natuurpunt.
Alle inspanningen die geleverd worden om water meer ruimte te geven en overstromingen te vermijden met het oog op
Vanuit zijn vorige functies, o.a. bij de Vlaamse Milieu-
de klimaatverandering, houden ook voordelen in voor de natuur. Waar de terreinen van Natuurpunt tot nog toe vooral
maatschappij en als kabinetchef van toenmalig Vlaams
versnipperde gebieden waren, ziet de vzw nu de kans om meer aaneengesloten gebieden rond waterlopen en overstromings-
minister van Leefmilieu Vera Dua, heeft hij de evolutie van
gebieden aan te kopen of in beheer te nemen. Dat is belangrijk voor de verdere verspreiding van diersoorten en het biedt
de waterkwaliteit in Vlaanderen van dichtbij gevolgd.
ook meer mogelijkheden om de natuurgebieden toegankelijker te maken.
Met de verbetering van de fysico-chemische toestand van onze
Toch richt Natuurpunt zijn pijlen niet enkel op het buitengebied.
waterlopen, kreeg ook de biodiversiteit in en om het water
Chris Steenwegen: “Natuur in de stad vinden we ook belangrijk.”
nieuwe kansen. “Natuurpunt voert zelf geen metingen uit om de biologische kwaliteit van de waterlopen op te volgen, maar we hebben wel de waarnemingen van onze vrijwilligers die ze inventariseren via de website www.waarnemingen.be. Daaruit blijkt dat een aantal soorten die afhankelijk zijn van zuiver water het opnieuw veel beter doen. Zowel hun aantallen als de verspreiding nemen toe,” stelt Chris Steenwegen vast. Hoewel de zuivering van ons afvalwater
s
De Weidebeekjuffer, en zelfs de Bosbeekjuffer, zijn aan een hele sterke opmars bezig
een doorslaggevende rol speelt in de
in Vlaanderen, nadat ze zeldzaam waren geworden door de waterverontreiniging.
verbeterde waterkwaliteit, tellen volgens
Zo’n 15 jaar geleden trof je ze maar sporadisch aan.”
Foto’s: Dieder Plu
Steenwegen nog andere belangrijke factoren mee: “Enerzijds is er de mestwetgeving, met het MAP-
“De sterk verbeterde waterkwaliteit heeft ervoor gezorgd dat open
meetnet, dat overbemesting tegen gaat. Anderzijds heeft de
waterlopen in de stad opnieuw aan belang winnen. En water
biodiversiteit ook veel te lijden onder verdroging, o.m. doordat
oefent nu eenmaal een enorme aantrekkingskracht uit op mensen.
water te snel wordt weggeleid. Gelukkig tracht het beleid dit
We zien een heropbloei van de stad, met veel geëngageerde
vandaag te compenseren door het ophouden van het water op
mensen die er zich vestigen en zich willen inzetten voor de natuur.
de bovenlopen, door berging en het opnieuw laten meanderen van
Het geloof stijgt dat er ook in een stad iets te doen valt met
waterlopen. Maar ook oeverherstel, het inrichten van paaiplaatsen
biodiversiteit. Zo hebben we projecten lopen rond solitaire bijen en
voor vissen en ervoor zorgen dat ze stroomopwaarts kunnen migreren,
werken we mee aan de aanleg van stadsbossen. Overigens stellen
zijn ingrepen die de biodiversiteit duidelijk ten goede komen.”
we vast dat de biodiversiteit het vooral goed doet in de stad en uiteraard in de natuurgebieden.”
11
BIEDT DE NATUUR
“Het slechtst is het gesteld in de zeer intensieve landbouwgebieden waar momenteel te weinig kansen zijn voor natuur. Ook daar ligt
s
Chris Steenwegen bij de Big Jump-springplaats in hartje Mechelen: “Ik geloof in het versterkend effect van de Big Jump…” Foto Jan Locus
dus nog een enorme uitdaging.” “Dat Aquafin hoofdsponsor is van de Big Jump, is voor ons een sterk
Big Jump
signaal. We delen uiteraard onze zorg voor zuiver water. Een mooi
Natuurpunt telt nu al 88.000 gezinnen die lid zijn, waarvan 5.000
voorbeeld is Sint-Laureins, niet toevallig een nieuwe springplaats
actieve vrijwilligers. Zij zetten zich belangeloos in voor de lokale
dit jaar. Kaderend in een groots Europees Interreg-project en
afdelingen door deel te nemen aan beheer in de ca 500 natuur-
met steun van o.m. de provincie Oost-Vlaanderen en de gemeente
gebieden, door te gidsen, door natuurstudie of door beleidswerk
Sint-Laureins, hebben Natuurpunt en het Nederlandse waterschap
in de lokale adviesraden. Het zijn ook de lokale afdelingen die op
Scheldestromen de kreek opnieuw uitgebaggerd. Niet enkel een
8 juli de praktische organisatie van de Big Jump voor hun rekening
natuurparel werd herboren, de nieuwe kreek zal ook een functie
nemen. Duizenden mensen springen die dag op 20 vastgelegde
hebben naar waterberging toe. Dankzij de verbeterde water-
locaties in een waterloop om aandacht te vragen voor proper water.
