Alcoholvrij bier, meer dan een alternatief?

Alcoholvrij bier, meer dan een alternatief? ‘Welke effecten heeft alcoholvrij bier op de gezondheid van sporters?’

Renate Lakens: 07005601 Marlieke de Koster: 07011962 14 juni 2011 Osiriscode: VD-S210-08

0

Persoonlijke gegevens

Alcoholvrij bier, meer dan een alternatief?

Alcoholvrij bier, meer dan een alternatief?; ‘Welke effecten heeft alcoholvrij bier op de gezondheid van sporters?’

De Haagse Hogeschool Opleiding Voeding en Diëtetiek Johanna Westerdijkplein 75 Den Haag Telefoonnummer: 070 4458300 Periode onderzoek 31 januari 2011 - 14 juni 2011 Opdrachtgevers: Aafje Sierksma [email protected] Ivonne Sleutels [email protected] Begeleiders: Liselore van Nunen [email protected] +31 (0)70 445 7407 Margriet Lerink-Mulderink [email protected] +31 (0)70 445 8261 Auteurs: Renate Lakens Stationsweg 153C 2515 BM Den Haag [email protected] Marlieke de Koster Ouverturelaan 59 3208 CM Spijkenisse [email protected]

1

Voorwoord


Voorwoord Deze scriptie is geschreven naar aanleiding van een kort literatuuronderzoek dat is gehouden door Dr. Ir. Aafje Sierksma (zie: ‘Inleiding’), directeur van het Kennisinstituut Bier. Deze scriptie is bedoeld voor personen die werkzaam zijn in de diëtistensector, sporters en iedereen die geïnteresseerd is in sport en voeding. De scriptie is opgebouwd uit een literatuuronderzoek en een kwalitatief onderzoek. Samen willen wij de volgende personen bedanken die hebben bijgedragen aan deze scriptie. Allereerst dr. ir. Aafje Sierksma en ir. Ivonne Sleutels. Zij beheren het kantoor van Kennisinstituut Bier en zijn de opdrachtgevers van dit onderzoek. Zij hebben ons geholpen met het beantwoorden van vragen, het opstellen van het afstudeerplan en hebben ons in de afstudeerperiode van twintig weken begeleid. Ook hebben zij regelmatig feedback gegeven op onze bevindingen. Uiteraard gaat onze dank ook uit naar de sportclubs die wij hebben mogen benaderen voor het kwalitatieve onderzoek. Dit waren K.S.R.V. Njord te Leiden, RTC Den Haag en HSK Trias te Den Haag. Zonder de medewerking van de leden van deze sportclub hadden wij het imago-onderzoek niet succesvol kunnen afronden. Ook de experts op gebied van sport en voeding willen wij hartelijk danken. Dit zijn dr. Luc van Loon, professor aan de Universiteit van Maastricht, Anne-Marijke van Ambergen, sportdiëtiste en Tjieu Maas, sportdiëtist en werkzaam aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Tot slot willen wij onze hoofdbegeleidster Liselore van Nunen, docente aan de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool, bedanken voor haar begeleiding tijdens het schrijven van deze scriptie. Ook Margriet Lerink-Mulderink, Matthijs Fleurke en Lot Schaap hebben enkele vragen van ons beantwoord en ons feedback gegeven en hiervoor willen wij ze hartelijk danken.

2

Samenvatting


Samenvatting Aanleiding en probleemstelling Naar aanleiding van een korte literatuurstudie die het Kennisinstituut Bier heeft uitgevoerd is gebleken dat bier mogelijk een positieve invloed kan hebben op het herstel van sporters. Bier bevat alcohol en dat kan tot een groter vochtverlies leiden. Dit kan een negatief effect hebben op de fitheid van sporters. Een logisch alternatief voor bier zou alcoholvrij bier kunnen zijn. Alcoholvrij bier bevat dezelfde nutriënten als normaal bier maar geen alcohol. Dit leidt tot de probleemstelling: ‘Welke effecten heeft alcoholvrij bier op de gezondheid van sporters?’ Gevolgde methode Om deze hoofdvraag te beantwoorden zijn er deelvragen opgesteld. Deze deelvragen zijn beantwoord middels een literatuuronderzoek en een kwalitatief onderzoek onder duursporters. Ook is er een nutriëntenanalyse van twee alcoholvrije biersoorten uitgevoerd en zijn er experts op het gebied van voeding en sport benaderd. Bevindingen en conclusies Uit de literatuurstudie en nutriëntenanalyse is gebleken dat alcoholvrij bier qua samenstelling geen ideale sportdrank is. Daarvoor mist het enkele essentiële nutriënten, namelijk natrium, eiwitten en koolhydraten. Ook bevat alcoholvrij bier koolzuur wat een negatieve invloed kan hebben op de maag en darmen van de duursporters. Uit het imago-onderzoek is gebleken dat alcoholvrij bier onder de doelgroep niet erg bekend is. Het wordt nauwelijks gedro nken, dit omdat men het niet lekker vindt smaken of liever een normaal biertje drinkt. Ook relateren sporters alcoholvrij bier aan een feestje en niet aan sporten. Als zij dan toch geen alcohol drinken, drinken zij liever iets fris zoals cola of sinas. Aanbevelingen Om van alcoholvrij bier een geschikte sportdrank te maken dienen er aan het alcoholvrije bier nutriënten worden toegevoegd. Na het sporten is het van belang extra koolhydraten, natrium en eiwitten te nuttigen. Dit kan door voedingsmiddelen te kiezen uit een samengestelde lijst. Deze voedingsmiddelen kunnen na het sporten samen met alcoholvrij bier gedronken en gegeten worden. Door een combinatie te maken van alcoholvrij bier en een snack kunnen de door het literatuuronderzoek vastgestelde behoeftes worden aangevuld. In een vervolgonderzoek kan getest worden wat de sporters van de combinatie alcoholvrij bier met een snack vinden. Zij krijgen na het sporten alcoholvrij bier plus een snack uit de samengestelde lijst. Daarna dient de mening van deze combinatie aan de sporters gevraagd te worden.

3

Inhoudsopgave


Inhoudsopgave

Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding ............................................................................................................... 5 Hoofdstuk 2. Methode van onderzoek ....................................................................................... 6 Hoofdstuk 3. Oriënterend onderzoek ......................................................................................... 8 3.1 Korte inleiding alcoholvrij bier____________________________________________ 8 3.2 Keuze doelgroep _______________________________________________________ 8 3.2.1 Effect alcoholvrij bier bij ouderen en sporters.......................................................... 8 3.2.2 Doelgroep sporters .................................................................................................... 9 Hoofdstuk 4. Literatuuronderzoek ........................................................................................... 10 4.1 Nutriëntenbehoefte en stofwisseling duursporters ____________________________ 10 4.1.1 Energie .................................................................................................................... 10 4.1.2 Koolhydraten........................................................................................................... 11 4.1.3 Eiwitten ................................................................................................................... 13 4.1.4 Vet ........................................................................................................................... 13 4.1.5 Alcohol.................................................................................................................... 14 4.1.6 Vocht ....................................................................................................................... 14 4.1.7 Elektrolyten ............................................................................................................. 15 4.1.8 Vitaminen................................................................................................................ 16 4.1.9 Koolzuur.................................................................................................................. 16 4.2 Sportdranken _________________________________________________________ 17 4.2.1 Sportdranken ........................................................................................................... 17 4.2.2 Dorstlessers en energiedranken............................................................................... 17 4.3 Mening experts _______________________________________________________ 19 4.4 Imago-onderzoek _____________________________________________________ 20 4.5 Nutriëntenanalyse _____________________________________________________ 20 Hoofdstuk 5. Resultaten en conclusies .................................................................................... 22 5.1 Wat is de nutriëntenbehoefte en stofwisseling van de doelgroep? ________________ 22 5.2 Wat zijn sportdranken? _________________________________________________ 23 5.3 Wat zijn de nutriënten van sportdrank en alcoholvrij bier? _____________________ 25 5.4 Wat is het imago van alcoholvrij bier onder de doelgroep? _____________________ 25 5.5 Wanneer kan alcoholvrij bier als sportdrank fungeren? ________________________ 26 6.1 Alcoholvrij bier als dorstlesser ___________________________________________ 29 6.2 Alcoholvrij bier als energie- en hersteldrank ________________________________ 29 6.3 Imago-onderzoek _____________________________________________________ 32 6.4 Alcoholvrij witbier ____________________________________________________ 32 Literatuurlijst............................................................................................................................ 33 Boeken ________________________________________________________________ 33 Artikelen _______________________________________________________________ 33 Websites _______________________________________________________________ 35 Bijlagen .................................................................................................................................... 39 Bijlage 1 formule ________________________________________________________ 39 Bijlage 2 Nutriëntenanalyse alcoholvrije bieren en sportdranken ___________________ 40 Bijlage 3 Opzet kwalitatief onderzoek ________________________________________ 43 Bijlage 4: Resultaten interviews duursporters __________________________________ 44 Bijlage 6: Berekening _____________________________________________________ 54

4

Inleiding


Hoofdstuk 1. Inleiding Kennisinstituut Bier houdt zich bezig met het verzamelen en verspreiden van wetenschappelijk onderbouwde informatie over verantwoorde bierconsumptie in relatie tot de gezondheid. Zo hebben zij verschillende voorlichtingsmaterialen ontwikkeld en onderzoeken verricht. (Kennisinstituutbier, z.d) Dr. ir. Aafje Sierksma, directeur van Kennisinstituut Bier, heeft een korte literatuurstudie gehouden naar bier en sport. Dit artikel getiteld ‘Na zweten komt bier!’ beschrijft hoe een aantal onderzoeken heeft uitgewezen dat bier voor of na het sporten een gunstig effect kan hebben op de gezondheid van de sporter. Bier bevat net als sportdrank vocht, elektrolyten en koolhydraten. Na het sporten is het van groot belang dat de vochttekorten in het lichaam worden aangevuld. Deze tekorten kunnen aangevuld worden door anderhalf keer zoveel vocht te drinken als de sporter is verloren. Bier heeft door de alcohol een urinerend effect en is daarom niet zeer geschikt als dorstlesser, doordat het ingenomen vocht snel weer verloren kan gaan. Alcoholvrij bier zou een logische vervanger hier voor kunnen zijn. Alcoholvrij bier bevat dezelfde nutriënten als normaal bier, maar nauwelijks alcohol (<0,1%). Zou alcoholvrij bier dezelfde gunstige effecten op de gezondheid van de sporters kunnen hebben zonder de nadelen van alcohol te ervaren? Tijdens de inspanning ontstaan er tekorten aan nutriënten in het lichaam van de sporter. Om deze tekorten aan te vullen kan er sportdrank gedronken worden. Zoals eerder beschreven bevat alcoholvrij bier net als sportdrank vocht, elektrolyten en koolhydraten. Kan alcoholvrij bier als een ‘nieuwe’ sportdrank fungeren? Deze informatie heeft tot de volgende onderzoeksvraag geleid: ‘Welke effecten heeft alcoholvrij bier op de gezondheid van sporters?’ Voorafgaand aan het literatuuronderzoek is er een oriënterend onderzoek uitgevoerd. Tijdens dit oriënterend onderzoek is de deelvraag ‘Wat is de specifiek doelgroep van het onderzoek?’ beantwoord. Na het oriënterend onderzoek is er een literatuuronderzoek uitgevoerd naar alcoholvr ij bier, sportdranken en de nutriëntenbehoefte en stofwisseling van de doelgroep. Ook is er een nutriëntenanalyse uitgevoerd bij twee alcoholvrije biermerken. Er is een vergelijking gemaakt tussen de resultaten van de nutriëntenanalyse en de nutriënten van de huidige sportdranken. Om het imago van alcoholvrij bier onder de doelgroep te kunnen beschrijven is er een kwalitatief onderzoek gehouden onder de doelgroep. Tot slot zijn er experts op het gebied van voeding en sport benaderd om hun mening te vragen o ver bier en sportdranken en de ‘ideale sportdrank’ volgens hen te omschrijven. Aan de hand van de verschillende onderzoeken zijn de volgende deelvragen beantwoord: - Wat is de nutriëntenbehoefte en stofwisseling van de doelgroep? - Wat zijn sportdranken/hersteldranken? - Wat zijn de nutriënten van sportdrank en alcoholvrij bier? - Wat is het imago van alcoholvrij bier onder de doelgroep?

5

Methode van onderzoek

Alcoholvrij bier, mee r dan een alternatief?

Hoofdstuk 2. Methode van onderzoek Tijdens het schrijven van deze scriptie zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd. Allereerst is er een oriënterend onderzoek naar de doelgroep uitgevoerd. Er is onderzocht welke doelgroep, ouderen of sporters, het meeste baat kan hebben bij alcoholvrij bier. Voor dit onderzoek zijn verschillende databanken via de Haagse Hogeschool-site geraadpleegd. Zoals: Ebscohost, Sciencedirect en Web of Science. Om de kwaliteit te kunnen waarborgen is er gebruik gemaakt van verschillende artikelen, websites en boeken die alle uit het jaar 2001 tot en met 2011 komen. Vervolgens is de hoofdvraag vastgesteld: ‘Welke effecten heeft alcoholvrij bier op de gezondheid van sporters?’ Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden zijn er enkele deelvragen opgesteld (zie: ‘Inleiding’). Om deze deelvragen te kunnen beantwoorden is er een literatuuronderzoek uitgevoerd. Tijdens het literatuuronderzoek is er informatie uit verschillende onderzoeken gehaald en is er gebruik gemaakt van vakliteratuur. Hierbij geldt ook dat alle gebruikte bronnen uit het jaar 2001 tot en met het jaar 2011 komen. Ook is de hulp ingeschakeld va n enkele experts uit het vakgebied. Tot slot is er een onderzoek gehouden waar het imago van alcoholvrij bier onder de doelgroep centraal stond. In het onderzoek gaat het om persoonsgebonden meningen, daarom is er gekozen voor een kwalitatief onderzoek in de vorm van half gestructureerd interview. (zie: ‘Bijlage 3’). Voor deze methode is gekozen omdat hierbij dezelfde hoofdvragen aan verschillende personen gesteld worden. Dit zorgt voor een duidelijke structuur. Er zijn in totaal 27 duursporters geïnterviewd met een gemiddelde leeftijd van 34 jaar. De duursporters bestonden uit een groep van roeiers, wielrenners en triatleten. Omdat het een kwalitatief onderzoek is zijn er geen richtlijnen voor het aantal personen die geïnterviewd moeten worden. Om ervoor te zorgen dat het onderzoek valide is, is ervoor gekozen om meerdere sportdisciplines te interviewen. Zo is de kans groter dat er verschillende antwoorden op de vragen komen, en kan er een vergelijking gemaakt kan worden tussen de verschillende meningen. Hieronder is de doelgroep van de geïnterviewde duursporters nader beschreven: Sporters Duursporters die per training meer dan 60 minuten intensief in beweging zijn. Voorbeelden van sporten kunnen wielrennen, hardlopen, zwemmen, roeien en de triatlon zijn. Leeftijd Om schade aan de gezondheid te voorkomen wordt aangeraden om geen alcohol te drinken wanneer je jonger dan 18 jaar bent. (Gezondheidsraad, 2006) Bier bevat alcohol. Alcoholvrij bier is een biersoort met nauwelijks alcohol (<0,1%) maar wordt wel gerefereerd aan bier. Vandaar dat Kennisinstituut Bier heeft aangeraden om voor de doelgroep de leeftijdscategorie 18+ aan te houden. Geslacht Er wordt getracht evenveel mannen als vrouwen te interviewen, zodat de doelgroep zo breed mogelijk is. Nationaliteit Alle nationaliteiten.

