Apeldoorns Kanaal: Kansrijk water Actualisatie anno 2008
c d n Ei gGrontmij
t p e onc 1
2
Apeldoorns Kanaal: Kansrijk water Actualisatie anno 2008
Stuurgroep Apeldoorns Kanaal
Grontmij Nederland bv Arnhem, 21 januari 2008
c d n Ei
t p e onc 3
4
1
Kader
7
1.1 1.2 1.3 1.4
Aanleiding Doelstelling Uitgangspunten en afbakening Werkwijze
7 7 9 9
1.4.1 1.4.2
Inhoudelijke werkzaamheden Procesmatige werkzaamheden
9 11
1.5 1.6
Status Leeswijzer
11 11
2
Actualisatie maatregelen en kansen
13
2.1 2.2
Actualisatie maatregelen Kansen
13 15
3
Kosten en baten
23
3.1 3.2
Inleiding Publieke sector
23 25
3.2.1 3.2.2
Kosten en baten niet gerelateerd aan bevaarbaar maken kanaal voor motorboten Kosten en baten gerelateerd aan bevaarbaar maken kanaal voor motorboten
25 26
3.2.2.1 3.2.2.2
Bevaarbaar maken traject Hattem-Dieren Bevaarbaar maken traject Hattem tot Apeldoorn
26 28
3.2.3 3.2.4
Overige kosten en baten Dekking
28 30
3.3
Private sector
31
Inhoud 4
Subsidiemogelijkheden
37
4.1 4.2
Inleiding Overzicht subsidiemogelijkheden
37 37
5
Realisatiestrategie
39
5.1 Inleiding 5.2 Gebiedsvisie als paraplu 5.3 Planontwikkelingen 5.4 Uitvoering 5.5 Hoe verder
39 39 40 41 41
6
Conclusie
45
6.1 6.2 6.3
Inleiding Conclusie Aanbeveling
45 45 49
Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4
Maatregelentabel en kaarten Uitgangspunten en uitwerkingen berekeningen Achtergrond subsidies Leden Stuurgroep
5
6
1 Kader 1.1
Aanleiding
Het Apeldoorns kanaal heeft een rijke historie met veel bedrijvigheid in en rondom het kanaal. Daarnaast is het door zijn vormgeving, verscheidene kunstwerken en ligging een bijzonder landschappelijk element. Verscheidene belanghebbenden hebben dan ook ideeën over het kanaal, welke bestaan uit bijvoorbeeld het in oude luister herstellen, een impuls geven aan een vaarfunctie, het vergroten van recreatieve functie en het revitaliseren van aanliggende gebieden. Om dit te realiseren zijn in het afgelopen decennia verschillende studies uitgevoerd, zowel gericht op ontwikkelingsvisies als haalbaarheid en globale kosteninschattingen. Tot op heden is er echter nog onvoldoende duidelijkheid, afstemming, draagvlak en financiën om tot planstudie en realisatie over te gaan. De Stuurgroep Apeldoorns Kanaal vraagt daarom om een handzame en praktische rapportage op te stellen, waarin de kansen en mogelijkheden van het kanaal anno 2008 op een reële en verantwoorde wijze worden gepresenteerd.
1.2
Doelstelling
Onderhavig rapport geeft een actueel overzicht van geplande maatregelen door gemeenten en het waterschap anno 2008. Tevens worden ontwikkelingsmogelijkheden genoemd die het Apeldoorns Kanaal en haar directe omgeving bieden. Hierbij gaat het voornamelijk om kansen ten aanzien van bevaarbaarheid, recreatie, toerisme, natuurontwikkeling en waterkwaliteit in en direct rondom het kanaal. Tot slot geeft het rapport een globaal inzicht in de kosten en baten anno 2008 die opgesteld zijn aan de hand van de mogelijke ontwikkelingskansen. Het doel van deze rapportage is dat de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal keuzes kan maken om te bepalen welke koers gevaren gaat worden om ontwikkelingskansen al dan niet te realiseren.
7
8
1.3
Uitgangspunten en afbakening
Bij het opstellen van deze rapportage vormen reeds uitgevoerd onderzoek en bestaande plannen het uitgangspunt voor de actualisatie van de maatregelen en kansen. Het gaat daarbij om de volgende documenten: • ‘Ontwikkelingsvisie Apeldoorns Kanaal’ , Witteveen + Bos, 1999; • ‘Bewaren door varen’ , Arcadis, 2001; • ‘Inrichtingsvarianten van het Apeldoorns Kanaal’ , LEI, 2003; • ‘Het Apeldoorns Kanaal: Aan de slag!’ , Stuurgroep Apeldoorns Kanaal, oktober 2006; • ‘Beleidsvisie Stichting Apeldoorns Kanaal (SAK)’ , november 2006; • ‘Inventarisatie subsidiekansen voor “Het Apeldoorns kanaal aan de slag”’ , Evers en Manders Consult bv, januari 2007. Voor het berekenen van de kosten en de baten is met name het rapport ‘Bewaren door varen’ (Arcadis, 2001) als uitgangspunt genomen. Hiervoor is gekozen, omdat de uitgangspunten van dit rapport in de later verschenen rapportages ook als uitgangspunt zijn genomen.
1.4
Werkwijze
De werkwijze die gevolgd is om te komen tot onderhavige rapportage bestaat uit twee onderdelen, namelijk een inhoudelijke (actualisatie van maatregelenlijst, actualisatie kostenraming, inventarisatie subsidiemogelijkheden en inventarisatie economische spin-off) en een procesmatige (koersbepaling) waarvoor met name de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal is geconsulteerd.
1.4.1
Inhoudelijke werkzaamheden
Op de eerste plaats zijn bestaande maatregelenlijsten, projecten en activiteiten tot een eindlijst gecomprimeerd. Vervolgens zijn de maatregelen per organisatie gecategoriseerd en door de betrokken gemeenten, provincie en waterschap geactualiseerd ten aanzien van de doelen van de maatregelen, de uitvoeringsplanning en begroting. De maatregelen per beheersgebied van de betrokken organisatie zowel in tabelvorm als grafisch weergegeven.
9
10
Daarna zijn aan de hand van kengetallen globale kosten en baten opgesteld van een drietal scenario’s, namelijk: bevaarbaar traject Hattem-Dieren voor schone motorboten, bevaarbaar traject Hattem-Apeldoorn Noord voor schone motorboten en bevaarbaar traject Hattem-Dieren voor fluisterboten en kano’s. Hierbij is een opsplitsing aangebracht tussen publieke en private partijen. Tevens zijn de subsidiemogelijkheden globaal geïnventariseerd en geactualiseerd door de kansrijkheid te analyseren waarvoor een maatregel in aanmerking voor een subsidieregeling komt (Europees, nationaal en regionaal niveau). De resultaten van de subsidiescan zijn weergegeven in een overzicht en korte beschrijving van de subsidieregelingen waar de maatregelen/projecten mogelijk voor in aanmerking komen.
1.4.2
Procesmatige werkzaamheden
De procesmatige werkzaamheden bestonden uit het houden van individuele interviews met de betrokken bestuurders, waarbij voornamelijk is ingegaan op ambitie, kansen, knelpunten en een mogelijke koers om kansen te realiseren. De resultaten van de actualisatie en de interviews hebben als input gediend voor een bestuurlijke plenaire bijeenkomst. Het doel van deze bijeenkomst is om keuzes te maken om te komen tot een gezamenlijke koers. De resultaten hiervan zijn, in tegenstelling tot de resultaten van de interviews, opgenomen in de rapportage.
