Deze gids geeft algemene, maar concrete informatie over de verschillende vormen van anticonceptie. Aan de hand hiervan leer je de verschillende middelen en methoden kennen en kan je bepalen wat best bij jou of je partner past. Deze brochure geeft bij elk middel en elke methode weer wat het is, hoe je het moet gebruiken, welke de voor- en nadelen zijn en waar je het kunt krijgen.
ANTICONCEPTIE
Hoewel de meeste middelen enkel door vrouwen gebruikt kunnen worden, is anticonceptie een gedeelde verantwoordelijkheid. De informatie in deze gids richt zich dan ook zowel tot mannen als tot vrouwen. De keuze voor een gepast anticonceptiemiddel maak je best in samenspraak met je partner en je arts.
Algemeen De vrouwelijke voortplantingscyclus
p. 4 p. 4
Soorten anticonceptie
p. 5
Keuze van een anticonceptiemiddel
p. 6
Hormonale anticonceptie
p. 8
De combinatiepil
p. 9
De vaginale ring
p. 10
De anticonceptiepleister
p. 11
Het hormonale implantaat
p. 13
Het hormonale spiraal
p. 14
De prikpil
p. 14
De minipil
p. 15
Hormonale anticonceptie vergeten
p. 15
Intra-uteriene anticonceptie
p. 18
Het koperspiraal
p. 18
Het hormonale spiraal
p. 20
Barrièremiddelen
p. 21
Het mannencondoom
p. 21
Het vrouwencondoom
p. 23
Het pessarium
p. 24
Natuurlijke anticonceptiemethoden
p. 25
Definitieve methoden: sterilisatie
p. 26
Noodanticonceptie
p. 27
De noodpil
p. 27
Het noodspiraal
p. 28
Wat als je toch zwanger bent?
p. 29
Nuttige adressen
p. 30
Algemeen Een zwangerschap kan ontstaan als er
A Een ‘perfecte’ cyclus bestaat uit 28 dagen
A Hoe snel je zwanger wordt en óf je zwan-
2. Bij intra-uteriene anticonceptie wordt,
zaadcellen bij een eicel komen. Dat kan op
waarbij de eisprong plaatsvindt op dag 14.
ger wordt, is ook erg leeftijdsafhankelijk.
zoals het woord zegt, een anticoncep-
verschillende manieren gebeuren: doordat
Bij de meeste vrouwen is de cyclus echter
Ben je achttien en vrij je onbeschermd,
tiemiddel ingebracht in de baarmoeder
de man klaarkomt in of ter hoogte van de
onregelmatig. Dit wil zeggen dat de
dan is de kans dat je zwanger raakt
(uterus). Hiertoe behoren het koperspi-
vagina, maar bijvoorbeeld ook wanneer
eisprong niet altijd op dag 14 plaatsvindt
groot. Naarmate je ouder wordt, neemt
raal en het hormonale spiraal.
sperma via de vingers in de vagina terecht-
maar ervoor of erna. De cyclus is dan
de kans dat je zwanger wordt door onbe-
komt. Ook voorvocht kan zaadcellen bevat-
korter of langer dan 28 dagen.
schermd te vrijen af.
barrière tussen de eicel en de zaadcellen
ten. Anticonceptiemiddelen of voorbehoedmiddelen zorgen ervoor dat een vrouw
3. Barrièremiddelen vormen een fysieke
A Vrouwen zijn het meest vruchtbaar rond
en verhinderen zo dat zaadcellen in de
niet zwanger kan worden. Er bestaan
de periode van de eisprong. Door het on-
Soorten anticonceptie
verschillende soorten anticonceptie-
regelmatige karakter van de cyclus, is het
Er zijn in België verschillende vormen van
barrièremiddelen zowel voor mannen als
bepalen van het moment van de eisprong
anticonceptie beschikbaar. Ze worden naar
voor vrouwen. Hiertoe behoren het man-
heel moeilijk, zoniet onmogelijk. Op deze
hun werking in vijf groepen ingedeeld.
nencondoom, het vrouwencondoom en
middelen en -methoden.
manier wordt het heel moeilijk om een
baarmoeder binnenkomen. Er bestaan
het pessarium.
De vrouwelijke voortplantingscyclus
Daarnaast kunnen zaadcellen tot vijf
beïnvloeden de natuurlijke werking van
A Een vrouw heeft in principe één keer per
dagen overleven in de baarmoeder en ei-
de vrouwelijke geslachtshormonen. Deze
gebaseerd op het bepalen van de vrucht-
maand een eisprong. Dit is het ogenblik
leiders. Er zijn dus in principe 6 dagen per
middelen bevatten één of twee soor-
bare periode van de vrouw. Tijdens deze
waarop de eierstokken een gerijpte eicel
cyclus waarop men zwanger kan worden:
ten kunstmatige hormonen die ervoor
periode heeft men dan geen geslachts-
via de eileider naar de baarmoeder stu-
de dag van de eisprong en de vijf dagen
zorgen dat er geen bevruchting kan
gemeenschap.
ren. Een eicel blijft tot 24 uur leven en
ervoor.
plaatsvinden. Tot deze categorie beho-
vruchtbare periode te berekenen.
kan tijdens deze periode bevrucht worden door een zaadcel. A Wordt de eicel niet bevrucht, dan wordt
1. Hormonale anticonceptiemiddelen
ren de combinatiepil, de vaginale ring,
4. Natuurlijke anticonceptiemethoden zijn
5. Tot de definitieve anticonceptiemethoden
de anticonceptiepleister, het hormonale
behoren sterilisatie van de vrouw of van
zaadcellen bij een eicel komen. Dit kan
spiraal, het hormonale implantaat, de
de man.
doordat de man klaarkomt en er sperma
prikpil en de minipil.
A Een zwangerschap kan ontstaan als er
het baarmoederslijmvlies 12 tot 16 dagen
in de vagina terechtkomt. Voor het
na de eisprong afgebroken. Dit is wat er
klaarkomen, komt er ook al voorvocht
gebeurt bij de menstruatie. Daarna rijpt
vrij, waarin ook zaadcellen kunnen zitten.
een nieuwe eicel en is er opnieuw een
Ook wanneer sperma via de vingers in de
eisprong. Dit terugkerende proces wordt
vagina terechtkomt, kan een bevruchting
de menstruatiecyclus genoemd. De cyclus
plaatsvinden. Zaadcellen zijn erg levendig,
start op de eerste dag van de menstruatie
dus ook wanneer de man klaarkomt net
en eindigt op de laatste dag voor de vol-
buiten de vagina, bestaat het risico dat
gende menstruatie. Deze volledige cyclus
er toch zaadcellen in de vagina terecht-
herhaalt zich gedurende de hele vrucht-
komen.
bare periode van de vrouw vanaf haar eerste menstruatie tot aan de menopauze.
