Advies aan de VREG over het systeem van schuldafbouw in de budgetmeter
1. Ter inleiding In onze Westerse samenleving is een leven zonder elektriciteit- en gasvoorziening een schending van de menselijke waardigheid. De Vlaamse overheid heeft met het opleggen van sociale openbaredienstverplichtingen een vangnet willen creëren om het recht op energie te garanderen. De budgetmeter is één van de instrumenten binnen de sociale openbaredienstverplichtingen van de Vlaamse overheid. Indien aan alle voorwaarden van toegankelijkheid en minimumlevering is voldaan, staan deze meters ten dienste van de gebruikers om energiearmoede te voorkomen en steeds voldoende gas en elektriciteit ter beschikking te hebben.
Als de schuldafbouw in de meter wordt gestopt, doet dit de sociale functie van de budgetmeter wegebben. Nu reeds kan de energietoevoer afgesloten worden via de oplading van de budgetmeter. Nochtans dient de budgetmeter in de eerste plaats een uitstekend hulpmiddel te zijn in de strijd tegen energiearmoede en het vermijden van toekomstige overmatige energieschulden. Schulden zijn immers een zware last om dragen. Een groeiende schuldenberg verhoogt de uitzichtloosheid van een leven in armoede. Het afbouwen van de schulden – en het voorkomen van nieuwe schulden - kan perspectieven openen voor een betere toekomst. Daar moet op ingezet worden.
Maar om waardig te kunnen leven en deel te nemen aan de samenleving moet je over voldoende middelen beschikken. Schuldafbouw mag dit niet in het gedrang brengen. Daar waar energieschulden deel uitmaken van een bredere schuldenproblematiek en/of te wijten zijn aan een structureel te laag inkomen moet schuldafbouw zodanig georganiseerd worden dat rekening gehouden wordt met de basisbehoeften van wie schulden heeft. Schulden bij de netbeheerder staan immers niet alleen. Klanten van de netbeheerder hebben vaak al afbetalingsplannen lopen bij commerciële leveranciers. Momenteel zijn er twee systemen van schuldafbouw in de budgetmeter actief. De 35%-65%-regel werkt als volgt: laadt men een bedrag op in de budgetmeter, dan zal daarvan 35% gebruikt worden voor de schuldafbouw en 65% voor het verbruik van gas of elektriciteit.
Otterstraat 116, 2300 Turnhout, T 014442674 en 014442675 E
[email protected] W www.samenlevingsopbouw.be
Het betaalplan in de budgetmeter zuivert schulden bij de sociale leverancier aan die ontstaan zijn tussen de dropdatum bij de commerciële leverancier en voor de plaatsing van de budgetmeter. Voor schulden tot 750 euro voorziet Eandis een betaalplan in de budgetmeter met een vaste afbetaling van €5,00 per week. Schulden boven 750 euro gaan steeds via een dossier bij de LAC.
Schuldafbouw in de budgetmeter kan o.i. enkel worden toegepast indien aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. In onderstaande tekst beschrijven we enkele knelpunten en geven we onze adviezen om deze te verhelpen.
2. Wettelijkheid van beide systemen van schuldafbouw in de meter
2.1 De regeling van Eandis inzake de 35%-65%-regeling: Het besluit van de Vlaamse regering van 13 maart 2009 vermeldt de mogelijkheid om schulden af te bouwen via de budgetmeter: “Bij het opladen van de budgetmeter voor elektriciteit (aardgas) kan een gedeelte van het opgeladen bedrag gebruikt worden voor de betaling van het elektriciteitsverbruik (aardgasverbruik) uit het verleden, voor zover dat de elektriciteit (aardgas) werd verbruikt vanaf 1 juli 2003 en geleverd werd door de netbeheerder. Het gedeelte van het opgeladen bedrag, vermeld in het eerste lid, bedraagt 35% voor opladingen tot en met een oplaadbedrag van 50 euro.” De netbeheerders interpreteren de 35%-65%-regel als volgt: Heeft men een schuld gemaakt bij de netbeheerder vooraleer de budgetmeter werd geïnstalleerd, dan wordt die voor schuldafbouw in de budgetmeter gestoken. Laadt men een bedrag op in de budgetmeter, dan zal daarvan 35% gebruikt worden voor de schuldafbouw en 65% voor het verbruik van gas of elektriciteit. Zijn de schulden vereffend, dan ontvangt men 100% actief krediet. Het beschikbaar vermogen dat men overhoudt bij de 35%-65%-regel is echter gelimiteerd, namelijk € 35,00 voor elektriciteit en € 70,00 voor gas. Wanneer men dus een hoog bedrag oplaadt en de resterende 65% is hoger dan € 35, respectievelijk € 70, dan wordt het saldo toch tot deze bedragen beperkt en wordt het teveel gebruikt voor het afbouwen van de schuld.
