ALLES OVER CHEMOTHERAPIE VOOR DE MEDISCH PEDICURE

ALLES OVER CHEMOTHERAPIE VOOR DE MEDISCH PEDICURE www.goedverzorgdbetergevoel.nl Huid Niet alleen door de ziekte zelf, ook door de chemo- of radiotherapie kan uw huid veranderen. Dat kan op allerlei manieren. Uw huid kan droog en schilferig of juist vet worden. Uw huid kan opgezet of juist dunner lijken en er rood of vlekkerig uit gaan zien. Uw huid kan gevoeliger zijn voor infecties of gemakkelijk gaan bloeden. Vooral bestraalde plekken hebben extra zorg nodig en ook op de plaats waar de straling uw lichaam verlaat kunnen huidreacties ontstaan. De afdeling radiotherapie kan u daarbij helpen. Informeer welke bijwerkingen u kunt verwachten en hoe u daar het beste mee om kunt gaan. Ook kunt u onze DVD “Instructie huidverzorging en make-up in 12 stappen” bestellen. Op deze DVD krijgt u advies en instructie voor de verzorging van uw uiterlijk. Er wordt stilgestaan bij huidverzorging en wat make-up voor u kan doen. Stapsgewijs. In precies twaalf stappen kunt u zelf aan de slag. Vanaf het reinigenvan uw huid tot het uiteindelijke aanbrengen van uw lippenstift. Tips & adviezen huidverzorging Droog houden Zorg ervoor dat uw huid goed droog blijft. Dat kan door kleding te dragen van natuurlijke stoffen, zoals katoen, linnen en zijde. Deze stoffen absorberen beter waardoor uw kwetsbare huid minder risico loopt te beschadigen. Een open huid als gevolg van bestraling, kunt u het beste droog houden met schoon linnengoed. Wassen Houdt uw huid schoon met lauwwarm water. Gebruik voor het schoonmaken van uw gezicht geen zeep, maar een zachte milk, vermengd met lauw water of een milde lotion op natte watten. Wees royaal met vochtinbrengende crèmes. Dep de huid goed droog met een schone, zachte handdoek. Een alcoholvrije tonic of lotion kan u een fris gevoel geven. Huidirritaties Het kan zijn dat de deodorant, aftershave of make-up die u altijd gebruikte, opeens huidirritatie veroorzaakt. In dat geval kunt u beter overstappen op pH-neutrale, ongeparfumeerde of hypo-allergene producten. Laat u goed informeren en vraag uw drogist, parfumerie of schoonheidsspecialist om een proefverpakking, zodat u niet meteen een hele fles hoeft te kopen. Controleer de houdbaarheidsdatum! Scheren en ontharen Bent u door de chemo- of radiotherapie tijdelijk gevoeliger voor infecties en bloedingen, dan verdient elektrisch scheren de voorkeur boven scheren met een mesje. Epileer uw wenkbrauwen een tijdje niet en vermijd ook bij het ontharen van de rest van het lichaam wondjes. Dagcrème Een dagcrème beschermt de huid en is een goede basis voor make-up. Uw huid gaat er bovendien soepeler en zachter van aanvoelen. Tubes en pomflacons zijn hygiënischer dan

potjes. Is de crème alleen in een potje te verkrijgen, gebruik dan een schoon wattenstaafje of spateltje. Breng de crème kloppend met de vingertoppen op de huid aan. Gezichtmaskers Die kunnen - tenzij u op het gezicht bestraald wordt - heel prettig zijn. Bij een gevoelige, droge of normale huid is een vochtherstellend masker op crèmebasis een goede keus. Houdt u zich zo veel mogelijk aan de gebruiksaanwijzing en laat het masker niet langer zitten dan staat aangegeven. Bruin worden Krijgt u radio- of chemotherapie dan kunt u beter de schaduw opzoeken. De zon kan een huidreactie opwekken, waardoor vlekken kunnen ontstaan. Uw toch al kwetsbare huid loopt een groter risico op verbranden. Gebruik in de zon een crème met een hoge beschermingsfactor. Droge huid Vermijd producten op alcoholbasis. Een beetje amandelolie in het badwater kan al genoeg zijn om uw huid soepel te houden. Soms is een medicinale badolie nodig; daar kan uw arts u meer over vertellen. Gebruik geen badschuim en ga liever niet meer dan één of twee keer per week in bad. Wordt u bestraald, vraag het dan na bij de afdeling radiotherapie of en wat voor crème u kunt gebruiken. Tips voor tijdens de bestraling: o o o o o o o o o o