4
5
Keuze van een anticonceptie– middel
op elk middel een korting op vertoon van een doktersvoorschrift en SIS-kaart.
enkel middel 100 % betrouwbaar. De
lende tijdstippen in je leven zul je mis-
Welk middel je uiteindelijk gebruikt, is een
Sommige anticonceptiepillen worden
betrouwbaarheid van de verschillende
schien opnieuw een keuze maken uit het
keuze die je maakt in samenspraak met je
door deze tussenkomst gratis. De prijzen
middelen wordt in sterke mate bepaald
aanbod van anticonceptiemiddelen en
partner en arts. Deze keuze hangt af van
van de verschillende anticonceptiemid-
door de nauwkeurigheid waarmee je ze
-methoden. Het gebeurt vaker dat de eerst
verschillende factoren:
delen vind je terug op www.sensoa.be.
gebruikt. Middelen die theoretisch zeer
gekozen methode niet de meest geschikte
A je voorkeur naar werkingsduur: er zijn
A de betrouwbaarheid: helaas is geen
In verschillende situaties en op verschil-
betrouwbaar zijn, zullen door onnauw-
blijkt. Het is daarom goed om weten wat er
A de fase in je leven;
middelen die op korte termijn werken en
keurig gebruik in de praktijk veel minder
allemaal bestaat, zodat je een weloverwo-
A of je een vaste partner hebt;
waarmee je op elk moment zelf kan
goed beschermen tegen zwangerschap
gen keuze kunt maken. Je kan de verschil-
A hoe vaak je vrijt;
stoppen. Er zijn ook middelen die op lan-
dan middelen die theoretisch minder
lende anticonceptiemiddelen en –metho-
A je religieuze of morele overtuigingen;
gere termijn werken. Ten slotte is er ook
betrouwbaar zijn maar correct worden
den indelen volgens verschillende factoren.
A je gezondheid;
een definitieve vorm van anticonceptie.
gebruikt. Je motivatie om een middel op
In onderstaand schema verdelen we ze
de juiste manier te gebruiken, speelt dus
naar de tijdsduur dat ze je beschermen.
A je leeftijd;
A je financiële mogelijkheden: de kostprijs
A hoe vaak je aan anticonceptie wil den-
van de verschillende middelen varieert
ken: de combinatiepil moet je bijvoor-
sterk. Sommige middelen worden ge-
beeld elke dag nemen terwijl het spiraal
deeltelijk terugbetaald door het zieken-
drie tot vijf jaar werkt.
een belangrijke rol.
fonds. Jongeren onder de 21 jaar krijgen
Welk anticonceptiemiddel past bij jou?
JA
• mannencondoom zie p. 21 • vrouwencondoom zie p. 23 • pessarium zie p. 24
EEN DAG
• combinatiepil zie p. 9 • natuurlijke methoden zie p. 25 • geef je borstvoeding of mag je geen oestrogeen gebruiken minipil zie p. 15
EEN WEEK
• anticonceptiepleister zie p. 11
EEN MAAND
• vaginale ring zie p. 10
DRIE MAANDEN
• prikpil zie p. 14
sterilisatie man/vrouw – zie p.26
WIL JE EEN DEFINITIEVE, ONOMKEERBARE ANTICONCEPTIEMETHODE ?
NEE
ENKEL TIJDENS SEKS
Hoe lang wil je dat je anticonceptie werkzaam is ?
DRIE TOT VIJF JAAR
6
• in de baarmoeder hormonaal spiraal zie p. 20 koperspiraal zie p. 18 • onderhuids in de arm hormonaal implantaat zie p. 13
7
Hormonale anticonceptie A Hormonale anticonceptiemiddelen beschermen je tegen zwangerschap door middel van hormonen. A Hormonale anticonceptie is zeer be-
De prikpil, de minipil, het hormonale
A Na 21 of 22 pillen (afhankelijk van het
implantaat en het hormonale spiraal
merk) is je strip leeg en kan je een
bevatten één hormoon.
stopweek inlassen. In de stopweek krijg je een bloeding.
A De combinatiemiddelen beschermen
trouwbaar indien correct gebruikt, maar
tegen zwangerschap doordat er geen
biedt geen bescherming tegen seksueel
eisprong plaatsvindt, het baarmoeder-
zonder stopweek. Soms krijg je een lichte
overdraagbare aandoeningen (soa).
halsslijm taai wordt en zo minder toe-
bloeding in de tweede of derde strip.
gankelijk voor zaadcellen en doordat de
Dan las je best een stopweek in en begin
A Er bestaan verschillende hormonale anticonceptiemiddelen met verschil-
slijmvliesbekleding van de baarmoeder
lende eigenschappen. Je hebt dus
ongeschikt wordt voor innesteling.
keuzemogelijkheden.
De middelen met één hormoon beschermen op dezelfde wijze tegen zwangerschap maar remmen niet altijd de natuur-
Hoe werken ze? A Hormonale anticonceptie beschermt je
lijke eisprong.
tegen zwangerschap door middel van
Hoe kom je eraan?
hormonen. Deze middelen worden in
A Wanneer je voor het eerst hormonale
twee groepen onderverdeeld: de midde-
anticonceptie wilt gebruiken, geeft de
len waarin twee kunstmatige hormonen
huisarts of gynaecoloog je meer uitleg
zitten (oestrogeen en progestageen)
en bekijkt samen met jou welk middel en
en middelen met één hormoon
type voor jou het meest geschikt is. Hor-
(progestageen).
monale anticonceptiemiddelen haal je bij
A De groep met twee hormonen worden combinatiemiddelen genoemd. De midde-
de apotheek met een doktersvoorschrift. A Wanneer je de combinatiepil, ring of
len met één hormoon, ‘progestageen-
pleister voor het eerst wil gebruiken, zal
alleen middelen’ of POP (progesteron-
de arts meestal je bloeddruk meten. Een
only pills). Het belangrijkste verschil
gynaecologisch onderzoek is dan niet
tussen de twee groepen is dat je met de
nodig want dit gebeurt ondermeer als
combinatiemiddelen regelmatige bloedin-
preventief onderzoek op baarmoeder-
gen hebt en je deze zelf kan regelen. Bij
halskanker.
de middelen met één hormoon (progesta-
A Na 3 tot 6 maanden moet je je bloed-
geen) kan je je menstruatie niet regelen.
druk laten controleren want die kan door
De bloedingen kunnen vooral in het begin
het gebruik van de combinatiepil, ring of
onregelmatig zijn en na verloop van tijd
pleister stijgen. Je arts zal dan ook even-
kan de menstruatie helemaal wegblijven.
tuele nevenverschijnselen met je bespre-
A De combinatiepil, de anticonceptiering en
8
De combinatiepil
ken. Vanaf dan volstaat een jaarlijks be-
de anticonceptiepleister behoren tot de
zoek aan je huisarts of gynaecoloog voor
categorie hormonale combinatiemiddelen.
voorschriften en controle van je bloeddruk.
A Je kan ook drie strips na elkaar innemen
Soorten Er zijn verschillende soorten combinatiepillen op de markt. De meeste pillen zijn éénfasepillen, dit wil zeggen dat iedere pil dezelfde hoeveelheid hormonen bevat. Daarnaast heb je ook twee- en driefasenpillen waarbij de hoeveelheid hormonen wisselt in de loop van de drie weken. Deze pillen hebben verschillende kleuren. Pillen verschillen ook naargelang de soort en hoeveelheid hormonen die ze bevatten. Welke pil je best neemt, bepaal je samen met je huisarts of gynaecoloog. Hoe gebruik je de pil? A Als je voor de eerste keer start met de pil, neem je de eerste pil op de eerste dag van je menstruatie. De pil is dan meteen betrouwbaar. Begin je op een ander tijdstip met de pil, dan zijn de eerste zeven pildagen nog niet veilig en gebruik je zolang een condoom als je wil vrijen. Indien je een nieuwe partner hebt, blijf je best een condoom gebruiken ter bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. A Het is best om iedere dag op een vast
je na 7 dagen opnieuw met een nieuwe strip. A Wanneer de stopweek voorbij is (dus na zes of zeven dagen, afhankelijk van het merk) begin je weer met de pil, ook als je bloeding nog niet voorbij is. Je begint dus telkens op dezelfde dag van de week met een nieuwe strip. Dit is belangrijk om de pil betrouwbaar te laten blijven en zo ben je ook in de stopweken tussen twee strips in beschermd. Als je je stopweek een dag te lang hebt gemaakt, is de pil niet betrouwbaar meer (zie Hormonale anticonceptie vergeten, p. 15). A Als je binnen drie uur na het innemen van je pil moet braken, is de pil mogelijk nog niet in het bloed opgenomen. Neem dan een nieuwe pil uit een reservestrip. A Ook bij hevige diarree kan de pil nog niet volledig opgenomen zijn. Je moet dan een condoom gebruiken tot je zeven dagen na elkaar, na het ophouden van de diarree, de pil hebt genomen. A Sommige medicijnen (o.a. antibiotica, sint-janskruid) kunnen invloed hebben op de betrouwbaarheid van de pil. Raadpleeg je arts of apotheker.
