AFSCHEIDSRITUEEL CREMATORIUM DE NIEUWE OOSTER AMSTERDAM
BiermanHenketinterieur
25 september 2015
schilderingen A. Muis 1952
Afscheidsritueel Crematorium Begraafplaats en Crematorium De Nieuwe Ooster, Amsterdam Opdrachtgever:
Begraafplaats en Crematorium De Nieuwe Ooster Stadsdeel Oost, gemeente Amsterdam
Architect:
Bierman Henket architecten
Interieur :
Bierman Henket interieur
Bouwbedrijf:
Aannemingsbedrijf F.W. Onrust
Interieurbouwer:
Meubelmakerij Van den Hoek
Lift:
Lödige
Adviseurs:
ABT adviesbureau voor bouwtechniek bv Huisman & van Muijen bv Bremen bouwadviseurs Adviplan
Overige partijen:
Karres en Brands landschapsarchitecten
Oplevering:
november 2014
Herinrichting entreegebied De Nieuwe Ooster: detail in het groter geheel De Ooster Begraafplaats in Amsterdam werd in 1889 als landschappelijk park ontworpen door landschapsarchitect Springer. Het entreegebied werd ingevuld met een ensemble van gebouwen in neorenaissancestijl. In 1939 werd in de centrale as tussen entree en begraafplaats een aula in traditionalistische stijl gebouwd naar ontwerp van stadsarchitect Leupen. Bij de recente herinrichting van het entreegebied door Bierman Henket architecten, is de oorspronkelijke openheid en geometrische compositie hersteld. De aula van Leupen - inmiddels Rijksmonument - is uitgebreid met een crematorium in een symmetrisch volume op de eerste verdieping. Aan weerszijden van de aula zijn de ontvangstruimten vernieuwd en zijn omsloten buitenruimten toegevoegd. In de centrale as die door de aula naar de begraafplaats loopt, is een rond hefplateau gemaakt dat wegvalt in de vloer. De kist staat tijdens de afscheidsceremonie op een speciaal ontworpen meubel uit kunststeen, een katafalk. Bij crematies wordt aan het eind van de ceremonie de katafalk op het hefplateau gereden en omhoog geheven. Op de verdieping kunnen nabestaanden bij de oven afscheid nemen.
Heffer en katafalk: vormgeven aan een nieuw ritueel Een belangrijk uitgangspunt bij de renovatie van de aula was het herstel van de eenvoud en symmetrie uit het ontwerp van Leupen. De monumentale aula is ontworpen als afscheidsruimte voor begrafenissen. De plattegrond is symmetrisch opgezet en volgt de logistiek van de begrafenis ceremonie. In de opgave om een crematorium toe te voegen aan de aula, was het behoud van de bestaande logistiek een belangrijk uitgangspunt. De centrale as is in stand gehouden door het crematorium op de eerste verdieping te realiseren. Zowel bij begrafenissen als crematies staat de kist centraal in de ruimte. Bij een begrafenis gaat na de dienst de achterliggende deur open. De nabestaanden lopen achter de kist over de lange centrale laan naar het graf. Na de ter aarde stelling komt het gezelschap samen in de koffiekamer. Bij een crematie blijft de kist in de aula. Het achterlaten van de kist in de aula wordt door velen als onprettig ervaren. Er was behoefte aan een gebaar, een werkelijk afscheidsritueel, waarbij je de kist niet achterlaat zonder te weten wat er mee gebeurd. Voor crematies is een nieuw afscheidsritueel ontworpen. De kist met overledene staat centraal in de aula op een speciaal ontworpen meubel – een katafalk. De kist wordt aan het eind van de ceremonie op een rond hefplateau gereden. Vervolgens verlaat de kist langzaam, maar zichtbaar voor de aanwezigen, de aula: boven de kist opent een rond luik, als een gat in het wolkendek, en valt er daglicht op de kist. De kist op de heffer wordt langzaam omhoog geheven. Naar het nieuwe crematorium op de eerste verdieping. Of naar de hemel, de lucht, het hiernamaals. In alle gevallen een troostrijk gebaar. Vervolgens sluiten de oorspronkelijke deuren zich.
aula architect J. Leupen 1939
De kist komt boven in het crematorium aan. De aanwezigen kunnen nu de aula verlaten met het gevoel dat de overledene een nieuwe plek gevonden heeft. De directe nabestaanden kunnen naar de eerste verdieping gaan om voor het laatst afscheid te nemen en desgewenst de kist mee de oven in te schuiven.