Was de bestraalde huid niet met zeep. Dep de bestraalde huid droog (dus niet wrijven). Vermijd stugge, schurende en knellende kledingstukken. Scheer bij bestraling in het gezicht uitsluitend elektrisch (geen wondjes maken) en gebruik geen after shave. Krab bij jeuk niet aan de huid die wordt bestraald. Poeder de bestraalde huid één tot twee keer per dag met ongeparfumeerde talkpoeder, gaat de huid open stop dan met poederen. Plak tijdens de behandelperiode nooit een pleister op de bestraalde huid. Stel tijdens de behandeling het deel van de huid dat wordt bestraald niet bloot aan direct zonlicht of aan ultraviolette straling van een solarium of zonnebank. Gebruik een crème met een zonnefactor 50 Gebruik geen alcoholbevattende producten (parfum, deodorant, after shave) Dit droogt de huid uit. Voldoende vocht drinken om de huid van binnenuit te hydrateren. Schilferen Met een peeling of scrubcrème verwijdert u dode huidcellen, waardoor de huid beter kan ademen, maar let erop op dat de korreltjes niet te grof zijn. Als het goed is kunt u ze nauwelijks voelen. Gebruik een peeling of scrubcrème echter niet teveel. Vette huid Gebruik bij een vette huis geen zeep, want zeep kan de talgafscheiding stimuleren waardoor een vette huid nog vetter wordt. Reinig uw huid met een speciale lotion. Vermoeide huid Ook uw huid vaart wel bij rust en ontspanning. Om de huid rond de ogen tot rust te laten

komen kunt u komkommerschijfjes op uw ogen leggen of een speciaal oogmasker. Neem even lekker de tijd om het goed in te laten trekken. Littekens Littekens blijven soepeler als u ze insmeert met wat vitamine-E olie of crème. Doen uw littekens pijn, dan kan een massage met littekencrème helpen. Wondjes Mocht u ergens een wondje hebben, gebruik dan een gaasje in plaats van een pleister. Er bestaan speciale netjes (bandafix) om zo’n gaasje op z’n plaats te houden. Die netjes zijn verkrijgbaar bij de drogist. Jeuk Probeer niet te krabben als u jeuk heeft. Frisse lucht kan helpen en ook talkpoeder geeft soms verlichting. Vermijd het gebruik van crèmes, aftershave of parfum. Wasmiddelen Sommige wasmiddelen zijn agressiever dan andere. Laat de wasverzachter even staan en gebruik bij voorkeur milde en neutrale wasmiddelen. Knellende kleding Ontzie uw kwetsbare huid zoveel mogelijk. Draag dus geen kleren, riemen of kragen die knellen of schuren en slaap bij voorkeur tussen lakens van natuurlijke stoffen, zoals katoen of zijde. Na de behandeling Bedenk dat de bestraalde huid - ook na de behandeling - erg gevoelig is. Vermijdt daarom het agressieve chloorwater van zwembaden; dat kan heftige reacties geven. Make-up adviezen Goede verzorging geeft een beter gevoel en kan uw zelfvertrouwen stimuleren. Zoek de juiste kleuren en producten en probeer eens iets uit. Houdt rekening met uw kwetsbare huid en zorg ervoor dat alles zo schoon mogelijk is. Bent u niet zo handig met make-up laat u zich dan eens adviseren door een deskundige. Dat kan een schoonheidsspecialist, visagiste of camouflagedeskundige zijn. Het ziekenhuis beschikt meestal over adressen. Ook kunt u zich aanmelden voor één van onze workshops. Klik hier voor meer informatie. Oog make-up Is uw huid niet al te gevoelig en wilt u er graag wat beter uitzien, experimenteer dan eens met verschillende kleuren oog make-up. Het gebruik van meerdere kleuren kan uw ogen groter en sprekender maken. Informeer bij de drogist, parfumerie of schoonheidsspecialist. Contouren verzachten Is uw gezicht opgezet of juist sterk vermagerd dan kunt u de contouren verzachten met een kleurenstift of blusher. Een breed gezicht lijkt smaller als de blusher net iets onder het jukbeen aangebracht wordt. Een smal gezicht krijgt vorm door de blusher tot aan het oor op het jukbeen aan te brengen. Wimpers Uw ogen kunnen tijdelijk gevoeliger zijn voor irritatie en infecties. Wimpers worden broos of