tijdstip de pil in te nemen. Tussen twee pillen mag nooit meer dan 36 uur zitten. 9
De vaginale ring
A Je draagt de ring drie weken onafge-
De anticonceptiepleister
broken. Daarna verwijder je de ring en volgt er een ringvrije week waarin je een
schouderbladen of bovenlichaam (niet
bloeding krijgt.
op je borsten) of op de buitenzijde van
A Na deze week breng je een nieuwe ring
de bovenarm. Je mag er mee zwemmen,
in. De ring beschermt je dus een maand
naar de sauna, sporten ...
tegen zwangerschap. De stopweek kan
A Je draagt de pleister gedurende één
ook overgeslagen of ingekort worden
week. Daarna verwijder je de pleister en
door de nieuwe ring eerder te plaatsen.
kleef je een nieuwe op dezelfde of op
bijvoorbeeld: ring in op maandag 1 sep-
een andere plaats.
tember om 20u, ring uit op maandag Wat is het? De vaginale ring is een dunne, doorzichtige, flexibele ring van plastic met een diameter van ongeveer 5 cm die je in de vagina draagt. Er is slechts één type anticonceptiering en het merk is NuvaRing®. In je vagina geeft de ring elke dag een constante lage dosis hormonen af. De hormonale samenstelling en werking van de vaginale ring is vergelijkbaar met die van lichte combinatiepillen. Hoe gebruik je de vaginale ring? A Als je de eerste keer de ring gebruikt, start je tussen de eerste en vijfde dag van je menstruatie. Gebruik de eerste zeven dagen tegelijk een condoom als je wil vrijen. A Je kan de vaginale ring zelf inbrengen net als een tampon. Je knijpt de ring samen en brengt hem hoog in de vagina in tot je hem niet meer voelt zitten.
10
condoom als je wil vrijen. A Kleef de pleister op je onderbuik, bil, rug,
22 september om 20u, nieuwe ring in vóór maandag 29 september 23u. A De apotheker bewaart de ring in de koelkast. Nadat je hem gekocht hebt, is de ring nog maar 4 maanden actief, of langer als je hem zelf in je koelkast bewaart. A Sommige paren voelen de ring zitten wanneer ze seks hebben. Op zich is dit niet erg. Indien de ring hindert, kan hij tijdens het vrijen maximum 3 uur uit de vagina verwijderd worden. A Doordat de ring niet oraal ingenomen wordt, hebben braken en diarree geen
A Net als bij de pil en de ring, kan na Wat is het?
drie weken (dus na drie pleisters) een
De anticonceptiepleister (ook wel ‘patch’
stopweek ingelast worden. Deze kan
genoemd) is een dunne beige pleister van
ook overgeslagen of ingekort worden.
4 x 4 cm groot. Er is één type anticoncep-
De pleister beschermt je dus een week
tiepleister en het merk is Evra®. De pleister
tegen zwangerschap.
geeft elke dag een constante lage dosis
bijvoorbeeld: pleister aanbrengen op
hormonen af via de huid. De hormonale
maandag 1 september om 20u, pleister
samenstelling en werking van de anticon-
verwijderen en nieuwe aanbrengen op
ceptiepleister is vergelijkbaar met die van
maandag 8 september om 20u, pleister
lichte combinatiepillen en de vaginale ring.
verwijderen en nieuwe aanbrengen op
De anticonceptiepleister is minder be-
maandag 15 september om 20u, pleister
trouwbaar voor vrouwen die meer dan 90
verwijderen op maandag 22 september
kilogram wegen.
om 20u, nieuwe pleister vóór maandag 29 september 20u.
invloed op de werking, al raden we je
Hoe gebruik je de anticonceptie-
aan bij ernstige diarree je arts te raadple-
pleister?
op de werking van de pleister. Antibiotica
gen. Antibiotica en andere geneesmid-
A Als je voor de eerste keer de pleister
en andere geneesmiddelen kunnen wel
A Braken en diarree hebben geen invloed
delen kunnen wel invloed hebben op de
gebruikt, start je op de eerste dag van
invloed hebben op de betrouwbaarheid
betrouwbaarheid van de ring. Raadpleeg
je menstruatie. De pleister is meteen
van de pleister. Raadpleeg je arts of
je arts of apotheker.
betrouwbaar. Begin je op een ander
apotheker.
tijdstip met de pleister, dan zijn de eerste zeven pleisterdagen niet betrouwbaar en gebruik je zolang een
11
Voordelen van de pil, de ring en de pleister
Het hormonale implantaat
Hoe werkt het hormonale implantaat?
+ Zeer betrouwbaar indien correct gebruikt.
Het implantaat wordt tijdens de eerste vijf
+ Minder bloedverlies en minder pijnlijke
dagen van de menstruatie geplaatst. Na
bloedingen.
verdoving wordt het staafje met een naald
+ Bloedingen zijn eenvoudig te regelen
vlak onder de huid van de binnenkant van
(vervroegen of uitstellen).
de bovenarm ingebracht door een arts of
+ Tijdens gebruik verkleint kans op kwaad-
gynaecoloog. Je kan het staafje door de
aardige gezwellen aan de baarmoeder en
huid heen voelen zitten maar de plaatsing
eierstokken.
is vrijwel pijnloos.
Nadelen van de pil, de ring en de pleister
Belangrijkste voordelen
- De pil, pleister en ring bieden geen be-
+ Zeer betrouwbaar. + Langdurige werking: je hoeft 3 jaar niet
scherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Naast een anticoncep-
Wat is het?
tiemiddel gebruik je dus best ook een
Het hormonale implantaat is een luci-
condoom als je seks hebt met iemand
fergroot staafje van flexibel wit plastic
waarvan je niet weet of die altijd veilig
dat onder de huid in de bovenarm wordt
heeft gevrijd. Ook als je zelf verschillende
geplaatst. Het geeft dagelijks een kleine
(opeenvolgende) partners hebt, gebruik
hoeveelheid hormoon (progestageen) in
je best een condoom.
je bloedbaan af. Het beschermt drie jaar
- Tijdens de eerste maanden moet je
tegen zwangerschap. Als het staafje wordt
lichaam wennen aan de hormonen en
verwijderd, kan je onmiddellijk zwanger
kunnen bijwerkingen optreden: misselijk-
worden. Er is in België één hormonaal
heid, hoofdpijn, gespannen borsten, tus-
implantaat en het merk is Implanon®. Na
senbloedingen of stemmingswisselingen.
drie jaar moet het implantaat vernieuwd
Deze bijwerkingen verdwijnen meestal
worden.
aan je anticonceptie te denken. + Minder bloedverlies. Belangrijkste nadelen - Het hormonale implantaat biedt geen bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). - De bloedingen zijn niet meer regelmatig. Vooral in het begin kan frequent, onregelmatig, licht bloedverlies optreden.
spontaan. Als dit niet zo is, raadpleeg dan je huisarts of gynaecoloog. Een oplossing bestaat erin over te schakelen op een middel met een andere hormoonsamenstelling. - Bij gebruik van hormonale combinatiemiddelen heb je een licht verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Roken verhoogt die kans aanzienlijk.
