ing Alles over plastic recycl Docentenhandleiding
Inhoudsopgave Inleiding................................................................................................................................................................................................ 2 Doelgroep............................................................................................................................................................................................. 2 Doelstellingen..................................................................................................................................................................................... 2 Achtergrondinformatie Nedvang................................................................................................................................................... 3 Opbouw en tijdsduur van het lespakket...................................................................................................................................... 3 Benodigde materialen...................................................................................................................................................................... 3 Introductie van het lespakket......................................................................................................................................................... 3 Achtergrondinformatie en toelichting bij de opdrachten uit het leerlingenboekje......................................................... 3 Extra lessuggesties............................................................................................................................................................................ 8 Toelichting bij de kopieerbare werkbladen.................................................................................................................................9 Kopieerbare werkbladen................................................................................................................................................................ 10 Aanvullende praktische informatie..............................................................................................................................................12 Colofon.................................................................................................................................................................................................12
Inleiding De kans is groot dat het scheiden van plastic verpakkingsafval voor u inmiddels net zo vanzelfsprekend is als het scheiden van glas, papier of ander afval van het restafval. Sinds januari 2010 zijn alle Nederlandse gemeenten verplicht om plastic afval apart in te zamelen. Wellicht zijn veel van uw leerlingen ook al vertrouwd met het scheiden van plastic verpakkingsafval.
Doelgroep Het lespakket is gemaakt voor leerlingen uit . de groepen 5 en 6 van het basisonderwijs.
Doelstellingen Leerdoelen van het lespakket • Leerlingen laten inzien dat plastic in producten aanwezig is. • Leerlingen leren wat men van plastic kan maken en waarom producten van plastic zijn gemaakt. • Leerlingen laten inzien dat plastic een kunststof is en dat het dus gemaakt wordt door mensen. • Leerlingen een indruk geven van hoe plastic wordt gemaakt. • Leerlingen leren dat plastic recyclebaar materiaal is. • Leerlingen leren dat we in Nederland plastic verpak kingsafval scheiden van het restafval t.b.v. recycling. • Leerlingen leren welke plastic producten wél en welke plastic producten niet thuishoren bij het plastic afval. • Leerlingen laten inzien dat het goed is voor het . milieu om plastic te recyclen. • Leerlingen een beeld geven van het recyclingsproces van plastic. • Leerlingen leren welk plastic materiaal recyclebaar is en welke producten er van het gerecyclede plastic worden vervaardigd.
2
In het lespakket Plastic Power leren de leerlingen alles over het hoe en waarom van het scheiden van plastic afval. De leerlingen krijgen bijvoorbeeld een indruk van hoe plastic wordt gemaakt, welke verschillende soorten plastic er zijn en wat je zoal van plastic kunt maken.
Kerndoelen Onderstaande kerndoelen van het basisonderwijs sluiten goed aan bij dit lespakket. Nederlands - Schriftelijk taalonderwijs 4 De leerlingen leren informatie te halen uit informa tieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen. 9 De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en infor matieve teksten.
Oriëntatie op jezelf en de wereld Mens en samenleving 39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. Oriëntatie op jezelf en de wereld Mens en samenleving 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen . omgeving relaties te leggen tussen de werking, . de vorm en het materiaalgebruik.
Achtergrondinformatie Nedvang Nedvang ondersteunt gemeenten en bedrijven bij . het proces van scheiding, inzameling, hergebruik, preventie en registratie van het verpakkingsafval: Nederland van afval naar grondstof. Stichting . Nedvang is opgericht door producenten en .
importeurs om collectief uitvoering te geven aan . het Besluit Beheer Verpakkingen en Papier en . Karton waarin onder andere hergebruikpercentages zijn opgenomen voor verpakkingen van papier, . karton, glas, hout, metaal en kunststof.
Opbouw en tijdsduur van het lespakket Het lespakket wordt klassikaal geïntroduceerd. In principe kunnen de leerlingen daarna zelfstandig in hun leerlingenboekje werken. De leerlingen zullen hiermee ongeveer een dagdeel bezig zijn.