vallen soms uit. Wees voorzichtig met het gebruik van mascara of stop er tijdelijk mee. Gebruikt u toch mascara, maak de borsteltjes dan regelmatig schoon met water en zeep en gooi de mascara na een maand weg. Wenkbrauwen Uitvallende wenkbrauwen kunt u bijwerken met een wenkbrauwpotlood. Borstel eerst de nog resterende haren omhoog en opzij en vul dan de wenkbrauw op met kleine streepjes. Ook kunt u met behulp van een sjabloontje uw wenkbrauwen in uw eigen model intekenen. Deze sjabloontjes zijn te verkrijgen bij drogist, parfumerie of schoonheidsspecialist. Bedenk dat een wenkbrauw nooit een harde, rechte streep is. Zijn uw wenkbrauwen helemaal verdwenen, probeer dan eens twee kleuren te gebruiken. Met wenkbrauwen krijgt u uw gezicht terug. Permanente make-up Een enkele keer komen de wenkbrauwen niet meer terug. Hoewel een tatoeage tot de mogelijkheden behoort, is dit door de gevoeligheid van de gezichtshuid echt alleen in overleg met uw behandelend arts aan te raden. Laat u eventueel naar een gespecialiseerd schoonheidsspecialist doorverwijzen. Extra haargroei Hormoontherapie kan extra haargroei veroorzaken. Vooral in het gezicht is dat soms erg hinderlijk. U kunt het proberen te camoufleren met make-up. Borstel de haren met een wenkbrauwborsteltje plat tegen het gezicht en gebruik een camouflagestift. Niet poederen, want door poederen worden de haren juist extra zichtbaar. Verwijderen extra haargroei Wilt u haren weg laten halen, overleg dan eerst met uw behandelend arts. Epileren van kleine stukjes of haren elektrisch laten verwijderen is soms wel mogelijk maar wij raden u aan hiervoor naar een gespecialiseerd schoonheidsspecialist te gaan. Camoufleren Kringen onder de ogen, vlekken, huidverkleuringen en kleine littekens kunt u verhelpen met een camouflagestick. Kies een kleur die het dichtst bij uw eigen huidskleur ligt. Littekencamouflage Littekenweefsel is taaier en harder dan de normale huid en kan ook anders van kleur zijn. Vaak is de huid ook niet meer regelmatig en glad. Bij camouflage gaat het erom de kleurverschillen en oneffenheden van de huid zoveel mogelijk weg te werken. Camouflagespecialist Camoufleren is niet moeilijk, maar u moet het wel even onder de knie krijgen. Laat u daarom bij voorkeur door een camouflagespecialiste adviseren. U kunt hier pas mee beginnen als de wond helemaal genezen is. Het weefsel mag niet meer ontstoken, gezwollen of pijnlijk zijn. Overleg altijd eerst met uw behandelend arts. Als u bestraald bent, duurt het soms een hele tijd voor de huid camouflageproducten goed kan verdragen. Houdbaarheid De camouflagelaag kan soms langere tijd (een paar dagen) blijven zitten. Over de camouflerende laag komt meestal een fixeerspray, zodat u ermee onder de douche of zelfs

naar het zwembad of de sauna kunt gaan. Om te voorkomen dat de camouflagelaag gaat slijten kunt u op schuurplekken (bijvoorbeeld in de nek, onder uw kraag) een soort vloeibare, doorzichtige pleister ('second skin') aanbrengen. Gezichtsprothese Heeft u een gezichtsprothese, bijvoorbeeld oogkas, neus of oor, ga dan zorgvuldig om met het gebruik van camouflageproducten. Ze kunnen de randen van uw prothese namelijk beschadigen. U doet er verstandig aan om eerst even te overleggen met de maker van uw prothese. Handen en voeten Chemotherapie en radiotherapie kunnen invloed hebben op uw handen en voeten. Nagels groeien langzamer, kunnen splijten of breken, worden droger, brozer, zachter of donkerder of er komen witte lijnen in. Ook kan de huid van handen en voeten droger worden. Door de behandeling bent u gevoeliger voor infecties en bloedingen. Het is dus verstandig om uw handen, voeten en nagels extra goed te verzorgen. Tips & adviezen hand- en voetverzorging Wondjes en verkleuringen Houdt uw handen en voeten goed in de gaten. Mocht u blaren, wondjes of verkleuringen aantreffen, ga dan naar uw huisarts of specialist. Kloven kunt u het beste goed en regelmatig insmeren met een hypo-allergene crème. Koude handen en voeten Heeft u last van oude handen en voeten? Ga liever niet vlakbij of op de verwarming zitten, maar wrijf uw handen en voeten voorzichtig warm. Zorg dat u voldoende beweegt. Voor 's nachts zijn bedsokken en wanten beter dan een kruik. Droge handen en voeten Heeft u veel last van droge handen en voeten, probeer dan eens een dompelbad. Gewoon in een teiltje warm water met een beetje olie. Dompel uw handen en voeten een minuut of tien onder en dep ze daarna voorzichtig droog. Smeer ze in met vaseline of hypo-allergene crème. Doe wanten of sokken aan zodat de crème goed kan intrekken. Vijlen Scheur gebroken of gescheurde nagels niet af, maar gebruik een vijltje of nagelschaartje. Kartonnen vijltjes zijn beter dan metalen vijltjes, omdat ze niet zo ruw zijn. Vijl vanuit de zijkant van de nagel naar het midden. ‘Eenrichtingsverkeer' is beter dan heen-en-weer vijlen zodat de kans op scheurtjes kleiner is. Knippen Teennagels kunt u beter niet te kort knippen. Gebruik bij voorkeur een nageltang en knip de nagels recht af. U kunt de hoekjes rondvijlen, maar knip ze niet weg en probeer er niet te veel aan te peuteren. Nagelriemen Om te voorkomen dat u scheurtjes veroorzaakt, kunt u uw nagelriemen met een wattenstaafje heel voorzichtig terugduwen. Hierna een goede handcrème gebruiken en trek daarna