12
13
Het hormonale spiraal is een klein
Hormonale anticonceptie vergeten ?
plastic voorwerp in de vorm van een T
De betrouwbaarheid van hormonale anti-
die in de baarmoeder geplaatst wordt
conceptie wordt in sterke mate bepaald
Het hormonale spiraal
De prikpil
De minipil
door een arts of gynaecoloog. Het be-
Wat is het?
Wat is het?
door het correct gebruik ervan. In de prak-
vat één hormoon (progestageen) dat
De prikpil is, zoals de naam al zegt, een in-
De minipil is verwant met de combinatiepil
tijk loopt er hier vaak iets mis. Hieronder
dagelijks in zeer kleine hoeveelheid
jectie met een hormoon (progestageen) die
maar bevat slechts één hormoon (pro-
geven we de regels wat te doen bij:
wordt afgegeven in de baarmoeder. Er
je huisarts inspuit. In België heeft de prikpil
gestageen). In België zijn er twee merken
is in België één hormoon-
de merknaam Depo-Provera®.
van de minipil op de markt: Microlut® en
spiraaltje namelijk Mirena®.
Cerazette®. De minipil wordt vaak gebruikt Hoe werkt de prikpil?
door vrouwen die het hormoon oestrogeen
Voor meer uitleg over het hormonale
Als de eerste prik tijdens de eerste vijf
niet mogen gebruiken, bijvoorbeeld vrou-
spiraal, zie intra-uteriene anticoncep-
dagen van de menstruatie wordt gegeven,
wen die borstvoeding geven, die roken of
tie, p.20
is de prikpil direct betrouwbaar. In de
die ouder dan 35 zijn.
prikpil zit voldoende hormoon om je drie
Combinatiepil vergeten De pil blijft betrouwbaar als je ze binnen 12 uur neemt na het tijdstip waarop je ze normaal inneemt. Een pil meer dan 12 uur te laat innemen is een ‘vergeten pil’. Je mag ook nooit langer dan zeven dagen
maanden te beschermen tegen zwanger-
Hoe gebruik je de minipil?
na elkaar met de pil stoppen. Gebeurt
schap. Na drie maanden haal je een nieuwe
Wanneer je voor de eerste keer start met
dat wel, dan is deze pas na zeven dagen
inspuiting.
de minipil, neem je de eerste pil op de eer-
correct gebruik weer betrouwbaar. Als je
ste dag van je menstruatie. Ze biedt pas na
langer dan 7 dagen stopt met de pil, kan
Belangrijkste voordelen
twee weken bescherming waardoor je de
er immers een eisprong optreden. Ook
+ Zeer betrouwbaar.
eerste veertien dagen een condoom moet
seks in de laatste dagen van die stopweek
+ Langdurige werking: 3 maanden.
gebruiken als je wil vrijen. Een strip bevat
geeft dan risico op zwangerschap.
+ Minder bloedverlies op langere termijn.
28 pillen en in tegenstelling tot de combinatiepil moet je de minipil iedere dag, zon-
Wacht je dus langer dan 12 uur of begin
Belangrijkste nadelen
der stopweek, altijd op het zelfde tijdstip
je één dag te laat met een nieuwe strip,
- De prikpil biedt geen bescherming tegen
innemen, dus ook tijdens je menstruatie.
dan is de pil niet langer betrouwbaar en bestaat er kans op zwangerschap. Wat je
seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). - Wanneer je met de prikpil stopt, kan het
Belangrijkste voordelen
dan moet doen, varieert van wanneer je je
+ Zeer betrouwbaar indien goed gebruikt.
pil vergeten bent.
een tijd duren (gemiddeld 6 maanden)
Belangrijkste nadelen
voordat je eigen hormonale cyclus zich
- De minipil biedt geen bescherming tegen
weer heeft hersteld en je dus zwanger
seksueel overdraagbare aandoeningen
kunt worden. - De bloedingen zijn niet meer regelmatig. Vooral in het begin kan frequent, onregelmatig, licht bloedverlies optreden.
(soa). - Strak innameschema. - De bloedingen zijn niet meer regelmatig. Vooral in het begin kan frequent, onregelmatig, licht bloedverlies optreden.
14
15
Hieronder vind je een aantal voorbeelden met hun bijhorende regels. Als je toch twijfelt, raadpleeg dan je arts.
3. De volgende zeven dagen een condoom gebruiken als je wil vrijen. 4. Heb je seks gehad tijdens de laatste vijf dagen voor de vergeten pil, nood-
Pil vergeten minder dan 12 uur geleden?
anticonceptie gebruiken.
1. De vergeten pil onmiddellijk innemen.
Pil vergeten in de tweede week (dag 8 tot 14)
2. De pilstrip verder innemen op het
Voorbeeld (drie of minder pillen vergeten):
dag waarop je het beseft innemen. De
dag waarop je het beseft innemen.
pilstrip verder innemen op het normale
2. De pilstrip verder innemen op het normale tijdstip. dagen, noodanticonceptie gebruiken.
Je begon je pilstrip dinsdagavond. In je
Pil vergeten in de derde week (dag 15 tot 21)
tweede week merk je zondagavond dat
Voorbeeld:
Pil vergeten in de eerste week (dag 1 tot 7)
je op donderdag, vrijdag en zaterdag je
Je begon je pilstrip dinsdagavond. In je
Voorbeeld:
pil vergat. Neem zondagavond je pil van
derde en laatste week merk je zaterdag-
Je begon je pilstrip dinsdagavond.
zaterdag én de pil van zondag, of afzon-
avond dat je vrijdag je pil vergat of dat je
Vrijdagavond merk je dat je donderdag je
derlijk of samen, de andere vergeten pillen
zelfs meerdere pillen vergat. Je kan dan
pil vergat in te nemen. Je neemt vrijdag
laat je zitten. Volg verder je pilstrip. Je bent
twee dingen doen.
de vergeten pil (van donderdag) én de
opnieuw beschermd, ook als je de vorige
Ofwel stop je onmiddellijk met je pilstrip
nieuwe pil (van vrijdag) in, of afzonderlijk
(pilvrije) dagen seks had. Dit geldt uiter-
(en laat je dus ook de vergeten pil zitten),
of samen. Neem je pilstrip verder in op het
aard ook als je slechts één of twee pillen
las een pauze van zeven dagen in, te tellen
normale tijdstip. De zeven volgende dagen,
vergat.
vanaf de eerste dag dat je een pil vergat
dus tot en mét donderdag, gebruik je ook een condoom als je wil vrijen. Daarna ben je weer veilig. Deze regeling geldt ook als je meerdere
Regel (drie of minder pillen vergeten): 1. De laatst vergeten pil én de pil van de dag waarop je het beseft innemen. 2. De pilstrip verder innemen op het
(dus tot en met donderdag) en start dan opnieuw met je pil (op vrijdag van de daaropvolgende week). Ofwel neem je je pil van vrijdag en zaterdag
tijdstip. De pilpauze (of stopweek) over slaan en aansluitend een nieuwe pilstrip starten. Anticonceptiering vergeten Heb je vergeten (een nieuwe) anticonceptiering in te brengen, breng dan een nieuwe ring in en vrij de eerste zeven dagen met condoom. Had je seks in één van de vijf dagen voorafgaand aan de dag dat je de anticonceptiering vergat in te brengen, dan moet je noodanticonceptie gebruiken (zie p.27) Heb je vergeten de anticonceptiering er na drie weken uit te halen, dan ben je in principe nog gedurende maximum 1 week beschermd. Haal de ring eruit zodra je eraan denkt en begin dan een stopweek. Na 7 dagen breng je terug een nieuwe ring in. Hierdoor kan je startdag veranderen.
