Afrika Africa
Contact
Contact
Afrika is altijd in beweging geweest. Intern, maar ook door contacten met de buitenwereld. Karavaansporen en zeeroutes verbinden het continent al sinds eeuwen met de Arabische wereld, Azië, Europa en Amerika.
Africa has always been in motion, internally, but also in contacts with the outside world. For centuries, caravan routes and shipping lanes have linked the continent with the Arab world, Asia, Europe and America.
De eerste externe contacten verliepen vreedzaam. De brute handel in menskracht rukte vanaf de zestiende eeuw miljoenen Afrikanen weg van huis en bracht chaos en oorlog. Eind negentiende eeuw versterkten Europeanen hun greep op Afrika, op zoek naar grondstoffen, afzetmarkten en bekeerlingen. Dit koloniale tijdperk duurde tot ca. 1960. Steeds absorbeerde Afrika nieuwe goederen, ideeën, gebruiken en technieken en veranderde deze naar eigen inzicht. Het hedendaagse Afrika verenigt moderne technologie met klassieke waarden.
At first external contacts were peaceful. Then, from the sixteenth century, the brutal trade in human labour forced millions of Africans from their homes, bringing chaos and war. In the late nineteenth century Europeans extended their grip on Africa, searching for raw materials, new markets and converts. This colonial period continued until around 1960. Africa absorbed new products, ideas, customs and technology, and adjusted these to fit its own perspective. Today’s Africa combines modern technology with traditional values.
Van 1884 tot 1919 bezette Duitsland het kustgebied van Kameroen. De handel met het binnenland verliep via het Duala-volk. Het bootmodel verbeeldt deze tussenhandel. Het is ‘toeristenkunst’, gemaakt voor een Duitse opdrachtgever. In het model zijn Afrikaanse en Europese elementen te onderscheiden.
From 1884 to 1919 Germany occupied the coastal region of Cameroon. Trade with the hinterland went through the Duala people. The model boat represents this commercial traffic. It is ‘tourist art’, made for a German patron. The boat contains distinctive African and European elements.
Kolonisatie: contact en confrontatie Douala, Kameroen, ca. 1900 en ca. 2000 Congo, jaren ’30. Tsjaad
Colonisation: contact and confrontation
Nigeria
Ka m e r o e n Douala GOLF VAN GUINEE
Eq. Guinea
CentraalAfrikaanse Republiek
Yaoundé
Gabon
Congo
Douala, Cameroon, c. 1900 and c. 2000 Congo, 1930s. Duur / Duration: 3 min 17 sec
Bootmodel Hout, verf. Duala (volk), kustgebied Kameroen. ca. 1900.
Model boat Wood, paint. Duala (people), Cameroon coast. c. 1900. 6153-1, -2: aankoop / purchase: J.C.A. van Loon, 2003. Aangekocht met steun van / Purchased with the support of: Mondriaan Stichting aankoopregeling Volkenkundige collecties
Kunst tussen twee werelden
Art between two worlds
Europese handelsmaatschappijen vestigden zich halverwege de negentiende eeuw aan de monding van de Congo-rivier. Zij waren vooral uit op ivoor. De lokale bevolking raakte geïnteresseerd in westerse goederen en ging voorwerpen maken om aan de Europeanen te verkopen.
European trading companies established bases in the mid-nineteenth century on the Congo estuary. Their principal objective was ivory. The local population acquired a taste for Western products and began making items to sell to the Europeans.
De Congolezen sneden gedetailleerde taferelen in olifantstanden, met daarin vaak verborgen kritiek op het Europese optreden. Ook maakten zij naturalistische beelden van Afrikanen en Europeanen. Deze laatste heten colon – Frans voor ‘kolonist’. Er zijn ook oudere getuigenissen van Afrikaanse contacten met Europeanen. De befaamde bronzen beelden en plaquettes van het Benin-koninkrijk (in het huidige Nigeria) tonen soms Europese motieven, zoals Portugese soldaten en vuurwapens. Deze plaquette van een hoffunctionaris hing in een paleis dat de Engelsen verwoestten toen zij in 1897 Benin innamen. In 1491 bekeerden Portugese missionarissen de koning van het Kongo-volk, waarna zijn onderdanen volgden. Het bronzen kruisbeeld getuigt van die periode.