eventueel handschoenen aan om het goed in te laten trekken. Als u gevoelig bent voor infecties, dan kunt u ze beter niet behandelen. Knip uw nagelriemen in ieder geval niet af. Lakken Breng eerst een basislak aan. Doe daar vervolgens een zachte, neutrale of roze tint overheen, voor een frisse en natuurlijke uitstraling. Gebruik liever geen gele en beige tinten; deze accentueren eventuele verkleuringen van de nagel. Gebruik bij droge nagels een beschermende nagelcrème. Voor het verwijderen van uw nagellak kunt u het beste een remover gebruiken op basis van lanoline. Removers op basis van aceton of alcohol zijn een stuk agressiever en kunnen uw nagels beschadigen. Kunstnagels Kunstnagels zien er prachtig uit, maar het is beter om ze niet regelmatig te gebruiken. Ze kunnen uw nagels namelijk beschadigen en ook de lijm en remover die u er voor nodig heeft, zijn niet goed voor uw nagels. Bescherming Draag bij het klussen huishoud- of werkhandschoenen en verwen uw voeten met katoenen sokken (die absorberen beter). Inspecteer uw schoenen regelmatig op steentjes, uitstekende spijkertjes of hard geworden randjes, want wondjes kunt u in deze periode niet gebruiken. Eelt en likdoorns Bij voetproblemen kunt u zich door een pedicure laten adviseren. U kunt daar ook terecht voor de behandeling van eelt of likdoorns. Ga niet zelf aan de slag. De kans op het krijgen van een wondje is veel te groot. Manicure en pedicure Een manicure is een schoonheidsbehandeling voor de handen; daarvoor kunt u terecht bij de schoonheidsspecialist. Een pedicure is een schoonheidsbehandeling voor voeten. U kunt zich daarvoor het beste wenden tot een gespecialiseerde voetverzorger, met een aanvullende opleiding (diabetische voetverzorger). Huidproblemen Chemotherapie kan uw huid kwetsbaar maken. Uw huid kan rood of bleek worden, jeuken, droogt snel uit en is gevoeliger voor zonlicht. Nagels kunnen donkerder, broos of geel worden of afbreken. De meeste van deze nevenwerkingen zijn hinderlijk, maar niet ernstig. Het is belangrijk uw huid en nagels goed te verzorgen. Tips ~ Gebruik regelmatig een bodylotion om uitdroging van de huid tegen te gaan. ~ Gebruik beter geen parfum, deodorant of aftershave met alcohol. ~ neem geen lange, hete baden ~ Vermijd zo mogelijk zonnebaden, en bescherm uw huid in ieder geval met een zonneolie met een hoge beschermingsfactor (15-20), hoger dan u gewend bent. ~ Vermijd het gebruik van zonnebank. ~ bescherm uw huid en nagels door handschoenen te dragen bij huishoudelijk werk; ~ Verzorg uw nagels goed. Laat ze niet te lang groeien. Vijl uw nagels in één richting , zodat ze niet afbreken. Gebruik liever geen kunstnagels, om uw eigen nagels niet nog verder te beschadigen. ~ In geval van ernstige jeuk en/of huiduitslag, moet u uw arts inlichten. Deze symptomen kunnen wijzen op een allergische reactie op één van de medicijnen die best zo snel mogelijk wordt behandeld.

