Alkmaar is van iedereen Initiatiefvoorstel diversiteitsbeleid gemeente Alkmaar
De raad van de gemeente Alkmaar, in vergadering bijeen op …… besluit: 1. het college opdracht te geven om vóór 1 juni 2017 een diversiteitsbeleid op te stellen voor de gemeente Alkmaar; 2. de volgende uitgangspunten (kaders) mee te geven waaraan het nog op te stellen diversiteitsbeleid dient te voldoen: a.
het toekennen van een portefeuillehouder aan het beleidsveld diversiteit;
b. het nastreven en faciliteren van diversiteit binnen de eigen gemeentelijke organisatie op het gebied van personeelssamenstelling; c. aandacht vragen voor diversiteit bij bedrijven en instellingen waar de gemeente zaken mee doet of een subsidierelatie mee onderhoudt , in het bijzonder in de aanbestedingsvoorwaarden; d. het faciliteren en ondersteunen van activiteiten op het gebied van saamhorigheid en diversiteit.
Aanleiding Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Met deze mooie woorden opent het eerste artikel van onze Grondwet. Ook in onze gemeente geldt dat alle Alkmaarders gelijk behandeld worden. Of iemand nu protestant, moslim, atheist, katholiek, homo, hetero of transgender is, wij zijn allen Alkmaarders. Met de jaarlijkse Alkmaar Pride week en, sinds de fusie vorig jaar, de Fakkeltocht voor Verdraagzaamheid in december wordt hier, ook door de gemeente, uiting aan gegeven. Toch blijft discriminatie een hardnekkig verschijnsel. Op de arbeidsmarkt, in het uitgaansleven en helaas ook op sociale media. Een gemeente die er wil zijn voor al zijn inwoners, kan zich hier niet bij neerleggen en moet een actief anti-discriminatiebeleid voeren. Of beter nog: een diversiteitsbeleid. Anti-discriminatie benadrukt waar we op tegen zijn, diversiteit laat zien waar we vóór zijn. We zijn
vóór een levendige stad, waar iedereen zich thuis voelt en welkom is. Waar verschillen in leeftijd, culturele achtergrond, levensovertuiging en leefstijl de stad kleur geven. Helaas gaat dit niet vanzelf. Niet alleen openlijke discriminatie, maar ook onbewuste vooroordelen, sociaal-economische achterstanden en gevoelens van angst of onmacht bedreigen onze saamhorigheid. Daarom is actief beleid, gericht op het tegengaan van discriminatie én het promoten van diversiteit als een positieve waarde, van groot belang. Zodat achtergestelde groepen en burgers die zich gediscrimineerd voelen zien dat de gemeente er ook voor hen is.1 Gedachtengang De gemeente Alkmaar heeft op dit moment apart beleid ten aanzien van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LHBT) en ten aanzien van 50+ers. Uit cijfers van Art. 1 blijkt echter dat verreweg de meeste discriminatie plaats vindt op basis van afkomst of ras.2 Ondanks dalende aantallen meldingen, ervaart 1 op de 3 Nederlanders, en maar liefst 3 op de 4 Nederlandse moslims elk jaar discriminatie.3 Lage meldingscijfers zeggen lang niet alles, blijkt ook uit recent onderzoek van SPIOR.4 Als relatief grote gemeente heeft Alkmaar ook een relatief groot aandeel in het aantal meldingen van discriminatie in het werkgebied van Art. 1 Noord-Holland Noord.5 Dit initiatief beoogt ‘discriminatie in het anti-discriminatiebeleid’ tegen te gaan, ofwel te komen van een beleid gericht op specifieke minderheden tot een algemeen diversiteitsbeleid. Waarbij het doel positief geformuleerd is. Het gaat niet alleen om het voorkomen van discriminatie, maar ook om het laten zien dat we trots zijn op de diversiteit van onze bevolking. Waar minderhedenbeleid vooral uit gaat van de problemen en achterstanden van bepaalde groepen, spreekt diversiteitsbeleid burgers aan op basis van overeenkomsten in maatschappelijke wensen en noden. De kern van diversiteitsbeleid is dat Iedereen zich thuis kan voelen in de stad. Verschillende gemeenten, waaronder Amsterdam en Haarlem, gingen ons al voor in het opzetten van diversiteitsbeleid. Van hun ervaringen kunnen we leren hoe je als gemeente er voor kan zorgen dat alle inwoners van de stad, en van de dorpen, zich hier thuis voelen. De gemeente kan in zijn eentje nooit alle discriminatie in de samenleving voorkomen. Een actief diversiteitsbeleid draagt er echter wel toe bij dat mensen zich gezien en gehoord voelen en stelt de gemeente in staat een voorbeeldrol te vervullen bij het tegengaan van discriminatie en het stimuleren van diversiteit. Art. 1 uit terecht zijn zorgen over het afnemende vertrouwen in “de wil van de overheid om discriminatie daadwerkelijk aan te pakken.”6 Met dit initiatief hopen wij aan te
1
Uit recent onderzoek van SPIOR blijkt dat met name moslims veel vaker gediscrimineerd worden dan op basis van het aantal officiële meldingen gedacht zou worden. Deze lage meldingsbereidheid wordt door de onderzoekers verklaard uit een ‘gebrek aan vertrouwen in (overheids)instellingen’. Bron: Spior (2015), Islamofobie in zicht, p. 7. Online beschikbaar op http://www.spior.nl/wp-content/uploads/2016/05/RapportIslamofobie-in-Zicht.pdf. 2 Art. 1 Bureau Discriminatiezaken Noord-Holland Noord, Jaarbericht 2015, p. 6. 3 Idem, p. 4. 4 Spior (2015), Islamofobie in zicht, Online beschikbaar op http://www.spior.nl/wpcontent/uploads/2016/05/Rapport-Islamofobie-in-Zicht.pdf. 5 In 2015 betrof dit 75 van de 277 meldingen. Art. 1, Jaarbericht 2015, p. 5. 6 Art. 1, Jaarbericht 2015, p. 4.