The Congolese carved detailed depictions in elephant tusks, often containing subtle censures of European conduct. They also produced realistic figures of Africans and Europeans. The latter are called colon – French for ‘colonist’. Earlier evidence of contacts between Africans and Europeans also exists. The famous bronze statues and plaques of the Benin kingdom in today’s Nigeria show various European motifs, such as Portuguese soldiers and firearms. This plaque of a courtier was displayed in a palace that the British destroyed when they captured Benin in 1897. In 1491 Portuguese missionaries converted the king of the Kongo people, whose subjects followed suit. The bronze crucifix testifies to this period.
1 Beeld van een zittende man Dit bijzondere beeld in westerse stijl diende waarschijnlijk als grafbeeld. Hout, kleurstof. Sundi of Woyo (volk), West-Dem. Rep. Congo. Eind 19de eeuw.
Figure of a man seated This remarkable, Western-style figure may have served as a memorial at a grave. Wood, dye. Sundi or Woyo (people), West Dem. Rep. Congo. Late 19th century. A-11018: schenking / gift: Artis, 1910. Ex-collectie / formerly collection: J.M. Westerouen van Meeteren.
2 Beeld van Europeaan met geweer Hout. Bijago (volk), Guinee-Bissau. 20ste eeuw.
Statue of a European with a gun. Wood. Bijago (people), Guinea-Bissau. 20th century. 5209-1: aankoop / purchase: D. Middelhoek, 1988.
3 Pijp De pijpenkop stelt een Duitser voor en stamt vermoedelijk uit de tijd dat Kameroen een Duitse kolonie was. Geelkoper, hout. Bamenda (volk), Grasslands, West-Kameroen. ca. 1900.
Pipe The pipe bowl depicts a German and probably dates from when Cameroon was a German colony. Copper, wood. Bamenda (people), Grasslands, West Cameroon. c. 1900. 3412-42: aankoop / purchase: H.A.A.M. Wirtz, 1964.
4 Bewerkte olifantstanden Deze vroege toeristenkunst toont allerlei scènes uit het leven in de 19de eeuw. Ivoor. Vili (volk), Loango, West-Dem. Rep. Congo / Noord-Angola. 1830 -1900.
Ornamental elephant tusks This early form of tourists art shows scenes from everyday life in the 19th century. Ivory. Vili (people), Loango, West Dem. Rep. Congo / North Angola. 1830 -1900. 229-3, -4: legaat / legacy: Barones Wüste von Gotsch, 1924. A-11083, -86, -88: schenking / gift: Artis, 1910. A-11088: Ex-collectie / formerly collection: C. Cremer sr.
Reclameborden van verschillende bedrijven en eenmanszaken Hout, verf. Duala (volk), Kameroen. Eind 20ste eeuw.
Adverts for various companies and one-man businesses Wood, paint. Duala (people), Cameroon. Late 20th century. 5723*: aankoop / purchase: Galerie Beeldman, 1997.
v.l.n.r. left to right
Reclamebord van de schilder Hé Zoul Hé Zoul
Advert for the artist Hé Zoul Hé Zoul 5723-2
Reclamebord van een horlogemaker ‘Vom ya nkolo ane te ja ntuk’ betekent: ‘Hier wordt uw horloge niet verprutst’. Hé Zoul
Watchmaker’s advert ‘Vom ya nkolo ane te ja ntuk’ means: ‘Here your watch won’t be damaged’. Hé Zoul 5723-17
Reclamebord van nachtclub Nuits d’Afrique ‘Nya Esulan’ betekent ‘het echte samenzijn’. Hé Zoul
Advert for Nuits d’Afrique nightclub ‘Nya Esulan’ means: ‘True companionship’. Hé Zoul 5723-1
Reclamebord van een autorijschool Hé Zoul
Driving school advert Hé Zoul 5723-8
Reclamebord van een café-restaurant Prince Romeo-Négro
Café-restaurant advert Prince Romeo-Négro 5723-7
Reclameborden van verschillende bedrijven en eenmanszaken Hout, verf. Duala (volk), Kameroen. Eind 20ste eeuw.