Ons advies i.v.m. de 35%-65%-regel: Deze interpretatie lijkt ons niet correct. Wij vragen dat alle opladingen boven de 50 euro integraal gebruikt worden voor het actief krediet van de klant.
2.2 De regeling van Eandis inzake het betaalplan in de budgetmeter Momenteel is de conformiteit van Eandis‟ betaalplan in de budgetmeter met het (maxi)besluit van de Vlaamse Regering van 13/03/09 bediscussieerbaar. Het besluit is gebaseerd op het decreet van 20 december 1996, gewijzigd in het decreet van 25 mei 2007. Nergens in het decreet wordt er gewag gemaakt van schuldafbouw in de budgetmeter. Het besluit gaat dus ruimer dan het kader dat door het decreet wordt aangereikt.
2
Ons advies Als dit systeem van schuldafbouw wordt ingevoerd, dient het decreet gewijzigd te worden zodat alle netbeheerders aan hetzelfde systeem gebonden zijn.
3. Voorwaarden voor toepassing van het betaalplan in de budgetmeter
3.1 De rechtspositie van de klant: De klant werd uitgenodigd om de uitstaande schuld te betalen of hiervoor een betaalplan af te spreken. Doet de klant dit niet, dan zal – voor een bedrag beneden 750 euro – de klant via een brief geïnformeerd worden dat zijn schulden via de budgetmeter afgebouwd worden.
Onze adviezen 1. De communicatie vanuit de netbeheerder – in het bijzonder de briefwisseling waarin het betaalplan wordt aangekondigd - dient erg duidelijk en in eenvoudige taal te zijn. 2. Als de klant niet akkoord is, moet hij – al dan niet bijgestaan door een vertrouwenspersoon - kunnen onderhandelen over het bedrag van afbetaling, over de betwisting van facturen … Hij behoudt het recht om te weigeren en verder via overschrijving de schulden af te lossen. 3. De klant moet verschillende contactmogelijkheden hebben: met een 0800-nummer via telefoon, via antwoordkaart, via mail. 4. In het oude besluit gaf art. 3 aan dat bij de huishoudelijke afnemer die een schuldbemiddeling bij een OCMW of bij een erkende dienst voor schuldbemiddeling geniet, het gedeelte van het opgeladen bedrag wordt vastgesteld in onderlinge afspraak met het OCMW of met de erkende dienst voor schuldbemiddeling. Daarbij wordt rekening gehouden met de individuele omstandigheden van de afnemer in kwestie. In het nieuwe besluit verviel de inhoud van dit artikel. Wij vragen dit artikel opnieuw in het besluit op te nemen. 5. Het besluit vermeldt dat 35% een maximum is dat “kan” gebruikt worden (en niet het “wordt” gebruikt) om schulden af te lossen. De netbeheerder kan dus via het huidig besluit anders overeenkomen met de klant of diens schuldbeheerder, schuldbemiddelaar of hulpverlener. Wij willen dat deze belangrijke informatie gecommuniceerd en toegepast wordt. 6. Deze regeling moet evenwaardig zijn voor alle klanten van alle netbeheerders: voor mensen die al een budgetmeter hebben, voor zij die een budgetmeter zullen krijgen, voor zij die geen budgetmeter kunnen krijgen (omdat dat technisch niet kan). Ook deze laatste categorie heeft recht op lage aflossingsbedragen. 7. Een jaarlijkse evaluatie van de systemen van schuldafbouw is aangewezen.