tonen dat dit niet geldt voor de gemeente Alkmaar. Dat wij als gemeente een voorbeeldrol vervullen, onze ketenpartners aanspreken en laten zien dat diversiteit een verrijking voor de stad is. Diversiteitsbeleid is nooit af en de hoeveelheid mogelijke maatregelen om discriminatie tegen te gaan is vrijwel eindeloos. De cijfers laten echter zien dat discriminatie het meest voorkomt op de arbeidsmarkt en in de buurt of wijk.7 Daarom richt het diversiteitsbeleid van de gemeente Alkmaar zich in eerste instantie op deze terreinen. Het gaat daarbij uit van wat de gemeente, als werkgever, als opdrachtgever en als aanjager van burgerinitiatieven, zelf kan doen. En van waar de gemeente samenwerkingspartners kan wijzen op de positieve kracht van diversiteit en op hun verantwoordelijkheden in het tegengaan van discriminatie.
Portefeuillehouder diversiteit Om invulling te geven aan de hierboven geschetste kaders, de positieve waarde van diversiteit actief uit te dragen en de voortrekkersrol van de gemeente te borgen, stellen wij voor een wethouder diversiteit aan te stellen die in de plaats komt van de huidige wethouder minderheden. Op dit moment heeft de gemeente Alkmaar een wethouder minderheden, die zich specifiek bezighoudt met groepen die als een ‘minderheid’ beschouwd kunnen worden. Geen enkele Nederlander heeft echter slechts één identiteit op grond waarvan hij of zij tot een meerderheid of een minderheid behoort. Steeds meer gemeenten maken daarom de omslag van een minderhedenbeleid naar een diversiteitsbeleid. Door het voeren van een diversiteitsbeleid, en het aanstellen van een wethouder diversiteit, laat een gemeente zien oog te hebben voor de diversiteit van al haar inwoners en allen gelijke kansen te willen bieden. Helaas zijn die gelijke kansen niet altijd vanzelfsprekend, hetgeen actief beleid noodzakelijk maakt. In een tijd van toenemende maatschappelijke polarisatie zou de gemeente Alkmaar in woord en daad uit moeten dragen dat zij er is voor al haar inwoners. De voorziene wethouder diversiteit zou actief aansluiting moeten zoeken bij landelijke netwerken op dit gebied, om het beoogde diversiteitsbeleid nader invulling te geven.