kwaliteit kon zo een 20 jaar oude droom worden verwezenlijkt.
Een ludieke actie die door jaarlijkse herhaling het thema scherp
Aquafin is vaak enkel gekend door de werken in de straat. Met de
wil houden, voor het grote publiek maar ook voor het beleid.
Big Jump wordt duidelijk waar het allemaal om draait.”
l
12
Bij het begin van de zomer gonst het op de Vlaamse waterlopen van de activiteit. Zwemmen blijft op de meeste plaatsen nog toekomstmuziek, maar op het water vertoeven, wordt steeds aangenamer. Dat bevestigt de Vlaamse Kano en Kajakfederatie.
13
SCHONER WATER BEVORDERT VAARPLEZIER In Astene, vlak voor het centrum van Gent, worden de kajakvaarders versast die deelnemen aan een toertocht georganiseerd door de Deinse Kajakclub. Frederik De Rho: “De Gentse binnenwateren zijn sterk in kwaliteit verbeterd. Samen rustig varen en af en toe iets drinken of eten op de vele terrasjes die je tegenkomt, staat garant voor een ontspannen dag.” Ook zin gekregen? Meer info: www.vkkf.be
De Vlaamse Kano en Kajakfederatie vertegenwoordigt 40 clubs,
“Kajakvaarders zijn meestal actief op de waterlopen in de buurt
die samen ruim 3000 leden tellen. In het weekend zie je ze overal op
van hun woonplaats, maar ze doen ook alle uithoeken van
de waterlopen voor clubactiviteiten en toertochten. De uren die ze
Vlaanderen aan via de toertochten die de lokale clubs organiseren,”
op het water doorbrengen, maken hen prima geplaatst om de
vertelt Frederik De Rho, secretaris van de Deinse Kajakclub.
vooruitgang op te merken van de fauna en flora in en rond het water.
“Zelf beoefen ik deze sport al 22 jaar. Voetbal interesseerde me zo niet als kind. Toen ik twaalf was, zag ik eens kennissen
Respect
van me in een kano voorbij varen en was ik meteen verkocht.
“Kano-en kajakvaarders zijn sowieso mensen met respect voor de
Wat me zo aanspreekt in deze sport, is de rust in de natuur,
natuur”, onderstreept Steven Thys, recreatief coördinator bij de VKKF.
even weg uit de drukke stad en de stress van elke dag. Op het
“Dat kan bijna niet anders, als je zoveel uren buiten sport. Op de
water val je meteen in een ander tempo van leven, zonder uren
bevaarbare waterwegen vallen we onder de wetgeving die van
en tijden. Ervaren kajakkers tref je het hele jaar door op het water
toepassing is op de pleziervaarder. Op de onbevaarbare waterlopen
aan, beginners vooral in de lente en de zomer. Het enige wat
letten we erop dat we in- en uitstappen met respect voor de begroeiing,
ons tegen kan houden, is een lage waterstand in de Ardennen,
als er geen aangelegde opstapplaatsen in de buurt zijn. We vermijden
of dichtgevroren waterlopen in een strenge winter. Het water
ook ondiep water en rietkragen, om geen broedsels te verstoren van
van de Leie was hier vroeger nog zwart, je kon je peddelblad
kikkers, salamanders, vogels of vissen. Een aantal clubs nemen ook dit
amper zien. Dat is nu heel anders. De jongste tijd zien we hier
jaar weer deel aan de Big Jump van Natuurpunt. Want natuurlijk vinden
zelfs futen en reigers, toch een duidelijk teken dat er vis op
wij een goede waterkwaliteit heel belangrijk. En voor ons is het duidelijk
de waterloop zit.”
dat die in Vlaanderen er de jongste jaren spectaculair op vooruitgegaan is. Vraag maar na bij onze vele clubs.”
l
14
GEEPKOORTS In mijn agenda had ik bij begin mei ‘geep’ genoteerd. Ik heb me voorgenomen om op de cover van mijn volgend Noordzeeboek een zeehond met een geep in de muil te plaatsen. Maar daar komen veel geduld en een dosis geluk aan te pas.