Adverts for various companies and one-man businesses Wood, paint. Duala (people), Cameroon. Late 20th century. 5723*: aankoop / purchase: Galerie Beeldman, 1997. 5773-5ab: aankoop / purchase: Fine Arts Collections, 1998.
v.l.n.r. left to right
Reclamebord van een kapper Advert for a barber 5773-5ab
Reclamebord van een boekhandel Advert for a bookshop 5723-9
Schoolbord voor het leren van het alfabet School blackboard with alphabet 5723-12b
Reclamebord van een meubelmakerij ‘Zambe bito’ betekent ‘God van de stoelen’. Hé Zoul
Cabinetmaker’s advert ‘Zambe bito’ means: ‘God of chairs’. Hé Zoul 5723-3
Reclamebord van een houtkapbedrijf Hé Zoul
Timber company advert Hé Zoul 5723-14
Reclamebord van een tandarts ‘Bia bem fe meson me mvot’ betekent ‘Wij maken ook gouden tanden’. Hé Zoul
Dentist’s advert ‘Bia bem fe meson me mvot’ means: ‘We also make gold teeth’. Hé Zoul 5723-4
Kinoiseries (Gebeurtenissen in Kinshasa) Joseph Kinkonda (Chéri-Cherin) Olieverf op doek. Kinshasa, Dem. Rep. Congo. 2004.
Chéri-Cherin is in 1955 geboren in Kinshasa. Hij volgde er van 1970 tot 1979 een opleiding aan de Académie des Beaux-Arts. Chéri-Cherin maakt muurschilderingen in bars, kapperszaken en boetieks. Daarnaast schildert hij realistische impressies van het dagelijks leven. Kinoiseries (Life in Kinshasa) Joseph Kinkonda (Chéri-Cherin) Oil on canvas. Kinshasa, Dem. Rep. Congo. 2004.
Chéri-Cherin was born in 1955 in Kinshasa. There from 1970 to 1979 he studied at the Académie des Beaux-Arts. Chéri-Cherin paints murals in bars, barbershops and boutiques. At the same time he paints realistic impressions of everyday life. 6198-2: aankoop / purchase: Gallery Art Körner, 2004
Portretten
Portraits
Nelson Mandela, George Weah, Kofi Annan. Vandaag de dag zijn portretten overal in Afrika te vinden; geschilderd, gefotografeerd of gedrukt. In de klassieke Afrikaanse kunst komen zelden afbeeldingen voor van specifieke personen. In de moderne samenleving staat het individu meer in het middelpunt.
Nelson Mandela, George Weah, Kofi Annan. These days portraits can be seen throughout Africa – in paintings, photos and print. In traditional African art specific persons are rarely portrayed. In modern society the spotlight focuses more on the individual.
Fotografen introduceerden ruim een eeuw geleden het realistische portret in Afrika. Later volgden geïllustreerde bladen. Fotostudio’s brachten portretten binnen ieders bereik. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de straatkunst op. Talloze kleine schilderswerkplaatsen vervaardigen portretten van beroemde tijdgenoten of dierbare familieleden. Altijd vormen foto’s het uitgangspunt voor de schilders. Bij manifestaties, vieringen of jubilea verschijnen in het straatbeeld portretten op posters, T-shirts, schilderijen en vlaggen. Het overlijden van een belangrijk iemand, en soms van een familielid, vormt de aanleiding om diens portret op textiel te drukken. Alle begrafenisgangers maken daar vervolgens een jurk of hemd van.
It was over a hundred years ago that photographers introduced realistic portraiture to Africa. This was soon followed by illustrated magazines. Photo studios brought portraits within reach of ordinary people. After the Second World War street art developed. Numerous small artist’s workshops offered portraits of famous contemporaries or of a member of the family. Photos invariably provided the basis for these portraits. At demonstrations, celebrations or anniversaries the streets would be decorated with portraits on posters, T-shirts, paintings and flags. The death of an important person, or of a relative perhaps, may be an occasion for a portrait printed on textile. Everyone at the funeral can then wear a dress or a shirt showing the portrait.
Filmaffiches In de jaren tachtig werd het dankzij de videotechniek mogelijk goedkoop films te produceren. Sindsdien maakten Ghanese regisseurs talloze films in lokale talen en met Ghanese acteurs: meestal drama’s over liefde, macht, religie en hekserij. Deze zijn te zien in dorpshuizen en culturele centra. Plaatselijke schilders maken er affiches voor. Film posters In the 1980s video technology enabled films to be produced cheaply. Since then Ghanaian directors have made numerous films in local languages with Ghanaian actors: mostly 1 dramas about love, power, religion and witchcraft. They are shown in village halls and cultural centres. Local artists make posters for these films. Affiche voor de film Ganigwe, The Revenge of the Gods. 2
Olieverf op katoen. Accra, Ghana. 2004.
