ADVOCATENERELONEN Verslagboek Ille Advocatendag: "Hoeveel advocaat voor je geld? (En hoeveel geld voor je advocaat?)" Jo Stevens - editor • E. Boydens G. De Reytere B.F. Desloover T. De Sutter S. Gibens H. Gorre H. Lamon N. Neumann H. Offermans S. Rützel A.M. Van den Bossche B. Van Dorpe E.G. Yost • Orde van Vlaamse Balies 2006
fidiekeure
INHOUDSTAI-KI.
INHOUDSTAFEL Folio
WOORD VOORAF INHOUDSTAFEL
V VII
ERELONEN: WAT EN HOE? DE JURIDISCHE AARD VAN HET ERELOON NAAR BELGISCH RECHT Door Bruno Van Dorpe Hoofdstuk I. Het algemeen en bijzonder contractenrecht Afdeling 1. Aard van de rechtsverhouding tussen de advocaat en zijn client Afdeling 2. Gebreken, tekortkomingen en burgerlijke sancties met weerslag op het ereloon Afdeling 3. Het voorwerp van de overeenkomst (de wederzijdse verbintenissen) § 1 .De prestaties van de advocaat - opdracht tot juridische bijstand met evolutieve inhoud - partijbeslissing § 2. De prestaties van de client - Verbintenis tot betaling van het ereloon A. Gemeen recht - begroting door de advocaat als partijbeslissing 1. Algemeen contractenrecht 2. Bijzonder contractenrecht 3. Artikel 459 Ger. W. 4. Criteria van artikel 459. tweede lid Ger. W. 5. Geen uitdrukkelijke overeenkomst -artikel 1135 B.W. 6. Variante op artikel 459 Ger. W. met schatting en verdere informatieplicht 7. Beoordeling B. Contractuele afwijking van het gemeen recht 1. Uurvergoeding 2. Vast bedrag - forfait 3. Derdenbeslissing 4. Modaliteiten 5. Rechtsregels van het contractenrecht toepasselijk op de afwijkende ereloonbedingen Hoofdstuk II. Zaken buiten de beroepsactiviteit van de client Hoofdstuk III. Zaken binnen de beroepsactiviteit van de client
6 6 6 9 9 10 10 10 12 13 16 17 17 17 17 20 21 22 22 24 27 32 VII
INHOUDSTAFEL
Hoofdstuk IV. Ereloonklachten - Deontologische sancties - Tussenkomst van de stafhouder
33
KOSTEN EN ERELONEN: WIJZE VAN BEGROTEN Door Edgar Boydens Bij wijze van inleiding Ereloon begroten is een partijbeslissing Billijke gematigdheid en marginale toetsing door de rechter Transparantie door informatie en duidelijke afspraken vooraf
37 38 39 40
Hoofdstuk I. De kosten Afdeling 1. Algemene en specifieke, vaste en variabele kosten Afdeling 2. Kosten aanrekenen: verschillende methodes § 1. Het globaal percentage § 2. Globale kantooreenheid § 3. Aparte berekening van vaste en variabele kosten Hoofdstuk II. Het ereloon Afdeling 1. Het uurloon - berekening op basis van een uurtarief Afdeling 2. Berekening naargelang van de waarde Afdeling 3. Berekening per prestatie Afdeling 4. Andere berekeningen van het ereloon Hoofdstuk III. Slotconclusie Afdeling 1. Tarieven, barema's en uurtarief Afdeling 2. Informatie aan de client § 1. Wat het uurtarief betreft § 2. Waarde van de zaak § 3. Per prestatie, forfaitair, al dan niet met lastenboek Afdeling 3. Informatie voor de advocaat
42 42 42 43 43 43 45 45 48 50 51 52 52 53 53 54 54 55
ERELONEN RONDOM ONS: ANDERS EN BETER? ERELONEN IN NEDERLAND Door Huub Offermans Hoofdstuk I. Hoe rekent de Nederlandse advocaat? Afdeling 1. Contractvrijheid Afdeling 2. Het verloren anker Afdeling 3. De wettelijke basis Afdeling 4. De Gedragsregels Afdeling 5. Wet op de Rechtsbij stand Afdeling 6. Rechtsbij Stands verzekeringen Afdeling 7. Vrije prijswijzer: declareermethoden voor advocaten Afdeling 8. De declaratiepraktijk VIII
63 63 63 65 67 68 69 70 72
INHOUDSTAFEL
Afdeling 9. Proceskostenveroordelingen § 1. Burgerlijk recht § 2. Bestuursrecht § 3. Strafrecht Hoofdstuk II. Eind goed, al goed Geraadpleegde bronnen en literatuurverwijzingen
73 73 76 77 79 80
REMUNERATION OF LAWYERS IN GERMANY Door Stefan Rützel en Neringa Neumann Introduction
83