Het is zeer belangrijk om de arts of verpleegkundige onmiddellijk te verwittigen indien u tijdens de toediening een pijnlijk of brandend gevoel krijgt op de plaats van toediening. Verhoogde kans op infecties Chemotherapie kan uw vatbaarheid voor infecties verhogen. Dit is het gevolg van de inwerking van de chemotherapie op het beenmerg. Hierdoor kan het beenmerg minder witte bloedcellen aanmaken en het zijn net deze cellen die infecties in het lichaam bestrijden. Een infectie kan overal opduiken, maar begint vaak in de mond, de huid, de longen, de urinebuis, het rectum of de voortplantingsorganen. Tijdens uw behandeling zal het aantal witte bloedcellen regelmatig worden getest. Eventueel zal aangepaste medicatie worden gegeven die de aanmaak van witte bloedcellen stimuleren. Soms zal het nodig zijn om de behandeling uit te stellen of om de toegediende dosis te verlagen. Bij sommige vormen van kanker, zoals leukemie, worden zeer hoge dosissen cytostatica gebruikt waardoor het beenmerg volledig wordt afgebroken. Dat moet dan vervangen worden via transplantatie van stamcellen. De stamcellen zorgen voor herstel van het beenmerg. Gezonde, goedwerkende stamcellen nemen in het beenmerg de plaats in van beschadigde stamcellen. Tips om infecties te vermijden ~Was uw handen vaak tijdens de dag. Zorg ervoor ze goed te wassen vóór het eten en zowel vóór als na een bezoek aan het toilet. ~ Vermijd contact met mensen die een besmettelijke ziekte hebben, zoals griep, mazelen of waterpokken. Vermijd ook drukke plaatsen, zoals supermarkten. ~ Vermijd contact met kinderen, vooral indien ze recent een inenting kregen tegen polio, mazelen, bof of rode hond. ~ Vermijd verwondingen aan de nagelriemen. ~ Vermijd verwondingen aan de huid. Zorg voor een grondige ontsmetting indien ze zich toch voordoen. ~ Gebruik een zachte tandenborstel om de kans op verwondingen aan het tandvlees te verminderen. ~ Laat pukkels staan, knijp ze niet uit of krab er niet aan. ~Neem elke dag een warm bad of douche (warm, niet heet). Dep uw huid droog. ~ Vermijd contact met menselijke en dierlijke uitwerpselen. Draag handschoenen indien u er toch mee in contact komt (b.v. kattenbak). Meld alle tekenen die wijzen op een infectie onmiddellijk aan uw arts. Gebruik in geen geval op eigen houtje zelfmedicatie. ~een lichaamstemperatuur boven 38,5 °C; ~koude rillingen; ~zweten; ~platte stoelgang (dit kan ook een bijwerking van de chemotherapie zijn); ~een brandend gevoel bij het urineren; ~een hoest of zere keel; ~ongewone vaginale uitscheiding of jeuk; ~roodheid, zwelling of gevoeligheid, vooral rond een wonde, zweer of pukkel; Problemen met de bloedklontering Chemotherapie kan het vermogen van het beenmerg om bloedplaatjes aan te maken, verminderen. Bloedplaatjes helpen om bloedingen te stoppen doordat ze samenklitten en zo bloedklonters vormen. Als uw lichaam onvoldoende bloedplaatjes aanmaakt, kan u gemakkelijker bloedingen krijgen, zelfs na het oplopen van een minieme verwonding. Net als de rode en witte bloedcellen, zullen ook de bloedplaatjes in uw bloed regelmatig worden geteld. Indien daarbij zou blijken dat u met een te laag aantal bloedplaatjes te maken heeft, kan een bloedtransfusie noodzakelijk zijn.

Effecten op de spieren en het zenuwstelsel Chemotherapie kan het zenuwstelsel aantasten. Dit kan zich uiten in een tintelend of brandend gevoel in de handen en/of de voeten, zwakte of gevoelloosheid in handen en/of voeten, evenwichtsstoornissen, onhandigheid, problemen met het oprapen van dingen of het knopen van kleding, stapproblemen, kaakpijn, maagpijn en constipatie. Sommige cytostatica kunnen oorsuizen tot gevolg hebben of beschadiging van het gehoor geven. Als u van deze bijwerking last krijgt, is het verstandig uw behandelend arts hiervan op de hoogte te brengen. Sommige cytostatica kunnen ook de spieren beïnvloeden, de spieren worden dan zwak, moe of stram. De problemen met het zenuwstelsel en de spieren zijn meestal van voorbijgaande aard. In bepaalde gevallen moet bij deze problemen medisch ingegrepen worden. Verwittig daarom steeds uw arts wanneer u met deze bijwerkingen wordt geconfronteerd. Hij kan dan bepalen wat er kan worden gedaan om uw problemen te verhelpen. Informatie over de bijwerkingen van chemotherapie ten aanzien van: Huid en nagels Verkleuring Door de behandeling die u krijgt, kan er verkleuring van de huid ontstaan Er ontstaan donkere vlekjes door extra pigment in de huid. De bloedvaten waar het infuus in heeft gezeten kunnen donker verkleuren. Ook de handlijnen kunnen donkerder worden. Advies: • Probeer felle zon te vermijden. Gebruik altijd een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor (12 of hoger). • Probeer krabben te vermijden. Nagels De nagels kunnen in kwaliteit achteruit gaan. Nagels kunnen ook donkerder van kleur worden, gemakkelijk scheuren of afbrokkelen, dwarse strepen vertonen en in een enkel geval zelfs volledig uitvallen. Na het uitvallen van de nagels komen deze wel weer terug. Advies: • Houd vinger- en teennagels kort. Goede nagelverzorging voorkomt infecties. • Het vijlen kan het beste in één richting plaatsvinden, omdat bij het heen en weer vijlen de nagels kunnen scheuren. • Het gebruik van kunstnagels wordt afgeraden, omdat de lijm nagels die toch al in slechte conditie zijn, kan beschadigen. • Geen plakband op de nagels plakken, wel kunt u beschermende nagellak of pleisters gebruiken. Kijk op www.goedverzorgdbetergevoel.nl of lees de folder "Goed verzorgd, een beter gevoel" voor verdere tips.