uitbreiding aula met crematorium op eerste verdieping
Heffer en katafalk: techniek en detail De vormgeving van katafalk, heffer en afscheidsruimte is in een integraal ontwerpproces zorgvuldig afgewogen: ingetogen en helder. Alle aandacht gaat uit naar kist, bloemen en het daglicht dat na het openen van het luik op de kist valt. De katafalk heeft een abstracte, vloeiende vorm in gepolijst kunststeen. In dit schijnbaar monolithisch volume zit een ingenieus mechaniek om de katafalk met kist iets op te heffen en in een vloeiende beweging door de ruimte bewegen. De vormgeving van het hefplateau komt voort uit de techniek van de zelfdragende cilindrische heffer. De heffer mag niet duidelijk zichtbaar zijn tijdens de dienst. De vloer van de heffer is afgewerkt met dezelfde natuursteen en in hetzelfde patroon als de aulavloer. Als de heffer omhoog gaat wordt niet alleen de hydraulische poot, maar ook de rand van de heffer en het gat in de vloer zichtbaar. Om geen bijzondere aandacht naar deze bijzaken te laten gaan, zijn ze heel strak en sober vormgegeven in gepolijst rvs. De onderzijde van de heffer is een conisch gevormde rvs plaat, naadloos gedetailleerd. Het gebruik van een heffer op deze wijze is nieuw. Er is veel zorg besteed aan de techniek om een rustige vloeiende opgang te krijgen en te voorkomen dat het heffervlak trilt en de katafalk gaat schuiven. Het ontwerp voor de katafalk is heel ingetogen gehouden. De abstracte, vloeiende vorm is het resultaat van een zoektocht in maat, schaal en aansluitend bij het nieuwe gebaar. De katafalk verjongd aan de onderzijde . Daardoor staat deze niet plat en zwaar op de vloer. Iedere kist is afwijkend in materiaal en in vorm. Door de hoeken af te ronden is het bovenvlak geen hard kader maar een vrij vlak geworden. De monumentale aula is rijk aan kleur en decoratie. De aandacht is verder alleen voor de kist. Daarom is voor de katafalk gekozen voor een materiaal dat aansluit bij de vloer. De katafalk moet er ten alle tijden strak uitzien, zonder krassen of vervuiling De katafalk is naadloos uitgevoerd in kunststeen in de kleurnuance en structuur van de natuursteen vloer. In de katafalk is een heftafel ingebouwd. De heftafel draagt de kist en zorgt ervoor dat het meubel wendbaar is. Daarnaast is er een magnetisch systeem van rvs kogels in het bovenblad verwerkt. De kogels zorgen ervoor dat de kist op het bovenvlak geschoven, dan wel gerold, en vastgezet kan worden zodat de kist niet kan verschuiven tijdens de opgang.
Cremeren in Amsterdam: ritueel, detail en maatschappij Afscheid nemen is een van de onvermijdelijke gebeurtenissen in het leven. Door hier ten tijde van individualisering en ontkerkelijking nieuwe vorm en betekenis aan te geven, krijgt De Nieuwe Ooster als gedenkpark een steeds waardevoller functie in de maatschappij. Amsterdam heeft bovendien een sterk multicultureel karakter, waardoor alle bevolkingsgroepen en iedere religie of levensbeschouwing bediend moet kunnen worden. Bierman Henket heeft het entreegebied zodanig heringericht dat iedere vorm van afscheidsceremonie mogelijk is. De aula’s hebben verschillende afmetingen en zijn flexibel in te delen en aan te kleden. Door een nieuw ritueel te ontwerpen voor crematies, heeft het moment van afscheid een dramatische schoonheid gekregen: daglicht dat op de kist valt, de beweging omhoog. Door in de afscheidsruimte nabestaanden de mogelijkheid te geven zelf de kist in de oven te schuiven, krijgt het ritueel van cremeren, afscheid nemen en rouwen een extra lading.
