MEDISCH
9e Jaargong - 28
CONTACT
October
1954
- No. 43
O[[icieel orgaan van de
Koninkliike Nederlandsche /~aatschappij tOt bevordering der Geneeskunst COMMISSIE VAN
REDACTIE:
G. C. HERINGA, Hoofdred. - - G. D E K K E R - - L. A. FABER. Namens de Redactie van het Tijdschrift voor SociMe Geneeskunde: M. G. N E U R D E N B U R G REDACTIE i N
ADMINISTRATIE:
Keizersgracht 3 2 7 - Telefoon 3 4 7 6 4 - 3 4 9 1 6 - 3 6 8 0 8
- Amsterdam
Advertenti~n in dit blad behoeven de goedkeuring der Redactie. Voor het plaatsen Van advertenti~n gelieve men zich te richten tot: Bureau A D E X, Keizersgracht 158, Amsterdam-C., Telefoon 42355 Abonnement voor niet-leden f 15.-- - - Losse nummers f 0 . 4 0 Van de Rodactio
INHOUD:
De openbare pers, de arts en de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst Afscheid Dr. D. van Capellen, als voorzitter der Specialisten Registratie Commissie Mededelingon
blz. 656 656
on b o r i c h t o n v a n d o M a a t s c h a p p i i
Van ,~tet Hoo/dbestuur
Dr. C. L. C. van Nieuwenhuizen afgetreden als lid van de Ziekenfondsraad en opgevolgd door D r . A. W. Verhoef Wijziging Telefoonnummers
657 658
Convocatie tweede gewone ledenvergadering der Landelijke Specialisten Vereniging in Esplanade te Utrecht, op Zaterdag I December a.s., 2 uur
658
Van her Centraal Bestuur der L,S.V.
Uif d e A r t s o n c u r s u s s e n
De taak van de huisarts in de praeventieve geriatrie, door J. C, Goudriaan, arts te Amsterdam Mededelingen
659
en b o r l c h t e n v a n b u i t o n d e M a a t s c h a p p i j
Rectificatie Fourth Commonwealth Health and Tuberculosis Conference 3de Europese Rheuma Congres
665 665 665
Ingezondon stukken
Critiek op de Centraal Mediscb-Pharmaceutische Commissie I n g o k o m e n V o r s l a g o n en D r u k w o r k e n Personalia
665 667 667
Adressen van de Adaatschappii, haar organen enz. Keizersgracht 327, Amsterdam-C. Bureau van bet H.B., D.B., Boekhouding en Bureau voor Waarneming \ en Vestiging (9--18 uur) . . . Tel. Redactie en Administratie van ,,Medisch Contact" 34764 Landelijke Huisartsen Vereniging 34916 Landelijke Specialisten Vereniging . . . . 36808 Landelijke Vereniging van Artsen in Dienstverband Specialisten Registratie Commissie . . . . . Het bureau voor Waarneming en Vestiging is na 19 uur e n ' s Zondags bereikbaar o n d e r . 72.21.40 Federatie van door Verzekerden en Medewerkers bestuurde Ziekenfondsen (,,V.M.Z.") Utrecht, Nobelstraat 2b. tel. 20879 Ondersteuningsfonds voor beh. wed. en wezen, Gironummer 111950, Eendrachtsweg 15, R'dam. Seer. Dr. A. C. M. Beukers, Gerard v. Swietenstraat 79, Tilburg.
Raad van Beroep, Secretaris H. J. J. Blauwkuip, Amsterdam, Willemsparkweg 139. Administratie der advertenti~n: Advertentiebureau ,,ADEX", Keizersgracht 158, A m s t e r d a m - C , telefoon 42355.
Spoed-kopij voor het eerstvolgend nummer dient uiterlijk Zaterdags v66r 12 uur in bet bezit te zijn van de redactie.
VAN DE REDACTIE DE OPENBARE PERS, DE ARTS EN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MIJ. TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST
Kort geleden s c h r e v e n wij, dat de v e r h o u d i n g tussen de g e n e e s k u n d e cn de o p e n b a r e pets een moeilijke z a a k is, waarbij d e m e d i s c h e e t h i e k in het g e d r a n g k o m t eta waarbij her v o o r alle d i n g e n v a n b e l a n g is d a t sensatie w o r d t
vermeden.