6

Methode van onderzoek


Het imago-onderzoek onder de duursporters is gehouden omdat er nauwelijks literatuur te vinden is die beschrijft hoe duursporters over alcoholvrij bier denken. Met dit interview wordt er een beter beeld geschept over het imago van alcoholvrij bier bij duursporters. Ook is het voor het onderzoek interessant of duursporters zich bezig houden met de voeding. Als blijkt dat duursporters zich bewust met hun voeding bezig houden dan zou naast de sportvoeding ook alcoholvrij bier een rol kunnen gaan spelen in de voeding. Dit kan uiteraard alleen als alcoholvrij bier daadwerkelijk gunstige effecten voor duursporters met zich meebrengt. Met de uitkomsten van het interview is er deels op de vraag ingegaan of duursporters alcoholvrij bier zouden gaan drinken om hun nutriënten- en vochtverlies tijdens en na de inspanning aan te vullen. In bijlage 3 is een opzet te vinden van het interview, ook is de definitieve vragenlijst weergegeven. De resultaten zijn te vinden in bijlage 4.

7

Oriënterend onderzoek


Hoofdstuk 3. Oriënterend onderzoek 3.1 Korte inleiding alcoholvrij bier Alcoholvrij bier, ook wel maltbier genoemd, is bier met een laag percentage alcohol. Volgens de Bierverordening mag een alcoholvrij bier hooguit 0,1 volumeprocent alcohol bevatten. (Kennisinstituut Bier, z.d.) 3.2 Keuze doelgroep Tijdens het oriënterend onderzoek is er een literatuuronderzoek gedaan naar ouderen en sporters. Dit zijn de twee doelgroepen die het Kennisinstituut Bier geschikt heeft bevonden voor het onderzoek naar de mogelijke positieve effecten van alcoholvrij bier. Beide doelgroepen hebben een mogelijk tekort aan nutriënten en vocht. Alcoholvrij bier bevat vocht en nutriënten en kan hierdoor het tekort van de sporters en ouderen aanvullen. De keus voor de doelgroep is gevallen op sporters. Hiervoor zijn verschillende argumenten die in d it hoofdstuk beschreven worden. Verder zal de doelgroep sporters uitgebreid besproken worden. 3.2.1 Effect alcoholvrij bier bij ouderen en sporters De doelgroep ouderen, ook wel senioren genoemd, is een breed begrip. De leeftijd van senioren is 50 jaar en ouder. (Hartman, 2006)(Centraal bureau voor de statistiek, z.d.) Het verschil in vitaliteit in de doelgroep ouderen kan erg groot zijn. Zo kan een persoon met de leeftijd van 80 jaar ‘fitter’ zijn/voelen dan een oudere met de leeftijd van 65 jaar. Door dit grote verschil tussen de ouderen binnen de doelgroep is het lastig te onderzoeken of alcoholvrij bier een gunstige werking kan hebben op de ouderen. Een oudere die een verhoogde behoefte heeft aan nutriënten door bijvoorbeeld een ziekte of een verminderde inname kan meer baat hebben bij alcoholvrij bier dan een relatief gezonde oudere. Kortom de doelgroep ouderen is door het grote leeftijdsverschil en het grote verschil tussen vitaliteit onder de ouderen een te brede doelgroep en is daardoor lastig af te bakenen. Een ander argument is dat alcohol de inname van voeding positief kan bevorderen. Alcohol kan, wanneer het met mate genuttigd wordt, positieve effecten met zich mee brengen. Met mate wordt bedoeld mannen maximaal 2 glazen per dag en voor vrouwen geld maximaal 1 glas per dag (Gezondheidsraad, 2006). Eén van de effecten van alcohol (in gematigde hoeveelheid) is dat het de eetlust kan opwekken en ervoor kan zorgen dat er meer gegeten wordt. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat personen die voor een maaltijd een matige alcoholconsumptie hebben genuttigd (ook wel een alcoholische aperitief genoemd), meer eten. (Hetherington, Cameron, Wallis, Pirie, 2001)(Caton, Ball, Ahern, Hetherington, 2004) Dit effect kan voor de doelgroep ouderen een positief effect zijn, daar ondervoeding bij veel ouderen een probleem is. Volgens een document dat de gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD) in 2006 heeft opgesteld is 25-40% van de ouderen in ziekenhuizen ondervoed. 2025% van de ouderen in verzorgingshuizen en verpleeghuizen is ondervoed en in de thuiszorg blijkt 15-25% van de ouderen ondervoed. Het ziektebeeld ondervoeding wordt veroorzaakt door een te lage energie inname of een verhoogde energiebehoefte (door bijvoorbeeld ziekte). Alcohol in matige vorm kan leiden tot een hogere energie inname. Voor ondervoede ouderen, of ouderen met een verminderde eetlust kan matig alcoholgebruik dus een positief effect hebben.

8

Oriënterend onderzoek


Bij sporters kan alcohol juist negatieve effecten met zich meebrengen. Sporters transpireren tijdens de inspanning en verliezen daarmee vocht. 99% van de transpiratie bestaat uit vocht, de rest van de transpiratie bestaat uit opgeloste zouten (NaCI) en bepaalde zuren. ( Gregoire, Van Straaten-Huygen, Trompert, 2007) Elk genuttigd glas alcohol onttrekt vocht aan het lichaam. Alcohol remt het antidiuretisch hormoon, dat zorgt voor de reabsorptie van water in de nieren. Remming van dit hormoon zorgt voor een verhoogde urineproductie. Een gevolg hierva n kan uitdroging van het lichaam zijn.(Van Rijn, Eekhof, Knuistingh Neven, 2009)(Kerssemakers, Van Meerten, Noorlander, Vervaeke, 2008, p.77) Sporters zouden naast het transpireren nog eens extra vocht verliezen door het nuttigen van alcohol. Alcoholvrij bier zou een oplossing kunnen zijn. Het bevat wel dezelfde nutriënten en vocht als normaal bier, maar niet de alcohol. 3.2.2 Doelgroep sporters Recreatieve sporters (teamsporten op amateuristisch niveau en/of sporters met een kortere inspanning dan een uur) hebben aan water de beste dorstlesser. (van Zuijlen, 2002)(Voedingscentrum, 2008) De mineralen (elektrolyten) en vocht die deze sporters verliezen tijdens het trainen zijn goed aan te vullen met water en een (koolhydraatrijke) maaltijd na het sporten. (Voedingscentrum, 2008)(van Zuijlen, 2002)(Maljaars,2009) Bij rustige belastingen (bijvoorbeeld wandelen) loopt de verbranding voornamelijk via de koolhydraat- en vetverbranding. De glycogeenvoorraden (zie: ‘Nutriëntenbehoefte en stofwisseling sporters’) worden niet volledig benut. (Voedingscentrum, 2009)(van Zuijlen, 2002). Bij duursporten worden de glycogeenvoorraden wel volledig benut. Duursporten zijn sporten met een intensieve inspanning van langer dan 60-90 minuten. Voorbeelden van duursporten zijn: hardlopen, zwemmen, wielrennen en teamsporten op hoger niveau zoals professioneel voetbal. Door de lange inspanning raken de glycogeenvoorraden ‘op’. Tijdens de inspanning transpireren sporters en verliezen hiermee vocht en elektrolyten. De tekorten vocht, koolhydraten en elektrolyten kunnen na de inspanning worden aangevuld met een sportdrank. (van Zuijlen, 2002)(van Maljaars, 2009)(Voedingscentrum, 2008)(Voedingscentrum,2009) In dit onderzoek wordt nagegaan of alcoholvrij bier een alternatief voor spor tdrank voor sporters kan zijn. Uit bovenstaande informatie blijkt dat de duursporters (teamsporten op hoger niveau, langdurig schaatsen, zwemmen, hardlopen, wielrennen enzovoorts) rekening moeten houden met een verhoogde nutriëntenbehoefte tijdens en na he t sporten. Deze groep kan baat hebben bij een sportdrank en afhankelijk van de resultaten eventueel baat hebben bij alcoholvrij bier. De groep ‘duursporters’ zal verder in deze scriptie als sporters centraal staan.

9

Literatuuronderzoek


Hoofdstuk 4. Literatuuronderzoek In dit hoofdstuk is het literatuuronderzoek beschreven. 4.1 Nutriëntenbehoefte en stofwisseling duursporters In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de nutriëntenbehoefte van de duursporter. Daarnaast wordt ook de stofwisseling van duursporters uitgebreid besproken. 4.1.1 Energie Voor alle levensprocessen is energie nodig. Het menselijk lichaam haalt energie uit koolhydraten, eiwitten en vetten. Deze nutriënten komen binnen via de voeding. De energiewaarde van voedingsmiddelen wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal). Een gemiddelde man heeft 2500 en de gemiddelde vrouw 2000 kilocalorieën per dag nodig. (Hartman, 2006) Voor een juiste berekening van het aantal kilocalorieën dat een duursporter per dag nodig heeft om het lichaam te kunnen laten functioneren, kan de Ha rris and Bennedict (H&B) methode gebruikt worden. (Palacio & Dassel, 2008) (Harms-Aris & Geerets, 2005) (Bolhaar & Middel, 2008). Deze formule staat nader uitgelegd in bijlage 1. Er zijn verschillende processen om energie vrij te maken in de spiercellen. De directe energie voor een spiercel wordt geleverd door de energiefosfaten. Deze bestaan uit ATP (adenosinetrifosfaat) en CP (creatinefosfaat). Het lichaam heeft maar een kleine voorraad van ATP en CP. Deze voorraden zijn opgeslagen in de spier. Na twee tot drie seconden zijn de ATP voorraden op en na twaalf seconden zijn de CP voorraden leeg. Er is dan geen energie meer beschikbaar uit de energiefosfaten. (De Morree, Jongert & Van der Poel, 2006)(Van Geel & Hermans, 2006) ATP kan worden aangevuld door he t verbranden van koolhydraten, vetten en in sommige gevallen eiwitten. Bij de verbranding van deze voedingsstoffen komt ATP vrij dat weer gebruikt kan worden voor de spiercontractie, oftewel de inspanning. Alleen koolhydraten kunnen zonder zuurstof worden verbrand. De verbranding zonder zuurstof wordt anaerobe verbranding genoemd. Er wordt dus zonder zuurstof ATP vrijgemaakt, dat tijdens de inspanning gebruikt kan worden. Dit is van belang omdat de eerste twee tot drie minuten tijdens de inspanning er onvoldoende zuurstof in het lichaam aanwezig is om koolhydraten, vetten en eiwitten te verbranden. Na deze eerste minuten is er voldoende zuurstof om over te gaan op verbranding met zuurstof. Dit wordt ook wel aerobe verbanding genoemd. (De Morree, Jongert & Van der Poel, 2006)(Bouman, Bernards & Bodekke, 2006) Deze fase wordt ook wel de steady state genoemd. Tijdens de steady state worden de glycogeenvoorraden aangesproken. Als er op een gegeven moment te weinig zuurstof in het lichaam aanwezig is doordat de intensiviteit van de inspanning hoger wordt, gaat het lichaam weer over op verbranding zonder zuurstof. Tijdens de anaerobe verbanding komt er altijd lactaat vrij, ook wel melkzuur genoemd. Lactaat kan door de lever worden omgezet in glucose zodat het weer als brandstof kan worden gebruikt. Ook kan het melkzuur naar de andere spieren worden gebracht waar wel voldoende zuurstof is en dan kan het in die spieren gelijk worden verbrand. Als er teveel lactaat in de spieren aanwezig is kan het niet meer worden ve rwerkt. De spieren verzuren en de vermoeidheid slaat toe. Langdurig lactaat in de spieren zorgt voor spierpijn. (Van Geel et al, 2006)(Harms-Aris et al, 2005)

10

Literatuuronderzoek


Voor een verduidelijking van de werking van de stofwisseling in het lichaam, is hieronder een afbeelding weergegeven. Afbeelding 1: Energieverbruik tijdens de inspanning

4.1.2 Koolhydraten Koolhydraten (ook wel suikers genoemd) hebben energielevering als belangrijkste functie. Ook handhaven koolhydraten de bloedsuikerspiegel. Wanneer er sprake is van een te lage bloedsuikerspiegel, kan dit nadelig zijn voor de hersenen. Het concentratievermogen gaat achteruit en er kan duizeligheid optreden. Voor duursporters zijn koolhydraten een belangrijke nutriënt, daar het met een te lage bloedsuikerspiegel moeilijk is (zware) lichamelijke inspanningen te verrichten. (Hartman, 2006) De voorkeur van verbranding tijdens de inspanning gaat naar koolhydraten. De verbranding van koolhydraten verloopt snel en is efficiënt omdat er niet altijd zuurstof voor nodig is. (Van Geel et al, 2006) (Harms-Aris et al, 2005) (De Morree, Jongert & Van der Poel, 2006). Het probleem is echter dat het lichaam slechts een beperkte hoeveelheid koolhydraten kan opslaan. Dit gebeurt in de vorm van glycogeen. Glycogeen wordt opgeslage n in de lever en in de spieren in de zo genoemde glycogeenvoorraden. Het glycogeen uit de lever zorgt voor een stabiele bloedsuikerspiegel ten behoeve van het zenuwstelsel. De hersenen kunnen namelijk alleen glucose verbranden. Het glycogeen in de spieren zorgt voor energie tijdens de inspanning. Een sporter kan voor ongeveer een uur tot maximaal anderhalf uur energie, in de vorm van glucose, uit de glycogeenvoorraden halen. (Hartman,2006)(Voedingscentrum, 2008) (Voedingscentrum, 2009) (ADA, DC & ACSM, 2009)(Van Geel et al, 2006) (Anderson, Young & Prior, 2010) In de praktijk ligt dit vaak nog iets lager, tot ongeveer 45 minuten. (Mosterd et al. 2005)(Van Zuijlen, 2002)