Tekst en fotografie: Misjel Decleer
De geep, ook wel meivis of groengraat genoemd, is een slanke vis
Hij is niet zo gegeerd als consumptievis vanwege de centrale
die overwintert in het oostelijke deel van de Atlantische oceaan.
graat die bij het koken groen uitslaat. Dat komt trouwens
Vanaf maart-april trekt de soort via de Britse eilanden de Noordzee
door een compleet onschuldig pigment, maar veel mensen
in, om rond eind april onze kusten te bereiken. De kleine eitjes,
vinden het onappetijtelijk.
die eind mei vrij langs de kust worden afgezet, bij ons meestal rond dijken en strandhoofden, hebben lange kleverige hechtdraden
Geepgekte
die vastklitten aan wieren en rotsen. De ontwikkeling ervan wordt
Het draait rond vijven wanneer ik in Nederland de Brouwersdam,
vooral beïnvloed door de temperatuur van het water. Ze varieert
de verbindingsdijk tussen Schouwen Duiveland en Goeree, oprijd.
van 14 dagen bij 22°C tot 90 dagen bij
Aan het sluizencomplex, dat de toevoer
9°C. Wanneer de jongen geboren
regelt
worden, meten ze ongeveer 13 mm en
Grevelingen, zijn een vijftigtal vissers
hebben ze nog niet de lange kaken die
actief. Ze wachten op de enorme
typisch zijn voor de volwassen dieren.
scholen haring die rond deze periode
De jonge visjes groeien zeer snel.
van het jaar het meer optrekken. Ik rijd
Op het einde van hun eerste levensjaar
iets verderop, via een zeedijk tot aan
trekken ze al in scholen het open water
een inham. Die wordt gevormd door
van
zeewater
naar
de
op en bereiken ze, afhankelijk van de
een dubbele stenen dijk die samenloopt
watertemperatuur, een lengte tot 25 cm.
tot een ondergrondse doorgang; mijn
Een jaar later meten ze bijna het
uitkijkpost voor deze dag. Enkele vissers
dubbele en zijn ze seksueel volwassen. Ze kunnen uiteindelijk
weerstaan er de koude noordwester, maar hun volharding leverde
zo’n 18 jaar oud worden en een lengte van ruim 90 cm bereiken.
in drie uur tijd slechts één geep op.
Hun voedsel bestaat hoofdzakelijk uit jonge haring en kabeljauwachtigen, inktvisjes en kreeftachtigen. Het is een droge
De volgende ochtend vroeg rij ik terug voor een nieuwe poging.
vis, die vetter wordt naarmate het seizoen vordert.
De lucht is helder en de wind zacht. Een vijftal zeehonden zijn van de partij en ik ben de eerste toeschouwer.
15
De natuur lijkt vredig. Het zacht golvende water, de rosse gloed
een hevige plons de oppervlakte doorbreekt en een golvende rug
van een jonge zeehond die met zijn snoet door kiezelwieren heeft
het wateroppervlak doorscheurt; dan nog eens en nog eens.
geploegd, het zachte tegenlicht op de schijnbaar doorzichtige
Tientallen gepen schieten als torpedo’s in alle richtingen uit het
wieren, een klein wolkje dat zich vormt en weer oplost en de
water en eentje volg ik terwijl hij met de staart hevig trillend in
kirrende roep van een overvliegende visdief. Pas na een tweetal
het water en het lijf uit het water voortstuwt. Daarna weer stilte.
uur komen de vissers met mondjesmaat toe. De zon heeft al bijna
De actie herhaalt zich nog twee keer, en de laatste keer heb ik
zijn hoogste punt bereikt, wanneer de eerste gepen opspringen
prijs. De grote hoekige kop van een mannelijke grijze zeehond
en even later barst de gekte los en wordt de ene vis na de andere
verrijst even uit het water en in een mondhoek zie ik heel kort
gevangen met kunstaas, zagers (zeeduizendpoot), zeepieren of
een groenblauwe prooi. Onmiskenbaar de rug van een geep.