O v e r j o u r n a l i s t i e k e e t h i e k h e b b e n wij toen niet
gesproken. E r is, ons inziens, alle aanleiding, deze week - - zij her uit geheel a n d e r e hoofde --
op dit o n d e r w e r p terug te k o m e n .
Dit namelijk, o m hier de v r a a g te stellen, of b e t o i r b a a r is: le. V o o r artsen, leden d e r K o n i n k l i j k e N e d e r l a n d s c h e M a a t s c h a p p i j tot b e v o r d e r i n g d e r G e n e e s k u n s t , buiten her H o o f d b e s t u u r ore, de h u l p v a n de o p e n b a r e pers in te r o e p e n v o o r e e n actie, die z i c h b e w e e g t op e e n terrein, dat k a r a k t e r i s t i e k b e h o o r t tot her beleid v a n h u n b e r o e p s o r g a n i satie. 2e. V o o r een d a g b l a d , v a n deze aerie m e l d i n g te m a k e n i n een bij uitstek s e n s a t i o n e l e o p m a a k , z o n d e r te b e v o e g d e r plaatse te h e b b e n ge'inform e e r d , of h e t g e e n d o o r zijn ,,speeiale v e r s l a g g e v e r " w e r d gemeld, o o k e n i g e r m a t e m e t de feiten i n o v e r e e n s t e m m i n g is. Wij m e n e n zowel her o n d e r l e als 2e gestelde o n t k e r m e n d te m o e t e n beantwoorden --
waarbij de z a a k w a a r o m b e t gaat, als zijnde een z a a k
v a n b e t beleid v a n b_et H o o f d b e s t u u r e n v a n de A l g e m e n e V e r g a d e r i n g d e r M a a t s c h a p p i j - - v e r d e r o n b e s p r o k e n k a n blijven. Heringa.
Afscheid Dr. D. van Capellen, als voorzitfer der Specialisfen Registrafie Commissie. Zaterdag 23 October heeft het Hoofdbestuur van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst een reeeptie aangeboden aan Dr. I). van Capellen. ter gelegenheid van zijn aftrederl als voorzitter van de Specialisten Registratie Commissie. In deze drukbezochte receptie was her de voorzitter der Maatschappij, die als eerste de aftredende functionaris toesprak. Uit deze rede zij her volgende ~angehaald: ,,In zeer vele functics hcbt gij de Maatschappij gediend. Gij waart lid van de Afdelingsraad
der Afdeling Am,sterdam en later voorzitter der afdeling zelve, 2e secretaris der onderafdeling Landelijke Specialisten Organisatie, voorzitter van de Amsterdamse Specialistenvereniging. En van hoevele commissies hebt gij geen deel uitgemaakt! AIs ik er verschillende noem en data niet eens volledig ben, krijgt men de indruk: van Capellen heeft zo belangrijk werk gedaan in de enc commissie, dat als vanzelf de aandacht op hem viel voor een volgende en zo is dan als een kettingreactie, waarbij eehter het ene proces hog niet afgelopen was, als 't andere begon, een lijst ontstaan, waanlit ik noern: 656
commissie Oorlogsprophylaxe, commissie Middenstandsziekteverzekering, commissie Ziekenhuisverpleging en klinische hulp in en buiten de ziekenfondsen, Reorganisatiecommissie. Dan heb ik - - met opzet, met boze opzet - - ~ne commissie nog niet genoemd, de commissie waardoor ge vooral naar buiten bent getreden cn waardoor heel specialistisch Nederland 't oog op U gevestigd had; gij waart voorzitter der Specialisten Registratie Commissie, en tevens voorzitter van de Commissie van Uitvoering.
afscheidsreceptie van harte te danken voor alles, wat gij voor onze Maatschappij hebt gedaan en voor de Specialisten Registratie Commissie in het bijzonder en voor de voortreffelijke wijze waarop gij dat hebt gedaan. Collega van Cappellen, het Hoofdbestuur hoopt dat het U, die de leeftijd der sterken reeds verscheidene jaren geleden hebt bereikt, gegeven zal zijn nog vele jaren van U w welverdiende rust te genieten en bet hoopt, dat her werk, dat onder Uw leiding begonnen is, tot heil van medisch Nederland zal kunnen worden voortgezet."
Uw werk in de Specialisten Registratie Commissie is van baanbrekende betekenis geweest voor de ontwikkeling van bet specialisme in de geneeskunde in Nederland; mede daardoor kunnen wij trots zijn op de voortreffelijke naam en faam, die de Nederlandse specialist geniet.