in, blijft verder je pilstrip innemen op het
Anticonceptiepleister vergeten
normale tijdstip (dus ook zondag en maan-
Als je pleistervrije week meer dan 7 dagen
dag) en start dinsdag, zonder een pauze in
duurt, dien je onmiddellijk een nieuwe
Maar, had je vijf dagen voorafgaand aan de
Je begon je pilstrip dinsdagavond. In je
te lassen met een nieuwe pilstrip.
pleister aan te brengen en gedurende 7
vergeten pil nog seks, dan moet je zo snel
tweede week merk je maandagavond
In beide gevallen ben je veilig, ook al had
dagen een condoom te gebruiken bij het
mogelijk noodanticonceptie gebruiken (zie
dat je op donderdag, vrijdag, zaterdag
je op die pilvrije dag seks.
vrijen. Had je de afgelopen 5 dagen seks,
p.27).
en zondag je pil vergat. Neem maandag
pillen vergeten bent (dus, telkens de laatst
normale tijdstip.
2. De laatst vergeten pil én de pil van de
1. De laatst vergeten pil én de pil van de
3. Heb je seks gehad tijdens de laatste vijf
Regel:
normale tijdstip.
Regel (meer dan drie pillen vergeten):
vergeten pil én de pil van die dag innemen).
Regel: 1. De laatst vergeten pil én de pil van de dag waarop je het beseft innemen. 2. De pilstrip verder innemen op het normale tijdstip.
Voorbeeld (meer dan drie pillen vergeten):
je pil van zondag én de pil van maandag,
Regel: 1. Stop onmiddellijk met de pilstrip. Las
dan moet je de noodpil innemen zie p.27. Ben je 1 of 2 dagen vergeten de pleister te
of afzonderlijk of samen. Volg verder je
een pilpauze in van maximaal zeven
verwijderen na week 1 of 2, verwijder dan
pilstrip. Je bent opnieuw beschermd, ook
dagen (vanaf de eerst vergeten pil).
de gebruikte pleister en breng meteen een
voor de voorbije pilvrije dagen. Maar, had
Start na zeven dagen met een nieuwe
nieuwe aan. Het is niet nodig om een extra
je vijf dagen voorafgaand aan de vergeten
pilstrip.
anticonceptiemiddel te gebruiken.
pil toch seks, dan moet je zo snel mogelijk noodanticonceptie gebruiken (zie p.27).
16
17
Intra-uteriene anticonceptie Je behoudt telkens je normale plakdag.
Intra-uteriene anticonceptiemiddelen zijn
Hoe werkt het koperspiraal?
Belangrijkste nadelen
Ben je méér dan 2 dagen (48 uur) te laat
middelen (spiralen) die in de baarmoeder
Het koper tast de zaadcellen aan waardoor
- Het koperspiraal beschermt niet tegen
na week 1 of 2, dan breng je direct een
(uterus) worden ingebracht. Er zijn spiraaltjes
ze meestal geen eitje kunnen bevruchten.
seksueel overdraagbare aandoeningen
nieuwe pleister aan en gebruik je gedu-
met koper en met hormonen.
Het slijmvlies van de baarmoederholte
(soa).
wordt door het koper veranderd waardoor
rende de volgende 7 dagen een condoom
Het koperspiraal
- De eerste maanden moet de baarmoe-
de bevruchting bemoeilijkt wordt. Raakt
der aan het spiraal wennen. In het begin
Had je de afgelopen 5 dagen seks, dan
een eitje toch bevrucht, dan wordt de
kunnen hierdoor volgende bijwerkingen
moet je noodanticonceptie gebruiken (zie
innesteling bemoeilijkt.
optreden: langere menstruatieperiode,
bij het vrijen.
toenemend bloedverlies, tussentijds
p.27). Ben je vergeten de pleister na week 3 te
Plaatsing van het koperspiraal
bloedverlies en buikpijn. Indien deze bij-
verwijderen, dan verwijder je onmiddellijk
Het inbrengen van het koperspiraal
werkingen na 6 maanden niet verdwenen
de pleister en begin je met je pleistervrije
gebeurt bij voorkeur tijdens de menstruatie,
zijn, moet je ze als blijvend beschouwen.
periode (week). Op de normale plakdag
12 dagen na het begin ervan of in de peri-
begin je opnieuw met je nieuwe pleister-
ode tot 5 dagen na de eisprong, omdat het
Hoe kom je eraan?
reeks (zelfs als je dan minder dan zeven
koper ook een innesteling kan voorkomen.
Een spiraal moet geplaatst worden door
Het spiraal zit in een dun hulsje waarmee
een ervaren huisarts of gynaecoloog. Met
de arts het in de baarmoederholte schuift.
een doktersvoorschrift kan je een spiraal
Dit kan een onaangenaam gevoel geven
krijgen bij de apotheek; sommige artsen
(krampen). De arts controleert een koper-
hebben het ook in huis.
dagen bent gestopt met de pleisters). Je hebt geen noodanticonceptie nodig. Prikpil vergeten Je mag de injectie tot twee weken te laat krijgen zonder risico op zwangerschap. Een handige tip om je nieuwe injectie niet te vergeten: vraag een nieuw voorschrift aan je arts, zet er de volgende datum op en bewaar het op een plek waar je het voorschrift regelmatig ziet. Minipil vergeten Het is heel belangrijk om de minipil nauwkeurig in te nemen want 3 uur nadat je ze vergeten bent, ben je niet meer veilig. Had je intussen seks, dan moet je noodanticonceptie gebruiken (zie p.27). Voor meer informatie raadpleeg je arts of apotheker.
Wat is het? Het spiraal is een voorwerp van een paar centimeter groot, dat in de baarmoeder wordt ingebracht door je huisarts of gynaecoloog. De meeste spiraaltjes zijn gemaakt van een T- of ankervormig plastic frame dat
spiraal één keer per jaar.
gedeeltelijk omwonden is met koperdraad of met koperen blokjes. Aan het uiteinde ervan hangen twee fijne nylondraadjes die na de plaatsing uit de baarmoedermond blijven hangen. Er zijn verschillende soorten en merken koperspiraaltjes op de Belgische markt. Het verschil zit in de hoeveelheid koper die ze bevatten en in de vorm. Een koperspiraal mag drie tot vijf jaar, of soms langer blijven zitten afhankelijk
Belangrijkste voordelen
van het type. Bij klachten moet het spiraal
+ Het koperspiraal bevat geen hormonen,
worden gecontroleerd. Na verwijdering van
je menstruatiecyclus blijft behouden en je
het spiraal ben je direct weer vruchtbaar.
kan geen bijwerkingen van de hormonen krijgen. Sommige vrouwen beschouwen dit als een voordeel. + Langdurige bescherming.