stukjes vis. Na nauwelijks een uur ligt zowat overal vis te spartelen op het basalt en vissers komen en gaan. Ze dragen
Ik voel mijn hartslag tot in mijn keel. Seconden later verrijst de
plastiek zakken en emmers, zwaar beladen met kronkelende
kop opnieuw. Het licht zit slecht en alles gebeurt razendsnel.
vissen. Twee vissers vallen me op vanwege de rust die ze
Ik laat de spiegel van mijn camera ratelen… tien beelden per
uitstralen. Ze vangen eerst twee kleine gepen, daarna een grotere
seconde. De kop verheft zich nauwelijks uit het water, waardoor ik
en laten de kleinere weer voorzichtig in het water. Na een
de gezaagde snavel van de geep mis. In luttele seconden ritst
spoedige tweede grote vis zit het er voor hen op, want dit voldoet
de zeehond het vlees met behulp van de voorpoten van de dikke
voor een maaltijd.
middengraat, terwijl de vis nog altijd kronkelt als een paling.
Hun houding contrasteert sterk met de vele vissers die geen aas
Daarna wordt alles doorgeslikt en verdwijnt de zeehond onder
meer gebruiken, maar haken met drie uitstaande punten die ze
de zeespiegel, enkel wat uitdijende rimpels op de oppervlakte
agressief door het water trekken. Ze sleuren telkens aan de persen
achterlatend. Tevreden stap ik de dijk op, maar toch speelt de
om de haken zo diep mogelijk in een vissenlijf te slaan. Dat lukt
gedachte al om volgend jaar op een zachte dag in mei terug te
bijzonder goed, maar lijkt meer op dreggen dan op vissen.
keren voor dé perfecte opname. Een bevriend fotograaf maakte
Dit bevalt me niet en ik ga iets verderop zitten, met de rug naar
hier ooit één keer een prachtige foto. Toen ik hem vroeg hoe hij
het gebeuren en de blik gericht op open water, op zoek naar het
dat gedaan had, zei hij me dat hij er al vijftien jaar lang minstens
beeld van de zeehond met de geep in de muil.
eens per maand kwam, en dat het hem in al die tijd slechts één keer was gegund om de perfecte foto te maken. Ik weet niet
Torpedo’s
hoeveel jaren er voor mij nog in het verschiet liggen, maar ik weet
Speelse kopjes van de gewone zeehond poppen op boven de
dat ook bij mij het verlangen naar de perfecte foto nooit meer
golven en het lijkt alsof ze zacht glimlachen. Mijn gedachten
overgaat. Die gedrevenheid en passie wens ik elke ziel toe.
versmelten met de dieren in een oase van rust, tot plotseling
l
16
WIJ WILLEN JE GRAAG NOG EENS AFDROGEN!
Aquafin zuivert het huishoudelijk afvalwater van zo’n 4,5 miljoen Vlamingen. Daardoor is de waterkwaliteit in onze beken en rivieren al aanzienlijk
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Het contactcenter van Aquafin NV is op
gestegen. Maar het moet nog beter en we willen de aandacht voor proper
weekdagen te bereiken van 7 uur tot 19 uur,
water scherp houden. Daarom steunt Aquafin ook dit jaar weer de Big Jump.
op het nummer 03 450 45 45, of via
[email protected] Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603 Ombudsman: 0472 450 450 of
Wie op 8 juli om 15u op een van de deelnemende locaties in het water springt, toont zijn bekommernis voor ons leefmilieu. We zien hen als onze bondgenoten die we graag willen afdrogen, letterlijk dan. Schrijf je in via www.bigjump.be en geef aan
[email protected] Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
waar je zal springen. Als je uit het water komt, ligt er voor jou een gratis streelzachte badhanddoek* klaar aan de Aquafin-stand. Dit keer werd onze handdoek ontworpen
Met een klik op de werf
door striptekenaar Jan Bosschaert, een echt collectors item dus!
U kan de uitvoering van de rioleringsprojecten van Aquafin opvolgen via www.aquafin.be,
Vergeet je fototoestel niet, want wie zijn mooiste, grappigste, leukste ‘jumpfoto’ oplaadt via www.aquafinwedstrijd.be maakt bovendien kans op een extra geschenk.
l
onder 'werken per gemeente'. Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier. Fotografie: Aquafin, Jan Locus, FotoVDB,
* Zo lang de voorraad strekt.
Misjel Decleer