Na deze rede richtte Mr. W. van Bakhuys Rozeboom, administrateur van de Afdeling 0penbare Gezondheidszorg en Ziekenhuiswezen van het Gemeentebestuur van Amsterdam tot Dr. van Capellen, een geestige toespraak, die culmineerde in de mededeling, namens de Burgemeester van Amsterdam, dat bet H. M. de Koningin behaagd had, Dr. van Capellen te benoemen tot Officier i n de Orde van Oranje Nassau.
Wat 'n massa werk hebt gij, die toch reeds overladen waart, daarmede verricht, wat een energie ontplooid, wat een kennis en inzicht ten toon gespreid. Nu gaat ge dit werk overlaten aan jongere krachten, maar dit ogenblik kan het Hoofdbestuur der Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst niet voorbij laten gaan, zonder U in deze plechtige
Vervolgens sprak Dr. Boom, die van Capellen als voorzitter van de S. R. C. zal opvolgen en Dr. Plooij, voorzitter van de L.S.V.
MEDEDELINGEN EN BERICHIEN VAN DE MAATSCHAPPI V A N HET HOOFDBESTUUR Dr. C. L. C. van N i e u w e n h u i z e n afgetreden als lid van de Ziekenfondsraad en opgevolgd door Dr. A. W . Verhoef Het Hoofdbestuur deelt mede, dat collega C. L. C. van Nieuwenhuizen (Utrecht), die sedert 1946 lid was van de Ziekenfondsraad, als zodanig ontslag heeft genomen. Reeds lang was het bijna onmogelijk deze functie te vervullen, naast zijn uitgebreid wetenschappelijk en practisch werk. Op dringend verzoek van bet Hoofdbestuur is hij tot voor kort aangebleven. Eindelijk echter moest hij wel de consequentie van zijn overbelasting aanvaarden en heeft hij bij de Minister ontslag gevraagd van zijn lidmaatschap van de Ziekenfondsraad. Collega C. L. C. van Nieuwenhuizen heeft in de loop van de jaren zeer veel en zeer goed werk gedaan voor de artsen in Nederland. Gaarne wil het Hoofdbestuur hem daarom officieel zijn dank betuigen en hem tevens succes toewensen in het werk waaraan hij zich nu met
de van hem bekende werkkracht en met meer tijd zal kunnen wijden. Op voordracht van bet Hoofdbestuur benoemde de Minister in zijn plaats tot lid van de Ziekenfondsraad: Dr. A. W. Verhoef, Lucas Bolwerk 5, Utrecht. Het Hoofdbestuur is ervan overtuigd in collega Verhoef een waardige opvolger gevonden te hebben. Als voorzitter van de Afdeling Utrecht heeft hij zijn belangstelling en toewijding aan de artsen en de Maatschappij reeds bewezen. Zijn nieuwe functie zal hem in staat stellen zijn invloed in brede kring te doen gelden. Namens het Hoofdbestuur: G. Dekker, Secretaris-Penningmeester. 657
VAN HET HOOFDBESTUUR SPOED-ALGEMENE Her Hoofdbestuur gadering
VERGADERING
afgevaardigden
DE MAATSCHAPPlJ
deelt nader mede, dat do spoed-Algemene
tier Maatschappij,
C o n t a c t v a n 14 O c t o b e r de
VAN
dim r e e d s
1954 nr. 41 w e r d a a n g e k o n d i g d
ter algemene
ontvingen, zal plaats hebben ZATERDAG
des n a m i d d a g s
in het hummer
vergadering
ook
Ver-
van Mediseh en waarover
nadere
stukken
op: 30
OCTOBER
om 2.30 in Esplanade Namens
1954 rc U t r e c h t .
het Hoofdbestuur:
G. D e k k e r ,
arts,
Secretaris-Penningmeester.
VAN HIT CENTRAAL BESTUUR DER LANDELIJKE SPECIALISTEN VERENIGING C o n v o c a t i e tweede gewone ledenvergadering der Landeliike Specialisten
Vereniging in Esplanade te Utrecht, op Zaterdag 1 1 December a.s., des namiddags te 2 uur Hierbij wordt medegedeeld, Gewone Ledenvergadering der den gehouden op Zaterdag 1 l des narniddags te 2 uur in Utrecht.
dat de Tweede L.S.V. zal worDecember 1954, ,,E,splanade" te
deling van studenten aan Universiteiten en Hogescholen, verzekerd bij de Stichting Studenten Gezondheidszorg (S.S.G.Z.) een tarief aan te houden van 150% van het Ziekenfondstarief. (Een toelichting op dit agendapunt zal natier aan de afgevaardigden worden toegezonden).
