Concubinaat De buitenhuwelijkse tweerelatie
Patrick Senaeve (ed.)
Met bijdragen van: Eric Dirix Jacques Herbots Walter Pintens Jan Roodhooft Patrick Senaeve
Acco Leuven / Amersfoort
INHOUD
Patrick Senaeve WOORD VOORAF
13
Patrick Senaeve DE RECHTSWAARDERING VAN HET CONCUBINAAT IN BELGIE ANNO 1992
17
I.
Begripsbepaling, frequentie en oorzaken van de concubinaatsrelatie § 1. Het begrip concubinaat A. Begripsbepaling B. Terminologie § 2. Frequentie van het ongehuwde samenleven § 3. Motieven voor het ongehuwde samenwonen De evolutie in rechtspraak en rechtsleer aangaande rechtswaardering van het concubinaat § 1. De evolutie in de rechtspraak A. Algemeen B. De evolutie van de rechtspraak van het hof van cassatie 1. Overzicht van de rechtspraak
19 19 19 19 20 23
II.
25 26 26 27 27
6
INHOUD
2. Beoordeling van het standpunt van het hof van cassatie C. De evolutie in de lagere rechtspraak 1. Overzicht van de rechtspraak a. Het eenvoudige concubinaat b. Het overspelige concubinaat 2. Beoordeling a. Aangaande het niet-overspelige concubinaat b. Aangaande het overspelige concubinaat § 2. De evolutie in de rechtsleer § 3. Persoonlijke opvatting III. De betekenis van internationale akten voor de rechtswaardering van het concubinaat § 1. De invloed van het EVRM op de juridische waardering van het concubinaat A. Situering B. Art. 8 EVRM C. Art. 12 EVRM § 2. E.G.-recht § 3. De Aanbeveling Nr. R(88)3 van het Ministercomite van de Raad van Europa IV. De wetgever en de rechtsvorming inzake buitenhuwelijkse tweerelaties § 1. De Deense wet inzake het geregistreerde partnerschap § 2. De voorstellen van de Nederlandse Commissie voor de toetsing van wetgevingsprojecten § 3. Het voorstel tot creeren van een 'contrat d'union civile' in Frankrijk § 4. Heeft de Belgische wetgever een taak op het terrein van de rechtsvorming inzake buitenhuwelijkse tweerelaties? A. Inzake het privaatrecht . 1. Uitgangspunt: geen globale regelgeving voor de buitenhuwelijkse tweerelatie 2. Uitzondering voor wat adoptie en volle adoptie betreft 3. Het specifieke geval van de homofiele tweerelatie B. Inzake andere rechtstakken
37 39 39 39 41 43 43 44 44 48 51 51 51 51 55 55 56 57 57 60 63 64 64 64 66 67 69
INHOUD
7
Jacques Herbots HET CONCUBINAAT IN HET VERBINTENISSENRECHT
73
1.
Inleiding
75
II.
De natuurlijke verbintenis
75
III. De civielrechtelijke verbintenis § 1. Onrechtmatige daad A. De fout B. De schade 1. Rechtmatigheid 2. Zekerheid § 2. De vertrouwensleer § 3. De overeenkomst A. De oorzaak van het contract B. Bewijs van de overeenkomst C. De problematiek van de verbintenissen met meerdere subjecten D. Soorten bijzondere overeenkomsten 1. Bezetting ter bede 2. Huur a. Gezamenlijke verbintenis - Geen regresvordering van de ene concubant op de andere b. Novatie c. Crisis-situatie d. Kan de huurder een ander persoon in het • gehuurde goed laten inwonen? e. Overlijden van de huurder f. Mogelijke uitdrijving van de concubant niet-huurder g. Huur tussen concubanten h. Concubinaat van de verhuurder 3. Lening 4. Lastgeving 5. Vennootschapscontract 6. De samenlevingsovereenkomst a. Geldigheid
77 77
77 79 79 82 83 83 83 85 86 91 91 92 92 93 94 95 96 96 97 98 99 99 100 103 104
INHOUD
b. Een aanvulling in het kader van de samenlevingsovereenkomst: de overeenkomst van onverdeeldheid c. Gemeen recht d. Mogelijke bedingen e. Inkomsten f. Bijdrage in de kosten g. Hoofdelijkheid h. Bevoegdheden i. Einde van de samenleving j . Overeenkomst over nog niet opengevallen nalatenschap? k. Afscheidsvergoeding 1. Tegenwerpelijkheid § 4. Oneigenlijke contracten A. Zaakwaarneming 1. Algemeen 2. Toepassingsvoorwaarden B. De verrijking zonder oorzaak 1. Algemeen 2. Toepassingsvoorwaarden
105 105 106 106 106 107 107 108 108 109 109 110 110 110 111 111 111 112
IV. Besluit
114
Jan Roodhooft ONDERHOUDSRECHT EN CONCUBINAAT
117
I.