1.5
Status
Deze rapportage dient als richtinggevend kader waarmee de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal de mogelijkheid heeft een keuze te maken welke koers gevaren gaat worden ten aanzien van de ontwikkelingsmogelijkheden van het Apeldoorns Kanaal.
1.6
Leeswijzer
In hoofdstuk 2 komt de actualisatie van de maatregelen aan bod en worden de kansen voor het Apeldoorns Kanaal beschreven. In hoofdstuk 3 worden de kosten en de baten van de maatregelen benoemd. Vervolgens is in hoofdstuk 4 een beschrijving gegeven van de subsidiemogelijkheden voor de uit te voeren maatregelen. In hoofdstuk 5 zijn de opties voor de realisatiestrategie bepaald. Tot slot zijn in hoofdstuk 6 de conclusies weergegeven.
11
12
2 Actualisatie maatregelen en kansen 2.1
Actualisatie maatregelen
De maatregelenlijst is geactualiseerd aan de hand van bestaande maatregelenlijsten, projecten en activiteiten. Vanwege de verscheidenheid en hoeveelheid van maatregelen zijn de maatregelen per organisatie gecategoriseerd op de volgende thema’s. • Bevaarbaarheid. • Water. • Natuurontwikkeling. • Recreatie & Toerisme. • Wonen & Bedrijvigheid. • Verbrede plattelandsontwikkeling. • Landschap. • Promotie. De betrokken gemeenten, provincie en waterschap hebben vervolgens de doelen van de maatregelen, de uitvoeringsplanning en begroting geactualiseerd. De geactualiseerde gegevens zijn per gemeente uitgewerkt in een tabel en op kaart. Deze tabellen en kaarten zijn bijgevoegd in bijlage 1. De maatregelenlijst geeft de stand van zaken anno 2008 weer omtrent maatregelen in het Apeldoorns kanaal. De lijst heeft gediend als input voor het signaleren van kansen (hoofdstuk 2.2), het globaal in beeld brengen van kosten en baten (hoofdstuk 3) en inventariseren van subsidiemogelijkheden (hoofdstuk 4).
13
14
2.2
Kansen
Zoals blijkt uit de geactualiseerde maatregelenlijsten, liggen er heel wat kansen om het Apeldoorns Kanaal aantrekkelijker te maken. Als de ambities met betrekking tot het toekomstig gebruik van het Apeldoorns Kanaal, die uit de diverse reeds bestaande onderzoeken naar voren komen, worden gerealiseerd, zal het Apeldoorns Kanaal in de toekomst heel anders beleefd worden. In onderstaand kader wordt een beschrijving gegeven van deze beleving in 2018. Beleving Apeldoorns Kanaal 2018… Het is zomer 2018. De weersvoorspellingen voor deze week zijn goed. Ik besluit om er even tussenuit te gaan. Een korte vakantie in eigen land. Eerst maar eens even enkele tijdschriften doorkijken om een idee te krijgen van wat ik zal gaan doen. In meerdere bladen valt mijn oog op reportages over een arrangement om het Apeldoorns Kanaal te beleven. Enthousiast geworden door de tekst en de foto’s, besluit ik dit arrangement te boeken. Gelukkig kan ik de volgende dag al vertrekken. Maandagmorgen kom ik in de mooie, onlangs vernieuwde en uitgebreide jachthaven van Hattem. Hier ligt een leuke, kleine, gemakkelijk bestuurbare, energiezuinige en dus schone boot voor mij klaar. Nadat de formaliteiten vervuld zijn, kan ik over de boot beschikken. Het bootje ligt vlakbij de hotelboot waar ik de eerste nacht zal verblijven. De hotelboot lijkt een oude Amerikaanse raderboot, die op de Mississippi zou kunnen varen. Het is echter een nagebouwd model, waarin alles wat nodig is voor een goede hotelaccommodatie aanwezig is. De boot ligt aan de kade van Hattem en dus op korte afstand van het pittoreske centrum. De rest van de dag breng ik door in dit historische en charmante stadje. Na een goede nachtrust loop ik naar de boot. Ik start de motor en ga op weg om de eerste etappe af te leggen. De eerste etappe voert mij van Hattem naar Berghuizen. Vanaf het Kanaal geniet ik van het mooie uitzicht op Hattem, waarbij diverse markante woningen goed ingepast in het landschap staan. De woningen zijn pas kortgeleden gebouwd, maar het lijkt alsof ze er al decennia lang staan. Tijdens de volgende etappes valt me dit ook op. Een knap stukje architectuur en landschappelijke inpassing. Langzaam laat ik Hattem achter me en vaar door een nieuwe natuurontwikkeling. Mooie plekken waar het wild gemakkelijk kan oversteken. Even later vaar ik naar Berghuizen en wordt daar afgeleid naar een oude zijtak van het kanaal. Deze tak moet ik volgen, omdat ik
15
16
dan in het botel van Berghuizen uitkom. Dit botel blijkt een voormalige grote loods van de Berghuizer-papierfabriek te zijn. De loods staat haaks op het kanaal, is vanaf twee zijden open en er loopt water doorheen. Vanaf de zijtak vaar ik binnen en meer in deze overdekte haven aan. Vanaf de aanlegsteiger loop ik de lobby van het hotel binnen en haal de sleutel van de voor mij gereserveerde kamer. Eerst maar even naar de kamer en dan eens kijken wat er allemaal te beleven is in dit woon- en recreatiepark. Mijn kamer ligt op de vierde etage en vanuit de kamer heb ik een schitterend uitzicht op de omgeving. Achter de grote hal waar alle centrale voorzieningen zijn ondergebracht, zie ik een prachtig natuurlijk aangelegd recreatiepark waar ruim 250 recreatiewoningen in een natuurlijke omgeving staan. Later lees ik dat er grote bungalows voor 10 tot 15 personen zijn, maar ook veel voor gezinnen geschikte bungalows. De centrale voorzieningen bestaan uit een subtropisch zwembad, een supermarkt, een speelhal voor kinderen en een restaurant met een gezellige bar. Vanuit het hotel zijn deze voorzieningen via een overdekte gang te bereiken. In één van de oude gebouwen van de voormalige fabriek is een papiermuseum ondergebracht en dit blijkt een bezoek meer dan waard te zijn. Aan de andere kant van de centrale voorzieningen ligt een woonwijk. Geen gewone woonwijk, maar een seniorenpark met ongeveer 100 woningen. De bewoners kunnen gebruik maken van alle aanwezige voorzieningen op het park. Ook zijn ze regelmatig te vinden op de aangrenzende golfbaan. Het park ligt er mooi onderhouden bij. Bij navraag blijkt dat de bewoners dit niet zelf doen, maar dat zij maandelijks betalen voor gemaksdiensten. Het tuinonderhoud is hierbij inbegrepen. Het meest opvallend aan dit park is dat de gehele energievoorziening in eigen beheer geschiedt. De oude centrale van de papierfabriek is hiervoor geschikt gemaakt. Na een goede nachtrust begin ik de volgende dag aan de tweede etappe. Deze voert mij van Berghuizen naar het Kievitsveld. Ook in Wapenveld zie ik weer meerdere karakteristieke woningen langs het kanaal staan, waarvan enkelen er uitzien als een landgoed. Langs het kanaal zie ik meerdere wandelaars lopen. Enkelen van hen heb ik gisteravond in de bar gesproken. Zij maken een voettocht langs het kanaal over het nieuw aangelegde wandelpad. Zij willen de afstand van ruim 55 kilometer in twee of drie dagen afleggen. Onderweg maken ze gebruik van eenvoudige overnachtingsmogelijkheden bij mensen, die langs het kanaal wonen. Op veel plekken langs het Apeldoorns Kanaal worden bijzondere vormen van bed en breakfastaccommodaties aangeboden, zoals hooibergchalets en ecochalets. Ook veel fietsers schijnen hier gebruik van te maken. In veel gevallen zijn fietsroutes en wandelroutes vanaf deze overnachtingsplekken uitgezet in het mooie gebied tussen het kanaal en de IJssel, maar ook richting de Veluwe. Na het passeren van enkele mooi gerenoveerde bruggen en sluizen, die soms bediend worden door vrolijke scholieren, nader ik Heerde. Ook hier veel aantrekkelijke woningen en wat bedrijvigheid langs het kanaal. Langs de oever zijn meerdere aanlegplaatsen. Van de steiger kom je via een trapje op de boulevard. Hier staan fietsen die gehuurd kunnen worden. Met de chipkaart kun je het slot openen