Chapter I. Remuneration in accordance with the RVG Part 1: Structure of the general provision of the RVG Part 2: Structure of the Remuneration Schedule Part 3: Lawyer's activity in civil matters Section 1. General fees Section 2. Fees for out-of-court activities Section 3. Fees for court-related activities A. Proceedings in the First Instance B. Rules concerning sett-off C. Appeal proceedings D. Compulsory execution and insolvency proceedings Section 4. Expenses A. Fiat Charge for documents B. Fiat Charge for postal and telecommunications Services C. Travel expenses D. Value-added tax Part 4: Lawyer's activity in criminal proceedings Section 1. Basic fee Section 2. Hearing-related fee outside the main hearing Section 3. Procedural fee in preparatory proceedings Section 4. Procedural fee and hearing-related fee Chapter II. Agreed remuneration (fee agreements) Section 1. Framework for fee agreements Section 2. Requirements in terms of content Section 3. Formal requirements Section 4. Information obligations Section 5. Legal aid Section 6. Contingency fee Outlook
84 84 87 87 87 88 88 88 89 89 89 90 90 90 90 91 91 91 91 91 92 93 93 94 94 95 95 95 97
IX
INHOUDSTAFEL
LEGAL BILLING PRACTICES IN THE UNITED STATES Door Ellen G. Yost Introduction Chapter I. The US federal System Chapter II. The role of lawyers in the United States Chapter III. Training and licensing of lawyers Chapter IV. Role of the American Bar Association Chapter V. ABA Commission on billable hours report Chapter VI. Methods of billing Section 1. Fixed or flat fee § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 2. Contingent fee § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 3. Hourly billing § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 4. Blended hourly rate § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 5. Fixed or flat fee plus hourly rate § 1. Advantages § 2. When generally used Section 6. Hourly rate plus a contingency § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 7. Percentage fee § 1. Advantages § 2. Disadvantages Section 8. Task based fee § 1. Advantages § 2. Disadvantages Section 9. Retrospective fee based on value § 1. Advantages § 2. Disadvantages Section 10. Unit fee § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used X
101 102 103 105 106 107 109 109 109 109 109 110 110 110 110 110 111 111 111 111 111 112 112 112 112 112 112 113 113 113 113 113 113 114 114 114 114 114 115 115 115 115 115
INHOUDSTAFEL
Section 11. Relative value method § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 12. Lodestar method § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 13. Statutory or other scheduled fee system § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 14. Retainer - Availability only § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Section 15. Retainer as a deposit against future Services § 1. Advantages § 2. Disadvantages § 3. When generally used Appendix A. ABA Model Rules of Professional Conduct 2004
115 116 116 116 116 116 116 117 117 117 117 117 117 118 118 118 118 118 119 119 120
WAT ALS HET MISLOOPT? GESCHILLENBEHEERSING EN GESCHILLENBESLECHTING Door Tom De Sutter Hoofdstuk I. Onderzoeksmateriaal en -methode Hoofdstuk II. Cijfermateriaal Afdeling 1. Aantal advocaten Afdeling 2. Totaal aantal betwistingen Afdeling 3. Aantal betwistingen tegenover het aantal advocaten Hoofdstuk III. Bevindingen Afdeling 1. Welke advocaten worden geconfronteerd met ereloonbetwistingen? Afdeling 2. Welke dienten betwisten de Staat van kosten en ereloon? Afdeling 3. Worden mondelinge of schriftelijke overeenkomsten gesloten m.b.t. de kosten en het ereloon? Afdeling 4. Welke zijn de meest voorkomende criteria voor de aanpassing van het ereloon? Afdeling 5. Wat vormt de basis van het ereloon? Afdeling 6. Wordt de ereloonstaat omstandig verantwoord? Afdeling 7. Wat is de aard van het voorwerp van de betwisting van de Staat van kosten en ereloon?