Het is uiteraard ook mogelijk om deze werktijd te verdelen over bijvoorbeeld een week, waarbij er iedere dag een half uur tot een uur aan het project wordt gewerkt.
Benodigde materialen Het lespakket bestaat uit een leerlingenboekje en deze docentenhandleiding. Hierin vindt u onder . meer kopieerbare werkbladen. De leerlingen kunnen bij verschillende opdrachten internet raadplegen.
Introductie op het lespakket in de groep Ter introductie kunt u met de leerlingen een gesprek voeren over gescheiden afval. U stelt een aantal vragen . en noteert de antwoorden op het bord. Kunnen de leerlingen alle typen afval noemen die van het rest afval worden gescheiden? Denk bijvoorbeeld aan: . glas, papier, gft-afval en chemisch afval. Weten de
leerlingen ook waarom we bepaalde typen afval scheiden van het restafval? Noemen leerlingen . uit zichzelf plastic verpakkingsafval? Hebben de leerlingen al eens een Plastic Heroes-bak zien staan? Scheiden zij thuis het plastic afval?
Achtergrondinformatie en toelichting van de opdrachten uit het leerlingenboekje Hierna volgt een bespreking van de leerlingenuitgave. U vindt hier de antwoorden bij de opdrachten en omschrijvingen van de leerdoelen. Daarnaast krijgt u tips voor extra opdrachten of activiteiten en leest u achtergrondinformatie.
3
t! Opdracht 1: Plastic gezoch Laat de leerlingen overal rondkijken en zoeken naar voorwerpen van plastic. Op de tafels, in hun lades, in hun etuis, in hun kleding, op de vensterbank, in de gang. Wat zien zij zoal? Welke dingen zijn (deels) gemaakt van plastic? Leerdoel: • Leerlingen laten inzien dat plastic aanwezig is in de bewoonde wereld. Als al het plastic uit het school gebouw zou worden verwijderd, zou de school er totaal anders uitzien.
Plastic
leid van het . Het Engelse woord ‘plastic’ is afge baar’ betekent. vorm ‘ver Griekse woord ‘plastikos’ dat r ‘kunststof’ ove k vaa Tegenwoordig spreken we ook wel deze Hoe . ben wanneer we het over plastic heb ar, zijn. elka aan woorden inmiddels synoniem zijn offen . stst er kun er strikt genomen verschillen. Ond tische materialen, verstaat men namelijk alle synthe eikundig . dus (door toedoen van de mens) sch tic verstond men verkregen materialen. Onder plas na verhitting zacht die n vroeger enkel de kunststoffe (thermoplasten). en daarmee vervormbaar werden
Selectie aan mogelijke antwoorden: Waarschijnlijk zijn er meer dan honderd voorwerpen . in uw klas te vinden die (deels) van plastic zijn . gemaakt, zoals: • Pen • Computermaterialen (muis, . toetsenbord, behuizing, usb-stick, enz.) • Dvd • Map / hoesje • Kozijn • Stoelleuning • Pennenbak • Boterhamzakje
ding in te gaan op Het gaat te ver om in deze handlei r van de vele . de verschillen in chemische structuu e informatie niet . soorten plastic. Bovendien sluit dez van uw leerlingen. . aan bij het niveau of de niveaueisen kunt u de sites Indien u hier meer over wilt lezen, staan vermeld. ave raadplegen die achter in deze uitg lingen na . Wat wél van belang is, is dat uw leer onderscheid kunnen . behandeling van het lesmateriaal van plastic en . maken tussen recyclebare vormen clebare) vormen van niet-recyclebare (of niet goed recy leest u hierover meer. plastic. Verder in deze handleiding
? Opdracht 2: Waarom plastic De leerlingen denken na waarom producten van plastic worden gemaakt aan de hand van een vijftal voorwerpen. De leerlingen krijgen als tip zich voor te stellen dat de voorwerpen van een ander materiaal zouden zijn gemaakt, zoals van metaal. Om de leer lingen verder op weg te helpen, zou u ook andere ma terialen ter vergelijking kunnen geven, bijvoorbeeld: • Wat zou er gebeuren met een regenjas van katoen of wol? • Wat zou er gebeuren met een glazen tandenborstel?