17
18
en als de huurtijd voorbij is, sluit het slot automatisch. Iets voorbij Heerde staat de bronwaterfabriek. Bij alle horecagelegenheden langs het kanaal is dit bronwater te koop. Nu wordt er alleen nog bronwater geproduceerd, maar er zijn plannen om dit heldere water voor het brouwen van een Veluws biertje te gaan gebruiken. Even later kom ik bij de brug over de snelweg A50. Een verbluffend gezicht! Het kanaal is over de weg geleid. Als de deuren van de waterbak dicht zijn, gaat de lift omhoog. Even later vaar ik op een hoogte van ongeveer vijf meter over de snelweg heen. Een smal kunstmatig kanaal. Aan de andere kant weer naar beneden in de lift en de reis gaat verder. Een echt staaltje Hollandse techniek. Nog even doorvaren en ik ben bij de tweede stopplaats. Het Kievitsveld is een waar watersporteldorado. Surfen, waterskiën, duiken en natuurlijk zwemmen, gebeurt hier erg veel. Het nationaal trainingscentrum voor waterskiën en surfen is hier gevestigd. Op een grote speelweide en aangrenzend strand is veel ruimte voor zonaanbidders en spelende kinderen. Aan de andere kant ligt een duiksportcentrum. Op de bodem schijnen voertuigen en een oude sleepboot te liggen. Veel brandweerkorpsen maken gebruik van de mogelijkheid om hier te oefenen. Natuurlijk komen er ook veel sportduikers. Op het terrein staan ongeveer vijftig eenvoudige vakantieverblijven, ligt een kampeerterrein met veel voorzieningen en staat een café-restaurant. Op het kampeerterrein vallen de ondergrondse units op. In deze ondergrondse units zijn alle luxe voorzieningen voorhanden. De tenten staan naast de units. Via een luik kom je in een ruimte waar luxe sanitaire voorzieningen en de aansluitingen voor elektra en internet zijn Behalve deze kampeerunits staan er ook strakke, witte chalets. Het is een design chalet en het ontwerp is van Jan des Bouvrie. Hij heeft dit chalet in 2008 ontworpen en het blijkt nog steeds aan de wensen van recreanten te voldoen. Ik krijg zo’n chalet toegewezen. De derde dag gaat van Kievitsveld naar Apeldoorn. Ook langs dit traject liggen weer vele mooie plekken om even aan te leggen en te genieten van de rust en de natuur. De wandelaars zijn ook nog steeds onderweg en zwaaien vriendelijk. Ook zij zijn op weg naar Apeldoorn. Langs de oevers liggen veel geschikte plekken voor dieren om over te steken. Veel dieren zullen wellicht ook gebruik maken van één van de vele goed werkende bruggen, die ik inmiddels gepasseerd ben. De tocht door Apeldoorn is natuurlijk heel anders. Het kanaal snijdt Apeldoorn in tweeën. Vandaar de grote hoeveelheid bruggen, waarvan er slechts enkele voor het vaarverkeer geopend hoeven te worden. De meeste bruggen gaan op ruime hoogte over het kanaal heen. In het centrum ligt een schitterende boulevard met veel horeca en ook een aantal leuke winkels. Er is ruime gelegenheid om aan te meren en de stad te gaan ontdekken. Nog een stukje door het moderne bedrijventerrein en de stenen kades maken weer plaats voor de natuurlijke oevers. Ook hier weer enkele landhuizen, die vanaf het water goed waarneembaar zijn. Net als op de eerdere stukken is het water erg
19
20
schoon. De visstand in het kanaal is erg goed. Langs de oevers zijn ook veel visplaatsen, waarvan een groot deel ook toegankelijk is voor mensen met beperkingen. Even later vaar ik de sluis in naar de Albaplas. Aan de Albaplas ligt een indoor- en outdoorwaterpretparadijs met ontzettend veel attracties voor jong en oud. Er is een strandbad met helder water. Een prachtige plek om te zonnen, zwemmen, beachvolleyballen, van het uit-zicht te genieten en een terrasje te pakken. Het zwemwater wordt frequent getest op mogelijke vervuiling. Er is een waterattractie, waarbij ronddraaiende boten en vlottebootjes over parcoursen varen. Jong en oud hebben hier samen plezier in. Ook is er een heuse peddelvijver met juniorbootjes. De Splash High Speed Boat Ride is een spetterende bootjesglijbaan voor jong en oud. Met ongekende snelheid glijd je naar beneden. Natuurlijk is er ook volop gelegenheid de inwendige mens te versterken. Driekwart van de 100.000 bezoekers komt uit de Stedendriehoek en heeft een jaarabonnement. Er zijn diverse mogelijkheden om te overnachten. Een camping, diverse soorten chalets, een hotel met appartementen en vakantiebungalows. Opvallend zijn de boomhutten en de omgebouwde gebouwen op het voormalige militaire oefenterrein. Voordat ik de nacht doorbreng in de boomhut, maak ik nog een wandeling over de prachtig aangelegde golfbaan. De laatste vaaretappe gaat van de Albaplas naar Dieren. Een stuk kanaal waar rust het kenmerk van is. Veel natuur afgewisseld met enkele prachtige landhuizen. Er zijn mogelijkheden om aan te leggen en op een bankje te genieten van de omgeving of om een korte wandeling in de omgeving te maken. Het jaagpad voor de fietsers en wandelaars loopt nu weer vlak langs het kanaal. Vlak voor Dieren is nog een oversteekplaats voor dieren aangelegd. De spoorlijn schept enige afstand tot de woonwijk. Het jaagpad blijft echter langs het kanaal lopen en wordt ook door de bewoners als uitloopgebied gebruikt. Het laatste stuk door Dieren gaat langs het onlangs opgeknapte bedrijventerrein. De boot kan ik afmeren in de jachthaven in Dieren. De jachthaven is onlangs uitgebreid en er zijn nu eigenlijk twee havens. Het ene gedeelte is bereikbaar vanaf het kanaal en het andere vanaf de IJssel, zodat je niet altijd door de sluis hoeft. Als ik de bebouwing aan weerszijden van het kanaal zie, vormt dit echt de poort van Dieren. Twee grote, mooie identieke torens vormen een markante ingang van het kanaal. Als er een verbinding tussen die twee wordt gemaakt, ontstaat er veel gelijkenis met de bekende Tower Bridge in Londen. Eén van de torens blijkt het hotel te zijn waar ik de laatste nacht doorbreng. Na de formaliteiten afgehandeld te hebben, maak ik gebruik van een leenfiets en ga ik Dieren nog even verkennen. De volgende dag word ik in een personenbusje teruggebracht naar Hattem, waar ik mijn eigen auto van de bewaakte parkeerplaats haal en met een voldaan gevoel naar huis rijd. Ik zal mijn familie en vrienden enthousiast vertellen over het Apeldoorns Kanaal. De ontdekkingsreis is zeer de moeite waard!