Zie ook: https://youtu.be/3fcADiE0PPQ?t=1m36s
vloerpatroon J. Leupen 1938
locatie
katafalk in centrale hoofdas door aula onder crematorium
katafalk op de heffer in aula begane grond
a
plattegrond begane grond
uitgang
ingang goederen
ingang
heffer lift diensttrap 1600 x 2600
b
opslag 23 m2 NVO
schuifdeuren
trappenhuis gasten opslag
buitenruimte
buitenruimte deuren op nieuwe locatie
deuren op nieuwe locatie
aula orionzaal
hortensiazaal
ingang
aankomst katafalk op de heffer in afscheidsruimte eerste verdieping
plattegrond verdieping 1 a
standplaats kisten werkruimte 22 m2 NVO
filter voorruimte
kleedruimte 4 m2 NVO
lift kist
opslag as
warmtewisselaar
opslag 26 m2 NVO
oven
lift 1600 x 2600
muziekruimte 5 m2 NVO
trappenhuis bezoekers werkruimte ovenist
diensttrap toiletten 6 m2 NVO
sanitaire hoek
b
dwarsdoorsnede
voorruimte
aula
orgel
hal
luiken
uitgang begraafplaats
heffer
hoofdentree
langsdoorsnede
ovenruimte
voorruimte
heffer
kleedruimte
katafalk op heffer
werktekeningen katafalk meubelmakerij Van Den Hoek
techniek in katafalk
rollagers in bovenblad kunststeen katafalk
bedieningstechniek achterzijde - ingebouwd in de katafalk
werktekeningen katafalk meubelmakerij Van Den Hoek
werktekeningen heffer Lodige
2SJHYHQKRHYHHOUXLPWHHUEHQRGLJGLV RPHYHQWXHHOGHPDQFKHWWHWHNXQQHQYHUYDQJHQ
%% FP 'VW
P
%
6WDWLVFKH+\GUDXOLVFKH $DQVOXLWLQJ
%
6ODJ
$
$
6WDWLVFKH+\GUDXOLVFKHDDQVOXLWLQJ 2QWOXFKWLQJVQLSSHO
$$ 'UXNSODDWW PP
9HUJUHQGHOERXWGRRUHQGRRU
2QGHUVWH3DVEXV
P
%RXZNXQGLJSRVLWLRQHULQJ
2QWOXFKWLQJVQLSSHO
0
P
Q
+\GUDXOLVFKH6ODQJ
2QGHUIUDPH/HYHULQJ/|GLJH
$DQVOXLWLQJRSFLOLQGHU 0RHWDOWLMGQRJEHUHLNEDDU]LMQHQLQKHW]LFKW
3ODWHDXEODGPP
6WHOVFKURHYHQ[URQGRP
FD
P
%RYHQVWH3DVEXV
%RRUEXLV
2SHQVWDDQGHSXQWHQ (LQGDDQVODJRQGHUVWHSRVLWLH,VHUHHQYRRU]LHQLQJLQGHFLOLQGHURSWHQHPHQ :HPRJHQJHHQ]LFKWEDUHEXIIHUVRSQHPHQ*UDDJRQGHUYDDUWYDQiPPRSQHPHQ RYHUYDDUWGLHQWPLQLPDDOPPWH]LMQ *UDDJDDQWDOGHFLEHOVYDQKHWDJJUHJDDWRSJHYHQ]RGDWGHJHOXLGVWHFKQLFXVYDQLQIRUPDWLH YRRU]LHQNDQZRUGHQ
:LM]
2PVFKULMYLQJ
'DWXP
1DDP
%ODGYDQ
2S]HWFLOLQGHUPRQWDJHRSRQGHUIUDPH
'H]HWHNHQLQJLVHLJHQGRPYDQ/|GLJH%HQHOX[WH V+HUWRJHQERVFKHQPDJ]RQGHU VFKULIWHOLMNHWRHVWHPPLQJGHUHLJHQDUHVVHQLHWZRUGHQYHUPHQLJYXOGLJGQRFK YRRUGHUGHQZRUGHQJHEUXLNWRIDDQGHUGHQWHULQ]DJHZRUGHQYHUVWUHNW
/|GLJH%HQHOX[ .DVWHOHLQHQNDPSZHJ $; V+HUWRJHQERVFK 7HO )D[
$DQWDO %ODGHQ
*HWHN *HFRQWU .ODQW
'DWXP
1DDP -& -$
'H1LHXZ2RVWHU &UHPDWRULXP
2UGHUQXPPHU 6FKDDO
$DQWDO
0DWHULDDO %HKDQGHOLQJ .OHXU 2SSHUYODNWH *HZLFKW 7HNHQLQJQU
1$ 1$
$6,
6DPHQVWHOOLQJQU
werktekeningen heffer Lodige
BiermanHenketinterieur Hal 13a, den eikenhorst postbus 2126 | 5260 CC Vught www.biermanhenketinterieur.nl