Hieronder kan je enkele passages uit Voetmagazine juni 2008 lezen. Voor de volledige tekst kan je Voetmagazine zelf er op naslaan.

Onychomadesis bij chemotherapie Bewerking door de redactie van een eindwerk van Bernaers Nathalie, cursist GVV,SYNTRA Midden-Vlaanderen, campus Sint-Niklaas

Verschil tussen onycholysis en onychomadesis Onycholysis is het loslaten van de nagelplaat vanaf de vrije nagelrand. Onychomadesis is het loslaten van de nagelplaat vanaf de nagelriem

Onycholysis

Onychomadesis

Oorzaken Een trauma: een slag of een stoot Een voortdurend sterke druk : door te spannend schoeisel of kousen Slechte doorbloeding : dit komt vaak voor bij oudere mensen Huidziekte : sommige huidziekten kunnen onychomadesis veroorzaken Een slechte lichaamstoestand : zwaarlijvigheid Chemotherapie

Wat is chemotherapie en hoe werkt het? Chemotherapie is een manier om kankercellen te doden of ervoor te zorgen dat ze zich niet meer kunnen delen. Dat gebeurt met chemische stoffen: cytostatica. In tegenstelling tot chirurgie en radiotherapie werkt chemotherapie door het hele lichaam. De invloed is dus niet beperkt tot de kwaadaardige cellen, maar alle cellen die een actieve celdeling hebben worden aangetast. Sommige gezonde lichaamscellen zijn daar gevoeliger voor dan andere, vooral lichaamscellen die zich sneller delen om hun functie goed te kunnen vervullen. Dat zijn bijvoorbeeld de beenmergcellen die voortdurend nieuwe bloedlichaampjes aanmaken of de cellen in de haarzakjes die ervoor zorgen dat je haar groeit. Chemotherapie veroorzaakt bijwerkingen bij deze sneldelende lichaamscellen. Een andere bijwerking is de manier waarop je lichaam reageert op het binnendringen van ongewenste stoffen. Die komen meestal het lichaam binnen doordat je iets eet of drinkt dat giftig of bedorven is. Het lichaam probeert de schade te beperken door te braken. Je lichaam herkent cytostatica als giftig. Misselijkheid en braken zijn daarom een natuurlijke reactie van het lichaam op chemotherapie. Sommige cytostatica hebben minder bijwerkingen dan andere. Ook is het effect van persoon tot persoon verschillend. Sommige mensen hebben veel last van misselijkheid en braken, terwijl anderen nauwelijks iets merken. Bovendien zijn er voor veel bijwerkingen goede medicijnen

voorhanden. Overigens zegt de ernst van de bijwerkingen helemaal niets over de werkzaamheid van de therapie. Onychomadesis wordt veroorzaakt doordat chemotherapie ook gezonde cellen aantast en dan is de conclusie gauw gemaakt. Er is een beschadiging van de uiteinden van de zenuwen en bloedvaten, daardoor wordt de nagel minder gevoed en kan deze broos worden, beginnen afbrokkelen, verkleuren, ribbelig aanvoelen en dan loslaten en uitvallen.

De verschillende vormen van toediening Chemotherapie gebeurt voornamelijk door injecties in een ader met een infuus. Er bestaan ook andere manieren van toediening: oraal, door intramusculaire injectie of door onderhuidse injectie. Het onderhuids plaatsen van een poortkatheter (Port A Cath) verbonden met een grote ader vergemakkelijkt de herhaalde intraveneuze injecties voor chemotherapie. Deze poortkatheter brengt men aan onder plaatselijke verdoving. Aan het einde van de behandeling verwijdert men ze op dezelfde manier. Frequentie en duur van de behandeling hangen af van het type van kanker, de gebruikte geneesmiddelen en de manier waarop de patiënten de chemotherapie verdragen. Meestal kiest men voor een toediening met tussenpozen. Tijdens de rustperiodes kan het lichaam dan opnieuw op krachten komen.