11

Literatuuronderzoek


Koolhydraten zijn er in verschillende vormen. Zo is er een verdeling gemaakt tussen enkelvoudige suikers en meervoudige suikers. De enkelvoudige suikers bestaan uit glucose, bijvoorbeeld druivensuiker en fructose, bijvoorbeeld vruchtensuiker. Disachariden en polysachariden zijn meervoudige suikers, voorbeelden hiervan zijn sacharose (gewone suiker), zetmeel en glycogeen. Tijdens de spijsvertering worden alle koolhydraten in het maag-darmkanaal omgezet in enkelvoudige suikers waarna het opgenomen wordt in het bloed. Deze enkelvoudige suikers, oftewel glucose, kunnen worden opgeslagen in de glycogeenvoorraden. Als deze glycogeenvoorraden vol zijn worden de overige koolhydraten opgeslagen in de vorm van vet in de vetcellen. (Vandamme & Strubbe, 2006) (Voedingscentrum, 2010) Koolhydraatinname bij duursporters De glycogeenvoorraden kunnen worden uitgebreid door verschillende diëten. Een voorbeeld hiervan is de tapering-off- methode. Vier à vijf dagen voor de wedstrijd worden de koolhydraten in de voeding verhoogd naar 70 energie% (Anderson, Young & Prior, 2010)(Van Geel et al, 2006) in combinatie met het afbouwen van de trainingsintensiteit. (Een uitleg van het begrip en% staat in bijlage 1) Op deze manier kan de glycogeenvoorraad in de spieren worden verdubbeld. Dit is genoeg om twee tot tweeëneenhalf uur inspanning te verrichten. Een nadeel kan zijn dat de sporter in gewicht aan komt. Iedere gram glycogeen houdt 2,7 ml vocht vast. Het lichaamsgewicht neemt met ongeveer twee kilogram toe. Tijdens de inspanning verliest de sporter het vocht weer, in de vorm van zweet. (Van Geel et al, 2006)(Hartman, 2006) Tijdens een lange inspanning zijn de glycogeenvoorraden op een gegeven moment op. Er kan dan geen glucose meer worden vrijgemaakt uit glycogeen en er dienen koolhydraten ingenomen te worden. (Hartman,2006) (Voedingscentrum, 2008) (Voedingscentrum, 2009) (ADA, DC & ACSM, 2009) (Van Geel et al, 2006) (Anderson, Young & Prior, 2010) Een duursporter heeft baat bij een dagelijks dieet waarin deze zich houdt aan een inname van 60 energieprocent (en%) koolhydraten uit de totale hoeveelheid ingenomen voeding. (ADA et al. 2009)(Harms-Aris et al, 2005)(Van Geel et al, 2006) (Bolhaar et al, 2008) Koolhydraatinname tijdens het sporten Tijdens het sporten is het belangrijk voldoende koolhydraten in te nemen. American Dietetic Association, Dietitians of Canada en American College of Sports Medicine beveelt 30 – 60 gram koolhydraten per uur aan. (ADA et al. 2009) Van Geel et al. (2006) en Mosterd et al. (2005) raden beiden een koolhydraatinname van maximaal 60 gram per uur aan. Deze aanbeveling zal verder in deze scriptie aangehouden worden. Koolhydraatinname na het sporten Van Geel et al. (2006) raadt aan om twee gram koolhydraten per kilogram lichaamsgewicht binnen twee uur na de inspanning in te nemen. In deze twee uur worden de glycogeenvoorraden het effectiefst aangevuld. (Maljaars, 2009)(Kammer, Ding, Wang, Hara, Liao, Ivy, 2009)

12

Literatuuronderzoek


4.1.3 Eiwitten Eiwitten dienen voornamelijk als bouwstof voor andere eiwitten. Ze kunnen fungeren als bouwstof voor nieuwe eiwitten, voor weefselcellen, enzymen, sommige hormonen, eiwitten van bloedcellen en nog talrijke andere eiwitten in het lichaam. (Hartman, 2006) (Grégoire, Van Straaten-Huygen & Trompert, 2007)(Van Geel et al, 2006) De aanbeveling voor duursporters is dat er per dag 1,2-1,4 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht via de voeding binnen wordt gekregen. (ADA et al. 2009)(Anderson, Young & Prior, 2010) Eiwitten zorgen voor een sneller verloop van de glycogeensynthese en kunnen spierschade voorkomen (zie: ‘Hersteldranken’). (Harms-Aris & Geerets, 2005)(vereniging sport dietetiek. Z.d.)(Van Loon, 2008)(Koopmans, Pannemans, Jeukendrup, Gijsen, Senden et al, z.d.)(Koopmans, Saris, Wagenmakers, Van Loon, z.d.)(Maughan & Burke, 2002) Eiwitten worden pas als brandstof gebruikt als er een tekort is aan koolhydraten en vette n. Eiwit dient voornamelijk als bouwstof. Het proces om eiwitten te verbranden duurt langer dan de koolhydraat- en vetverbranding en de eiwitverbranding gaat ten koste van spieren. (Grégoire, Van Straaten-Huygen & Trompert, 2007) (Hartman, 2006) 4.1.4 Vet Vet levert energie, zorgt voor warmte- isolatie van het lichaam, kan in vet oplosbare vitaminen bevatten (vitamine A, D, E en K) en kan de eetlust remmen omdat vet een hoog verzadigingsgevoel geeft. (Hartman, 2006) (Van Geel et al, 2006) Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid vet bij duursporters De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid kan variëren van 20-30 energieprocent (Van Geel et al, 2006), 25-35 energieprocent (Harms-Aris et al, 2005) en 25-30 energieprocent (Institute of Medicine of the National Academies, 2002) De aanbeveling van Van Geel et al. (2006) sluit het meeste aan op de Nederlandse eetgewoonten en om deze reden wordt 20-30 energieprocent vet aangehouden. De aanbeveling van vet voor duursporters is lager dan bij een persoon die niet sport omdat een vetrijk dieet niet samen gaat met een koolhydraatrijk dieet. Vet geeft een hoog verzadigingsgevoel. Als er veel vet in de voeding wordt gegeten kan de sporter sneller vol raken en worden er minder koolhydraten genuttigd. (Van Geel et al, 2006) Vetverbranding Als de glycogeenvoorraden zijn uitgeput wordt er overgegaan op de vetverbranding. De vetbranding is een trager proces dan de koolhydraatverbranding omdat voor de vetverbranding meer zuurstof nodig is. Doordat het verbranden van vetten een trager proces is zal de sporter bij vetverbranding niet meer optimaal presteren. (Grégoire, Van StraatenHuygen & Trompert, 2007)(GezondVGZ, z.d.)

13

Literatuuronderzoek


4.1.5 Alcohol Alcohol heeft verschillende negatieve effecten (voor sporters) die hieronder nader besproken worden. Overmatig alcoholgebruik (meer dan twee glazen per dag voor mannen, en meer dan één glas voor vrouwen per dag) kan zorgen voor een toename van lichaamsgewicht en vetmassa. Dit komt door de relatief hoge energiewaarde (7 kilocalorieën per gram) en omdat het een giftige stof is, wil het lichaam het zo snel mogelijk kwijt. Hierdoor worden andere verbrandingsprocessen, voornamelijk die van vet, stilgelegd. (Van Geel et al, 2006) (Voedingscentrum, 2009) Alcohol remt het antidiuretisch hormoon, dat zorgt voor de reabsorptie van water in de nieren. Remming van dit hormoon zorgt voor een verhoogde urineproductie. Een gevolg hiervan kan uitdroging van het lichaam zijn.(Van Rijn, Eekhof, Knuistingh Neven, 2009) (Kerssemakers, Van Meerten, Noorlander, Vervaeke, 2008, p.77) Dit kan voor sporters nadelig zijn omdat zij al tijdens de inspanning vocht verliezen. Extra vochtverlies door het gebruik van alcohol is niet wenselijk. 4.1.6 Vocht Vocht speelt een belangrijke rol in de voeding voor de mens. Het lichaam bestaat voor 55% uit water en dient hierin als transportmiddel en als hoofdbestanddeel van bloed, urine en zweet. Tevens reguleert het de lichaamstemperatuur. (‘’Belang van vocht bij sport’’, 2008)(Voedingscentrum, 2009) In tabel 1 is een overzicht weergegeven van de vochtbehoefte voor, tijdens en na de inspanning. Tabel 1: Overzicht vocht voor, tijdens en na de Geel et al., 2006) Voor de Tijdens de inspanning inspanning korte r dan een uur Hoeveelheid 500-1000 Dorstgevoel milliliter voorkomen

Tijdstip

inspanning (Voedingscentrum, 2009)(Van Tijdens de inspanning lange r dan een uur 150-250 milliliter

Na de inspanning*

1,5 maal de hoeveelheid vocht die verloren is gegaan tijdens de inspanning geen

2 uur voor Per kwartier de inspanning *Vochtinname na de inspanning Het vochtverlies tijdens de inspanning kan makkelijk berekend worden door vlak voor de inspanning en vlak er na op de weegschaal te gaan staan. Het verschil is de hoeveelheid vocht wat verloren is gegaan. Er moet vanzelfsprekend wel rekening gehouden wo rden met wat er tijdens de inspanning gedronken is. Na de inspanning moet anderhalf maal de hoeveelheid vocht die verloren is gegaan gedronken worden. (Van Geel et al, 2006)

14

Literatuuronderzoek


Welke dranken geschikt zijn voor, tijdens en na de inspanning wordt verder besproken in het hoofdstuk ‘Sportdranken’. 4.1.7 Elektrolyten Aan sportdranken zijn elektrolyten toegevoegd. Dit hoofdstuk geeft een korte toelichting op de meest belangrijke elektrolyten voor duursporters. Elektrolyten zijn zouten die in water uiteenvallen in positieve en negatieve deeltjes (ook wel ionen genoemd). (Grégoire, Van Straaten-Huygen & Trompert, 2007) Elektrolyten zijn verantwoordelijk voor de regulatie van de zenuwen, de spierwerking, pH levels, hydratatie en het herstel van beschadigd weefsel in het lichaam. (Grégoire et al, 2007) Natrium en Kalium Natrium en kalium vormen samen de Na/K-pomp, die het vocht binnen en buiten de cellen met elkaar in verhouding houdt. Natrium bevindt zich voornamelijk buiten de cellen, terwijl kalium zich binnen de cellen bevindt. (Grégoire et al, 2007) Onder invloed van kalium, vindt de geleiding van zenuwprikkels en de samentrekking van spieren plaats. Zenuwprikkels worden goed geleid en de bloeddruk word gehandhaafd. Natrium heeft als belangrijkste taak de vochthuishouding in het lichaam op peil te houden. (Vitamine Informatie Bureau, z.d.) De Gezondheidsraad adviseert om het natriumgebruik te beperken tot 2400 milligram per dag. Dit komt neer op 6 gram keukenzout. Met het natrium wat van nature in onze voeding zit krijgt de Nederlandse bevolking meer dan de aanbeveling natrium binnen, namelijk 40004800 milligram per dag. (Voedingscentrum, 2008) Natrium speelt een belangrijke rol bij sporters. Natrium stimuleert de opname van koolhydraten en water in de darmen. Daarnaast zorgt natrium ervoor dat er een dorstgevoel ontstaat en er dus meer gedronken wordt. Zo kan de sporter gemakkelijk zijn vochttekorten aanvullen. (Food-info, z.d)(Gezondheid.be, z.d) Er wordt aangeraden 280-660 mg/liter natrium te nuttigen tijdens en na de inspanning. Dit is voldoende om de opname van koolhydraten en water te stimuleren en een dorstgevoel te creëren. (Tigch, 2003)(Harms-Aris & Geerets, 2005)( Food- info, z.d.) Sporters verliezen tijdens de inspanning 400-1100 milligram natrium per liter zweet. De zouttekorten die tijdens de inspanning ontstaan worden gecompenseerd door de zoutrijke voeding. De aanbeveling natrium zorgt ervoor dat er een dorstgevoel ontstaan en stimuleert de opname van koolhydraten en water in de darmen. (Gezondheid.be, z.d.)(‘Sportdranken wetenschappelijk onderzocht’, z.d.) In tabel 2 een overzicht van de inname en aanbevelingen van natrium. Tabel 2: Natrium behoefte, aanbeveling, verliezen en de hoeveelheid natrium die in de praktijk wordt gebruikt Aanbeveling pe r Praktijk Verliezen tijdens Aanbeveling tijdens dag inspanning en na de inspanning 6 gram zout/2400 mg 4000-4800 mg 400-1100 mg 280-660 mg/liter natrium per dag natrium per dag natrium per liter zweet

15

Literatuuronderzoek


4.1.8 Vitaminen Vitaminen zijn organische verbindingen die onmisbaar zijn voor de enzymsystemen in de celstofwisseling. (Grégoire et al, 2007) Omdat bij duursporters de koolhydraat- en eiwitbehoefte is verhoogd, is het van belang dat de stofwisseling van beide wordt gestimuleerd. Vitamine B1 (thiamine), B2 (riboflavine) en B6 (pyridoxine) kunnen hierbij van belang zijn. (Gezond Sporten, z.d.)(Voedingscentrum, 2009)(Baarveld, Backx & Voorn, 2009) (Van Geel et al, 2006) De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van de B-vitamines voor volwassen mannen en vrouwen zijn weergegeven in tabel 3. Tabel 3: Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden van de B-vitamines (Voedingscentrum, 2008) Vitamine B1 (mg) Vitamine B2 (mg) Vitamine B6 (mg) Mannen 1,1 1,5 1,5 Mannen 50+ 1,1 1,5 1,8 Vrouwen 1,1 1,1 1,5 Zwangere vrouwe n 1,4 1,4 1,9 Lacterende 1,7 1,7 1,9 vrouwe n Vitamine B1 helpt bij de koolhydraatstofwisseling. (Van Geel et al, 2006)(Voedingscentrum, 2009) Door een gebruik van ongeraffineerde zetmeelrijke producten zoals bruine broodsoorten, volkoren pasta’s, aardappelen en zilvervliesrijst is eenvoudig te voorzien in de vitamine B1 behoefte. (Voedingscentrum, 2009) Vitamine B2 en B6 zijn belangrijk voor de eiwitstofwisseling. Bij een gevarieerde gezonde voeding met voldoende eiwitrijke producten wordt de vitamine B2 en B6 behoefte behaald. (Van Geel et al, 2006) (Voedingscentrum, 2009) 4.1.9 Koolzuur Alcoholvrij bier bevat naast water, koolhydraten en elektrolyten ook koolzuur. Sportdranken bevatten ook water, koolhydraten en elektrolyten maar geen koolzuur. Koolzuur kan mogelijk belastend zijn voor de maag en darmen. Aan de experts op het gebied van sport en voeding is hun mening over koolzuur en sporten gevraagd. Luc van Loon: ‘Over het algemeen worden koolzuurhoudende dranken minder snel gedronken, en zijn ze minder geschikt als sportdrank.’ Anne-Marijke van Ambergen: ‘Koolzuur verhoogt de kans op maag- en darmproblemen. Vandaar dat het in sportdranken over het algemeen wordt afgeraden. Al zie je een klein blikje cola af en toe wel voorbij komen. De één kan er dus beter tegen dan de ander. Maar algemeen gezien krijg je vaak last van koolzuur tijdens sport.’ Tjieu Maas: ‘Koolzuur in een drank zorgt voor een vertraagde maagledeging, en lijkt dus niet gewenst.’