Poster for the film Ganigwe: The Revenge of the Gods. Oil on cotton. Accra, Ghana. 2004. 6170-2: aankoop / purchase: M. Elsas, 2004.
3
4
5
6
Affiche voor de film Babina. E.A. Heavy Teshie. olieverf op katoen. Accra, Ghana. 2001.
Poster for the film Babina. E.A. Heavy Teshie. Oil on cotton. Accra, Ghana. 2001. 5968-2: aankoop / purchase: Ashagbor Akweteh-Kanyi, 2001.
Hedendaagse kunst
Contemporary art
Het kolonialisme heeft veel oude kunstvormen in Afrika verstoord, maar ook nieuwe doen ontstaan. Rond 1900 begonnen naturalistische schilders en tekenaars zich te manifesteren. Het idee van de ‘kunst om de kunst’ verspreidde zich langzaam, eerst via eenlingen, later via scholen, workshops en academies.
Colonialism disrupted many ancient forms of art in Africa, but also brought new forms into being. Around 1900 realistic painters and draughtsmen began to emerge. The idea of ‘art for art’s sake’ gradually spread, first through individuals, later through schools, workshops and academies.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden in Afrika kunstenaarsgroeperingen die vrije kunst maakten. Zij keken naar het westen, zoals westerse artiesten naar Afrika keken. De Afrikaanse kunstenaars onderzochten de verschillende stijlen, materialen en technieken. Tegelijkertijd wilden zij een eigen ‘Afrikaans’ karakter behouden. Tegenwoordig spelen Afrikaanse kunstenaars een prominente rol op het wereldtoneel van de moderne kunst. Veel ambitieuze kunstenaars emigreren, omdat Afrika maar weinig kopers en galeries kent. Sommigen vluchten weg van bedreigingen en geweld. Andere kunstenaars blijven heel bewust, omdat zij inspiratie putten uit het energieke leven en de rijke wereld van de verbeelding in Afrika.
After the Second World War artistic movements emerged in Africa, producing autonomous art. They looked to the West, just as artists in the West had looked to Africa. African artists explored the different styles, materials and methods. At the same time they were determined to preserve their own ‘African’ heritage. Today, African artists play a prominent role on the world stage of modern art. Many ambitious artists have emigrated, since Africa has few galleries and collectors. Some have fled the danger and violence. Others are determined to remain, drawing inspiration from the vibrant energy around them and the wonderful world of the imagination in Africa.
Vredesvogel Conçalo Armando Mabunda (Mozambique, geb. 1975). IJzer. 2003.
Op 4 oktober 1992 maakte een vredesakkoord een eind aan zestien jaar burgeroorlog in Mozambique. Duizenden wapens werden ingezameld. De meeste werden omgesmolten tot werktuigen. Een klein deel vond een nieuwe bestemming in werk van kunstenaars als Gonçalo Mabunda, lid van kunstenaarscollectief Núcleo de Arte. Peace Bird Conçalo Armando Mabunda (Mozambique, b. 1975). Iron. Mozambique. 2003.
On 4 October 1992 a peace agreement brought an end to a civil war in Mozambique that had lasted sixteen years. Thousands of weapons were collected. Most were melted down for tools. A small number found a new use in work by artists such as Gonçalo Mabunda, a member of the Núcleo de Arte artists collective. 6246-1, aankoop / purchase: Galerie 23, 2005.
a
Keizer Tewodros geeft een feestmaal Qengeta Jember Hailu (Ethiopië, 1913-1994) Olieverf op linnen. ca. 1970.
Rebellenleider Kassa Haylu roept zichzelf in 1855 uit tot keizer Tewodros II. Hij streeft naar politieke en religieuze eenwording. Tewodros heeft te kampen met rebellen en legers van het Ottomaanse Rijk en Egypte. De Britten veroveren in 1868 zijn laatste militaire bolwerk, Maqdala, waarna de keizer zelfmoord pleegt. Emperor Tewodros hosts a banquet Qengeta Jember Hailu (Ethiopia, 1913-1994) Oil on canvas. c. 1970.