Overigens zijn er natuurlijk bij de meeste producten ook andere materialen dan plastic te bedenken die geschikt zijn. Denk aan een glazen fles, houten . raamkozijn en papieren boterhamzakje. Leerdoelen: • Leerlingen laten inzien dat plastic aanwezig is in de bewoonde wereld. • Leerlingen leren wat men van plastic kan maken.
Mogelijke antwoorden:
4
Voorwerp
Waarom plastic?
Tandenborstel
licht, onbreekbaar/stevig, lange tijd bruikbaar, makkelijk schoon te maken
Fles
goedkoop, licht, herbruikbaar, waterdicht, inhoud blijft lang vers, onbreekbaar
Raamkozijn
waterdicht, onbreekbaar, geen roest, gemakkelijk schoon te houden
Boterhamzakje
licht, gemakkelijk te vervormen, goedkoop, brood blijft lang vers (droogt niet snel uit)
Regenjas
waterdicht, licht, gemakkelijk schoon te houden, verkleurt niet snel
? Hoe wordt plastic gemaakt
je wordt op . Op pagina 3 van het leerlingenboek tic wordt . plas hoe d eenvoudige wijze uitgeleg tic wordt . plas gemaakt. De leerlingen leren dat industrie . che gemaakt uit aardolie. In de chemis we grondstof: nieu wordt deze olie omgevormd tot een die . cht n tere plastic. Dit plastic komt in fabrieke duct maken. . van het plastic een half- of eindpro korrels) wordt . Het plastic (bestaande uit plastic rijzen (vormen). . hier gesmolten en gegoten in mat is het weer hard Als het plastic uit de matrijs komt, t ontwikkeld. duc pro geworden en is er een nieuw ingegaan op het In de leerlingenuitgave wordt niet aardigen van scheikundige verhaal achter het verv len gesproken, laat plastic. Zo wordt niet over molecu
en. Indien u de . staan over monomeren en polymer kunt u hen uitleggen . leerlingen hier iets over wilt leren, l kleine deeltjes die dat aardolie bestaat uit allerlei hee eculen. De aardolie mol olie met het oog niet te zien zijn: moleculen die olie bestaat uit allerlei verschillende che industrie wordt door elkaar bewegen. In de chemis eme verhitting) . de aardolie (onder meer door extr rt oliemoleculen dusdanig bewerkt dat dezelfde soo n zitten en in elkaar uit de aardolie aan elkaar vast gaa verstrengelde groep verstrengeld raken. Zo’n in elkaar een polymeer van dezelfde moleculen noemen we betekent ‘deel’). ros’ ‘me en (Grieks: ‘poly’ betekent ‘veel’ Voor meer en. mer Plastic bestaat uit heel veel poly en op . kijk u t lesideeën over dit onderwerp, kun .nl. www.kunststofoveral.nl en www.c3
kingsmateriaal Opdracht 3: Plastic verpak Opdracht 3 vormt de introductie van het tweede deel van de leerlingenuitgave, waarbij plastic als recyclebaar materiaal centraal staat. De woorden die de leerlingen in de puzzel moeten doorstrepen, zijn alle plastic verpakkingsmaterialen. Later zullen zij ontdekken dat dit producten zijn die na gebruik thuishoren tussen het plastic afval. Leerdoel: • Leerlingen kennis laten maken met plastic . verpakkingsmaterialen. Antwoord: De letters die overblijven, vormen de zin: Plastic afval kun je beter scheiden
K
E
P
L
A
S
E
T
S
I
N
J
I
C
A
B
F
N
V
A
I
T
L
L
U
K
O
U
N
J
J
O
E
T
O
E
B
E
T
E
P
P
R
S
P
F
C
H
E
K
F
K
A
Z
D
O
O
R
B
U
L
I
A
L
E
S
K
E
D
I
E
K
P
E
T
F
L
E
S
P
S
D
E
E
J
S
A
T
N
J
P
A
T
A
T
B
A
K
J
E
ter scheiden be je n ku l va af tic as pl 4: Opdracht Opdracht 4 betreft een vraag die u het best direct klassikaal kunt bespreken. De leerlingen worden aangemoedigd om de eerste conclusies te trekken uit de stof die ze tot dan toe hebben doorgenomen.