16

Literatuuronderzoek


4.2 Sportdranken 4.2.1 Sportdranken Zoals in het vorige hoofdstuk is besproken raken de glycogeenvoorraden op na één tot anderhalf uur intensief sporten. Wanneer de glycogeenvoorraden op raken gaat het lichaam over op vetverbranding. Deze vetverbranding gaat langzamer dan de glycogeenverbranding en de sporter heeft meer zuurstof nodig. De sporter gaat hierdoor minder presteren. Om dit te voorkomen wordt aangeraden tijdens de inspanning koolhydraatrijke voeding en dranken te nuttigen om zo de glycogeenvoorraden op peil te houden. (Food- info,z.d) Een belangrijk bestandsdeel van sportdrank zijn dus de koolhydraten. Ook de soort koolhydraten die in sportdranken voorkomen zijn van belang. Onderzoek heeft aangetoond dat bijna alle water oplosbare suikers even snel door het lichaam worden verbrand. Dit geldt voor glucose, maltose, sucrose, zetmeel (uit zetmeel kan maltodextrine worden gemaakt) en glucosepolymeren. Fructose en galactose worden langzamer in het lichaam verbrand en fructose kan in hoge concentraties darmproblemen veroorzaken. (Van Zuijlen, 2002) De koolhydraten die in sportdranken het meest voorkomen zijn fructose (vruchtensuiker), glucose en maltodextrines. Maltodextrines zijn een goede koolhydraatbron omdat het minder effect heeft op de osmolariteit van de drank en het geen smaak heeft. Verder in dit hoofdstuk wordt de term ‘osmolariteit’ nader uitgelegd. (Gezondheid.be, z.d.)(‘Sportdranken wetenschappelijk onderzocht, z.d.) 4.2.2 Dorstlessers en energiedranken Bij sportdrank wordt er onderscheid gemaakt tussen dorstlessers en energiedranken. Het verschil tussen deze twee dranken is het koolhydraatgehalte. Een dorstlesser bevat 40 tot 80 gram koolhydraten per liter en een energiedrank bevat 80 tot 200 gram koolhydraten per liter. De soorten koolhydraten (mono- di- en polysachariden) verschillen per sportdrank en merk. De snelheid van de opname van een sportdrank in het lichaam wordt bepaald door de osmotische waarde. De osmotische waarde of osmolariteit duidt op het aantal deeltjes per liter. Een drank wordt hypertoon genoemd als de concentratie opgeloste deeltjes in de sportdrank hoger is dan in het menselijk bloed ( >300mOsm). Een drank is isotoon als de concentratie opgeloste deeltjes gelijk is aan die van het menselijk bloed (300mOsm). En wanneer de concentratie opgeloste deeltjes lager is dan die van het menselijk bloed, wordt een drank hypotoon genoemd (<330 mOsms) ( Van Geel & Hermans,2006) (Tigch,2003). In tabel 4 staat aangegeven wat de hoeveelheid koolhydraten is per liter voor een hypotone, isotone en hypertone sportdrank. Tabel 4: Koolhydraten in sportdrank (Voedingcentrum, 2008) Hoeveelheid koolhydraten in 1 liter Hypotoon <60 gram Isotoon 60-80 gram Hype rtoon >80 gram Een voorbeeld van een hypotone drank is water. Hypotone dranken hebben een snelle maagpassage, maar worden langzamer in de darmen opgenomen dan isotone en hypertone dranken. Een gevolg van hypotone dranken is een ‘klotsende’ buik tijdens het sporten. (FoodInfo, z.d.)(Van Geel, et al. , 2006)

17

Literatuuronderzoek


Dorstlessers zijn voorbeelden van isotone dranken. Deze dorstlessers bevatten 60-80 gram koolhydraten per liter. Omdat de concentratie opgeloste deeltjes ongeveer gelijk is aan die van het menselijk bloed kan de drank makkelijk en snel worden opgenomen in het lichaam. Isotone dranken zijn uitermate geschikt om snel de koolhydraten e n het vocht in het lichaam aan te vullen. (Van Geel, et al, 2006)( Food-Info, z.d.)(Tigch, 2003) Hypertone dranken bevatten meer dan 80 gram koolhydraten per liter. Een voorbeeld hiervan zijn energie- en hersteldranken. Door de hoge concentratie worden hypertone dranken niet snel opgenomen in het lichaam en blijven langer in de maag. Dit kan tijdens een inspanning belastend zijn. Er wordt dan ook aangeraden de energiedranken na de inspanning te gebruiken om de koolhydraatreserves weer aan te vullen. Er kan eiwit aan de energiedrank worden toegevoegd voor een sneller herstel. Wanneer een energiedrank eiwit bevat wordt het een hersteldrank genoemd. (APK, z.d.)(Food-Info, z.d.) Naast koolhydraten worden er ook nog andere ingrediënten aan sportdranken toegevoe gd. Een voorbeeld hiervan is natrium. Natrium verbetert de water en glucose absorptie in de darmen. Daarnaast zorgt het voor een dorstgevoel waardoor de sporter meer zal gaan drinken. Dit is vooral aan het einde of na de inspanning van belang om zo de vochtbalans in het lichaam te herstellen. Het gaat hier om een kleine hoeveelheid natrium namelijk 280-660 milligram per liter. (Tigch, 2003) ( Harms-Aris & Geerets, 2005) ( Food-Info, z.d.) De koolhydraten die in sportdranken het meest voorkomen zijn fructose (vruchtensuiker), glucose en maltodextrines. Maltodextrines zijn een goede koolhydraatbron omdat het minder effect heeft op de osmolaliteit van de drank en het geen smaak heeft. Voor een isotone dorstlesser zijn maltodextrines dus ideaal omdat door het gebruik van maltodextrines de osmolaliteit laag blijft en niet hypertoon wordt. (Gezondheid.be, z.d.)(‘Sportdranken wetenschappelijk onderzocht, z.d.) Overige elektrolyten (kalium, calcium, magnesium en chloor) zijn geen noodzakelijke bestandsdelen in een sportdrank. Deze elektrolyten komen voldoende in de voeding voor en kunnen met een normale voeding weer worden aangevuld. Ook worden er vaak vitamines aan de sportdrank toegevoegd. Een positief effect van toevoeging van deze vitamines in sportdrank is niet bewezen. Een vitaminetekort ontstaat door wekenlang een tekort aan vitamine in de voeding en niet door een paar uur intensief bewegen. Tot slot wordt er een smaakstof aan de sportdrank toegevoegd. Smaak is een belangrijk aspect. Hoe beter de smaak hoe meer de drank gedronken wordt. ( Tigch, 2003)( Harms-Aris & Geerets, 2005)( FoodInfo, z.d.)( Van Zuylen, 2002) 4.2.3 Hersteldrank Zoals eerder beschreven bevat een energiedrank meer dan 80 gram koolhydraten per liter. Daarnaast bevat een energiedrank ook natrium en vocht. Vaak wordt er ook eiwit aan een energiedrank toegevoegd. Dit noemt men een hersteldrank. Een hersteldrank is hypertoon en wordt daardoor niet snel opgenomen in het lichaam en blijft langer in de maag. Om die reden wordt een hersteldrank na de inspanning genuttigd. Het is belangrijk dat de hersteldrank zo snel mogelijk na de inspanning gedronken wordt. Tot twee uur na de inspanning verloopt de glycogeen synthese het snelst. Er is dan voldoende insuline in het lichaam en de koolhydraten kunnen relatief makkelijk in de glycogeenvoorraden worden opgenomen. Eiwitten spelen ook een belangrijke rol bij de glycogeen synthese.

18

Literatuuronderzoek


De combinatie koolhydraten en eiwitten in de hersteldrank zorgen ervoor dat er insuline wordt aangemaakt. Zo blijft de insulinespiegel na het sporten hoog en wordt de glycogeenopbouw gestimuleerd. Het gaat echter om een kleine hoeveelheid eiwit namelijk 0,3-0,4 gram per kilogram lichaamsgewicht per uur na het sporten. Dit wordt het meest effectief opgenomen wanneer het tot twee uur na de inspanning ingenomen wordt. (HarmsAris & Geerets, 2005) (vereniging sport diëtiek, z.d) (Van Loon, 2008) Eiwitten in de hersteldrank hebben ook nog een andere functie, namelijk het voorkomen van spierschade. (Koopmans,pannemans, Jeukendrup, Gijsen, Senden, Halliday, Saris, Van Loon, Wagenmakers, z.d)(Koopman, Saris, Wagenmakers, Van Loon, z.d.)(Maughan & Burke, 2002). Door de inspanning verloopt de spiereiwit degradatie (afbraak) en de spiereiwit synthese (opbouw) sneller. Zolang er na de inspanning geen voeding gebruikt wordt blijft de netto balans tussen synthese en degradatie negatief. Door koolhydraten te nuttigen na de inspanning wordt de eiwit degradatie geremd, maar de netto eiwitbalans blijft negatief. Wanneer er eiwitten worden genuttigd na de inspanning, wordt de synthese van spiereiwit gestimuleerd en de eiwit degradatie geremd. Dit leidt tot een positieve netto spiereiwit balans. Door de positieve spiereiwit balans kunnen spieren sneller herstellen en dit voorkomt spierschade. (Derave,W. & Beeckman, S. 2009)(Van Loon, L.J.C.2008) Er zijn weinig kant-en-klare hersteldranken op de markt. De meeste hersteldranken komen in poedervorm voor die aangelengd dienen te worden. De nutriënten van hersteldrank zijn te vinden in bijlage 2. In verschillende fora (Startpagina, 2009)(Dutchroadrunners,2009) geven (duur)sporters aan chocolademelk als hersteldrank te drinken. Uit verscheidene onderzoeken blijkt dat chocolademelk een gunstige werking kan hebben op het herstel van de sporters. Chocolademelk bevat koolhydraten, natrium en eiwitten. Deze nutriënten komen ook voor in een hersteldrank. Volgens een studie van de James Madison University zorgt chocolademelk voor minder creatine kinase in het bloed. Hoge creatine kinase zorgen voor spierproblemen. (Gilson, S.F., Saunders, M.J., Moran,C.W., Moore,R.W., Womack, C.J., Todd, M.K., 2010) Ook uit andere studies blijkt dat chocolademelk de tekorten die in het lichaam ontstaat door inspanning kan aanvullen. Zo blijkt uit een studie van de Loughborough University dat chocolademelk dezelfde gunstige effecten van energiedrank met zich meebrengt. De glycogeenvoorraden worden snel en effectief aangevuld na de inspanning. En door het natrium, dat een nutriënt is van chocolademelk, worden de vochttekorten van een sporter aangevuld. ( Karp, J.R., Johnston, J.D., Tecklenburg,S., Mickleborough, T.D., Fly,A.D. & Stager, J.M., 2006)( Shirreffs, S.M., Watson, P. & Maughan, R.J., 2007) 4.3 Mening experts Om extra informatie te verzamelen over het onderwerp sportdranken zijn er verschillende experts op het gebied van sport en voeding ingeschakeld. Naar de experts is een mail verstuurd met specifieke vragen over de nutriënten die een ideale sportdrank bevat en de vraag of zij meer informatie hebben over het onderwerp sportdranken. De resultaten van dit mailcontact staan in het hoofdstuk ‘Resultaten en Conclusies’. De mail naar de experts staat in bijlage 5.

19

Literatuuronderzoek


4.4 Imago-onderzoek Om de deelvraag ‘Wat is het imago van alcoholvrij bier bij duursporters?’ te kunnen beantwoorden is er een kwalitatief onderzoek gehouden. Omdat de meningen en belevingen van duursporters van groot belang zijn voor het onderzoek, is er een interview onder de doelgroep gehouden. Met deze meningen en belevingen is er een goed beeld gevormd over wat het imago van alcoholvrij bier is onder de duursporters en of zij eventueel bereid zijn deze te drinken als vervanging van sportdrank. Er is gekozen voor een halfgestructureerd interview. Dit wil zeggen dat er een topiclijst is met kernbegrippen maar ook vastgelegde vragen. Voor deze methode is gekozen omdat hierbij dezelfde hoofdvragen aan verschillende personen gesteld worden. Dit zorgt voor een duidelijke structuur en de vragen kunnen later makkelijker verwerkt worden. (Verhoeven, 2007) De opzet van het interview staat in bijlage 3. 4.5 Nutriëntenanalyse Om de nutriënten van alcoholvrij bier te kunnen vergelijken met de huidige sportdranken is er tabel gemaakt met het overzicht van nutriënten van twee alcoholvrije biermerken (merk A en merk B) een aantal sportdranken (dorstlessers, energiedranken en hersteldrank (chocolademelk)). De nutriënten van de sportdranken komen uit de NEVO-tabel, de nutriënten van de alcoholvrije biermerken zijn door middel van een nutriëntenanalyse in kaart gebracht. Er is voor een nutriëntenanalyse gekozen omdat er vaak onderlinge verschillen zijn tussen de verschillende biermerken en alcoholvrij bier als één product in de NEVO-tabel staat aangegeven. De nutriëntenanalyse is in bijlage 2 weergegeven. 4.6 Erdinger Alkoholfrei Erdinger Alkoholfrei is een Duits biermerk en wordt gepromoot als sporten fitnessdrank. In 2001 werden er verschillende atleten gebruikt in de campagnes van Erdinger. De populariteit van de drank groeide in Europa, waar het nu vaak gratis te verkrijgen is bij de finishlijn van een populair sportevenement in Europa. Het bedrijf profileert de drank als isotoon, vitaminerijk, zonder toevoegingen en met natuurlijke herstellende krachten kan het helpen atleten te herstellen van hun inspanning. Met andere woorden is het een koolhydraatrijke dorstlesser zonder alcohol. Glenn McDonald, U.S. manager van Erdinger: ‘In Duitsland is het de nummer 1 alcoholvrije bier.’ In de zomer promoot Erdinger Alkoholfrei zichzelf bij fiets- en hardloopevenementen. In de winter is het één van de hoofdsponsors van het WK biathlon. Professor Mary Ellen Camire, een voedingskundige van de Universiteit van Maine is sceptisch: ‘Bier bevat natrium, kalium, koolhydraten en B- vitamines, wat allemaal gezond is. Maar ze zitten niet in de ideale hoeveelheden voor atleten in het alcoholvrij bier. Het helpt bij de rehydratie, maar ik weet niet of het de ideale drank is. Wel is het een betere drank dan regulier bier bij het vieren van een overwinning. Het bevat geen alcohol wat zorgt voor een sterkere uitdroging.’ (’Is no-alcohol beer the new sports drink?’, 2011)

20

Literatuuronderzoek


De nutriënten van Erdinger Alkoholfrei zijn als volgt: (‘ERDINGER Alkoholfrei’ z.d.) Alcohol: 0,4% Koolhydraten: 5,3 gram/100 ml Vet: 0,0 gram/100 ml Vitamine B12: 0,65 ug/500 ml Energie: 25 kcal/100 ml Eiwit: 0,4 gram/100 ml Foliumzuur: 75 ug/500 ml Een vergelijking van Erdinger Alkoholfrei met sportdranken en alcoholvrij bier A en B wordt gemaakt in het hoofdstuk resultaten en conclusie, in tabel 8.