21
22
3 Kosten en baten 3.1
Inleiding
In het vorige hoofdstuk is een beeld geschetst van hoe het kanaal beleefd kan worden, als de ambities, die uit diverse rapporten en gesprekken naar voren zijn gekomen met betrekking tot het toekomstige gebruik van het Apeldoorn Kanaal, gerealiseerd zijn. Op de vraag of dit realistisch en dus haalbaar is, proberen we in dit hoofdstuk een antwoord te geven aan de hand van drie varianten. 1. Een integraal bevaarbaar Apeldoorns kanaal voor schone motorboten. 2. Een integraal bevaarbaal Apeldoorns kanaal voor fluiterboten en kano’s. 3. Een bevaarbaar Apeldoorns kanaal van Hattem tot Apeldoorn voor schone motorboten. Deze varianten zijn berekend aan de hand van kosten en baten die niet gerelateerd zijn aan bevaarbaarheid met gemotoriseerde boten (paragraaf 3.2.1) én kosten en baten die wel gerelateerd zijn aan gemotoriseerde boten (paragraaf 3.2.2). Met andere woorden, zijn de investeringen die nodig zijn voor het realiseren van deze varianten de moeite waard om gedaan te worden en leveren ze genoeg rendement op? Niet alleen het directe rendement, maar ook het indirecte rendement door economische ontwikkelingen komt aan de orde. Vanzelfsprekend kan de private sector niets ontwikkelen zonder de medewerking van de publieke sector. Een goede samenwerking is daarom noodzakelijk en zal in exploitatie-overeenkomsten nader tot uitdrukking worden gebracht. Daarom is ook onderscheid gemaakt tussen de publieke en de private sector. De bedragen uit het rapport ‘Bewaren door varen’ (Arcadis, 2001) zijn als basis voor de investeringen gebruikt. Uiteraard zijn de guldens omgerekend in euro’s en is rekening gehouden met een prijsstijging. De uitgangspunten en uitwerkingen van de berekeningen van maatregelen ten aanzien van de het bevaarbaar maken van het Apeldoorns kanaal zijn beschreven in bijlage 2a en 2b. Tevens wordt in dit hoofdstuk een schatting gemaakt van de structurele werkgelegenheid, die kan ontstaan na uitvoering van de maatregelen. Tijdelijke werkgelegenheid door het uitvoeren van de maatregelen is buiten beschouwing gelaten. De begroting die in de maatregelenlijst in bijlage 1 zijn opgenomen zijn niet direct als leidend gehanteerd bij de kostenbepalingen, omdat deze veelal ter indicatie begroot zijn door verschillende organisaties. Bovendien zijn ze niet direct te herleiden. Dit betekent dat de bedragen in de maatregelenlijst kunnen afwijken van de bedragen die verder in onderhavig rapport zijn gehanteerd.
23
24
3.2
Publieke sector
3.2.1
Kosten en baten niet gerelateerd aan bevaarbaar maken kanaal voor motorboten
Voor verschillende investeringen is het niet van belang of het kanaal bevaarbaar wordt gemaakt. De sanering kan volgens waterschap Veluwe eenvoudiger worden uitgevoerd door de bodem te bedekken. Er hoeft dan minder diep gesaneerd te worden en dit scheelt aanmerkelijk in de saneringskosten. De bedragen voor natuurkwaliteit, fietsnetwerk en jaagpad zijn de totalen uit de maatregelenlijst. Voor overige recreatieve voorzieningen zoals aanleg van kanokluunplaatsen, picknickgelegenheden, visplaatsen en dergelijk is een bedrag van € 2.500.000 opgenomen. Dit levert onderstaand overzicht op. (ondiep) saneren waterbodem Natuurkwaliteit (landschap en ecologie) Fietsnetwerk Jaagpad (wandelpad) Recreatieve voorzieningen Onvoorzien en afronding Totaal
€ 17.000.000 € 6.000.000 € 2.340.000 € 1.548.000 € 2.500.000 € 612.000 € 30.000.000
Tabel 1 Kosten en baten niet gerelateerd aan bevaarbaar maken traject Hattem-Dieren Als deze maatregelen zijn uitgevoerd is er sprake van een schoon, voor kano’s bevaarbaar kanaal, een fietsnetwerk en wandelpaden. De aantrekkingskracht voor recreanten beperkt zich dus tot dagrecreanten, zoals wandelaars, fietsers en kanovaarders. De bestedingen van deze groep zullen voornamelijk ten goede komen aan de private sector.
25
Arcadis gaat in het rapport ‘Bewaren door varen’ (2001)uit van 50.000 dagrecreanten(wandelaars en fietsers) per jaar. Deze groep besteedt gemiddeld € 17,50 per dag. Dit is een jaarlijkse besteding van € 875.000, -. De verwachte 10.000 kanovaarders per jaar besteden € 8,75 per dag. Dit is voor een jaar € 87.500,-. De totale besteding per jaar komt daarmee op € 962.500,-. Aangezien er vooral sprake is van dagrecreanten, is het vooral de horeca waar de bestedingen zullen plaatsvinden. Deze sector zal dan een positieve impuls krijgen, die ook structurele werkgelegenheid biedt aan tien tot veertig personen.
3.2.2
Kosten en baten gerelateerd aan bevaarbaar maken kanaal voor motorboten
Deze paragraaf is opgedeeld in twee onderdelen, namelijk in een globaal overzicht van de kosten en baten die betrekking hebben op het gehele Apeldoorns Kanaal (Hattem-Dieren) en kosten en baten die betrekking hebben op het traject HattemApeldoorn. 3.2.2.1 Bevaarbaar traject Hattem-Dieren Als het kanaal volledig bevaarbaar gemaakt wordt voor schone motorboten zijn extra investeringen noodzakelijk. Aanpassen van bruggen en sluizen en het vervangen van dammen door bruggen zijn dan de extra investeringen. In het overzicht zijn deze investeringen per traject opgenomen. De uitgangspunten en uitwerkingen van de berekening van de kosten zijn weergegeven in bijlage 2a en 2b. Voor het volledig bevaarbaar maken zal de sanering van de waterbodem dieper uitgevoerd moeten worden. De extra kosten hiervoor zijn geschat op € 16.000.000. De post onvoorzien is ook bedoeld voor het nemen van tijdelijke maatregelen tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Deze investeringen komen dus boven op de geraamde investering die onder 3.2.1 zijn genoemd. De totale investering die nodig is voor het volledig bevaarbaar maken van het kanaal voor schone motorboten bedraagt € 120.000.000. In de tabel 2 zijn de kosten voor een bevaarbaar Apeldoorns Kanaal weergegeven.