119
Inleiding
II. Alimentatie in de interne relatie tussen concubanten § 1. Wederzijdse onderhoudsaanspraken tijdens het samenleven A. De concubanten sloten geen overeenkomst 1. Theoretisch uitgangspunt 2. Praktische uitwerking B. Conventionele regeling § 2. Wederzijdse onderhoudsaanspraken bij beeindiging van de concubinaatsrelatie
120 120 120 120 123 123 125
INHOUD
A. Probleemstelling B. Oplossingen 1. Quasi-delictuele aansprakelijkheid a. Beginsel b. Uitzonderingen 2. Natuurlijke verbintenis 3. Alternatieve voorstellen in de rechtsleer a. Theorie van het contract sui generis b. Reclasseringsvergoeding c. De opvatting van JEANMART d. De opvatting van LAMPE e. Besluit 4. Conventionele regeling § 3. Wederzijdse aanspraken op vergoeding voor niet-bezoldigde prestaties tijdens het samenleven A. Probleemstelling B. Oplossingen 1. Contract van huur van diensten 2. Vennootschap 3. Lening 4. Zaakwaarneming 5. Quasi-delictuele aansprakelijkheid 6. Verrijking zonder oorzaak § 4. Besluit III. Alimentaire aspecten van het concubinaat in de relatie met derden § 1. Invloed van het concubinaat op bestaande onderhoudsplichten A. De gemeenrechtelijke onderhoudsplicht B. Alimentatie in de relatie tussen (ex-)echtgenoten 1. Bij feitelijke scheiding a. Het principe van art. 213 en 221 B.W. b. Dringende voorlopige maatregelen 2. Voorlopige maatregelen genomen gedurende de echtscheidingsprocedure op grond van bepaalde feiten 3. Na echtscheiding a. Echtscheiding op grond van fout
125 127 128 128 134 136 136 138 139 140 140 140 142 142 143 143 143 143 144 144 144 147 149 149 149 150 150 150 151
152 156 157
H)
INHOUD
b. Echtscheiding op grond van vijf jaar feitelijke scheiding c. Echtscheiding door onderlinge toestemming C. Alimentatie in de relatie met kinderen § 2. De mogelijkheid van derde-schuldeisers om op te treden tegen de medeconcubant voor huishoudelijke schulden aangegaan door een van de buitenhuwelijkse partners A. Probleemstelling en uitgangspunt B. Oplossingen in de doctrine 1. Theorie van het huishoudelijk mandaat 2. Analoge toepassing art. 222 B.W. 3. Vertrouwensleer 4. Mandaat 5. Andere mogelijke rechtsgronden a. Zaakwaarneming b. Vennootschap c. Verrijking zonder oorzaak § 3. Besluit
169 169 170 170 171 172 175 176 176 177 177 178
Walter Pintens VRUGEVIGHEDEN TUSSEN CONCUBANTEN
181
I.
Inleiding
183
II.
Giften
184
164 166 168
§ 1 . Nietigverklaring op vordering van de erfgenamen A. Gewoon concubinaat B. Overspelig concubinaat C. Bewijslast D. Gevolgen § 2 . Herroeping door de schenker of nietigverklaring op diens vordering A. Geen herroeping maar nietigverklaring B. Gevolgen
184 184 187 189 191
III. Andere familiaalvermogensrechtelijke overeenkomsten
192 193 193
§ 1 . Levensverzekering A. Onrechtstreekse schenkine
191 191 191
INHOUD
11
B. Gevolgen van de nietigheid § 2. Verblijvingsbedingen A. Tontine in volle eigendom (clausule naar SAVATIER/ DEFRENOIS)
§ 3. § 4. § 5. § 6.
B. Beding van aanwas C. Tontine van vruchtgebruik (clausule-RAUCENT) D. Gekruist vruchtgebruik (clausule-ISTAS) E. Tontine van het recht van bewoning Aankoop van blote eigendom door de ene concubant en van vruchtgebruik door de andere Aankoop op naam van een concubant Aankoopoptie Levenslange huur
193 194 196
197 200 201 201 202 202 203 204
Eric Dirix VERMOGENSRECHTELIJKE ASPECTEN VAN HET CONCUBINAAT
207
I.
Inleiding
209
II.
Principes A. Algemeen B. Interne verhouding C. Externe verhouding
209 209 211 219
III. Correcties
223
ZAAKREGISTER
227