21

Resultaten en conclusies


Hoofdstuk 5. Resultaten en conclusies In dit hoofdstuk worden de deelvragen beantwoord door middel van een korte samenvatting uit het literatuuronderzoek. 5.1 Wat is de nutriëntenbehoefte en stofwisseling van de doelgroep? Deze deelvraag is beantwoord met behulp van de literatuurstudie naar de nutriëntenbehoefte en stofwisseling van de duursporters, als mede de informatie uit sportdranken en hersteldranken. Koolhydraten en vocht zijn de belangrijkste nutriënten voor duursporters. De glycogeenvoorraden zijn de belangrijkste energiebro n bij intensieve langdurige inspanning, maar gaan helaas maar tot maximaal 90 minuten mee. Daarom is het van belang om deze voorraden aan te vullen tijdens de inspanning door een koolhydraatrijke drank of tussendoortje. Een constant aangepast koolhydraatrijk dieet kan zorgen voor een grotere glycogeenvoorraad in het lichaam. Wanneer er sprake van dorst is, is het prestatievermogen van het lichaam afgenomen. Het is bij duursporters van groot belang dat deze te allen tijde voldoende vocht tot zich nemen. Dit houdt in, voldoende vocht voor, tijdens en na het sporten te drinken. In tabel 5 zijn de aanbevelingen van nutriënten rondom de inspanning schematisch weergegeven. Tabel 5: Aanbevelingen nutriënten voor, tijdens en na de inspanning. Nutriënt Voor Tijdens Koolhydraten Dagelijks aangepast Maximaal 60 gram dieet waarin 60 tot per uur 70en% uit koolhydraten bestaat Vocht 2 uur voor de Bij langer dan 1 uur inspanning 500-1000 inspanning, 150-250 milliliter milliliter per kwartier Natrium Eiwitten

280-660 mg/liter Dagelijks dieet waarin 1,2-1,4 gram eiwitten per kilogram lichaamsgewicht wordt gebruikt

Na 2 gram koolhydraat per kilogram lichaamsgewicht tot 2 uur na het sporten Anderhalf maal de hoeveelheid die tijdens de inspanning verloren is gegaan 280-660 mg/liter 0,3-0,4 gram per kilogram lichaamsgewicht per uur

22



5.2 Wat zijn sportdranken? Voor het beantwoorden van deze deelvraag is er gebruikgemaakt van het literatuuronderzoek naar sporten hersteldranken en de informatie die experts hebben gegeve n over dit onderwerp. De voornaamste ingrediënten van een sportdrank zijn, vocht, koolhydraten en natrium. Overige elektrolyten zijn niet noodzakelijk. Er zijn drie verschillende soorten sportdranken namelijk, dorstlessers, energiedranken, en hersteldranken. Een dorstlesser bevat 40 tot 80 gram koolhydraten per liter en een energie- en hersteldrank bevat 80 tot 200 gram koolhydraten per liter. Daardoor verschillen de dranken ook in osmolariteit. Dorstlessers zijn isotoon. Deze worden makkelijk in het lichaam opgenomen. Energie- en hersteldranken zijn hypertoon. Hypertone drankjes worden langzamer opgenomen in het lichaam. Tijdens het sporten kan dit belastend zijn. Er wordt aangeraden om dorstlessers tijdens het sporten te nuttigen om de glycogeenvoorraden en het vocht verlies aan te vullen. Na het sporten wordt een energie- of hersteldrank aangeraden om de uitgeputte glycogeenvoorraden snel weer aan te vullen. Een hersteldrank en een energiedrank hebben hetzelfde koolhydraatgehalte, maar in een hersteldrank is eiwit toegevoegd. Eiwitten zorgen voor een snellere opname van koolhydraten en kunnen spierschade voorkomen. Er zijn drie experts op het gebied van voeding en sport benaderd. Dit zijn dr. L.J.C. van Loon, professor aan de Universiteit van Maastricht, Anne-Marijke van Ambergen, sportdiëtiste en Tjieu Maas, sportdiëtist en werkzaam aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Hen is een mail verstuurd (zie bijlage 4) met vragen op het gebied van sportvoeding. In tabel 6 en 7 staat het resultaat van dit mailcontact. Tabel 6: Experts over dorstlesser Dr. L.J.C. van Loon

Anne-Marijke Ambergen 40-80 gram/liter

Koolhydraten Hypo/Iso/Hyper

60-80 gram/liter Isotoon

Suikers

Glucose en maltodextrines Toevoeging van fructose en/of sucrose <400 mOsm

Combinatie van fructose, glucose en maltodextrines

Natrium: 200-1200 mg/liter

Toevoeging van natrium

Osmolaliteit/ Osmolariteit Mineralen Koolzuur

Overig

Tjieu Maas

Isotoon Bij warm of vochtig weer hypotoon Bij koud weer hypertoon

Isotoon: rond de 280 mOsm Kalium, natrium en magnesium

Over het algemeen worden dranken met koolzuur minder snel gedronken en zijn daardoor minder geschikt als sportdrank Goed smaken

23


Tabel 7: Experts over hersteldranken Dr. L.J.C. van Loon Koolhydraten Hypo/Iso/Hyper Suikers Mineralen Eiwitten Koolzuur

Vitamines

60-180 gram/liter Hypertoon Glucose en maltodextrines Natrium: 600-1200 mg/liter 20-60 gram/liter Over het algemeen worden dranken met koolzuur minder snel gedronken en zijn daardoor minder geschikt als sportdrank


Anne-Marijke Ambergen Voldoende

Tjieu Maas

Klein gedeelte

Eiwit:Koolhydraten 1:3 of 1:4 Koolzuur in een drank zorgt voor een vertraagde maagledeging, en lijkt dus niet gewenst.

Alleen wanneer er geen maag- en darmklachten voorkomen

Vitamines hebben geen toegevoegde waarde op verbetering van de prestatie

Tot 160 gram/liter

Vitamines verhogen de osmolariteit van de drank, en dit gaat ten koste koolhydraten en mineralen

Conclusie ideale dorstlesser en hersteldrank. Naar aanleiding van de meningen van de experts en het literatuuronderzoek zijn dit de uitkomsten voor een ideale dorstlesser en hersteldranken. De ideale dorstlesser: 40 -80 gram koolhydraten per liter dorstlesser Een combinatie van glucose, fructose, maltodextrines Osmolariteit: de meningen van de experts zijn hierover verdeeld. Volgens het bronnenonderzoek is een dorstlesser 300 mOsm. Luc van Loon zegt dat de osmolariteit van een dorstlesser <400 mOsm moet zijn. Volgens Tjieu Maas moet de osmolariteit 280 mOsm zijn. Natrium: Uit het bronnenonderzoek blijkt dat de ideale dorstlesser 280-660 mg/liter natrium bevat. Luc van Loon beveelt echter 200- 1200mg/liter natrium aan. Goed smaken Geen koolzuur

24



Energie- en hersteldranken bevatten dezelfde nutriënten. Het verschil zit hem in het eiwitgehalte. Hersteldranken zijn energiedranken met toegevoegd eiwit De ideale energie-/hersteldrank volgens het literatuuronderzoek en de mening van de experts: 80-180 gram koolhydraten per liter energiedrank of hersteldrank Isotoon/hypertoon Een combinatie van glucose, fructose, maltodextrines Natrium: Uit het literatuuronderzoek blijkt dat de ideale energie- en hersteldrank 280660 mg/liter natrium bevat. Luc van Loon beveelt echter 600-1200 mg/L natrium aan. Hersteldrank: Eiwit: 0,3-0,4 gram per kg lichaamsgewicht per uur / 20-60 gram eiwit per liter hersteldrank De aanbevelingen staan overzichtelijk in tabel 8 weergegeven. 5.3 Wat zijn de nutriënten van sportdrank en alcoholvrij bier? De tabel met de nutriënten van de sportdranken en alcoholvrij bier is te vinden in bijlage 2. 5.4 Wat is het imago van alcoholvrij bier onder de doelgroep? In totaal zijn er drie verschillende sportclubs benaderd, roeivereniging K.S.R.V. Njord te Leiden, triatlonvereniging RTC Den Haag en wielrenvereniging HSK Trias te Den Haag. In totaal zijn er 27 duursporters geïnterviewd. De groep bestond uit 10 vrouwen en 17 mannen. De leeftijd van de duursporters varieert tussen 19-55 jaar en de gemiddelde leeftijd is 34 jaar. Naar aanleiding van de interviews is gebleken dat over de gehele linie de sporters vooral op de koolhydraten in hun voeding letten. Dit uit zich in koolhydraatrijke maaltijden, bijvoorbeeld pasta, te eten voor en na de inspanning. Tijdens de inspanning wordt er gebruikgemaakt van koolhydraatrijk tussendoortje zoals een energiereep en een koolhydraatrijke sportdrank. Bij de groep roeiers is dit anders. Zij hebben tijdens het sporten geen mogelijkheid om te eten of te drinken. De roeiers letten alleen voor en na het sporten op de voeding. Onderstaand de verwerking van de interviews. Wat is de attitude duursporters alcoholvrij bier? De meningen over alcoholvrij bier zijn erg verdeeld. 7 van de 27 duursporters ziet alcoholvrij bier als bier zonder alcohol. 6 duursporters geven aan dat zij alcoholvrij bier niet lekker vinden. Wordt het weleens gedronken door duursporters? 93% van de geïnterviewde duursporters geeft aan geen alcoholvrij bier te drinken. Wanneer alcoholvrij bier zich profileert als een gezondheid bevorderde drank voor duursporters zegt 67% van de geïnterviewde nog steeds geen alcoholvrij bier te gaan drinken. 18% van duursporters zou het drinken van alcoholvrij bier overwegen tegenover 15% die het zeker zouden gaan drinken. De meest voorkomende redenen waarom duursporters niet voor alcoholvrij bier kiezen zijn dat zij liever gewoon bier drinken of de smaak van alcoholvrij bier niet lekker vinden. Een andere reden is dat de duursporters liever fris drinken dan alcoholvrij bier of helemaal niet van bier houden. Ook zien de duursporters alcoholvrij bier niet als een sportdrank maar relateren het aan een feestje of zouden het op een terrasje drinken.

25



Wat is de kennis over alcoholvrij bier? Het alcoholpercentage van alcoholvrij bier in Nederland is maximaal 0,1%. 41% van de geïnterviewde gaat ervan uit dat het percentage van alcoholvrij bier 0,0% is. Het merendeel van de geïnterviewde wist één of meerdere biermerken te noemen. Amstel en Bavaria worden het meest genoemd. Wordt er aandacht aan de voeding besteed door duursporters? 67% let voor en tijdens het sporten op de voeding. Voor het sporten wordt vooral gelet op het nuttigen van een koolhydraatrijke maaltijd. Tijdens het sporten worden er ook koolhydraten genuttigd maar dan in de vorm van energierepen en sportdranken. Na het sporten let slechts 56% van de duursporters op de voeding. Ook na het sporten worden koolhydraatrijke voedingsmiddelen gebruikt. Wat wordt er gedronken voor tijdens en na het sporten? Voor het sporten drinkt 56% van de geïnterviewde water en 7% sportdrank. De overige 37 % let niet specifiek op het nuttigen van drank voor het sporten. 96% van de geïnterviewde drinkt tijdens het sporten dorstlessers of water of een combinatie hiervan. De overige 4% let niet specifiek op de soort drank tijdens het sporten. Na het sporten drink 33% dorstlessers en 30% dorstlessers en water. Koolzuurhoudende dranken zijn na het sporten niet populair onder de sporters, omdat zij veel willen drinken na het sporten en koolzuur zorgt voor een vol gevoel. De grafieken met daarin de antwoorden op de interviewvragen is te vinden in bijlage 4. 5.5 Wanneer kan alcoholvrij bier als sportdrank fungeren? Naar aanleiding van de antwoorden op de deelvragen kan de hoofdvraag beantwoord worden. Deze luidt: ‘Welke effecten heeft alcoholvrij bier op de gezond heid van sporters?’. Samenvatting Uit het literatuuronderzoek blijkt dat de koolhydraatbehoefte van duursporters hoger ligt dan van de reguliere volwassene. Voor een reguliere volwassene geldt dat minimaal 40 en% in de voeding uit koolhydraten moet bestaan. Voor duursporters geldt dat minimaal 60en% in de voeding uit koolhydraten moet bestaan. Deze verhoogde behoefte koolhydraten is nodig om de glycogeenvoorraden aan te vullen en eventueel uit te breiden. Ook vocht rondom de training is van groot belang. Wanneer er te weinig vocht in wordt genomen voor en tijdens de training kan er dorst optreden. Door het dorstgevoel is het prestatievermogen afgenomen en kan er niet meer optimaal worden gepresteerd. Om in deze extra behoeftes te voorzien kan er sportdrank gedronken worden tijdens en na de training of wedstrijd. Deze sportdranken kunnen onderscheiden worden in dorstlessers, energiedranken en hersteldranken. Dorstlessers worden tijdens de inspanning gebruikt en zorgen ervoor dat de glycogeenvoorraden en vochtgehalte in het lichaam worden aangevuld. Energiedranken en hersteldranken bevatten meer koolhydraten en zijn hypertoon en worden daardoor na de inspanning gedronken. Energie- en hersteldranken hebben dezelfde functie als dorstlessers maar omdat energie- en hersteldranken meer koolhydraten bevatten zorgen deze dranken ervoor dat de glycogeenvoorraden nog verder aan worden gevuld dan dorstlessers doen. Door het toegevoegde eiwit wat een hersteldrank bevat zorgen hersteldranken voor een snellere glycogeensynthese en kunnen zij de kans op spierschade verminderen.