26
€ 30.000.000
Kosten en baten niet gerelateerd aan bevaarbaar maken kanaal (zie tabel 1) Extra kosten t.b.v. bevaarbaar maken voor schone motorvoertuigen Extra kosten (diepere) sanering Hattem-Kievitsveld Kievitsveld-Apeldoorn Noord Apeldoorn Noord-Deventerstraat Deventerstraat-Freulebrug Freulebrug-Apeldoorn Zuid Apeldoorn-Zuid- Dieren Onvoorzien en afronding Totaal
€ 16.000.000 € 13.032.500 € 12.161.500 € 8.157.500 € 2.925.000 € 14.989.000 € 18.161.000 € 4.573.500 € 120.000.000
Tabel 2 Kosten en baten gerelateerd aan bevaarbaar traject Hattem-Dieren voor schone motorboten Het aantal recreanten dat gebruik maakt van het kanaal neemt nu natuurlijk toe. De uitgangspunten in het rapport ‘Bewaren door varen’ van Arcadis (2001) zijn met uitzondering van de genoemde bestedingsbedragen niet aangepast. Dit betekent dat het aantal dagrecreanten gelijk blijft en die besteden circa € 875.000. De waterrecreanten zijn goed voor uitgaven die geraamd zijn op ongeveer € 1.000.000. Tenslotte kan de verhuur van kanaalboten zorgen voor een omzet van ongeveer € 1.825.000. De totale besteding is dan € 3.700.000. Evenals bij de dagrecreanten betreft het hier veel bestedingen in de horeca en andere private bedrijven.
27
3.2.2.2 Bevaarbaar traject Hattem tot Apeldoorn De derde variant is het gedeelte van Hattem tot Apeldoorn bevaarbaar maken voor schone motorboten. Naast de onder 3.2.1. genoemde investering komen hier de volgende investeringen bij. € 30.000.000
Kosten en baten niet gerelateerd aan bevaarbaar maken kanaal (zie tabel 1) Extra kosten t.b.v. bevaarbaar maken voor schone motorvoertuigen
€ 13.032.500 Kievitsveld-Apeldoorn Noord € 12.161.500 Extra kosten sanering € 4.000.000 Onvoorzien en afronding € 806.000 € 60.000.000 Hattem-Kievitsveld
Totaal
Tabel 3 Kosten en baten gerelateerd aan bevaarbaar traject Hattem-Apeldoorn Noord voor schone motorboten De totale investering voor dit traject bedraagt dan globaal € 60.000.000.
3.2.3
Overige kosten en baten
Naast de bovengenoemde kosten en baten spelen er nog een aantal andere aspecten. In deze paragraaf geven we de belangrijkste weer. Beheerkosten Een volledig bevaarbaar kanaal moet beheerd worden en dit brengt voor de publieke sector de onderstaande kosten met zich mee. Er zijn ook opbrengsten in de vorm van vaargelden in het overzicht verwerkt.
28
Camerabewaking Sluiswachters Handhavingsambtenaar Afvoer huisvuil Promotie e.d. Totaal
€ 135.000 € 150.000 € 67.500 € 52.500 € 17.500 € 422.500
Opbrengsten Vaargeld motorboten Vaargeld kanaalboten Totaal
€ 70.000 € 35.000 € 105.000
Saldo kosten
€
317.500
Tabel 4 Beheerkosten en opbrengsten bevaarbaar kanaal voor publieke sector Arbeidsplaatsen Een volledig bevaarbaar kanaal levert voor de publieke sector 4 tot 7 structurele arbeidsplaatsen op en voor de private sector tussen de 25 en 60 arbeidsplaatsen. Drinkwaterwinning In het zuidelijk pand van het Apeldoorns Kanaal zijgt circa 4 tot 5 miljoen m3 weg naar de omgeving. Wanneer deze wegzijging ongedaan wordt gemaakt dan kan dit als een baat gezien worden in relatie tot de wens om oppervlaktewater uit dit
29
pand te winnen voor de bereiding van drinkwater. Er ligt nu een wens van Vitens om circa 2 miljoen m3 te onttrekken aan het Apeldoorns Kanaal. Deze hoeveelheid zou beschikbaar zijn wanneer de wegzijging vanuit dit pand naar de omgeving gestopt of verminderd wordt. Naast het baggeren van dit deel van het Apeldoorns Kanaal betekent dit dat de bodem afgedekt moet worden met een ondoorlatende leemlaag, zodat er minder water verdwijnt naar de omgeving. In een vervolgtraject verdient het aanbeveling om de kosten en baten hiervan nader uit te rekenen.
3.2.4
Dekking
Uit de voorgaande paragrafen blijkt dat investering voor de publieke sector zicht beweegt tussen de 30 en 120 miljoen euro. Een groot gedeelte van deze investering zal uit de reguliere begrotingsuitgaven gedaan kunnen worden. Denk hierbij aan onderhoud en herstel van bruggen en sluizen, het onderhouden van de oevers met de daarop aanwezige paden. Hoeveel er in de overheidsbegrotingen voor de komende tien jaar is opgenomen zal nog nader uitgezocht moeten worden. Daarnaast zijn er verschillende subsidiemogelijkheden. In hoofdstuk 4 worden die nader toegelicht. Ten slotte is er de private sector die een belangrijke rol kan vervullen bij het realiseren van ontwikkelingen in en rondom het Apeldoorns Kanaal. In paragraaf 3.3 komen ontwikkelingsmogelijkheden voor de private sector aan de orde. Wanneer de weg tot samenwerking met de private sector wordt ingeslagen, bestaan er mogelijkheden om bijdragen middels exploitatieovereenkomsten uit de private ontwikkelingen te krijgen.
30
3.3
Private sector
In het vorige hoofdstuk zijn veel recreatieve ontwikkelingen in de omgeving van het kanaal beschreven. Veel van deze ontwikkelingen zijn afhankelijk van initiatieven die uit de private sector moeten komen. Onderstaand overzicht is in eerste instantie een lijst ter inspiratie. Het is dus zeker geen limitatief overzicht. Wel is, om een indruk te geven van het investeringsvolume in de private sector, een raming gemaakt van de private investeringen per gemeente (zie tabel 5). Gemeente
Ontwikkelingsmogelijkheid
Aantal
Bedrag
Totaal
Hattem
Hotelboot
1
Woningbouw
10
Cultuur historisch museum
1
Boothotel bij papierfabriek
1
Vakantiebungalows
200
Seniorenpark
100
Watercafé
1
Bronwaterfabriek
1
Woningbouw
10
Landgoederen
2
Hoogstamboomgaard
1
Verblijfsrecreatie Kievitsveld
50
€ 1.000.000 € 350.000 € 2.000.000 € 2.000.000 € 100.000 € 300.000 € 500.000 € 3.000.000 € 350.000 € 1.000.000 € 100.000 € 100.000 € 1.000.000 € 1.000.000 € 350.000 € 300.000 € 300.000
€ 1.000.000 € 3.500.000 € 2.000.000 € 2.000.000 € 20.000.000 € 30.000.000 € 500.000 € 3.000.000 € 3.500.000 € 2.000.000 € 100.000 € 5.000.000 € 1.000.000 € 1.000.000 € 1.750.000 € 15.000.000 € 7.500.000
Heerde
Epe
Watersportcentrum Kievitsveld 1
Apeldoorn
Wellness en leisure Kievitsveld
1
Wonen,
5
Wonen aan kanaaloevers
50
Werken aan kanaaloevers
25
31
Brummen
Dieren
Algemeen
Waterpretparadijs Albaplas
1
Verblijfrecreatie Albaplas
50
Wonen aan kanaaloevers
5
Revitaliseren Kanaalweg
1
Landgoederen
2
Uitbreiding jachthaven
1
Landgoederen
2
Revitaliseren bedrijventerrein
1
Hotel Poort van Dieren
1
Blokhutten o.i.d.