Nevenwerkingen Deze kwamen reeds aan bod en worden veroorzaakt doordat chemotherapie niet alleen de kwaadaardige cellen aanvalt, maar ook alle normale cellen die zich snel vermenigvuldigen. Vooral het beenmerg (dat instaat voor de productie van bloedcellen), het spijsverteringsstelsel, het voortplantingssysteem en de haar- en nagelwortels zijn er bijzonder gevoelig voor. Daarom zijn ook vermoeidheid, bloedarmoede, gebrek aan witte bloedlichaampjes, misselijkheid, braakneigingen, smaakverlies, nagelloslating en haarverlies vaak voorkomende neveneffecten. Toch verschilt hun porth a cath of poortcatheter. intensiteit van persoon tot persoon en naargelang het product dat toegediend wordt. Velen zijn ze van voorbijgaande aard. De normale weefsels bezitten een sterke regeneratiecapaciteit, waardoor het lichaam bij stopzetting van de behandeling geleidelijk de schade kan herstellen. Er zijn nog neveneffecten die heel zelden optreden waaronder een heel gevoelige huid voor ultravioletstralen, kriebelend of branderig gevoel aan handen en voeten (door aantasting van de perifere zenuwen). Verandering van geur en kleur van de urine, veel drinken kan hier bij helpen. Er kan ook sprake zijn van ophoping van water ( opzwelling van het gezicht, de handen, de voeten of de buik).

Behandelingsmogelijkheden Er bestaan voor de neveneffecten als onychomadesis niet zo erg veel behandelingsmogelijkheden. Als belangrijkste voorzorgsmaatregel wordt door de geneesheer meestal gezorgd dat voor de patiënten bij de start van een chemokuur koelhandschoenen en koelvoetsokjes of een ijsvoetbadje aanwezig zijn, deze hebben een temperatuur tussen -10°C en 25°C , bij voorkeur -18°C. Door de koude verkrijgt men een vasoconstrictie in de kleine bloedvaten naar de haarwortels en matrix van de nagels van handen en voeten, waardoor zoveel mogelijk vermeden wordt dat de toxische stoffen toegang vinden tot deze fragiele cellen.

Wat kan de gespecialiseerde voetverzorgster doen? Om te vermijden dat de broze nagels gekwetst worden of gaan inscheuren en afbrokkelen worden chemopatiënten geadviseerd de voeten zeer regelmatig professioneel te laten verzorgen. Als het loslaten van de nagelplaat klachten geeft, kunnen wij deze geheel of gedeeltelijk verwijderen. Indien de vorm van de nagel onregelmatig is geworden, kan men deze best bijfrezen. Men gebruikt hiervoor een aangepaste frees. Indien er stukjes nagel loslaten kan men de losse deeltjes verwijderen en de nagel bijwerken met Gehwol nailrepair. De broze nagels kan men verstevigen door ze dagelijks in te wrijven met nagelriemolie, nagelbechermingstinctuur of -crème. Deze producten kunnen ook helpen om na de chemo de nagels opnieuw mooi te laten uitgroeien.

Huidverzorging Uw huid vernieuwt zich continu. Aan de buitenkant verliest u dag en nacht flinterdunne, vrijwel onzichtbare huidschilfertjes. Ondertussen groeit uw huid van binnenuit weer aan. Daardoor blijft uw huid soepel en gezond. Chemotherapiekan dit evenwicht tijdelijk verstoren. Daardoor kan uw huid kwetsbaar worden. Sommige mensen krijgen pukkeltjes, duidelijk zichtbare bloedvaten of een droge, gevoelige huid. De huid kan ook bleek worden. Sommige cytostaticamaken de huid gevoeliger voor zonlicht. Soms worden uw nagels een beetje brokkelig. Of er tekenen zich heel fijne, dunne witte lijntjes op uw nagels af, die ontstaan bij elke toediening van de cytostatica. Tijdens de chemotherapie is het belangrijk uw huid en nagels goed te verzorgen. U kunt best van de zon genieten, maar doe dit met mate. Gebruik een zonnecrème met een beschermingsfactor, hoger dan u gewend bent. Was pukkeltjes zo nodig met ontsmettende zeep. Verzorg uw nagels goed. Laat ze niet te lang groeien. Vijl uw nagels in één richting, zodat ze niet afbreken. Gebruik liever geen kunstnagels, om uw eigen nagels niet nog verder te beschadigen. Raadpleeg zo nodig een visagist voor opmaakadviezen.

Bijwerkingen op de nagels Chemotherapie kan nagels beschadigen, waarbij de beschadiging in de loop van de tijd vaak toeneemt. De gezonde cellen aan het begin van de nagels raken beschadigd net als de zenuwbanen naar de nagels. De nagels kunnen verkleuren, bros of ribbelig worden, afbrokkelen en soms helemaal uitvallen. Veel mogelijkheden om deze beschadiging tegen te gaan bestaan er niet. Sommige ziekenhuizen experimenteren met koelhandschoenen aan handen en voeten tijdens de chemotherapie. Door de lage temperatuur trekken de bloedvaten samen waardoor minder van het cytostaticum de nagels zou bereiken. Evolife heeft een product in haar assortiment speciaal gericht op de nagels van handen en voeten.