18
19
Barrièremiddelen Het hormonale spiraal Wat is het? Het hormonale spiraal is een klein plastic voorwerp in de vorm van een T die in de baarmoeder geplaatst wordt door een arts of gynaecoloog. Het is vergelijkbaar met het koperspiraal maar het koper is vervangen door één hormoon (progestageen)
Plaatsing van het hormonale spiraal
Naast de anticonceptiemiddelen die ingrij-
Het inbrengen van het spiraal gebeurt
pen in de cyclus van de vrouw of die de be-
tijdens de eerste 7 dagen na het begin van
vruchting van een eicel beletten, zijn er ook
je menstruatie. Het spiraal zit in een dun
middelen die voorkomen dat er zaadcellen
hulsje waarmee de arts het in de baarmoe-
in de baarmoeder komen. We noemen deze
derholte schuift. Dit kan een onaangenaam
middelen daarom barrièremiddelen.
gevoel geven (krampen). De arts controleert het hormonale spiraal jaarlijks.
dat dagelijks in zeer kleine hoeveelheid
Belangrijkste voordelen
wordt afgegeven in de baarmoeder. Omdat
+ De betrouwbaarheid is zeer groot (groter
Het mannencondoom Wat is het?
het hier in feite gaat om een pil die in de
dan bij de pil of een koperspiraal en ver-
Het condoom is een hoesje van dun rubber
baarmoeder gedragen wordt, spreekt men
gelijkbaar met sterilisatie van de vrouw).
dat om de stijve penis geschoven wordt.
ook wel eens over een lokale pil. Het hormonale spiraal werkt gedurende vijf jaar. Er is in België één hormoonspiraal, namelijk Mirena®. Hoe werkt het hormonale spiraal? Het hormonale spiraal verspreidt continu een zeer lage dosis hormoon. Dit hormoon
+ Langdurige werking: je hoeft vijf jaar niet aan je anticonceptie te denken. + Verminderde en minder pijnlijke menstruatie. + Bevat weinig hormonen en behoudt de
bevruchting plaatsvinden én een condoom aandoeningen.
- Het hormonale spiraal beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). - De eerste maanden na de plaatsing moet de baarmoeder aan het spiraaltje wennen en kan je mogelijk last hebben van tussentijds bloedverlies en lage buikpijn. - Tijdens de eerste maanden moet je lichaam wennen aan de lichte dosis hormonen en kunnen volgende bijwerkingen optreden: hoofdpijn, borstspanning, acne of last van een gezwollen gevoel.
20
van de vrouw terechtkomt. Er kan dus geen
beschouwen dit als een voordeel.
taai wordt en zo minder toegankelijk voor
voor innesteling.
het sperma van de man niet in de vagina
beschermt tegen seksueel overdraagbare
Belangrijkste nadelen
bekleding van de baarmoeder ongeschikt
gebruikt. Het condoom zorgt ervoor dat
natuurlijke eisprong. Sommige vrouwen
zorgt ervoor dat het baarmoederhalsslijm zaadcellen. Daarnaast wordt de slijmvlies-
Een condoom kan maar één keer worden
Hoe gebruik je een condoom? ➊ Breng het condoom pas aan als de penis volledig stijf is en de voorhuid teruggetrokken. Is de penis niet volledig stijf, dan loop je risico dat het condoom afglijdt. ➋ Scheur de verpakking aan de inkeping open. Gebruik hiervoor nooit een mes of een schaar, je zou het condoom kunnen beschadigen. Duw het condoom er voorzichtig uit en zorg dat je het niet beschadigt met scherpe vingernagels. ➌ Knijp het gesloten uiteinde van het condoom (het reservoirtje) dicht tussen duim en wijsvinger. Hierin wordt straks het sperma opgevangen. Doe je dit niet, dan kan het condoom scheuren. ➍ Plaats het condoom tegen de top van de stijve penis en rol het met de andere hand volledig af. Let op dat de (opgerolde) condoomrand aan de buitenkant zit. Is dat niet zo, dan is afrollen onmogelijk. ➎ Trek na het klaarkomen terug als de penis nog stijf is. Als de penis verslapt, kan het condoom immers afglijden. Houd het coNdoom aan de rand vast. Zo vermijd je dat er sperma uit het condoom lekt. ➏ Leg een knoop in het condoom en werp het in de vuilnisemmer. Spoel het niet door het toilet, dan kan de afvoer verstopt raken.
➊
➋
➌
➍
➎
➏
21
Enkele tips bij condoomgebruik
Hoe kom je eraan?
A Bewaar condooms op een koele plaats.
Voor vaginale of orale seks volstaat het
Het vrouwencondoom
Belangrijkste nadelen - Het vrouwencondoom is minder be-
Leg ze niet in de zon. Het handschoe-
gewone condoom dat je bij de apotheker
trouwbaar om je te beschermen tegen
nenkastje van de auto is geen goede
(zonder doktersvoorschrift), grootwaren-
zwangerschap omdat er een kans is dat
plaats. In een portefeuille kan je een
huis, de automaat of een postorderbedrijf
de penis naast het condoom in de vagina
condoom maar beperkte tijd bewaren.
vindt. In België mogen in principe alleen
komt en omdat het sperma er gemakke-
Het best bewaar je een condoom voor
condooms met het Europese kwaliteitslabel
korte tijd in je handtas, een sleutelhan-
(CE) verkocht worden. In sommige shops
ger of een jas- of broekzak.
vind je ook zogenaamde fun- of fantasie-
A Controleer op voorhand de vervaldatum van het condoom. Die vind je op de verpakking. Bijvoorbeeld: EXP 05 08 = goed tot mei 2008. Kijk of je een CE-label op de verpakking vindt. CE staat voor het Europees kwaliteitslabel. A Blaas een condoom nooit op en vul het niet met water vóór je het gebruikt. Condooms zijn in de fabriek getest op lekken en scheuren.
lijker kan uitlekken. - Het vrouwencondoom is relatief duur.
condooms in allerlei merkwaardige vormen.
Hoe kom je eraan?
Deze zijn niet geschikt om jou en je partner
Het vrouwencondoom wordt per drie stuks
te beschermen.
verkocht bij apotheken. Je hebt geen dokWat is het?
tersvoorschrift nodig maar sommige apo-
Het vrouwencondoom is een doorzichtig
theken moeten het bestellen. In het pakje
zakje van polyurethaan of latex met een
zit ook een uitgebreide gebruiksaanwijzing.
binnen- en buitenring. Een vrouwencondoom beschermt je ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Er is in België één vrouwencondoom van polyurethaan op de markt (Femidom®) en één van latex (VA Condom®). Hoe gebruik je een vrouwencondoom?
A Oefen op voorhand zodat je er een ze-
De binnenring en het grootste deel van het
kere handigheid krijgt om een condoom
zakje breng je in de vagina in. De buitenring
om te doen.
en een klein gedeelte van het zakje blijven buiten de vagina zitten, rondom de schaam-
A Een condoom uitwassen en opnieuw gebruiken is geen goed idee! A Gebruik nooit olie, vaseline of margarine als glijmiddel want deze kunnen het condoom beschadigen.
lippen. Het vrouwencondoom kan maar één keer gebruikt worden. Belangrijkste voordelen + Het vrouwencondoom kan al enige tijd vóór je seks hebt, worden ingebracht, waardoor het vrijen niet onderbroken
A Indien je enkel het condoom gebruikt, is het aan te raden om ook de noodpil in huis te hebben voor het geval dat het
hoeft te worden. + Het vrouwencondoom beschermt ook tegen de meeste soa.
condoom scheurt.
22
23
Natuurlijke anticonceptiemethoden Het pessarium
Hoe het pessarium gebruiken?