De agenda volgt hierondel:: Agenda:
Ziekenfondshonorering n'~ I Jannari 1955.
1. Opening.
Mededelingen inzake de uitkomsten van de z.g. structurele enquOte en de verdere gang van zaken bij de te houden enquSte.
2. Appbl nominaal der afgevaardigden. 3. Bekrachtiging van de keuze van de Voorzitter voor het jaar 1955.
10. Mededelingen van de Voorzitler omtrent nagekomen punten.
4. Goedkeuring der notulen van de Vergadering d.d. 19 Iuni 1954, (stencil Nr. 222/54).
tl. Rondvraag.
5. Goedkeuring der begroting voor bet jaar 1955.
12. Sluiting. Namens her Centraal Bestuur: De Secretaris: Dr. K. van Walbeek.
6. Vaststelling contributie voor het jaar 1955. 7. Voorstel om voor de specialistische behan-
WIJZIGING TELEFOONNUMMERS Met ingang van I November a.s. worden de tegenwoordige telefoonnt,mmers van de Maatschappij en haar organen vervangen door her nummer 33300. De bureaux der belangenverenigingen, Medisch Contact. enz. zijn na deze datum dus telefonisch uitsluitend onder bovengenoemd h u m m e r te bereiken.
658
YEATREX
is een bijzonder smakelijk gistextract (autolysaat) In ruime mate ziin hierin aanwezig: Vitamine B1, Vitamine B2, Nicotinezuur, Pantotheenzuur alsmede de andere vitamines van her B - c o m p l e x .
Het product bevat circa 4 5 % e i w i t , p h o s p h a a t en diverse andere m i n e r a l e n . Te gebruiken op brood, toast of cracker met een weinig borer vermengd, benevens in ius, sausen, soep, groenten, salades en stamppot. S p e c i a a l b|j e e n z i j d i g e d i ~ t e n Alleenverkoop:
Per ~|acon van 125 gr. - Pub|ieksprijs ~ 1.55
FA. R. J. BROERSMA
- KARPERVIJVER 1
SANA LGI N TABLETTEN
MIGRAINE NEURALGIE
HOOFDPIJN KOORTS
(Samenstelling:Dlmethylamirmphenazon Acet.-p.-phenetidlne Trlmethylxanthine} PHARMACEUTISCH LABORATORIUM
SANAL
ZEIST
BAZEL
Bulsjes met 10 tabletten ~ I gram THAN500K IN $CHUIFDOOSJES,|nh. 10 tabl. ~ ]/2 gram
Voor apotheekhoudende geneeskundigen en ziekenhulzen, klinlekverpakklngen met 100 tabletten ~ 1 gram (HoofddepSt voor Nederland)
Dr. H. Nanning's Pharm. Chem. Fabr. N.V., Korte Poten 7 a, Den Haag
Sulfamethylthiodiazol in tabletten van lie g Indicatie :
Banale urineweginfecties Dosering:
Afleveringsvormen en prijzen:
6 x daags 1 tablet gedurende 4-5 dagen
Verpakking steeds in strips. Doosje -~ 30 tabletten (5 strips van 6 tabletten~
Publiekspriis f 1.90
Grote verpakkingen van 3 0 0 en 1200 tabletten.
Ned. Vereniging v. Sexuele Hervorming Z o juist verschenen:
[Dr CVAN EMDE BOAS[ ,,Albortns provocatus'" B i j d r e g o n tot d o s t u d i o v a n d o a b o r t u s p r o v o c a t u s in N e d o r l a n d . ( O m v a n g , o o r z a k e n on p r o p h y l a x i s . ) 67 pagina's mot 17 uttklapbaro tabellen, gedrukt op goed papier.
Prij: ~1.60; ~ranco per post ~I.75.
TEN OOSTEN & DE REUS N.V. STADHOUDERSKADE
149
AMSTERDAM-Z. TEL. 9 9 0 4 1 - 9 9 2 1 3
KYMOGRAPHIONS, fabrikaat HELLIGE, diverse uitvoeringen
B o a t e l l l n s o n to r t c h t e n s a n her S e c r e t a r i a a t v a n her H o o f d b e s t u u r v a n b o v e n s t a a n d e v e r e n i g i n g , B i l d e r d i j k e t r a a t 39 te D e n H a a g .