Restafval is afval dat niet kan worden hergebruikt. Het wordt vernietigd in de verbrandingsoven. Als het plastic afval bij het restafval terechtkomt, wordt het dus verbrand.
Leerdoel: • Leerlingen laten inzien dat het goed is voor het . milieu om plastic verpakkingsafval te scheiden . van het restafval t.b.v. recycling.
Waarom is dat zonde? Het is zonde om iets te vernietigen dat je nog kunt hergebruiken. En plastic afval kun je recyclen tot nieuw plastic. Het is ook zonde omdat het beter voor het milieu is om plastic afval te recyclen: • Er hoeft minder afval verbrand te worden. Dat betekent minder uitstoot van koolstofdioxide (CO2). • Men bespaart grondstoffen (aardolie) om helemaal opnieuw plastic te moeten maken.
Antwoorden: Wat gebeurt er met plastic afval wanneer het niet wordt gescheiden van het restafval? Wordt er dan . ook opnieuw plastic van gemaakt?
5
Opdracht 5: Wel of niet? De leerlingen zien tien afbeeldingen van verschillende producten. Bij ieder product moeten ze aanvinken of dit wél of niet thuishoort bij het plastic afval. Antwoord: Wél in de plastic afvalbak horen: • fles shampoo • fles cola • knijpfles curry • plastic tas • kuipje boter
Leerdoel: • Leerlingen leren welke plastic producten wél en welke plastic producten niet thuishoren bij het plastic afval. Niet in de plastic afvalbak horen: • regenjas • pak melk • halfvolle fles sinas • afstandbediening • tube lijm
ing Opdracht 6: Plastic recycl In de leerlingenuitgave is een vereenvoudigd schema van de kringloop van plastic weergegeven. Leerdoelen: • Leerlingen leren dat plastic recyclebaar materiaal is. • Leerlingen laten inzien dat het goed is voor het . milieu om plastic te recyclen. • Leerlingen een beeld geven van het recyclingproces van plastic. Antwoord:
Bij plaatje: In de verwerkingsfabriek wordt het plastic vermalen tot kleine korrels. Hiervan worden weer nieuwe plastic producten gemaakt. Nadat het afval is samengeperst, gaat het van het overslagstation naar de sorteerinstallatie. Mensen scheiden hun plastic afval van het restafval. De sorteerinstallatie maakt het afval schoon en verdeelt het in verschillende soorten plastic. Een grote vrachtwagen haalt het plastic afval op en brengt het naar een overslagstation.
6
5 3 1 4 2
Nabespreking: wat doet jouw gemeente?
Sinds januari 2010 zijn alle Nederlandse gemeenten verplicht om het plastic afval te scheiden van het restafval. Dat kan via drie verschillende methoden, namelijk: • De gemeente werkt met de speciale Plastic Heroes-bakken. . De inwoners van deze gemeenten deponeren het plastic verpakkingsafval in de speciale inzamelcontainers (in de meeste gevallen te vinden naast de glas- en oudpapierbak).
• De gemeente werkt met de speciale Plastic Heroes-zakken. . De gemeente haalt het plastic verpakkingsafval op vaste tijden huis aan huis op, in de speciaal daarvoor verstrekte zakken. • De gemeente laat het plastic afval achteraf scheiden. . Het plastic verpakkingsafval wordt uit het totale afval door het sorteerbedrijf gescheiden van de rest van het (huishoudelijke) afval.
ten Opdracht 7: Nieuwe produc De leerlingen zien vijf details uit afbeeldingen van voorwerpen die kunnen worden gemaakt van gerecycled plastic. Leerdoel: • Leerlingen leren welk plastic materiaal recyclebaar is en welke producten er van het gerecyclede plastic worden vervaardigd.
Nabespreking Veel van de producten die van gerecycled plastic zijn gemaakt, bestaan ook uit ander materiaal dan plastic. De slaapzak bestaat bijvoorbeeld deels uit katoen . en deels uit gerecycled plastic (vergelijkbaar met . polyester). Dit is ook de reden waarom deze . producten niet opnieuw in het recyclingproces . kunnen worden opgenomen.