] 27 129 129 130 130 131 131 132 135 137 137 138 140 XI
INHOUDSTAFEL
Afdeling 8. Worden provisies gevraagd? Afdeling 9. Enkele beschouwingen over de taxaties, arbitragebeslissingen, adviezen § 1. (On)gegrondheid van de betwisting § 2. (Niet-)juridische prestaties § 3. Medewerkers en stagiairs § 4. Openen van een dossier § 5. Kantooreenheid en standaardbriefwisseling § 6. Berekeningswijzen en evolutie § 7. Correctiefactoren § 8. Gevolgen beeindiging mandaat door de advocaat § 9. Prestaties n.a.v. de betwisting van de ereloonstaat of deontologische kwesties § 10. Verhouding van de Staat van kosten en ereloon t.o.v. de waarde van het geschil
141 143 143 145 145 146 146 147 149 149 150 150
KLARE WIJN? A PROPOS DE LA TRANSPARENCE ET DES ASPECTS DU DROIT DE LA CONCURRENCE: LE POINT DE VUE DES BARREAUX FRANCOPHONES ET GERMANOPHONE Door Guy De Reytere Chapitre I. Les honoraires de l'avocat: le Code judiciaire Section 1. L'acces ä la justice Section 2. Le lien entre l'avocat et son client Section 3. L'article 459 du Code judiciaire Chapitre II. Le reglement de l'OBFG du 27 novembre 2004 Section 1. De l'opacite ä la transparence Section 2. Premieres experiences Section 3. Une etude Section 4. La reaction de l'Ordre francais des avocats du barreau de Bruxelles Section 5. Les travaux de 1' OBFG Section 6. Le reglement du 27 novembre 2004 de l'Ordre des barreaux, relatif ä l'information ä fournir par l'avocat ä ses clients en matiere d'honoraires, de frais et debours Chapitre III. La concurrence Section 1. Un droit apparemment evolutif Section 2. Les Privileges de l'avocat et le droit de la concurrence Chapitre IV. Conclusions
XII
155 155 155 156 158 158 158 159 160 162 164 168 168 170 173
INHOUDSTAFEL
PRO DEO EN PRO BONO: DEUS EX BONO? DE FINANCIERING VAN DE JURIDISCHE BIJSTAND: EEN VERKENNING Door Steven Gibens Hoofdstuk I. Inleiding Hoofdstuk II. Factoren die de kostprijs van de juridische bijstand bepalen Afdeling 1. Doelgroep van de juridische bijstand: rechthebbenden en rechtshulpgebruikers Afdeling 2. De organisatie en aanbod van de juridische bijstand Hoofdstuk III. De financiering Afdeling 1. Algemeen Afdeling 2. De financiering in de onderzochte landen Hoofdstuk IV. Conclusie
179 182 182 186 ] 89 189 189 196
LE SYSTEME D'AIDE JURIDIQUE FRANCAIS ET SES IMPLICATIONS FINANCIERES Door Helene Gorre Introduction Chapitre I. Le Systeme d'aide juridique francais au regard des attentes de l'usager de droit Section 1. L'aidejuridictionnelle § l.Lesconditions d'attribution de l'aidejuridictionnelle A. Les conditions d'eligibilite ä l'aidejuridictionnelle B. L'appreciation de l'octroi de l'aidejuridictionnelle § 2. Les effets de l'aide juridictionnelle pour le be'ne'ficiaire A. Aide juridictionnelle et existence d'une defense B. Aide juridictionnelle et financement de la defense Section 2. L'aide ä l'acces au droit § 1.Considerations structurelles de l'aide ä l'acces au droit A. "L'aide ä l'acces" au droit