26



Aan sportdranken wordt natrium toegevoegd. Natrium verbetert de water- en glucoseabsorptie in de darmen. Daarnaast zorgt natrium voor een versterkt dorstgevoel waardoor de sporters meer gaan drinken en dus sneller hun vochttekorten in het lichaam aanvullen. Nutriëntenvergelijking alcoholvrij bier en sportdranken Uit de nutriëntenanalyse (zie bijlage 2) blijkt dat zowel bier A, B en Erdinger Alkoholfrei een relatief laag koolhydraatgehalte bevat en een isotone drank is. Dit komt overeen met een dorstlesser. Alle biersoorten bevatten koolzuur, dit is niet ideaal voor een dorstlesser. Koolzuur kan maag- en darmklachten opleveren en daarom drinken sporters liever geen koolzuurhoudende dranken tijdens de inspanning. Ook bevatten bier A en B in vergelijking met dorstlessers weinig natrium. Van Erdinger Alkoholfrei is het natriumgehalte niet bekend. Uit deze resultaten kan geconcludeerd worden dat alcoholvrij bier niet geschikt is als dorstlesser. Als energie- en hersteldrank is alcoholvrij bier ook niet ideaal omdat het natrium- en koolhydraatgehalte te laag is. Voor een hersteldrank mist het het essentiële nutriënt eiwit. In tabel 8 is een vergelijking gemaakt tussen de nutriënten van sportdranken en alcoholvrij bier. De getallen in deze tabel zijn gebaseerd op het literatuuronderzoek. De aanbeveling eiwitten in een hersteldrank is gebaseerd op het mailcontact van de experts. Omdat verschillende bronnen in het literatuuronderzoek uitwijzen dat natrium vooral belangrijk is voor de absorptie en het dorstgevoel opwekken, en niet om de tekorten aan te vullen, is er gekozen om de aanbeveling 280-660 mg/liter natrium voor zowel de dorstlesser als de energiedrank aan te houden. De aanbeveling voor eiwit is 20-60 gram eiwit per liter hersteldrank. De andere aanbeveling, 0,3-0,4 gram per kilogram lichaamsgewicht per uur is een vaag begrip, waarbij het dus afhankelijk is van het gewicht van een persoon hoeveel eiwit deze nodig heeft. Er zouden op die manier verschillende hersteldranken per gewichtscategorie op de markt moeten zijn. Tabel 8: vergelijking nutriënten sportdrank en alcoholvrij bier Soort drank Energie Koolhydraten Natrium Eiwitten Dorstlesser 162-324 40-80 280-660 Geen kcal/liter gram/liter mg/liter Energiedrank >324 kcal/liter Minimaal 80 280-660 Geen gram/liter mg/liter Hersteldrank >405 kcal/liter Minimaal 80 280-660 20-60 gram/liter mg/liter gram/liter Alcoholvrij 249 kcal/liter 60,2 gram/liter 20 mg/liter <1 bie r A gram/liter Alcoholvrij 271 kcal/liter 63,1 gram/liter 13 mg/liter <1 bie r B gram/liter Erdinger 250 kcal/liter 50 gram/liter Niet bekend 4 Alkoholfrei gram/liter

Hypo/Iso/Hyper Isotoon Hypertoon

Tijdstip Tijdens en na Na

Hypertoon

Na

Isotoon

Na

Isotoon

Na

Isotoon

Na

27



Koolhydraten Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat glucose, maltose, sucrose, zetmeel (uit zetmeel kan maltodextrine worden gemaakt) en glucosepolymeren in een sportdrank het meest ideaal zijn. Fructose en galactose worden langzamer in het lichaam verbrand en fr uctose kan in hoge concentraties darmproblemen veroorzaken. In tabel 9 staan de koolhydraten die in alcoholvrij bier A en B voorkomen. Dit is door middel van een nutriëntenanalyse in kaart gebracht. Tabel 9: Koolhydraten in alcoholvrij bier Bier A (per 100 gram) Totaal ve rteerbare koolhydraten 6,02 gram Glucose 0,4 gram Fructose 0,2 gram Lactose <0,1 gram Sacharose <0,1 gram Maltose 2,5 gram

Bier B (per 100 gram) 6,31 gram 0,4 gram 0,1 gram <0,1 gram <0,1 gram 2,5 gram

Maltose en glucose zijn het meest aanwezig in zowel alcoholvrij bier A als B. Ook bevat het wel fructose, maar niet in hoge mate. Dit komt overeen met de koolhydraten die gewenst zijn in de sportdrank. Qua samenstelling van de koolhydraten in alcoholvrij bier is deze ideaal voor een sportdrank. Imago Wanneer men naar het imago-onderzoek kijkt, kan geconcludeerd worden dat alcoholvrij bier bij de geïnterviewde duursporters niet overwegend positief wordt beoordeeld. Op enkele uitzonderingen na drinkt geen enkele duursporter alcoholvrij bier en alcoholvrij bier in combinatie met sport wordt niet als vanzelfsprekend gezien. De reden ‘ik vind het niet lekker’ of ‘ik drink liever een normaal biertje’ wordt vaak als reden opgegeven waarom het niet wordt gedronken. De smaak bij een sportdrank is van groot belang, namelijk; wanneer de smaak goed is wordt het meer gedronken en wordt er sneller voorzien in de nutriëntenbehoeftes. Ook vindt het merendeel van de geïnterviewde het belangrijk dat er geen koolzuur in een sportdrank zit. Vooral tijdens de inspanning vinden de geïnterviewde duursporters het niet fijn als een sportdrank koolzuurhoudend is. Wel geeft 33% van de geïnterviewde aan alcoholvrij bier misschien te gaan drinken mocht dit gezondheid bevorderende effecten hebben voor duursporters.

28

Discussie en aanbevelingen


Hoofdstuk 6 Discussie en aanbevelingen 6.1 Alcoholvrij bier als dorstlesser Uit de conclusie blijkt dat alcoholvrij bier geen geschikte dorstlesser is omdat het te weinig natrium bevat. Daarnaast bevat het koolzuur. Wanneer alcoholvrij bier geen koolzuur zou bevatten en meer natrium zou bevatten zou alcoholvrij bier een goede dorstlesser zijn. In tabel 10 is de hoeveelheid natrium weergegeven die een flesje alcoholvrij bier tekort komt om aan de aanbeveling voor een hersteldrank te voldoen. De hoeveelheid natrium is gebaseerd op de resultaten van het literatuuronderzoek (tabel 8). Tabel 10: Natriumtekort in alcoholvrij bier Aanbeveling literatuuronderzoek Bier A 78 – 192 mg/300 ml Bier B 80,1 – 194,1 mg/300 ml 6.2 Alcoholvrij bier als energie- en hersteldrank Na de inspanning is er een verhoogde behoefte aan koolhydraten, eiwitten en natrium. De tekorten koolhydraten en natrium kunnen worden aangevuld door een energiedrank te drinken. Een hersteldrank bevat behalve koolhydraten en natrium ook eiwitten. Alcoholvrij bier bevat te weinig koolhydraten, eiwitten en natrium om als energie- of hersteldrank te fungeren. De hoeveelheid koolhydraten, natrium en eiwit is gebaseerd op de resultaten van het literatuuronderzoek (tabel 8). Deze tekorten zijn weergege ven in tabel 11. De uitleg voor deze berekening is te vinden in bijlage 6. Tabel 11: overzicht tekorten nutriënten in alcoholvrij bier Koolhydraten Natrium (Energie- en hersteldrank) (Energie- en hersteldrank) Bier A 6,0 g/300 ml of hoger 78 – 192 mg/300 ml Bier B 5,1 g/300 ml of hoger 80,1 – 194,1 mg/300 ml

Eiwit (Hersteldrank) 6,0-18,0 g/300 ml 6,0-18,0 g/300 ml

Omdat herstel- en energiedranken na het sporten gedronken worden kunnen de tekorten worden aangevuld met één of meerdere voedingsmiddelen. In tabel 12 is een lijst met voedingsmiddelen weergegeven die gegeten kunnen worden samen met één flesje alcoholvrij bier om aan dezelfde nutriënten te komen als één energie – of hersteldrank. In tabel 12 is het energie, natrium, koolhydraten, eiwitten en vet aangegeven van de producten. Voor de natrium, koolhydraten en eiwitten zijn producten gekozen die dicht bij de aanbeveling nutriënten voor duursporters ligt. Het is voor duursporters van belang om niet vetrijk te eten omdat dit ten koste gaat van de koolhydraatinname.

29


Tabel 12: Lijst met producten. Product Tussendoortjes energiedrank Eierkoek (30 gram) Krentenbol (50 gram) Bagel (35 gram) Maisbol (35 gram) Graanreep kellog’s Tussendoortjes hersteldrank Pannenkoek naturel (70 gram) Maisbrood (35 gram) + rosbief (40 gram) Drinkyoghurt (225 gram) (Eettabel, voedingscentrum 2007)


Energie Koolhydraten Natrium (kcal) (gram) (mg)

Eiwitten (gram

Vet (gram

90 130 100 100 100

18 26 19 19 19

150 130 180 180 110

2 4 3 3 2

1 1 0 2 2

140 125

20 19

110 187

6 26

3 3

140

29

95

6

0

In tabel 13 staan de combinaties van alcoholvrij bier + de producten uit tabel 12 in vergelijking met een bekende energiedrank en de aanbeveling voor een ideale energiedrank. Tabel 13: vergelijking alcoholvrij bier + snack en energiedrank Energie Koolhydraten Natrium (mg) (kcal) (gram) Aanbeveling ideale >97 >24 84-198 energiedrank (300 ml) Energiedrank 177 44 39 Extran Energie (300 ml) Avb* (300 ml) + 116 24 152 eierkoek Avb* (300 ml) + 156 32 132 krentenbol Avb* (300 ml) + 126 25 182 bagel Avb* (300 ml) + 126 25 maisbol Avb* (300 ml) + 126 25 graanreep *Gemiddelde Alcoholvrij bier A en B

Vet (gram) -

0

1 1 0

182

2

112

2

De bestaande energiedrank van Extran komt niet overeen met de aanbeveling die uit het literatuuronderzoek en de mening van de experts tot stand is gekomen. De combinaties die gemaakt zijn met het alcoholvrije bier komen overeen met de aanbeveling. Vooral broodproducten zijn erg geschikt. Dit is omdat veel broodsoorten veel koolhydraten en natrium bevat, wat het alcoholvrije bier nog mist.

30



Geschikt beleg voor dit brood kunnen magere vleeswaren en magere kaassoorten zijn. Deze kunnen bijdrage aan het natriumgehalte, maar bevatten weinig vet. Zoals het hoofdstuk sportdranken vermeld kan chocolademelk gezien worden als een hersteldrank. Het bevat de nutriënten (koolhydraten,natrium en eiwit) waaraan een hersteldrank moet voldoen. Daarnaast blijkt uit verschillende onderzoeken dat chocolademelk mogelijk kan zorgen voor een beter spierherstel. Chocolademelk zorgt voor minder creatine kinase in het bloed. Hoge creatine kinase zorgen voor spierproblemen. (Gilson, S.F., Saunders, M.J., Moran,C.W., Moore,R.W., Womack, C.J., Todd, M.K., 2010) Daarnaast zijn er weinig kant-en-klare hersteldranken op de markt. Officiële hersteldranken zijn vooral als poeder op de markt verkrijgbaar. Deze dienen aangelengd te worden met water, melk of vruchtensap. In tabel 14 wordt een vergelijking gemaakt tussen de hersteldranken, zowel chocolademelk als hersteldranken in poedervorm, en alcoholvrij bier + een snack uit tabel 12. Uit tabel 14 kan geconcludeerd worden dat wanneer alcoholvrij bier met een snack wordt genuttigd het dezelfde nutriënten bevat als een hersteldrank. Tabel 14: vergelijking alcoholvrij bier + snack en hersteldranksportdrank Energie Koolhydraten Natrium (mg) Eiwitten (kcal) (gram) (gram) Aanbeveling ideale >122 >24 84-198 6-18 hersteldrank (300 ml) Magere 192 34 135 10 Chocolademelk (300ml) Peptiplus (38g 146 30 175 5,0 poeder + 300ml water) Maxim Recovery 191 30 140 17 Drink (50g poeder + 300ml water) Avb* (300 ml) + 166 26 112 6 pannenkoek Avb* (300 ml) + 161 25 189 26 maisbrood + rosbief Avb* (300 ml) + 166 35 95 6 drinkyoghurt *Gemiddelde Alcoholvrij bier A en B

Vet (gram) -

1

0

0

3 3 0

(Magere) Zuivelproducten en producten met ei zijn erg geschikt als voedingsmiddel bij een alcoholvrij bier. Deze bevatten veel eiwitten en weinig vet. Wel bevatten deze voedingsmiddelen weinig koolhydraten en deze kunnen aangevuld worden door bijvoorbeeld muesli door de yoghurt te roeren. Een ei bevat van nature al veel natrium, dus deze dient gecombineerd te worden met een natriumarm product, bijvoorbeeld natriumarm brood. Ook magere vleeswaren zijn erg geschikt als broodbeleg, deze beva tten veel eiwitten en weinig vet.