De
practische schoen
H.H. Medici,
met een wetenschappelijk plus~
Eerste
Nederlandse
R~ntgen
Enveloppen
FabrJek
,,E.N.R.E.F." Levert U a[le gewenste [ormaten rUntgenenve[oppen. Specia]e enve|oppen voor her verzenden van ri~ntgen~ilms.
HQOGRAVENSEWEG24
-
TJ~EFOON I M I $
UTRECHT
Het succes van onze modellen is vooral toe te $chrijven aan de natuurgetrouwe imitatie van de bu.kwand. Schuinopwaarts ]opende voorpanden vorvangen de buikspieren en hebben een grote trek- en draagkracht, zodat al]e organen, welke zo vaak door vers]appJng d e r spieren niet meet op hun oorspronkelijke pleats zitten, op de juiste manier gedragen en gesteund worden. Het verstelbare voorpand en maagstuk is baleJnloos en garandeert volledige bewegingsvrijheld. Onontbeerfljk na operaties, maag- en ingewandsverzakking, corpulentie, rugpJjn en nierk[achten. Ook onze positiegordels zijn op hetzelfde systeem gebaseerd. Wii maken ook natuurgetrouwe protheses voor borstamputaties in al[e maten. Demonstratle of toezending van onze folder op aanvraag.
CORSETTEN-SPECIAALZAAK PALAZZINA Paleisstraat
17
-
TeL
34865
-
Amsterdam
UIT DE ARTSENCURSUSSTEN De faak van de huisarfs in de praevenfieve geriafrie door J. C. Goudriaan, arts te Amsterdam Alle m a a t r e g e l e n , die m e n kan o v e r w e g e n ter bestrijding en zo mogelijk v o o r k o m i n g v a n de lasten v a n de o u d e r d o m , b e h o r e n g e b a s e e r d te zijn op de leer d e r v e r o u d e r i n g (gerontologie). h n m e r s , zelfs die ziekten die m e n als niet specifiek voor de o u d e r d o m pleegt te b e s c h o u w e n , w o r d e n , w a n n e e r zij b e j a a r d e n a a n t a s t e n , d o o r de v e r o u d e r i n g s v e r s c h i j n s e l e n in h a a r ver/oop gewijzigd. ~) J a m m e r g e n o e g k u n n e n wij, o n d a n k s de geweldige arbeid die in vele e e n t r a h i e r o v e r w o r d t verricht, n o g geen s c h e r p e d e finitie geven v a n h e t begrip v e r o n d e r i n g , e n e v e n m i n k t m n e n wij bij b e n a d e r i n g h e t tijdstip a a n g e v e n , w a a r o p zij begint. W e / weten wij d a t de --- sores o o k d o o r artsen n o g - - gebruikte l e k e n t e r m e n ,,slijtage, aftakeling, sloping" enz. v e r m o e d e l i j k niet h e l e m a a l onjuist zijn, m i t s deze in biologische b e g r i p p e n w o r d e n o m g e z e t . Z e k e r is ook dat bet o u d e a d a g i u m : ,,On r6s u m e la vieillesse en u n seul mot: l'Atrofie", de feiten niet juist weergeeft. N a t u u r l i j k , e e n zekere g r a a d v a n regressieve v e r a n d e r i n g is - in b e p a a l d e o r g a n e n en in e e n zekere phase (eindphase) der seniliteit - - niet te m i s k e n n e n , m a a r h e t d u u r t lang, zeer l a n g v o o r d a t e e n ziehtbare, weeg- e n m e e t b a r e atrofie d a a r v a n het gevolg is (demonstratie) ~). I m m e r s , de d o o r v e r h o o g d e ,,slijtage" (d.i. cel- e n weefselverlies) v e r l o r e n g e g a n e c e l g r o e p e n w o r d e n - d a n k zij die m e r k w a a r d i g e e i g e n s e h a p v a n de l e v e n d e stof die m e n autostasie ( = zelfbestendiging) n o e m t - - o n o p h o u d e l i j k d o o r nieuw-gev o r m d e v e r v a n g e n , en deze r e g e n e r a t i e p r o c e s s e n m o g e n d a n - - zoals de w o n d g e n e z i n g v a n b e j a a r d e n o n s leert - - m i s s c h i e n w a t t r a g e r v e r l o p e n d a n bij jeugdige individuen, d a a r t e g e n o v e r staat d a t de l e v e n s d u u r v a n de o p