20
Overige en onvoorzien
€ 5.000.000 € 100.000 € 350.000 € 2.500.000 € 1.000.000 € 1.000.000 € 1.000.000 € 2.500.000 € 1.000.000 € 50.000 € 2.400.000
Totaal
€ 5.000.000 € 5.000.000 € 1.750.000 € 2.500.000 € 2.000.000 € 1.000.000 € 2.000.000 € 2.500.000 € 1.000.000 € 1.000.000
€ 125.000.000
Tabel 5 Lijst ter INSPIRATIE voor ontwikkelingsmogelijkheden in en rondom het Apeldoorns Kanaal Het betreft globale ramingen van investeringen voor ontwikkelingen in de private sector. Of deze ontwikkelingen passen binnen het vigerende planologische beleid is niet onderzocht. Verwacht mag worden dat binnen vastgestelde kaders medewerking kan worden verleend om ontwikkelingen planologisch haalbaar te maken.
32
Om het beeld compleet te maken is nu ook een raming gemaakt van de bestedingen van recreanten. Aantal
Dagen
Personen
%
Per Persoon Per Dag
Totale besteding
Verblijfsrecreanten 300 bungalows
300
365
3
40%
50
Verblijfsrecreanten 50 blokhutten
50
365
2
30%
25
Verblijfsrecreanten 3 hotels
100
365
2
40%
75
€ 6.570.000 € 273.750 € 2.190.000 € 225.000 € 300.000 € 300.000 € 1.500.000 € 11.358.750
Dagrecreanten papiermuseum
15.000
15
Dagrecreanten watersportcentrum
20.000
15
Dagrecreanten wellnesscentrum
10.000
30
Dagrecreanten waterparadijs
50.000
30
Totale bestedingen door recranten per jaar
Tabel 6 Bestedingen recreanten bij investeringendoor private sector Het ontwikkelen van de recreatieve voorzieningen brengt naast tijdelijke werkgelegenheid voor de aanleg ook structurele werkgelegenheid met zich mee. In onderstaande tabel is een globale indicatie opgenomen (zie tabel 7).
33
34
Gemeente
Ontwikkelingsmogelijkheid
Hattem
Hotelboot
5
15
Heerde
Papiermuseum
2
5
Epe
Apeldoorn
Dieren
Arbeidsplaatsen minimum
Arbeidsplaatsen maximum
Boothotel bij papierfabriek
5
15
Vakantiebungalows
50
100
Seniorenpark
1
5
Watercafe
2
5
Bronwaterfabriek
5
10
Verblijfsrecreatie Kievitsveld
15
35
Watersportcentrum Kievitsveld
5
15
Wellness en leisure Kievitsveld
10
15
Werken aan kanaaloevers
50
100
Waterpretparadijs Albaplas
20
30
Verblijfrecreatie Albaplas
15
35
Hotel Poort van Dieren
5
15
190
400
Totale werkgelegenheid
Tabel 7 Werkgelegenheid ontstaan door investeringen private sector
35
Bevaarbaarheid aanleg/aanpassing bruggen en sluizen Renoveren bruggen en sluizen Scheepvaartseinen Baggeren Water Waterwinning Verb./herstel beken en plassen Sanering Natuurontwikkeling ecologische verbindingen Herstel watervegetatie Natuurvriendelijke oevers Recreatie en toerisme routegebonden recreatie dagrecreatieve voorzieningen verblijfsrecreatie evenementen en festivals Promotie Informatievoorzieningen Wonen en bedrijvigheid Revitalisering bedrijventerreinen werken wordt wonen woningbouw Ruimtelijke kwaliteit Monumenten Beeldkwaliteitsplan bruggen Beschermd gezicht Verbrede plattelandsontwikkeling Biologische landbouw Verbrede landbouw Hoogstamteelt Landschap Nieuwe landgoederen waardevolle landschapselementen Verkeer Bevorderen toegankelijkheid Kunst
Tabel 8. Overzicht subsidiekansen bij ontwikkelingen in en rondom het Apeldoorns Kanaal.
36 Subsidieregeling sociaal-economisch beleid: recreatief-toeristische projecten - provincie Gelderland
Operationeel Programma Oost Nederland
Infrastuctuurfonds
Algemene subsidie verordening - Waterschap Veluwe
Stichting Cultuurfonds Bank Nederlandse Gemeenten
Nationaal Restauratiefonds
Nationaal Groenfonds
Subsidie regeling vitaal Gelderland
Verordening Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing Gelderland
Subsidieregeling sociaal-economisch beleid Gelderland projecten
Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV)
Stichting Cultuurfonds Bank Nederlandse Gemeenten
Stimuleringsfonds voor Architectuur, Reglement Project subsidies Belverdere
Stichting ANWB-fonds
Regeling Groen projecten 2005
POP2
LIFE+
Investeringsbudget Landelijk Gebied
Fonds Economische Structuur versterking
Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten
Beleidsvisie recreatie toervaart Nederland
4 Subsidiemogelijkheden 4.1
Inleiding
In 2007 heeft Evers en Manders Consult bv in het rapport ‘Inventarisatie subsidiekansen voor “Het Apeldoorns kanaal aan de slag”’ de subsidiemogelijkheden voor een groot aantal maatregelen rond het Apeldoorns Kanaal beschreven. Deze inventarisatie is geactualiseerd, maar geeft echter geen compleet beeld van de subsidiemogelijkheden voor alle genoemde maatregelen in bijlage 1. In onderhavig hoofdstuk 4 wordt daarom een geactualiseerd overzicht gegeven van subsidiemogelijkheden voor een aantal thema’s, waaronder alle genoemde maatregelen zijn in te passen.
4.2
Overzicht subsidiemogelijkheden
In tabel 8 is een overzicht gegeven van de subsidiemogelijkheden voor de maatregelen rond het Apeldoorns Kanaal. De maatregelen, zoals genoemd in bijlage 1, zijn gegroepeerd onder verschillende thema’s. In de tabel is aangegeven welke subsidiekansen er per thema zijn. De bijbehorende subsidieomschrijvingen zijn in bijlage 3 weergegeven.