3.2 Het bedrag van 5 euro per week per budgetmeter over een termijn van drie jaar Afbetaalplannen liggen nu vaak veel hoger en de afbetaaltermijnen zijn vaak veel korter dan drie jaar. Bovendien betalen klanten ook aanmaningkosten en intresten. Het nieuwe voorstel lijkt dus „zachter‟
3
voor de klanten. Maar toch … het bedrag van 5 euro per week per budgetmeter lijkt niet veel maar wordt voor de 2 budgetmeters 45 euro per maand. Dat is wel een hele hap uit het budget van mensen met een laag inkomen, zelfs als ze geen andere schulden moeten aflossen. Bovendien dienen klanten ook de lopende energie-uitgaven te betalen, die vaak zeer hoog uitvallen omwille van versleten huishoudtoestellen of slechte woningen. Een betaalplan moet vertrekken vanuit de mogelijkheden van de klant. Het dient rekening te houden met de totaliteit van de sociale en financiële achtergrond van de persoon in kwestie.
Onze adviezen 1. Het moet steeds mogelijk zijn om af te wijken van dit bedrag (niet alleen door de hulpverlening, ook door de klanten zelf) en om tijdelijk opschorting te vragen. 2. Wanneer de klant twee budgetmeters heeft, dan wordt het betaalplan beperkt tot maximum 2,5 euro per week per budgetmeter.
3.3 De grens van 750 euro Voor mensen met een laag inkomen is 750 euro een hoog bedrag aan schulden vooraleer naar de LAC wordt gestapt en de hulpverlening op gang komt. Voorheen gingen netbeheerders naar de LAC als de klant gedurende twee maanden de budgetmeterkaart niet heeft opgeladen of vanaf het ogenblik dat er een schuld van meer dan 150 euro ontstaat. Wij vertrekken van het principe dat hoe sneller de hulpverlening wordt ingeschakeld, hoe beter. De hulpverlener kan de sociale situatie inschatten, begeleiding starten en opvolgen, een energiescan of premie aanvragen, het Sociaal Energiefonds inschakelen …
Onze adviezen 1. Het bedrag van 750 euro dient te verlagen naar 500 euro. 2. Het verlagen van het bedrag zorgt voor een zwaardere case-load voor de LAC‟s: daar dienen middelen tegenover te staan. 3. Vanzelfsprekend kan de klant niet tot hulpverlening gedwongen worden maar de mogelijkheid daartoe moet zo vaak als mogelijk aangeboden worden.
3.4 Aandacht voor de combinatie van beide systemen van schuldafbouw Wanneer een klant nu een afbetalingsplan met Eandis overeenkomt en er wordt wekelijks een bedrag van het tegoed in de budgetmeter afgehouden, vervalt de 35%-65%-regel. Kan men het afbetalingsplan echter niet volgen en men belandt met het tegoed in de budgetmeter onder nul, dan zal voor die schuld opnieuw de 35%-65%-regel worden gebruikt.
4
Als men de daaropvolgende maand oplaadt en men betaalt 1) het wekelijkse bedrag van het betaalplan en 2) 35% van het opgeladen bedrag aan de gemaakte schuld in de budgetmeter, dan betaalt men meer dan wettelijk voorzien is. Dit kan niet.
Onze adviezen Als klanten het betaalplan niet kunnen volgen, dan wordt eerst de openstaande schuld in de budgetmeter aangezuiverd met de 35%-65%-regel. Het betaalplan wordt tijdelijk gestopt. Als de nieuwe schuld verrekend is, start het betaalplan opnieuw. Het laag houden van het af te betalen bedrag maakt de haalbaarheid van de afbetaling veel groter en zal op termijn zowel schuldeiser als schuldenaar ten goede komen.