Evonail Evonail is een oplossing die een laagje vormt op de nagel en gebruikt kan worden bij nagelproblemen als gevolg van chemo- en radiotherapie. Met name chemotherapie kan leiden tot (ernstige) aantasting van de vinger- en teennagels. Breng de Evonail Solution zowel 's ochtends als 's avonds aan op de nagel en het nagelbed van vinger- en teennagels. Aanbevolen wordt Evonail Solution te gebruiken tijdens tot een maand na het stoppen van de chemotherapiekuren. Evonail Solution is verpakt in een glazen flacon van 12 ml, met een kwastje om het middel aan te brengen. Verwijder eerst eventuele nagellak, schud het flesje en breng de Solution aan. Laat de Evonail Solution gedurende twee tot drie minuten drogen. Advies verkoopprijs Evonail 12ml € 18,50

Huidtoxiciteit (effecten op de huid) Al eerder is besproken welke gevolgen extravasatie (het buiten het bloedvat komen van chemotherapie) kan veroorzaken. Hier worden andere gevolgen van chemotherapie op de huid en nagels besproken. Deze gevolgen kunnen heel verschillend zijn. Bijvoorbeeld een ontstoken huid niet als gevolg van een infectie, een droge en soms schilferende huid, roodheid van de huid, het zogenaamde hand/voet-syndroom, een overgevoeligheid van de huid voor zonlicht, pigmentaties (kleurveranderingen van de huid) en jeuk. De meeste huidafwijkingen verdwijnen na het stoppen van de chemotherapie, soms na enige tijd. De lijst van chemotherapeutica die huidafwijkingen of afwijkingen aan nagels kunnen geven, is heel lang. Afwijkingen aan nagels kunnen zijn: het uitvallen van nagels, bijvoorbeeld door behandeling met docetaxel of bleomycine, strepen (horizontaal op de nagels) met een donkere kleur, waardoor is te zien hoeveel kuren een patiënt heeft gekregen, en bijvoorbeeld nagels die gemakkelijk afbrokkelen of verkalken. Het hand/voet-syndroom bestaat uit pijnlijke, gezwollen, droge, rood verkleurde, jeukende handen en voeten (vaak met een strakke huid) waarop blaren kunnen zitten. Chemotherapie die dit vaak veroorzaakt, is vooral een continu infuus met 5-Fluorouracil, capecitabine (een medicijn dat oraal – door de mond dus – wordt ingenomen) en liposomaal doxorubicine. Zodra de eerste tekenen van het hand/voet-syndroom zichtbaar zijn, is het verstandig de behandeling te stoppen en de duur tussen de kuren te verlengen en/of de dosering te verminderen. Daarna kan het helpen de handen en voeten goed vet te houden, geen knellende schoenen te dragen, warm water te vermijden en zo min mogelijk te wandelen.

6 Nevenwerkingen Een behandeling met Xeloda wordt door de meeste patiënten vrij goed verdragen. Toch kan het product een aantal onaangename nevenwerkingen veroorzaken. De voornaamste nevenwerkingen zijn: • Hand/voet-syndroom. Deze nevenwerking komt bij vrijwel alle patiënten in de loop van de behandeling voor. Het hand/voet-syndroom uit zich in roodheid en eventueel pijn ter hoogte van de handpalmen en de voetzolen. Het is voor de arts heel belangrijk dat u hem de graad of de ernst van deze nevenwerking kan melden. Afhankelijk van de ernst, kan de arts beslissen om uw dosis aan te passen of tijdelijk te stoppen. Zo zal bij een graad 1 de dosis niet onderbroken of aangepast worden. Bij een graad 2 of 3 zal de dosis verlaagd of de toediening stopgezet worden. Om het voor u wat gemakkelijker te maken volgen hier de verschillende graden van ernst van deze nevenwerking, zoals u ze aan de arts kan melden:

Graad 1: Ongemakken die de normale dagelijkse activiteiten niet beïnvloeden. - Gevoelloosheid of tintelingen in de vingers en/of de tenen. - Pijnloze zwelling van handen en/of voeten. - Droge huid. - Milde roodheid ter hoogte van handen en/of voeten. Graad 2: Ongemakken die de normale dagelijkse activiteiten deels beïnvloeden. - Pijnlijke vingers en/of tenen. - Pijnlijke zwelling van handen en/of voeten. - Vervelling. - Uitgesproken roodheid ter hoogte van handen en/of voeten. - Kleine kloven. Graad 3: Ernstige pijn aan handen en voeten, waardoor de patiënt niet in staat is te werken of de normale dagelijkse activiteiten te verrichten. - Ontsteking aan handen en/of voeten. - Blaarvorming. - Ernstige kloven. - Ernstige pijn ter hoogte van handen en/of voeten. Xeloda 5