Antwoorden:
Slaapzak
Plastic bakje voor vleeswaren
Behuizing laptop
Speelgoed (spelcomputer)
Tennisbal
7
test Opdracht 8: Plastic Power Ter afsluiting maken de leerlingen de Plastic Power Test. Deze opdracht is ludiek van aard en betreft een herhaling van de stof. De meeste van uw leerlingen zullen daarom de acht vragen foutloos weten te beantwoorden. De goede antwoorden vinden ze onderaan de pagina. Antwoorden: 1. Wat is de belangrijkste grondstof voor plastic? b. aardolie. 2. Wat is een ander woord voor plastic? a. kunststof. 3. Welk plastic verpakkingsmateriaal hoort . NIET thuis in de Plastic Heroes-bak of zak? c. een lege tube lijm. 4. Wat hoort WEL thuis in de . Plastic Heroes-bak of zak? b. deksel van pot pindakaas. 5. Waarom is het scheiden van plastic afval goed . voor het milieu? c. De antwoorden a en b zijn beide goed. 6. Moet je plastic verpakkingsmateriaal eerst schoon maken voordat je het bij het plastic afval doet? a. N ee, het is voldoende als de verpakking leeg is. Restjes zijn niet erg. 7. Moeten de etiketten (bijvoorbeeld als ze van . papier zijn) worden verwijderd van het plastic . verpakkingsafval? b. N ee, de etiketten worden in de sorteerinstallatie automatisch van de plastic verpakkingen afgespoeld. 8. Vind jij het goed dat . plastic afval wordt . gescheiden? c. Ja, ik vind het belangrijk en doe er zelf ook aan mee.
Extra Lessuggesties
• Kwartetspel. Laat de kinderen een kwartelspel maken van de . verschillende soorten plastic verpakkingsmaterialen. Bij elke type verpakkingsmateriaal bedenken ze . vier verschillende producten. Bijvoorbeeld in de categorie ‘fles’: 1. fles cola; 2. fles olijfolie; 3. fles azijn; 4. fles water. . Kijk ook op werkblad 1 om ideeën op te doen over de verschillende categorieën. • Affiche. De leerlingen ontwerpen een affiche/poster over het gescheiden inzamelen van plastic afval. De affiches hangen ze op in de school om andere leerlingen te attenderen op het belang van gescheiden plastic. • Woordspelletje. Maak in vijf minuten zo veel mogelijk woorden . van de letters die in het woord ‘plastic’ zitten. . Bijvoorbeeld: pas, plas, is, pit, pis, tas, etc. Wie wint? • Raadspelletje. ‘Ik zie ik zie wat jij niet ziet.’ Alleen plastic . voorwerpen doen mee. • Toekomst. Zou er in de toekomst nog meer van gerecycled . plastic gemaakt worden? Bijvoorbeeld een plastic fiets of een plastic huis. Laat de leerlingen hun . fantasie gebruiken en hun toekomstige plastic . wereld schetsen. Bijvoorbeeld in de vorm van een (strip)tekening of opstel.
8
Toelichting bij de kopieerbare werkbladen Werkblad 1: Plastic Power Checklist
Werkblad 1 is een interactieve opdracht waarbij de leerlingen op zoek gaan naar verschillende soorten plastic verpakkingsmateriaal. De opdracht is geschikt als thuisopdracht, maar de leerlingen kunnen de . opdracht ook goed op school uitvoeren.
Hieronder ziet u enkele voorbeelden die de leerlingen zouden kunnen vinden. U kunt desgewenst de . leerlingen vragen om leeg verpakkingsmateriaal mee naar school te nemen. Laat ze van de verschillende materialen een collage maken.
Plastic Power checklist Soort plastic verpakkingsmateriaaL
Kan je dit in jouw huis vinden?
Voorbeeld(en)
Fles
ja / nee
frisdrank, ketchup, olie, azijn, …
Folie
ja / nee
versheidsfolie, magnetronfolie, …
Kuipje
ja / nee
boter, smeerkaas, …
Flacon
ja / nee
shampoo, wasmiddel, …
Zak
ja / nee
boterhamzakje, diepvrieszak, …
Tas
ja / nee
van supermarkt, kledingwinkel, ….