Rebel leader Kassa Haylu proclaimed himself emperor in 1855, taking the title Tewodros II. He tried to impose political and religious unity. Tewodros had to fight insurgents as well as the Ottoman and Egyptian armies. When the British conquered his last military bastion, Maqdala, in 1868 the emperor took his own life. 5956-3: aankoop / purchase: dr. A. Jährling, 2001.
b
De Slag bij Adwa anoniem Olieverf op linnen. Addis Abeba, Ethiopië. ca. 1970.
Eind 19de eeuw delen de Europese mogendheden Afrika op in koloniën. Italië wil Ethiopië inlijven. Op 1 maart 1896 verslaat het eenvoudig uitgeruste Ethiopische leger de Italianen in de Slag bij Adwa. Ethiopië is het eerste Afrikaanse land dat in een direct treffen een westerse koloniale mogendheid weet te weerstaan. The Battle of Adwa anonymous Oil on canvas. Addis Ababa, Ethiopia. c. 1970.
In the late 19th century Europe’s colonial powers divided Africa among themselves. Italy demanded Ethiopia. On 1 March 1896 a primitively equipped Ethiopian army defeated an Italian army at the Battle of Adwa. Ethiopia was the first African country to defeat a Western colonial power in a direct confrontation. 5956-2: aankoop / purchase: dr. A. Jährling, 2001.
c
De Italiaans-Ethiopische oorlog Yohannes Tessema (Ethiopië, 1914-1972) Olieverf op linnen. 1958.
De fascistische leider Mussolini wil heerschappij in Oost-Afrika. In 1935 valt het Italiaanse leger Ethiopië binnen. Met geallieerde hulp weet Haile Selassie in 1941 zijn land te bevrijden. Het schilderij toont vooral zijn rol in het conflict. Italian-Ethiopian War Yohannes Tessema (Ethiopia, 1914-1972) Oil on canvas. 1958.
Italy’s Fascist leader, Benito Mussolini, sought to rule East Africa. In 1935 the Italian army invaded Ethiopia. With the help of the Allies, Haile Selassie succeeded in liberating his country in 1941. This painting depicts his role in the conflict. 5203-52: aankoop / purchase: E. Theodros, 1988.
Eritrea Adwa
Sudan
Addis Abeba
Somalië
Ethiopië
Kenia
De geschiedenis van Ethiopië
History of Ethiopia
Volgens de traditie stamden de Ethiopische vorsten rechtstreeks af van de bijbelse koning Salomo. Stripachtige schilderijen dienden om deze en andere overleveringen te bewaren en door te geven.
Traditionally, the rulers of Ethiopia were direct descendants of the biblical King Solomon. Cartoon like paintings preserved this tradition and ensured that it was passed on.
Drie koningen speelden in de afgelopen 150 jaar een cruciale rol bij de confrontatie met de opdringende Europese machten. Koning Tewodros regeerde van 1855 tot 1868. Hij pleegde zelfmoord toen Engelse troepen zijn vestingstad Maqdala bestormden. Koning Menelik II heerste van 1889 tot 1908. Hij vocht tegen een Italiaanse invasiemacht en versloeg die in 1898 bij Adwa. Daarmee voorkwam hij de kolonisering van zijn rijk. Het kustgebied, Eritrea, werd wel een Italiaanse kolonie. Keizer Haile Selassie regeerde van 1930 tot 1974. Hij was aan het bewind toen de Italiaanse troepen van Mussolini van 1935 tot 1941 een groot deel van Ethiopië bezetten. Met Engelse steun heroverde hij in 1941 de hoofdstad Addis Abeba. Militairen zetten Haile Selassie af in 1973. Hij stierf een jaar later in gevangenschap.
Three kings played a crucial role in Ethiopia’s confrontation with the encroaching European powers in the last 150 years. King Tewodros reigned from 1855 to 1868. He committed suicide when British troops stormed his fortified city of Maqdala. King Menelik II ruled from 1889 to 1908. He fought off an Italian invasion army, winning a victory at Adwa in 1898. This saved the hinterland from colonisation, although the coastal region of Eritrea became an Italian colony. Emperor Haile Selassie reigned from 1930 to 1974. During this time, between 1935 and 1941, Mussolini’s Italian troops occupied much of Ethiopia. With British support, Haile Selassie recaptured the capital Addis Ababa in 1941. A military coup ended his reign in 1973. He died a year later in prison.