37
38
5 Realisatiestrategie 5.1
Inleiding
Hoe worden de ambities en scenario’s werkelijkheid? Op basis van door Grontmij/B&A gepresenteerde voorstellen hebben de betrokken bestuurders hierover op 18 december 2008 met elkaar van gedachten gewisseld. Mede op basis van de resultaten van deze bijeenkomst stellen we een vervolgaanpak voor die gestoeld is op de volgende hoofdkenmerken. • Een gebiedsvisie voor het gehele Apeldoorns Kanaal en het gebied van een tiental kilometers breed aan weerszijden van het kanaal. • Planontwikkelingen voor diverse locaties • Uitvoering
5.2
Gebiedsvisie als paraplu
De ambities voor het Apeldoorns kanaal worden nadrukkelijk vormgegeven als gebiedsontwikkeling. Wat opvalt in de discussies en bestaande documenten over het Apeldoorns Kanaal is dat de ingrepen aan het kanaal hierin nadrukkelijk centraal staan. Toch stellen alle betrokken bestuurders dat het bevaarbaar maken van of het investeren in het kanaal geen op zichzelf staand doel is. Het maakt altijd onderdeel uit van een bredere ambitie. Ambities op het gebied van recreatie, werkgelegenheid, ecologie, vastgoedwaarde en cultuurhistorie spelen de hoofdrol en passen bij ontwikkelingen van de Veluwe en de IJsselvallei. Het Apeldoorns Kanaal fungeert als katalysator om deze doelstellingen te helpen realiseren. De gebiedsvisie is dus de paraplu voor het gehele gebied en is ook bedoeld om de samenhang tussen de verschillende ontwikkelingen te waarborgen. De paraplufunctie komt onder andere tot uiting in de vorm van een kwaliteitskader waaraan nieuwe ontwikkelingen getoetst worden en is daardoor de bescherming om de kwaliteit van het gebied te waarborgen. Uiteraard vormen de plannen en visies die al gemaakt zijn en die in ontwikkeling zijn de input voor de paraplu. Er ontstaat op deze wijze een samenvattend geheel van alle bestaande beleidsplannen en waarschijnlijk ook een kwaliteitskader voor voorgenomen ontwikkelingen. Kenmerkend voor een groot aantal van de genoemde ambities is dat er nadrukkelijk sprake is van interactie tussen de kwaliteiten van het Apeldoorns Kanaal en het omliggende gebied. Echter zodra over de realisatie en financiering van het kanaal
39
wordt gesproken wordt deze verbinding losgelaten en wordt vooral afzonderlijk gesproken over de investeringen die gemoeid zijn met het aanpassen van het kanaal zelf. Voorgesteld wordt om de realisatie van de ambities voor het Apeldoorns Kanaal steeds in dit gebiedsperspectief te blijven plaatsen. Dit biedt namelijk de mogelijkheid niet alleen naar kostenfactoren te kijken, maar deze te verbinden met de verschillende verdienmogelijkheden die er langs en in de nabijheid van het kanaal zijn. De mogelijkheden kunnen zowel door private als publieke partijen geïnitieerd worden. Dit betekent tevens dat de coalitie die de schouders onder de ontwikkeling gaat zetten noodzakelijkerwijs breder wordt dan alleen de leden van de huidige Stuurgroep. Ook andere partijen (recreatieondernemers, vastgoedontwikkelaars, natuurbeheerders, ontwikkelaars, etc.) komen hier voor in aanmerking. Belangrijk hierbij is dat naast de inhoudelijke verbanden tussen kanaal en haar omgeving ook de financiële verbanden concreet worden gemaakt, zodat de (publieke en private) partijen gefundeerde keuzes ten aanzien van de ontwikkelingsmogelijkheden kunnen maken. Kosten/baten, investeringen/rendement, de samenwerkingsvorm en cash-flow voor het geheel aan ontwikkelingen worden inzichtelijk gemaakt. Voor onrendabele maar wel noodzakelijk investeringen wordt een fonds in het leven geroepen. In de exploitatieovereenkomsten met gebiedspartijen is aangegeven hoe hoog de bijdrage aan dit fonds is.
5.3
Planontwikkelingen
De omvang en complexiteit van de opgave vraagt om een gefaseerde aanpak. Het ligt daarbij voor de hand te beginnen met het noordpand. Hier zijn al de eerste aanzetten gemaakt voor nieuwe ontwikkelingen. Denk hierbij aan de Hattemer Poort en de hoogwatergeul Veessen-Wapenveld. Deze worden nu uitgewerkt en in gebiedsperspectief gezet. Voor het zuidelijk pand (Apeldoorn-Dieren) onderzoeken we van de verschillende functies die het kanaal hier heeft en of (en zo ja op welke wijze) deze functies te verenigen zijn. Daarnaast zal logischerwijs aangehaakt worden bij (beleids)ontwikkelingen, zodat optimaal gebruik wordt gemaakt van win-winsituaties.
40
5.4
Uitvoering
Aansluitend op de planontwikkelingen wordt de uitvoering ter hand genomen. De gebruikelijke planologische procedures moeten worden doorlopen. Diverse vergunningen worden aangevraagd en verleend. Bestekken en werktekeningen worden gemaakt. Vervolgens kan de daadwerkelijke realisatie van een project beginnen. De uitvoering zal beginnen bij het noordpand.
5.5
Hoe verder
Als de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal kiest voor een vervolgstrategie waarin het werken vanuit een integrale gebiedsvisie centraal staat dan zijn de volgende activiteiten op korte termijn noodzakelijk: • De paraplu Door te inventariseren welke (beleids)ontwikkelingen actueel zijn is het mogelijk om een integrale samengevatte gebiedsvisie op te stellen. Hierdoor is het ook mogelijk win-winsituaties te creëren, waarbij de publieke en private actoren met (mogelijke) plannen in beeld komen. Vervolgens worden de ambities en kaders voor de verdere realisatiestrategie opgenomen. In deze integrale samengevatte gebiedsvisie is ook een kwaliteitskader opgenomen. • Inventarisatie “reguliere” middelen Uit een eerste ambtelijke peiling is het beeld ontstaan dat een deel van de noodzakelijke publieke kosten vanuit reguliere middelen kunnen worden gedekt (gemeentelijk infrastructuur- en beheerbudgetten, natuur ontwikkelingsgelden, etc.). De aanname van het aandeel van de kosten dat vanuit reguliere middelen kan worden gedekt zal nader moeten worden geconcretiseerd. De bedragen zullen concreter moeten worden gemaakt en vertaald moeten worden naar heldere toezeggingen en reserveringen vanuit de betrokken gemeenten, provincie en waterschap. • Sonderen van de markt Op basis van een gerichte sondering moet geïnventariseerd worden hoe groot en onder welke condities er in principe bereidheid is onder initiatiefnemers om daadwerkelijke initiatieven te ondernemen. Tevens wordt de wijze van samenwerking tussen publieke en private partijen nader onderzocht.
41
42
• •
Financiering Er dient een concreet financieringsplan te worden opgesteld. Hierin zijn onder andere de gebiedsvisie, de samenwerkingsvorm(en) en een overall exploitatie met een onderverdeling naar deelprojecten (globaal in tijd) concreter uitgewerkt. Tevens wordt hierin inzichtelijk gemaakt hoe de verhouding tussen kosten en baten is. Deze nota zal op hoofdlijnen voor het hele gebied worden opgesteld, maar zal een concrete doorvertaling krijgen naar het pand dat als eerste wordt opgepakt. Ook wordt hier nader ingegaan op de vorming van een “Kanaalfonds” Uitvoeringsplan vaststellen Op basis van de resultaten van het hiervoor genoemde en de bereidheid (en wensen en eisen) van nieuwe partners worden vervolgens de uitvoeringsplannen uitgewerkt en vastgesteld.
43
44
6 Conclusie 6.1
Inleiding
Het doel van deze rapportage is dat de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal keuzes kan maken om te bepalen welke koers gevaren gaat worden om ontwikkelingskansen al dan niet te realiseren. In dit hoofdstuk komen de belangrijkste conclusie en aanbevelingen aan de orde die voortkomen uit de actualisatie anno 2008. Hierbij gaat het om zowel de inhoudelijke als de procesmatige onderwerpen. Tevens zijn in de eindconclusie de belangrijkste resultaten opgenomen van de plenaire bijeenkomst van de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal op 18 december 2008.