Pot
ja / nee
crème, mayonaise, …
Deksel
ja / nee
pindakaas, mayonaise, …
Bakje
ja / nee
patatbakje, …
Knijpfles
ja / nee
curry, …
Tube
ja / nee
tandpasta, …
Ander soort plastic verpakkingsmateriaal
ja / nee
Werkblad 2: Plastic Power Kennisquiz
Deze opdracht is bedoeld voor de verwerking van de kennisaspecten uit het lespakket. Het product van deze opdracht is uitstekend te gebruiken voor een eindpresentatie op school. De leerlingen maken een quiz voor hun ouders / ver zorgers / broers / zussen / buren / enz. naar aanleiding . van het leerlingenboekje. Ze kunnen een voorbeeld nemen aan de vragen van opdracht 8. Maar het is natuurlijk leuker als ze nieuwe vragen verzinnen. U kunt de leerlingen het best de vragen laten . bedenken in groepjes van drie of vier leerlingen.
9
Werkblad 1: Plastic Power Checklist Ga op zoek naar plastic verpakkingsmateriaal bij jou in huis of op school. Kun je van alle soorten . verpakkingsmateriaal voorbeelden vinden? Zoek bijvoorbeeld in de keukenkastjes en in de koelkast. Schrijf in het schema hieronder of je het verpakkingsmateriaal kunt vinden. Als je het kunt vinden, . moet je ook een voorbeeld geven. Bijvoorbeeld: Soort plastic verpakkingsmateriaal
Kan je dit in jouw huis vinden?
Voorbeeld
Fles
ja / nee
Fles cola, fles water
Plastic Power checklist
10
Soort plastic verpakkingsmateriaal
Kan je dit in jouw huis vinden?
Fles
ja / nee
Folie
ja / nee
Kuipje
ja / nee
Flacon
ja / nee
Zak
ja / nee
Tas
ja / nee
Pot
ja / nee
Deksel
ja / nee
Bakje
ja / nee
Knijpfles
ja / nee
Tube
ja / nee
Ander soort plastic verpakkingsmateriaal
ja / nee
Voorbeeld(en)
Werkblad 2: Plastic Power Kennisquiz Voor deze opdracht ga je mensen interviewen over het recyclen van plastic. Daarom verzin je de slimste . vragen die je kunt bedenken. De eerste vraag die je zou kunnen stellen, krijg je cadeau. En? Hebben de mensen die jij hebt geïnterviewd veel verstand van plastic? . Bedenk hoeveel vragen ze goed moeten beantwoorden om te slagen voor de kennisquiz. Vragen: Wat is een ander woord voor plastic? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Goede antwoorden: kunststof 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Score: vragen goed beantwoord = geslaagd voor de Plastic Power Kennisquiz!
11
Aanvullende praktische informatie • www.nedvang.nl geeft onder andere informatie over inzameling van de verschillende soorten . verpakkingsmaterialen. • www.plastic-heroes.nl biedt veel informatie over . (de inzameling van) plastic verpakkingsmateriaal . en plastic recycling. • www.kunststofoveral.nl is een website met veel informatie, opdrachten en vragen over kunststoffen. • Op www.c3.nl vindt u lesideeën, waaronder . proefjes, en achtergrondinformatie over het . onderwerp plastic.
Colofon Deze uitgave is mogelijk gemaakt door:
Stichting Nedvang Postbus 8724 3009 AS Rotterdam Tel.: 0900-6338264 (1 cent p/m) E-mail:
[email protected]
12
Websites: www.nedvang.nl . www.plastic-heroes.nl Auteur: Selmar Noordegraaf Beeldmateriaal: Wave . Communications Illustrator: Peter van Deursen Vormgeving: Fonts + Files Ontwikkeling en distributie: Zorn Uitgeverij B.V. Postbus 4001 2301 RA Leiden
Telefoon: 071-514 91 41 Fax: 071-512 02 78 E-mail:
[email protected] Website: www.zorn.nl
© Zorn Uitgeverij B.V. Bestelnummer: 4030