B. La composition des conseils departementaux d'aide ä l'acces au droit § 2.Le financement de l'aide ä l'acces au droit Chapitre II. Le Systeme d'aide juridique francais au regard de la place laissee ä la defense Section 1. Principe d'indemnisation § 1. L'indemnisation: Un principe pardefaut A. Le refus du tarif: Les raisons historiques B. Le refus du tarif: La raison deontologique § 2. L'indemnisation: Un principe malmene A. La grille d'indemnisation, instrument de politique judiciaire B. Les procedures non couvertes
201 204 204 204 204 206 209 209 210 213 213 213 215 216 218 218 218 218 219 219 219 220 XIII
Section 2. Modalites d'indemnisation 220 § l.Deux fondements separes de l'indemnisation, pour une independance de l'avocat 221 A. Octroi de l'aide juridictionnelle et attestation de fm de mission 221 B. La gestion de l'enveloppe d'aide juridictionnelle par la profession 222 § 2.L'insecurite du recouvrement, facteur d'atteinte aux droits de la defense 224 A. Les risques lies ä l'intervention au titre de l'aide juridictionnelle 224 B. L'absence generale de remuneration 225 GEFINANCIERDE RECHTSBIJSTAND IN NEDERLAND Door Nardy Desloover Hoofdstuk I. Geschiedenis Afdeling l.Inleiding Afdeling 2. De twintigste eeuw Hoofdstuk II. Wet op de rechtsbijstand Afdeling 1. Besluiten op aanvragen om rechtsbijstand Afdeling 2. Vaststelling en uitbetaling van vergoedingen aan rechtsbij standsverleners § 1. Forfaitaire vergoedingsnorm § 2. Extra vergoedingen § 3. Deelname vrijwillig Hoofdstuk III. De pro-bonopraktijk Slot
229 229 229 232 232 234 235 236 238 239 241
DE GRENZEN VAN UW WENSEN? ERELOONAFSPRAKEN: HEERLIJK, HELDER, GEHEID VERBODEN? Door Anne-Marie Van den Bossche Inleiding Hoofdstuk I. Vrije beroepen-(de)regulering Afdeling 1. Vrije beroepen-(de)regulering: de Europese context Afdeling 2. Vrije beroepen-(de)regulering: de nationale context Hoofdstuk II. Vrije beroepen en mededingingsrecht Afdeling 1. De beoordelingsnorm voor kartelafspraken en zelfregulering Afdeling 2. De beoordelingsnorm voor overheidsregulering Hoofdstuk III. Tarieven en mededingingsrecht Afdeling 1. Vaste tarieven § 1. Vaste tarieven en honorariumschalen
251 252 252 256 262 263 267 270 270 271
INHOUDSTAFEL
§ 2. Minimumtarieven § 3. Maximumtarieven Afdeling 2. Aanbevolen tarieven en barema's Afdeling 3. Kortingregelingen Afdeling 4. Resultaatafhankelijke tarieven
272 273 274 277 277
ZITTEND VOOR DE LICHTBAK VAN HET MEDEDINGINGSRECHT: WAT KAN DE ORDE VAN ADVOCATEN (NIET) DOEN OP HET GEBIED VAN ERELONEN? Door Hugo Lamon Inleiding Hoofdstuk I. De grenzen van het mededingingsrecht Afdeling 1. Algemeen Afdeling 2. Een poging tot (rechts)economische benadering Afdeling 3. Politiek-juridische evoluties Hoofdstuk II. Een tussenkomst van de overheid Afdeling 1. Duitsland en Italie Afdeling 2. De tussenkomst van de overheid in Belgie? Hoofdstuk III. Transparantie en duidelijkheid
283 287 287 288 292 294 294 296 299
OVER DE AUTEURS
303
XV