31



6.3 Imago-onderzoek Uit het imago-onderzoek blijkt dat de meeste sporters geen alcoholvrij bier drinken. Een reden hiervoor is dat zij alcoholvrij bier niet zien als een sportdrank. De sporters geven aan na het sporten wel een sportdrank (vaak een dorstlesser) te drinken en wat extra koolhydraten te nuttigen. Een vervolgonderzoek kan zijn dat alcoholvrij bier meer gepromoot wordt als sportdrank, zodat sporters een relatie leggen tussen alcoholvrij bier en sport. Dit kan worden bereikt door een campagne te starten waar de nadruk ligt op alcoholvrij bier en sport. Alcoholvrij bier kan bijvoorbeeld gepromoot worden bij diverse sportevenementen zoals de marathon in Rotterdam en de Amstel Gold Race. Dit zorgt voor meer naamsbekendheid. Daarnaast kan er onderzoek worden gedaan naar de mening van de sporter over alcoholvrij bier en snack uit tabel 12. Na de inspanning krijgen verschillende sporters alcoholvrij bier en snack uit tabel 12 te proberen. Bijvoorbeeld alcoholvrij bier en een handje borrelnootjes. Na afloop van de proeverij wordt de mening van de sporter gevraagd. De hoofdvraag zou kunnen zijn of sporters de hersteldrank zouden vervangen voor alcoholvrij bier plus een snack. Ook dit zorgt voor meer naamsbekendheid en kan wellicht leiden tot een verbeterd imago van alcoholvrij bier. 6.4 Alcoholvrij witbier Sinds kort is er ook alcoholvrij witbier op de markt. Dit wit bier bevat een hoger eiwitgehalte namelijk 0,37 gram per 100 ml tegenover een <0,1 gram per 100ml bij regulier alcoholvrij bier. Alcoholvrij witbier zou door het hogere eiwitgehalte wellicht beter kunnen fungeren als hersteldrank dan regulier alcoholvrij bier. Dit kan nog nader worden onderzocht. Samenvatting aanbeveling Puntsgewijs zijn dit de aanbeveling: - Alcoholvrij bier als dorstlesser. Wanneer alcoholvrij bier als dorstlesser gezien zou worden moet er aan alcoholvrij bier natrium worden toegevoegd. Ook dient alcoholvrij bier geen koolzuur te bevatten. - Alcoholvrij bier als energie- of hersteldrank. Alcoholvrij bier bevat te weinig koolhydraten, eiwitten en natrium om aan een geschikte hersteldrank te voldoen. Om dit tekort aan te vullen dient er een voedingsmiddel bij alcoholvrij bier gegeten worden. De voedingsmiddelen zijn te vinden in tabel 12. - Imago-onderzoek. In een vervolgonderzoek kan onderzocht worden wat de mening van de sporters is over de combinatie alcoholvrij bier en een voedingsmiddel. - Er kan nog een onderzoek gedaan worden naar alcoholvrij witbier. Alcoholvrij witbier bevat meer eiwit en is mogelijk geschikt als hersteldrank

32

Literatuurlijst


Lite ratuurlijst Boeken Baarveld, F., Backx, F.J.G., Voorn, Th.B. (2009). Sportgeneeskunde. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Bouman, L.N., Bernards, J.A. & Boddeke, H.W.G.M. (2008). Medische Fysiologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Eettabel, Voedingscentrum, 2007 Gregoire, L., Van Straaten-Huygen, A., Trompert, R. (2007) Anatomie en fysiologie van de mens. stad: Thieme Meulenhoff Harms-Aris, C. & Geerets, T. (2005). Sportvoedingswijzer. Nieuwegein: Akro Sports Media Hartman, E. (2006). Mens en voeding. Baarn: HBuitgevers. Maughan, R. J. & Burke, L.M. (2002). Sportvoeding. Maarsen: Elsevier gezondheidszorg. Morree de, J.J., Jongert, T. & Poel van der, G. (2006). Inspanningsfysiologie, oefentherapie en training .Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Mosterd, W.L., Sitsen, J.M.A., Hermans, G.P.H., Backx, F.J.G. & Cingel van, R.E.H. (2005). Het sport- medisch Formularium. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Vandamme, A. & Strubbe, K. (2006). Voedingsingrediënten: een stand-van- zaken. Leuven: Lannoo. Van Geel , A. & Hermans, J. (2006). Voeding en Sport. Baarn: De Vrieseborch maakt deel uit van Tirion uitgevers BV. Verhoeven, N (2007). Wat is onderzoek? Den Haag: Boom onderwijs Artikelen American Dietetic Association (ADA), Dietitians of Canada (DC), American College of Sports Medicine (ACSM). (2009) Nutrition and Athletic Performance. Medicine & Science in Sports & Exercise, 41(3), 709-731 Anderson, J., Young, L., Prior, S. (2010). Nutrition for the athlete. Verkregen op 20 februari, 2011, via Colorado State University website: http://www.ext.colostate.edu/pubs/foodnut/09362.html Bolhaar, A., Middel, S. (2008). Voeding en supplementen in de topsport. Van toegevoegde waarde? Verkregen op 9 maart, 2011, via http://www.surfsharekit.nl:8080/get/smpid:3027/DS3/

33

Literatuurlijst


Caton, S., Ball, M., Ahern, A., Hetherington, M. (2004). Dose-dependent effects of alcohol on appetite and food intake. Physiology & Behavior, 1, 51-58. Verkregen op 16, februari, 2011 van http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6T0P-4C232D25&_user=10&_coverDate=03%2F31%2F2004&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_origin =search&_sort=d&_docanchor=&view=c&_searchStrId=1647860024&_rerunOrigin=scholar .google&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f3816a063d6 5a794d35fafc1c1bb736d&searchtype=a Derave, W. &Beeckman, S. (2009). De zin en onzin van voedingssupplementen bij sportbeoefening. Tijdschrift voor Voeding en Diëtiek, 35(6), 3-5. Energy Requirements of Adults. (z.d.). Verkregen op 2 maart, 2011, van http://www.fao.org/docrep/007/y5686e/y5686e07.htm Food-info, Wetenswaar achtergronddossier sportdrank. ( z.d.) verkegen op 16 maart, 2011 van http://www.foodinfo.net/nl/national/ww-sportdrank.htm Gezondheidsraad (2006). Richtlijnen Goede Voeding. Den Haag Gilson, S.F., Saunders, M.J., Moran,C.W., Moore,R.W., Womack, C.J., Todd, M.K (2010) Effects of chocolate milk consumption on markers of muscle recovery following soccer training: a randomized cross-over study. Verkregen op 9 juni , 2011 van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2887392/ Health Council of the Netherlands (2006). Ethanol (ethyl alcohol); Evaluation of the health effects from occupational exposure. The Hague: Health Council of the Netherlands. Hetherington, M., Cameron, F., Wallis, D., Pirie, L. (2001). Stimulation of appetite by alcohol. Physiology & Behavior, 3,283-289. Verkregen op 16, februari,2011 van http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6T0P-44DY0XJ5&_user=10&_coverDate=10%2F31%2F2001&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_or igin =search&_sort=d&_docanchor=&view=c&_searchStrId=1647851818&_rerunOrigin=scholar .google&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=cb4c1745340 2215f524889e55b805901&searchtype=a Institute of Medicine of the National Academies (2002). Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate, Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein, and Amino Acids Is no-alcohol beer the new sports drink? (2011) Verkregen op 5 april, 2011, van http://msn.foxsports.com/other/story/Bavarian-brewmeister-touting-alcohol- free-beer-aslatest-sport-drink- for-athletes-022111 Kammer, L., Ding, Z., Wang, B., Hara, D., Liao, Y., Ivy, J.L. (2009). Cereal and nonfat milk support muscle recovery following exercise. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 6:11

34

Literatuurlijst


Karp, J.R., Johnston, J.D., Tecklenburg,S., Mickleborough, T.D., Fly,A.D. & Stager, J.M., (2006) Chocolate Milk as a Post-Exercise Recovery Aid. Verkegen op 9 juni, 2011 van http://www.artsinbeweging.nl/page26/page35/files/stager_chocmilk_study.pdf Kerssemakers,R., Van Meerten, R., Noorlander, E., Vervaeke, H. (2008). Drugs en alcohol. Gebruik, misbruik en verslaving .Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Koopman R, Pannemans DL, Jeukendrup AE, Gijsen AP, Senden JM, Halliday D, Saris WH, van Loon LJ, and Wagenmakers AJ. Combined ingestion of protein and carbohydrate improves protein balance during ultra-endurance exercise. Am J Physiol Endocrinol Metab 287: E712-720, 2004. Koopman R, Saris WH, Wagenmakers AJ, and van Loon LJ. Nutritional interventions to promote post-exercise muscle protein synthesis. Sports Med 37: 895-906, 2007. Palacio, L.E., Dassel, J.W.R. (2008, 31 oktober). Nutrition for the female athlete. Verkregen op 20 februari, 2011, via http://emedicine.medscape.com/article/108994-overview Roza, A.M., Shizgal, H.M. (1984). The Harris Benedict reevaluated: resting energy requirement and body cell mass. American Journal of Clinical Nutrition 40:168-82. Tigch.nl, Sportdranken wetenschappelijk onderzocht. (2003) Verkregen op 16 maart, 2011 van http://www.tigch.nl/medisch/sportdranken_wetenschappelijk.htm Van Loon, L.J.C. (2008). De Menselijke Moter. Maastricht: ? VanRijn, J., Eekhof, J., Knuistingh Neven, A. (2009). Kater. Huisarts & wetenschap, 9 (52), 467. Van Zuijlen, A. (2002, mei). Sportdranken, Chemische feitelijkheid. Verkregen op 10 februari, 2011, via http://www.chemischefeitelijkheden.nl/Uploads/Magazines/CF-189sportdrank.pdf Websites Abbott Diabetes Care, Hypoglycemie (z.d.). Verkregen op 9 maart, 2011, van http://www.abbottdiabetescare.nl/diabetes/hypoglycemie.html APK-Q jobs & select CT vzw, sportdranken. (z.d.) verkregen op 16 maart, 2011 van http://www.apk-quality- team.be/sport-__hersteldranken.html Belang van vocht bij sport. (2008). Verkregen op 1 maart, 2011, van http://mens-engezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/28184-belang-van- vocht-bijsport.html Centraal bureau voor de statistiek. (z.d). Verkregen op 16 februari, 2011, van http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/gezondheidwelzijn/publicaties/artikelen/archief/2008/2008-90152-wk.htm.

35

Literatuurlijst


Ebscohost: http://web.ebscohost.com/ehost/search/advanced?sid=2f317b76-29f2-4dd0-951bcd5f6b4270b0%40sessionmgr111&vid=2&hid=110 ERDINGER Alkoholfrei - isotonischer Durstlöscher (z.d.), verkregen op 5 april, 2011, van http://www.erdinger-alkoholfrei.de/de/alkoholfrei-produkt.html Dutchroadrunners (2009) verkregen op 6 juni 2011, van http://www.dutchroadrunners.nl/forum/topics/hersteldrank-1 Gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD) (z.d.) verkregen op 10 februari, 2011 van http://www.ggdkennisnet.nl/kennisnet/uploaddb/downl_object.asp?atoom=39698&VolgNr=4 13 Gezondheid.be (2006) Zin en onzin van sportdranken. Verkregen op 7 juni, 2011, van http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=3628 Gezond Sporten, Vitaminen, mineralen en sporenelementen. (z.d.). Verkregen op 27 februari, 2011, van http://www.cjsm.vlaanderen.be/gezondsporten/voeding/ergoge ne/vitamines.htm GezondVGZ, vetverbranden. Vekregen op 6 maart 2011, van http://www.gezondvgz.nl/%7Bf54b5fde-21e2-450f-9886-2cb648dc473b%7D Kenninstituut Bier (z.d.) Soorten. Verkregen op 9 mei, 2011 van http://kennisinstituutbier.nl/soorten Maljaars, C. (2009, augustus 15). Sportdranken. Verkregen op 17 februari, 2011, via http://www.medicinfo.nl/%7B92ac5a0e-3767-455b-8ac4-2bb247510466%7D Maljaars, C. (2009, augustus 14). Voedingsregels voor duursport. Verkregen op 16 februari 2011, via http://www.medicinfo.nl/%7B5302f547-95ee-46e9-b74f-3594d093ef3f%7D REGO Recovery (z.d.) Verkregen op 1 juni, 2011 van http://www.sis-sportvoeding.nl/sisscience- in-sport-sportvoeding-produkten/6/REGO-Recovery-hersteldrank-eiwitdrank Sciencedirect: http://www.sciencedirect.com/ Shirreffs, S.M., Watson, P. & Maughan, R.J., (2007) Milk as an effective post-exercise rehydration drink. Verkregen op 9 juni, 2011 van http://www.artsinbeweging.nl/page26/page35/files/melk%20als%20rehydratie.pdf

Sportdranken wetenschappelijk onderzocht (z.d.) Verkregen op 7 juni, 2011, van http://www.tigch.nl/medisch/sportdranken_wetenschappelijk.htm Startpagina, wielrennen. ( 2009). Verkregen op 6 juni, 2011 van http://wielrennen.startpagina.nl/prikbord/9657361/9657511/re-chocomel-of-hersteldrank

36

Literatuurlijst


Vereniging sport diëtiek Vitamine Informatie Bureau, Natrium. (z.d.). Verkregen op 27 februari, 2011, van http://www.vitamine- info.nl/alle-vitamines-enmineralen-op-een-rij/natrium/ Voedingscentrum (z.d). Alcohol. Verkregen op 17 februari, 2011 van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/alcohol.aspx Voedingscentrum, Alcohol en gezondheid. (2009). Verkregen op 16 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/voedingscentrum/nieuws/alcohol-engezondheid.aspx?highlight=alcohol Voedingscentrum, Alcohol en overgewicht. (2009). Verkregen op 8 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/alcohol/alcohol-enovergewicht.aspx Voedingscentrum, Calcium. (2008). Verkregen op 9 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/ziekte-eneten/botontkalking/calcium.aspx?highlight=calcium+en+sport Voedingscentrum, Duursport. (2009). Verkregen op 16 februari, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/sport-eneten/duursport.aspx?highlight=duursporten Voedingscentrum, Hoeveel heb je nodig. (2008). Verkregen op 10 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/vitamines-enmineralen/hoeveel- heb-je-nodig.aspx?highlight=elektrolyten Voedingscentrum, IJzer. (2009). Verkregen op 10 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/vitamines-enmineralen/ijzer.aspx?highlight=ijzer Voedingscentrum, Koolhydraten welke soorten zijn er? (2010). Verkregen op 5 maart 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/koolhydraten/welkesoorten- zijn-er.aspx Voedingscentrum, Koolhydraten, Wat doet het lichaam ermee? (2008). Verkregen op 5 maart 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten gezondheid/voedingstoffen/koolhydraten/wat-doet-het-lichaamermee.aspx?highlight=glycogeen Voedingscentrum, Lichamelijke activiteit. (2009). Verkregen op 25 februari, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/gewicht/energie-en-eten/lichamelijkeactiviteit.aspx

37

Literatuurlijst


Voedingscentrum, Natrium. (2008). Verkregen op 15 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/vitamines-enmineralen/natrium.aspx?highlight=natrium Voedingscentrum, Rekenvoorbeeld totaal vet. (2008). Vekregen op 10 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/vetten/hoeveelnodig/rekenvoorbeeld-totaal- vet.aspx Voedingscentrum, Sporten en drinken. (2008). Verkregen op 16 februari, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/voedingscentrum/nieuws/sporten-endrinken.aspx?highlight=sportdrank Voedingscentrum, Sport en eten. (2009). Verkregen op 21 februari, 2011 van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/sport-en-eten.aspx Voedingscentrum, Vitamine C of ascorbinezuur. (2008). Verkregen op 9 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/vitamines-enmineralen/vitamine-c-of-ascorbinezuur.aspx?highlight=vitamine+c Voedingscentrum, Vitamines en sport. (2009). Verkregen op 26 februari, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/sport-en-eten/vitamines-en-sport.aspx Voedingscentrum, Wat doet het lichaam ermee? (2008). Verkregen op 11 maart, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/eten-gezondheid/voedingstoffen/koolhydraten/wat-doethet-lichaam-ermee.aspx?highlight=hypoglycemie Voedingscentrum, Sporten en drinken. (2008). Verkregen op 16 februari, 2011, van http://www.voedingscentrum.nl/nl/voedingscentrum/nieuws/sporten-endrinken.aspx?highlight=sportdrank Web of science: http://apps.isiknowledge.com/WOS_GeneralSearch_input.do?product=WOS&search_mode= GeneralSearch&SID=S15A@HiFlkO2MLi7Doi&preferencesSaved= 0