3.5 De klant moet gewennen aan twee nieuwe systemen: het betaalplan in de budgetmeter en de aardgasbudgetmeter De aardgasbudgetmeter deed net zijn intrede. Eandis promoot het opladen in de zomerperiode zodat mensen geen kou lijden en een minimumlevering gegarandeerd wordt. Een waardevolle boodschap maar niet evident. Omdat het systeem nieuw is, konden klanten sowieso niet sparen. Deze winter zullen de klanten dus erg hoge bedragen moeten opladen. 20% van het totale gasverbruik per jaar wordt immers verbruikt in januari. Volgende winter stellen zich met nieuwe aardgasbudgetmeter dezelfde problemen. Bovendien hebben vele mensen in armoede een dermate laag inkomen dat spaargedrag, zelfs op kleine bedragen en zelfs met het oog op het garanderen van een warme winter, gewoon niet lukt. Voor deze mensen betekent de budgetmeter in zijn huidige vorm in feite uitstel van executie tot in de winter. Aangezien er geen minimumlevering in de aardgasbudgetmeters is voorzien, dreigen mensen die niet meer kunnen opladen zichzelf af te sluiten. Dat is ontoelaatbaar. Koste wat het kost dient vermeden te worden dat klanten geen gas meer hebben en in de kou komen te zitten.
Onze adviezen 1. Wij vragen het onmiddellijk stopzetten van de verdere uitrol van de aardgasbudgetmeter en desactiveren van alle reeds geïnstalleerde aardgasbudgetmeters en dit tot er een oplossing voor de minimumlevering is. 2. Aangezien een systeem van minimumlevering technisch niet ingebouwd kan worden in de meter, moet er een andere oplossing komen. Er dient actief gezocht te worden naar een systeem om mensen – zeker in de winter – een minimum aan gas te leveren. Ook verschillende pistes inzake de betaling van het systeem dienen verkend te worden. Hierover werden inmiddels afspraken gemaakt op het verticaal overleg van 26 januari 2010.
Tot slot … onze adviezen op een rijtje -
Alle opladingen boven 50 euro integraal voor het actief krediet
5
-
Decreet aanpassen in functie van schuldafbouw
-
Duidelijke en eenvoudige communicatie van de netbeheerder naar de klant
-
Mogelijkheid tot onderhandeling over het betaalplan, zowel voor de klant als voor een erkende schuldbemiddelingsdienst
-
Verschillende contactmogelijkheden o.a. met een 0800-nummer
-
35% is een maximum dat “kan” gebruikt worden
-
Een evenwaardige regeling voor alle klanten van alle netbeheerders
-
Een jaarlijkse evaluatie van de systemen van schuldafbouw
-
Een beperking tot maximum 2,5 euro per week per budgetmeter indien de klant twee budgetmeters heeft
-
Het bedrag van 750 euro wordt verlaagd naar 500 euro
-
Extra middelen voor de OCMW‟s/LAC‟s
-
Kan het betaalplan niet gevolgd worden, dan wordt eerst de openstaande schuld in de budgetmeter aangezuiverd met de 35%-65%-regel. Het betaalplan wordt tijdelijk gestopt. Als de nieuwe schuld verrekend is, start het betaalplan opnieuw.
-
De verdere uitrol van de aardgasbudgetmeter wordt gestopt en de geplaatste meters worden gedesactiveerd tot er een oplossing voor de minimumlevering is.
-
Er dient actief gezocht te worden naar een systeem van minimumlevering.
31 januari 2010
Mieke Clymans, Ellen Dries, Ann Van der Wilt Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie, Project Energie en Armoede
i.s.m. de vrijwillige medewerkers van het project, Samenlevingsopbouw Antwerpen stad, medewerkers van OCMW Dilbeek, Mol en Mechelen, het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, de Cel Schuldbemiddeling van CAW Metropool.
6