Natuurlijke anticonceptiemethoden zijn gebaseerd
Om de baarmoedermond volledig af te slui-
op het bepalen van de vruchtbare periode van de
ten moet het pessarium goed passen. Een
vrouw en het vermijden van seks tijdens de vrucht-
arts bepaalt via een inwendig onderzoek de
bare dagen (periodieke onthouding). Per cyclus
precieze maat. Je arts zal je leren hoe je een
zijn er in principe 6 dagen waarop men zwanger
pessarium zelf kan inbrengen. Het pessa-
kan geraken: de dag van de eisprong en vijf dagen
rium moet voor gebruik aan beide kanten
ervoor. Bij natuurlijke anticonceptie is het dus be-
ingesmeerd worden met zaaddodende
langrijk om het tijdstip waarop de vrouw het meest
middelen, die de zaadcellen doden voor-
vruchtbaar is te bepalen.
aleer ze de baarmoeder kunnen bereiken. Het pessarium moet minimaal 1 uur voor
Het is mogelijk de vruchtbare periode te bepalen
Wat is het?
het vrijen ingebracht worden. Na het vrijen,
aan de hand van een aantal lichamelijke veran-
Het pessarium, ook wel diafragma ge-
moet het pessarium nog minstens 8 uur blij-
deringen. Zo kunnen de taaiheid, helderheid en
noemd, is een buigzame rubberen gesloten
ven zitten. Het zaaddodende middel heeft
hoeveelheid van het baarmoederslijmvlies, de
ring die voor het vrijen door de vrouw zelf
immers zoveel tijd nodig om de zaadcellen
stugheid van de baarmoedermond, de hormonen
wordt ingebracht in de vagina. Het komt
buiten werking te stellen. Als je binnen die
in de ochtendurine en de ochtendtemperatuur een
over de baarmoedermond te liggen waar-
tijd weer seks hebt, moet er nog wat extra
indicatie vormen.
door het de doorgang naar de baarmoeder
zaaddodend middel in de vagina gebracht
verhindert. Daardoor kunnen de zaadcellen
worden.
de eicel niet bevruchten. Het moet speciaal op maat worden gemaakt. In België wordt het pessarium zeer weinig gebruikt.
Betrouwbaarheid De ervaring leert dat de betrouwbaarheid in grote
Belangrijkste voordelen
mate afhankelijk is van de kennis, de inzet en
+ Je gebruikt het alleen als je seks hebt.
de motivatie van de vrouw (en haar partner).
Belangrijkste nadelen - Het pessarium beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. - Het pessarium behoort tot de minder betrouwbare anticonceptiemiddelen. Hoe kom je eraan? Het pessarium is tegenwoordig nog maar
Natuurlijke anticonceptie vergt voldoende vertrouwdheid met je lichaam, ervaring en discipline. Wanneer slechts één methode wordt gebruikt (baarmoedermondslijm, hormonen in de urine of ochtendtemperatuur) is de betrouwbaarheid om een zwangerschap te voorkomen matig tot slecht en onvoldoende. Een combinatie van verschillende methoden verhoogt de betrouwbaarheid.
moeilijk te verkrijgen in België. Als je interesse hebt, bespreek het dan met je arts of neem contact op met CAW Artevelde (09 225 06 52).
24
25
Definitieve anticonceptiemethoden: sterilisatie van de man of vrouw
Noodanticonceptie
Sterilisatie is een vorm van definitieve anti-
Bij de vrouw heeft sterilisatie geen invloed
Wanneer er iets fout is gegaan met de
veilig contact inneemt, hoe beter ze werkt
conceptie. Het zorgt voor een situatie van
op de cyclus, de eisprong en de menstruatie.
anticonceptie kan de kans op een zwanger-
en hoe kleiner de kans op zwangerschap.
blijvende onvruchtbaarheid. Sterilisatie kan
Ook het vermogen tot orgasme, het verlan-
schap verkleind worden met de noodpil of
zowel bij de vrouw als bij de man.
gen naar en het plezier in seks worden door
het noodspiraal. Noodanticonceptie is
Elk uitstel van inname verhoogt de kans
de ingreep lichamelijk niet beïnvloed.
geen abortus.
op zwangerschap. Als je binnen 3 uur na
Bij sterilisatie worden de kanaaltjes, waar bij
Hoe gaat het in z’n werk?
De noodpil
de man de zaadcellen (zaadleiders) en bij een
De ingreep is bij vrouwen zwaarder dan bij
vrouw de eicellen (eileiders) doorheen gaan,
mannen. Sterilisatie van de vrouw gebeurt
Wat je moet weten!
dichtgemaakt of onderbroken. Hiervoor zijn
in principe door de gynaecoloog onder com-
Vraag je af of je naast een risico op
verschillende technieken.
plete verdoving, maar kan ook onder lokale
zwangerschap ook risico op een seksueel
Wat is het?
het innemen ervan moet braken, moet je
verdoving. Meestal gebeurt dit door middel
onmiddellijk twee nieuwe pillen innemen.
overdraagbare aandoening hebt gelopen.
Sterilisatie heeft bij de vrouw tot gevolg dat
van een kijkoperatie in dagbehandeling en
Wat is het?
Bespreek dit met je huisarts.
de eicel, die iedere cyclus wordt afgestoten,
kan je nog dezelfde dag naar huis.
De noodpil -merknaam Norlevo®- be-
Gebruik tot aan je volgende menstruatie
niet meer via de eileider in de baarmoeder
Bij de man wordt de ingreep meestal onder
staat uit twee tabletten met het hormoon
een ander voorbehoedmiddel.
terecht kan komen. Omdat de toegang ver-
plaatselijke verdoving uitgevoerd. Drie maan-
progestageen. Ook vrouwen die geen
De kans dat je bij een correcte inname
sperd wordt, kan de eicel niet door zaadcel-
den later wordt het sperma van de man in
oestrogenen mogen krijgen, kunnen dus
van de noodpil toch nog zwanger wordt,
len bevrucht worden. Ze sterft af en wordt
het laboratorium nagekeken, om na te gaan
de noodpil gebruiken. De huidige noodpil
is klein, maar niettemin groter dan bij het
door het lichaam afgebroken.
of er inderdaad geen zaadcellen meer in het
heeft minder bijwerkingen dan de vroegere
gebruik van een betrouwbaar voorbehoed-
sperma zitten. Tot zolang moet je een ander
morningafterpil.
middel. De noodpil, de naam zegt het al,
Bij de man heeft sterilisatie (vasectomie)
anticonceptiemiddel gebruiken.
gebruik je dus best alleen in noodgevallen.
tot gevolg dat zaadcellen niet meer in het
De noodpil zorgt ervoor dat de eisprong
sperma terechtkomen. Het lichaam breekt
wordt verstoord of uitgesteld. Als je de
Wanneer de menstruatie niet op het ver-
de zaadcellen af. De ‘zaadlozingen’ gaan
eisprong al gehad hebt op het moment
wachte tijdstip komt of er anders uitziet,
gewoon door, alleen ontbreken de zaadcellen
van de onveilige seks, is er een kans dat je
kan ten vroegste 3 weken na het risico een
in het sperma.
zwanger bent geraakt. Daar kan de noodpil
zwangerschapstest gedaan worden.
dan niets meer aan doen. Maar aangezien De aanmaak van geslachtshormonen door de
Betrouwbaarheid
de eisprong niet echt te voorspellen is, is
De noodpil bevat slechts een lichte hoe-
eierstokken en de zaadballen gaat bij steri-
Een sterilisatie van de man is zeer betrouw-
het best om bij elk onbeschermd contact
veelheid hormoon. Het is niet schadelijk
lisatie gewoon door. Sterilisatie van de man
baar.