38

Bijlage 1


Bijlagen Bijlage 1 formule Harris and Bennedict Formule De meest gebruikte formule van H&B is de herziene versie van Roza en Shizgal uit 1984. (Roza & Shigal, 1984) De formule geldt als volgt: Mannen: 88,362 + (13,397 × LG) + (4,799 X LL) - (5,677 × LFT) Vrouwen: 447,593 + (9,247 × LG) + (3,098 × LL) - (4,33 × LFT) Hierin is lichaamsgewicht (LG) in kilogrammen, lichaamsgewicht (LL) in centimeters en de leeftijd (LFT) in jaren. Met deze formule wordt het rustmetabolisme (Resting Metabolic Rate of RMR) berekend. Deze RMR geeft aan hoeveel kilocalorieën iemand in rust per dag verbruik t. (Harms-Aris et al, 2005).(Bolhaar et al, 2008) Een voorbeeld: Mr. de Bruin is een 25-jarige man met een lengte van 180 centimeter en een gewicht van 75 kilogram. Volgens de formule verbrand meneer de Bruin in rust 1815,032 kilocalorieën per dag. (88,362+1004.775+863,82-141,925) Omdat deze formule alleen iets zegt over het kilocalorieverbruik in rust, wordt er ook een zogenaamde PAL-waarde (Physical Activity Level) aangehouden. De PAL-waarde drukt de mate van activiteit van een persoon uit in een cijfer en deze dient vermenigvuldigd te worden met de RMR. (Voedingscentrum, 2009) Hieruit volgt het aantal kilocalorieën wat per dag verbruikt wordt en binnen gekregen moet worden voor het behouden van het recente lichaamsgewicht. (‘’Energy Requirements of Adults’’ z.d.) Berekening energiepercentage Dit energiepercentage kan berekend worden door het totale aantal ingenomen kilocalorieën te delen door het aantal kilocalorieën uit koolhydraten en dit te vermenigvuldigen met honderd. (Voedingscentrum, 2008) Of als formule: Kilocalorieën uit koolhydraten x 100 Totale ingenomen kilocalorieën

=

en%

Een voorbeeld: Mr. De Bruin heeft een totale inname van … kilocalorieën per dag. Wanneer hij zich houdt aan een koolhydraatinname van 60en% per dag is de formule als volgt: ? x 100 = 60 en%  energiebehoefte

energiebehoefte x 0.6 = 

Wanneer mr. De Bruin zicht houdt aan 60en% koolhydraten per dag betekent dit dat hij … gram koolhydraten per dag in moet nemen

39

Bijlage 2


Bijlage 2 Nutriëntenanalyse alcoholvrije bieren en sportdranken Nutriënten

Energie (kcal) Water (ml) Totaal verteerbare Koolhydraten (g) Mono- en disacchariden (g) Eiwitten (g) Alcohol (g) Vet (g) Vezels (g) Kalium (mg) Magnesium (mg) Silicium (mg) Selenium (ug) Fosfor (mg) Natrium (mg) IJzer totaal (mg) Vitamine B2 (mg) Vitamine B3/nicotinezuur (mg) Vitamine B5 Vitamine B6 (mg) Vitamine B7 Vitamine B9/Folaat (ug) Vitamine B12 (ug)

Sportdrank AA Drink Isotone Per 100 ml 23,0 96,0 5,70

Sportdrank AA-drink High Ene rgy per 100 ml 66,0 83,5 16,5

Sportdrank AA- drink Multi Nine Per 100 ml 52,0 87,0 13,0

5,4

15,0

12,5

0,00 0,00 0,00 0,00 10,0 8,00 ? 0,00 6,00 49,0 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 8,00 1,00 ? 0,00 0,00 10,0 0,00 0,00 0,00

0,20 0,00 0,00 0,00 8,00 1,00 ? 0,00 0,00 2,00 0,00 0,02 2,70

? 0,00 ? 0,00

? 0,00 ? 0,00

? 0,300 ? 0,00

0,00

0,00

0,15

40

Bijlage 2

Nutriënten

Energie (kcal) Water (ml) Totaal verteerbare Koolhydraten (g) Mono- en disacchariden (g) Eiwitten (g) Alcohol (g) Vet (g) Vezels (g) Kalium (mg) Magnesium (mg) Silicium (mg) Selenium (ug) Fosfor (mg) Natrium (mg) IJzer totaal (mg) Vitamine B2 (mg) Vitamine B3/nicotinezuur (mg) Vitamine B5 Vitamine B6 (mg) Vitamine B7 (ug) Vitamine B9/Folaat (mg) Vitamine B12 (ug)


Sportdrank AA-drink Sportwater Per 100 ml 0,00 99,9 0,00

Sportdrank Extran Energy Per 100 ml 59,0 85,0 14,7

Sportdrank Extran Refresh Per 100 ml 29,0 92,0 7,20

Magere chocolade melk Per 100 ml 64,0 84,1 11,4

0,00

12,7

?

11,3

0,00 4,00 0,00 0,00 5,00 0,00 ? 0,00 0,00 15,0 0,00 0,02 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 24,0 ? ? 0,00 ? 13,0 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 24,0 ? ? 0,00 ? 40,0 0,00 0,00 0,00

3,40 0,00 0,30 1,40 190,0 18,0 ? 2,0 96,0 45,0 0,20 0,16 0,10

? 0,063 ? 0,00

? 0,00 ? 0,00

? 0,00 ? 0,00

? 0,026 ? 4,4

0,00

0,00

0,00

0,30

41

Bijlage 2

Nutriënten Energie (kcal) Water (ml) Totaal verteerbare Koolhydraten (g) Mono- en disacchariden (g) Eiwitten (g) Alcohol (g) Vet (g) Vezels (g) Kalium (mg) Magnesium (mg) Silicium (mg) Selenium (ug) Fosfor (mg) Natrium (mg) IJzer totaal (mg) Vitamine B2 (mg) Vitamine B3/nicotinezuur (mg) Vitamine B5 Vitamine B6 (mg) Vitamine B7 Vitamine B9/Folaat (mg) Vitamine B12 (ug)


Peptiplus Per 100 ml 48,6 100 10,1

Maxim recover 76,4 100 12,08

Bier A Per 100 ml 24,9

Bier B Per 100 ml 27,1

6,02

6,31

-

-

3,1

3,0

1,6 0 0,1 0,1 5,6 58,3 -

6,64 0 0,16 0,04 56 0,28 -

<0,1 0,07 0,00 0,66 21 4 0,7 0,1 13 2 ? 0,01 <0.09

<0,1 <0,04 0,00 0,64 34 3,5 0,64 0,1 11 1,3 ? 0,01 <0.09

-

0,84 0,28 -

0,016 0,06 ? <5

0,035 0,05 ? <5

-

-

0,015

0,02

42

Bijlage 3


Bijlage 3 Opzet kwalitatief onderzoek Vragen die interessant zijn voor het interview: Imago van alcoholvrij bier: 1. Hoe zien duursporters alcoholvrij bier? 2. Wordt het weleens gedronken door duursporters? 3. Wat is de kennis over alcoholvrij bier? Voeding en sport: 4. Wordt er aandacht aan de voeding besteed door duursporters? 5. Weten de duursporters wat hun voedingsbehoefte is voor/tijdens/na het sporten? 6. Wordt er gebruik gemaakt van sportdrank? 7. Zou alcoholvrij bier passen in een sportdieet? Interview vragen die hierbij passen: Wat is het eerste dat bij u opkomt als u aan alcoholvrij bier denkt? (1) Drinkt u weleens alcoholvrij bier (2) o Zo ja, hoe vaak? Kent u mensen in uw omgeving die alcoholvrij bier drinken (1,2) Kunt u een merk van alcoholvrij bier noemen? (3) Met welke drank zou u alcoholvrij bier vergelijken? Bijvoorbeeld: frisdrank, sportdrank of alcoholisch drank (1) Wat is het alcoholpercentage van alcoholvrij bier? (3) Let u op de voeding voor/tijdens en na het sporten ( 4) o Heeft u een constante aangepaste voeding? (4) Weet u wat uw voedingsbehoefte is voor/tijdens/ na het sporten? (5) Heeft u weleens advies gehad van een sportdiëtist? (4) o Zo ja, wat voor advies? Drinkt u weleens sportdrank (4,6) Merkt u dat u een bepaalde behoefte heeft aan een soort voeding tijdens en na het sporten? (4) Stel dat alcoholvrij bier een positief effect heeft voor duursporters, zou u het dan (vaker) gaan drinken? (7)

43

Bijlage 4


Bijlage 4: Resultaten interviews duursporters Vraag 1: ‘Wat is het eerste dat bij u opkomt als u aan alcoholvrij bier denkt?’

Eerste gedachte bij alcoholvrij bier 7 6 5 4 3 2 1 0

Aantal personen

Vraag 2: ‘Drink u weleens alcoholvrij bier?’

Drinkt u wel eens alcoholvrij bier? 7%

ja nee 93%

44

Bijlage 4


‘Waarom drinkt u geen alcoholvrij bier?’

Waarom geen alcoholvrij bier? 7 6 5 4

3 2

Aantal personen

1 0

45

Bijlage 4


Vraag 3: ‘Kent u mensen die alcoholvrij bier drinken?’

Kent u mensen die alcoholvrij bier drinken?

41%

Ja

52%

Waarvan sporters 7%

Nee

Vraag 4: ‘Welke merken alcoholvrij bier kent u?’

46

Bijlage 4


Hoeveel verschillende biermerken zijn er genoemd bij vraag 4?

Hoeveel biermerken 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Aantal personen

Vraag 5: ‘Met wat voor soort drank vergelijkt u alcoholvrij bier?’

Vergelijken met... 19%

35% Alcoholisch Non-alcoholisch

46%

Geen

47

Bijlage 4


Vraag 6: ‘Hoeveel alcohol zit er in alcoholvrij bier?’

Percentage alcohol alcoholvrij bier

41% 59%

0% 0,1-2,0%

Vraag 7: ‘In hoeverre let u op de voeding voor het sporten?’

48

Bijlage 4


Vraag 7: ‘In hoeverre let u op de voeding tijdens het sporten?’

Vraag 7: ‘In hoeverre let u op de voeding na het sporten?’

49

Bijlage 4


vraag 9: ‘Wat drinkt u voor het sporten?’

Vraag 9: ‘Wat drink u tijdens het sporten?’

50

Bijlage 4


Vraag 9: ‘Wat drinkt u na het sporten?’

Vraag 10: ‘zou u alcoholvrij bier gaan drinken als het gezondheidsbevorderd is?’

51

Bijlage 4


Vraag 10: ‘Waarom niet?’

52

Bijlage 5


Bijlage 5: Email experts Wij zijn Marlieke de Koster en Renate Lakens, vierdejaars studenten Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool in Den Haag. Voor onze afstudeerscriptie houden wij een onderzoek naar de mogelijke gezondheidseffecten van alcoholvrij bier op sporters. De opdrachtgever voor deze opdracht is Kennisinstituut Bier (voor meer informatie zie www.kennisinstituutbier.nl). Voor ons onderzoek bekijken wij of alcoholvrij bier als sportdrank kan fungeren bij duursporters. Met duursporters bedoelen wij sporters die per training of wedstrijd meer dan een uur intensief in beweging zijn. Voorbeelden hiervan zijn wielrenners, hardlopers en langeafstandzwemmers. Om ons onderzoek meer diepgang te geven, zouden wij graag de mening van experts op het gebied van sportvoeding verwerken in onze scriptie. Vandaar dat wij u benaderen. Bij deze mail is een tabel gevoegd. In deze tabel staat (blind) een aantal sportdranken en alcoholvrij bier vermeld met de bijbehorende nutriëntensamenstelling. Wij hebben de volgende vragen opgesteld die u wellicht kunt beantwoorden: · Zou u deze tabel willen bekijken en een reactie kunnen geven op de verschillende samenstellingen? · Wat is volgens u de ideale samenstelling voor een sportdrank tijdens en/of na het sporten voor duursporters? (U kunt hierbij denken aan de hoeveelheid en samenstelling van vitamines en mineralen en de energetische waarde.). · Verder zijn wij benieuwd naar uw mening over koolzuur in sportdrank. Alcoholvrij bier bevat bubbels. Heeft dit volgens u voor- of nadelen voor een drank die als sportdrank wordt gebruikt? Na afloop van het onderzoek krijgt u de niet-blinde versie van de tabel toegestuurd met de namen van de verschillende dranken. Mocht u niet de aangewezen persoon zijn om deze vragen te beantwoorden, dan horen wij graag of u een suggestie heeft voor andere personen die we zouden kunnen benaderen. Als u nog andere informatie, suggesties of bronnen heeft met betrekking tot dit onderwerp dan zouden wij het zeer op prijs stellen als u die met ons zou willen delen. Alle aanvullende informatie is welkom. Mocht u mee willen werken aan ons onderzoek, zou u ons dan aan willen geven of u de communicatie het liefst laat verlopen via de mail of via de telefoon? Uiteraard zullen wij uw naam vermelden in onze uiteindelijke scriptie. En u krijgt een exemplaar toegestuurd. Wij kijken uit naar uw reactie. Met vriendelijke groet, Marlieke de Koster en Renate Lakens

53

Bijlage 6


Bijlage 6: Berekening Berekening Een berekening voor de hoeveelheid koolhydraten die bier A tekort komt om aan de normen van een hersteldrank te voldoen, gaat als volgt. De aanbeveling koolhydraten in een hersteldrank is minimaal 80 gram per liter. Voor 300 milliliter is dit 80 x 0,3 = >24 gram per 300 milliliter. De hoeveelheid koolhydraten die bier A van nature bevat is 6,02 gram per liter. Voor 300 milliliter is dit 6,02 x 3 = 18,06 gram per 300 milliliter. Om te berekenen wat bier A tekort aan koolhydraten bevat om als een hersteldrank te fungeren gaat als volgt: 24 gram – 18,06 gram = >6,0 gram per 300 milliliter wat één flesje bier A tekort komt om aan de normen van een hersteldrank te voldoen.

54

Alcoholvrij bier, meer dan een alternatief?

Recommend Documents