6.2
Conclusie
Rondom het Apeldoorns Kanaal liggen veel ontwikkelingsmogelijkheden. Hierbij staat de laatste jaren de discussie over wel of niet bevaarbaar maken van het Apeldoorns Kanaal centraal bij de overheid, Stichting Apeldoorns Kanaal en ook burgers. Uit de bestaande studies blijkt echter dat er veel meer ontwikkelingkansen aanwezig zijn dan bevaarbaarheid alleen. Om het Apeldoorns Kanaal als een recreatief en natuurvriendelijk aantrekkelijk gebied op de kaart te zetten, lijkt het bevaarbaar maken ervan, dan ook niet persé noodzakelijk. Onderhavige rapportage is voor het globaal in beeld brengen van kosten en baten uitgegaan van drie ontwikkelingsvarianten uit, namelijk: 1. een integraal bevaarbaar Apeldoorns Kanaal voor schone motorboten; 2. een integraal bevaarbaal Apeldoorns Kanaal voor fluiterboten en kano’s; 3. een bevaarbaar Apeldoorns Kanaal van Hattem tot Apeldoorn Noord voor schone motorboten. Voor het integraal bevaarbaar maken van het Apeldoorns Kanaal bedraagt de investering 120 miljoen. Een kanaal dat geschikt is voor kano’s en fluisterboten vergt een investering van 30 miljoen euro. Het noordelijk gedeelte van het Apeldoorns Kanaal (traject Hattem-Apeldoorn Noord) geschikt maken voor gemotoriseerd vaarverkeer kost afgerond 60 miljoen. De jaarlijkse beheers- en onderhoudskosten zijn geraamd op ongeveer € 425.000
45
46
De bestedingen liggen voor een volledig bevaarbaar kanaal op circa 3,7 miljoen euro op jaarbasis. Indien alleen kano’s en fluisterboten van het kanaal gebruik kunnen maken, zal deze besteding door recreanten op iets minder dan 1 miljoen euro per jaar uitkomen. Wanneer een gedeelte bevaarbaar is, zullen de bestedingen ergens tussen de 1 miljoen en 3,5 miljoen euro per jaar bedragen. Verwacht wordt dat het volledig bevaarbaar maken van het kanaal voor de publieke sector 4 tot 7 structurele arbeidsplaatsen oplevert en voor de private sector tussen de 25 en 60 arbeidsplaatsen. Daarnaast kunnen de investeringen in de private sector bij uitvoering van alle kansen genoemd in paragraaf 3.3 leiden tot wel vierhonderd extra arbeidsplaatsen. Bij het ontwikkelen van de maatregelen zelf, zijn inkomsten te verkrijgen via een groot aantal subsidies. Bestuurders die zitting hebben in de Stuurgroep Apeldoorns Kanaal geven aan dat er verschillende doelen zijn voor de ontwikkeling van het Apeldoorns Kanaal, te weten de verwachte economische spin-off, die ten goede komt aan de sector recreatie, toerisme en horeca, de vastgoedwaarde en ontwikkelingskansen op verschillende locaties langs het kanaal, het herstel van cultuurhistorische en ecologische waarden en identiteit en het binden van verschillende kernen. De meeste bestuurders staan een integrale gebiedsontwikkeling voor. Het fysieke herstel en verbetering van het Apeldoorns Kanaal zelf wordt als onderdeel gezien van een bredere ontwikkelambitie. Er is overeenstemming onder de bevraagde bestuurders dat, indien de gedeelde eindambitie zou zijn om te komen tot een integrale gebiedsontwikkeling (met inbegrip van het over de volledige lengte bevaarbaar maken voor de recreatietoervaart), een gefaseerde aanpak geboden is. Er is wel een verschil van opvatting tussen de bevraagde bestuurders over wat dit betekent voor de ambitie, waarop vanaf het eerste begin moet worden ingezet (direct een grote ambitie of een stapsgewijze opbouwende ambitie). Bij alle bestuurders leeft echter het besef dat de kosten voor het ontwikkelen van het Apeldoorns Kanaal –bij integrale bevaarbaarheid voor recreatietoervaart als onderdeel van de ambitie- hoog zijn. Er wordt collectief veel verwacht van externe financiers, subsidiegevers. Daarmee lijkt een patstelling te zijn ontstaan. Breed verspreid is er het besef dat naast de partners, die in de Stuurgroep vertegenwoordigd zijn, ook andere ‘dragende schouders’ nodig zijn om tot uitvoering van de ambities te kunnen komen. Daarbij wordt enerzijds gedacht aan hogere overheden als het Rijk (zoals Rijkswaterstaat) en de Europese gemeenschap. Tevens is ook een gedifferentieerde groep van andere potentiële stakeholders in beeld.
47
48
Door verschillende bestuurders is aangegeven dat er een duidelijke trekker ontbreekt die de ontwikkeling van het Apeldoorns Kanaal een nieuwe impuls zou kunnen geven. Het denken over de ontwikkeling van het Apeldoorns Kanaal wordt beïnvloed door de hoge landschappelijke status van het gebied en de beperkingen, die dit met zich meebrengt voor eventuele ontwikkelingskansen. Overigens is er lang niet altijd een helder afgebakend beeld van wat er wel en niet mag.
6.3
Aanbeveling
Bevaarbaarheid is geen doel op zich, het is een onderdeel van een bredere ambitie waarbij gebiedsontwikkeling van het Apeldoorns Kanaal als landschapselement van de Veluwe en de IJsselvallei centraal staat. Deze bredere ambitie is vooral gericht op recreatie, toerisme, ecologie, werkgelegenheid, vastgoedwaarde en cultuurhistorie waarbij het Apeldoorns Kanaal als katalysator kan dienen. Door het concretiseren van de kosten en baten, het inventariseren van win-winsituaties, het vastleggen ambities in de vorm van een gebiedsvisie en het inzichtelijk maken van publieke en private partijen waarbij ook de samenwerkingsvorm aan de orde komt, kan een integrale gebiedsvisie worden gemaakt op hoofdlijnen voor het hele gebied. Daarna kan een concrete doorvertaling voor deelontwikkelingen worden gemaakt. Op basis van de resultaten van de business case en de bereidheid (en wensen en eisen) van nieuwe partners wordt vervolgens de uitvoeringsplannen uitgestippeld en vastgesteld. In hoofdstuk 5 zijn een aantal acties genoemd. Een goede samenhang voor het uitvoeren van deze acties is noodzakelijk. Een “aanjaagteam” van twee personen is een manier om deze acties te coördineren. Niet alleen de inventariserende acties, maar ook het benaderen van marktpartijen en het opstellen van financieringsplannen. Ook bij de uitvoering kan dit aanjaagteam een rol vervullen. Voor een besteding van gemiddeld één dag per week zijn de kosten voor een aanjaagteam op ongeveer € 60.000 per jaar geraamd. Uiteindelijk zijn de parels aan weerszijden van het Apeldoorns Kanaal met elkaar verbonden tot één ketting en zijn het Apeldoorns Kanaal en haar omgeving de parelketting van Gelderland!
49
50
Verantwoording Titel: Subtitel : Projectnummer: Referentienummer: Revisie: Datum: Auteur(s): E-mail adres: Gecontroleerd door: Paraaf gecontroleerd: Goedgekeurd door: Paraaf goedgekeurd: Contact:
Apeldoorns Kanaal: Kansrijk water Actualisatie anno 2008 250773
Eindconcept 21 januari 2009 ing. S. Koerselman BSc, ir. H. de Gucht, ir. E. von Wersch, G.J.M Santema, T. Hettinga
[email protected] [email protected] G.J.M. Santema ing. H. Oppewal Velperweg 26 6824 BJ Arnhem Postbus 485 6800 AL Arnhem T +31 26 355 83 55 F +31 26 445 92 81
[email protected] www.grontmij.nl
51
c d n Ei
t p e onc
Grontmij Nederland bv - Cluster Oost - Postbus 485 - 6800 AL Arnhem - Telefoon (026) 355 8355 - Telefax (026) 445 9281 - www.grontmij.nl