Voorbeeldrol gemeentelijke organisatie Als grote werkgever in de regio heeft de gemeente Alkmaar een voorbeeldrol bij het tegengaan van discriminatie op de arbeidsmarkt. Op dit moment hanteert de Gemeente Alkmaar geen diversiteitsbeleid binnen de eigen organisatie. Om (aandacht voor) diversiteit binnen de ambtelijke organisatie te waarborgen is het van belang dat die ambtelijke organisatie een afspiegeling vormt van de Alkmaarse samenleving. Het wervings- en selectie beleid, maar ook beleid ten aanzien van doorgroei in de gemeentelijke organisatie zou er op gericht moeten zijn diversiteit binnen alle geledingen van die organisatie te stimuleren. Door op representatieve functies (baliemedewerkers, eerstelijns WMO-consulenten, wijkmeesters etc.) medewerkers met diverse achtergronden8 en uit verschillende leeftijdsgroepen te benoemen, straalt de gemeente diversiteit uit en neemt de 7
Idem, p. 6. Hierbij kan zowel gedacht worden aan culturele achtergrond als aan seksuele oriëntatie of levensbeschouwing. 8
bereidheid onder onze inwoners om discriminatie bespreekbaar te maken toe. Medewerkers die uit dezelfde vaak gediscrimineerde groepen komen kunnen signalen eerder oppikken en hebben meer oog voor mogelijke gevallen van discriminatie, ook als deze niet bewust plaatsvindt. 9 Door in het (hogere) management diversiteit na te streven, geeft de gemeente werknemers uit achterstandsgroepen de gelegenheid door te groeien, ook als dat voor henzelf niet vanzelfsprekend is. Dit is niet alleen goed voor de gemeentelijke organisatie, maar hierdoor kunnen deze medewerkers ook als rolmodel fungeren voor anderen met een vergelijkbare achtergrond. Te vaak ontbreekt het jongeren uit achtergestelde groepen juist aan dit soort rolmodellen, die laten zien dat het wel degelijk mogelijk is veel te bereiken, ondanks wijdverbreide, en vaak niet eens bewuste, discriminatie. Om deze redenen draagt de raad het college van B&W op diversiteitsbeleid te ontwikkelen voor de eigen organisatie, waarin de voorwaarden gecreëerd worden om de personeelssamenstelling van de gemeente Alkmaar te diversifiëren, zodat de gemeentelijke organisatie een afspiegeling vormt van de Alkmaarse samenleving.
Stimuleren diversiteitsbeleid bij (zakelijke) partners van de gemeente De gemeente Alkmaar kan het goede voorbeeld geven door zelf een actief diversiteitsbeleid te voeren voor haar werknemers. Nog sterker is het echter als de gemeente dit niet alleen zelf doet, maar ook bij partijen waar zij zakelijke relaties mee onderhoudt aandacht vraagt voor diversiteitsbeleid. Hierbij kan zowel gedacht worden aan Gemeenschappelijke Regelingen, uitgevlochten diensten (bv. Stadswerk 072), partijen waar zij producten of diensten inkoopt (bv. in het kader van de WMO of jeugdzorg als aan partijen waar zij (substantiële) subsidies aan verleent, zoals wijkraden en bewonersondernemingen. Dit kan zowel in gesprekken met betreffende partijen als in meer formele instrumenten zoals aanbestedingsvoorwaarden10 en subsidievoorwaarden. Behoud en veranker initiatieven gericht op saamhorigheid en diversiteit In de gemeente Alkmaar vindt jaarlijks een aantal evenementen plaats waarbij specifiek aandacht is voor diversiteit en verdraagzaamheid. De Alkmaar Pride Week, de Fakkeloptocht voor Verdraagzaamheid en de 4-mei viering in Overdie zijn hier goede voorbeelden van. Als gemeente committeren wij ons nadrukkelijk aan deze evenementen, evenals aan andere initiatieven die de positieve kracht van een divers Alkmaar onderstrepen. Dit komt tot uiting in deelname van gemeentelijke bestuurders, inclusief, maar zeker niet gelimiteerd tot de wethouder diversiteit, aan deze evenementen; in het meedenken met organisatoren over manieren om dergelijke evenementen groter en beter te maken, en in het zoeken naar mogelijkheden voor financiele ondersteuning, bijvoorbeeld door subsidies via de huidige regels met voorrang te verlenen indien een initiatief (mede) gericht is op het vergroten van diversiteit.
9
In dit verband is de term ‘wit privilege’, die duidt op de onbewuste voordelen die een blanke huidskleur met zich meebrengt, van belang. Zie bijvoorbeeld http://ashatenbroeke.nl/2015/11/08/nu-pas-zie-ik-mijnprivileges-als-wit-mens/. 10 Denk hierbij ook aan de voorwaarden in het kader van Social Return On Investment.
TENSLOTTE Het tegengaan van discriminatie en het positief beoordelen van diversiteit is in het belang van alle Alkmaarders. Discriminatie, polarisatie en uitsluiting werken frustratie in de hand, die zich kan uiten in een verder terugtrekken in de eigen groep, radicalisering, en uiteindelijk geweld tegen andere Alkmaarders. In het onlangs aangenomen Plan van Aanpak Radicalisering wordt terecht gesteld dat het tegengaan van radicalisering begint met preventie. Wat de indieners van dit initiatiefvoorstel betreft begint die preventie al lang voordat er sprake is van radicalisering. In een gemeente die laat zien trots te zijn op de diversiteit van haar inwoners, en die discriminatie en uitsluiting actief tegengaat.