de noodpil te nemen.
om meerdere kuren in een maand te
of de zaadlozing. Ook het verlangen naar en
Sterilisatie van de vrouw is goed betrouw-
Hoe gebruik ik de noodpil?
schijnlijk ontregeld. Het is betrouwbaarder
de beleving van seks worden door de ingreep
baar. Dat de betrouwbaarheid van een
Beide pillen moeten samen, liefst binnen 72
en prettiger om een goed anticonceptie-
niet beïnvloed.
sterilisatie bij de vrouw minder optimaal is,
uur (3 dagen) na de onveilige seks worden
middel te gebruiken dan om vaak een
komt doordat het lichaam, soms pas jaren
ingenomen. Nadien, tot 120 uur (5 dagen)
noodpil te slikken.
later, een nieuw kanaaltje kan maken waar
heeft de noodpil ook nog een zekere wer-
ei- of zaadcellen doorheen kunnen.
king. Hoe sneller je de noodpil na het on-
heeft geen invloed op de erectie, de potentie
26
gebruiken. Wel wordt je cyclus dan waar-
27
Wat als je toch zwanger bent? Hoe kom ik eraan?
Het noodspiraal
Als je zwanger bent zonder dat je dat wilt,
staat dat het kind zal lijden aan een uiterst
De noodpil is zonder doktersvoorschrift
Alle koperspiralen kunnen als noodanti-
dan kan je drie dingen doen. Je kan de
zware en ongeneeslijke afwijking.
verkrijgbaar bij de apotheek. Voor jonge-
conceptie gebruikt worden als ze binnen
zwangerschap uitdragen en het kind hou-
ren onder 21 jaar is de noodpil gratis op
vijf dagen na het onbeschermd seksueel
den. Je kan de zwangerschap uitdragen en
Een abortus kan je laten uitvoeren in een
vertoon van een doktersvoorschrift en
contact geplaatst worden. Het spiraal mag
het kind afstaan voor adoptie of pleegzorg.
abortuscentrum en in sommige zieken-
SIS-kaart.
daarna als voorbehoedmiddel blijven zit-
Of je kan de zwangerschap laten afbreken.
huizen. Er zijn verschillende methodes.
ten. Lees hiervoor het hoofdstuk over de
Wil je de zwangerschap afbreken, dan
koperspiralen.
bestaan er een aantal gespecialiseerde
Tot en met de zevende week bestaat de
ziekenhuizen en abortuscentra die je alle
mogelijkheid om de zwangerschap door
nodige hulp kunnen bieden.
middel van de abortuspil te laten afbreken.
Bleek je toch al zwanger toen het spiraaltje geplaatst werd en wil je de zwangerschap
Let wel: de benaming is misleidend want
uitdragen, dan moet het koperspiraal best
Zwangerschapsafbreking, ook wel abortus
het gaat niet om één maar om meerdere
verwijderd worden om de kans op een
genoemd, is in België wettelijk toegestaan.
pillen die met een tussentijd van 2 dagen
miskraam te verminderen. Bespreek dit
Er zijn wel een aantal voorwaarden aan
moeten worden ingenomen. Dat gebeurt
met je arts.
verbonden. Volgens de wet kan elke vrouw
onder strikte medische controle in een
die zich door haar zwangerschap in een
abortuscentrum of in bepaalde zieken-
noodsituatie bevindt, een abortus laten
huizen.
uitvoeren. De wet zelf geeft geen verdere omschrijving van het begrip ‘noodsituatie’.
Is de zwangerschap verder gevorderd, dan
De uiteindelijke beslissing ligt bij de vrouw,
wordt meestal een zuigcurettage uitge-
ook wanneer zij minderjarig is.
voerd. Dat is een medische ingreep waarbij de baarmoeder wordt leeggezogen.
Wettelijk mag abortus uitgevoerd worden
De ingreep duurt ongeveer 15 minuten en
tot 12 weken na de bevruchting, wat over-
wordt meestal onder plaatselijke verdoving
eenkomt met 14 weken zwangerschaps-
uitgevoerd.
duur als je begint te tellen vanaf de eerste dag van je laatste menstruatie. De wet
Laat je een abortus uitvoeren in een
voorziet ook in een verplichte wachttijd
abortuscentrum dan komt het ziekenfonds
van zes dagen, te rekenen vanaf de dag
automatisch tussenbeide in de kostprijs.
van de eerste consultatie in het abortus-
Voorwaarde is wel dat je in orde bent met
ziekenhuis. Slechts in zeer uitzonderlijke
je ziekteverzekering. Je betaalt dan zelf
gevallen staat de wet toe dat de zwanger-
nog een minimaal remgeld. Als je abortus
schap ook na 12 weken wordt afgebroken,
laat uitvoeren in een ziekenhuis, komt het
voornamelijk wanneer de zwangerschap
ziekenfonds ook tussen maar ligt de kost-
een ernstige bedreiging zou vormen voor
prijs hoger.
de gezondheid van de vrouw,of als vast-
29 28
Nuttige adressen www.sensoa.be Meer info over Sensoa, het Vlaams service- en expertisecentrum voor seksuele gezondheid en leven met hiv, en diverse
Colofon
aspecten van seksuele gezondheid.
Met dank aan de Stichting Anticonceptie
Aids en soa telefoon
Nisso Groep.
Vragen over hiv/aids, soa, het condoom of veilig vrijen? Voor een anoniem en persoonlijk gesprek kan je terecht op het nummer 078-15 15 15, elke werkdag van 14u tot 22u, woensdag en vrijdag tot 20u
Nederland (schema p.7) en de Rutgers
Redactie Katrien Vermeire Eindredactie
en zaterdag tot 17u.
Boris Cruyssaert, Kenny Hendrickx
Centra voor Algemeen Welzijnswerk
Inhoudelijk advies
Bij een centrum voor algemeen welzijnswerk kan je terecht met vragen en problemen, ook over ongeplande zwangerschap of seksualiteit. Zevenentwintig CAW’s in Vlaanderen en Brussel bieden een luisterend oor, opvang en psychosociale begeleiding. De adressen van alle CAW’s vind je op www.caw.be Meer informatie over anticonceptie A www.sensoa.be A www.anticonceptie-online.nl A www.laura.be Informatie over tienermoeders en ongeplande zwangerschap A www.tienermoeders.be A www.crz.be A www.tienermoeders.nl A luistertelefoon ongeplande zwangerschap: 078-15 30 45 Informatie over abortus A www.abortuscentra-vlaanderen.be
Dr. Hilde Elebaut (CAW Artevelde), Prof. Dr. Yves Jacquemyn (UA), Dr. Lieve Peremans (WVVH - UA), Prof. Dr. Marleen Temmerman (UG), Dr. Anne Verougstraete (Sjerp - Dilemma - VUB) Vormgeving Volta Druk Albatros Printing V.U. Chris Lambrechts, Kipdorpvest 48a, 2000 Antwerpen Wettelijk depot D/2005/7164/17 Versie november 2005 Een uitgave van Sensoa vzw met steun van de Vlaamse Minister bevoegd voor het Gezondheidsbeleid
30
31
Deze publicatie is gratis. Wil je dit zo houden, dan heeft Sensoa ook jouw steun nodig. Surf naar www.sensoa.be en klik op ‘Steun Sensoa’ of stort vandaag nog op 096-555 55 55-95. Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.