n i e u w g e v o r m d e cellen langer is d a n op jeugdiger leeftijd (demonstratie-graflek) a). H i e r geldt d u s de op b e t eerste gezicht p a r a d o x a a l lijkende regel: de v e r o u d e r i n g is h e t snelst in de jeugd (Minot) 4). Gelijk b e k e n d , is h e t r e g e n e r a t i e v e r m o g e n v a n de c e l g r o e p e n sterk verschillend; in h e t a l g e m e e n m a g m e n zeggen, d a t bet r e g e n e r a t i e v e r m o g e n o m g e k e e r d e v e n r e d i g is m e t de m o r f o l o g i s c h e e n f u n c t i o n e l e differentiatie. H e t o n g e d i f f e r e n t i e e r d e b i n d w e e f s e l en h e t dekepitheel r e g e n e r e r e n d u s goed, b e t e r d a n klierepitheel en d w a r s g e s t r e e p t spierweefsel, deze weer beter d a n hartspierweefsel en gangliencellen, welke laatste p r a c t i s c h in h e t geheel niet reg e n e r e r e n . M a a r zelfs in b e t zo slecht r e g e n e r e r e n d e C.Z.S. ziet m e n , d a t de wonderlijke ver-
d e d i g i n g s k r a c h t v a n '[ l i c h a a m (autoslasie) n a a r andere m i d d e l e n grijpt o m het stce.ds t o e n e m e n de celverval het h o o f d le bieden: m e n n e e m t aan, dat in de h e r s e n s c h o r s bijv. - - d a n k zij een zekere f u n c t i o n e l e ,,weelde" ( B r o u w e r ) 5 ) - - het mogelijk is, dat tot n u toe niet o f weinig gebruikte s c h o r s v e l d e n , , o p g e r o e p e n " w o r d e n de plaats in te n e m e n v a n de u i t g e v a l l e n gebieden. Deze h y p o t h e s e w o r d t m i s s c h i e n g e s t c u n d d o o r het elinisch b c k e n d e feit dat bij lijders a a n presb y o p h r e n i e t o c h sores, nog o n v e r w a c h t s , b e l a n g rijke v e r b e t e r i n g w m de c e r e b r a l e functies k a n optreden. D e z c twee v o o r b e e l d e n v a n autostasie op h o gere leeftijd - - wij zullen er v e r m o e d e l i j k n o g wel m e e t leren k e n n e n - - m o g e n v o l d o e n d e zijn o m te bewijzen, d a t v e r o u d e r i n g n o g wet m e e r o m v a t d a n atrofie ~,]leen, en d a t op dit gebled, evenals elders in de pathologie, biologisch d e n k e n g e b o d e n is. Z e e r f r a a i blijkt dit ook uit b e t gedrag v a n h e t h a r t in de o u d e r dora. Z e l d e n is dit, bij obductie, atrofisch, r e e l v a k e r hyperlrofisch. D e eerste toestand, t y p i s c h v o o r op zeer h o g e leeftijd overledenen, m o e t m e n b e s c h o u w e n als h e t bittere einde v a n de strijd - - en de nederlaag! - - tegen de seniele regressie-factor; de laatstc, die m e n bij m i n d e r h o o g b e j a a r d e n aantreft, als de n a t u u r l i j k e c o m p e n s a t i e m a a t r e g e l v a n het l i c h a a m t e g e n de sterk t o e g e n o m e n perifere w e e r s t a n d t e n g e v o l g e v a n v e r a n d e r i n g e n in de s l a g a d e r w a n d e n . M e n weet sinds lang, d a t bij het k l i m m e n der j a r e n belangrijke strueturele (micro- en m a croscopisehe) e n f u n c t i o n e l e v e r a n d e r i n g e n in llet l i c h a a m o n t s t a a n , die op p h y s i s c h - c h e m i sche (watergehalte, dispersiteitsgraad), c h e m i sche ( m i n e r a l e n , eiwitten, lipoiden enz.) en p h y sisehe (elasticileit, h a r d h e i d ) v e r a n d e r i n g e n berusten. T o t de f u n c t i o n e i e v e r a n d e r i n g e n b e h o ren o o k de v o o r de practische geriatrie zo belangrijke h n m u n o b i o l o g i s c h e v e r a n d e r i n g e n , die zich o.a. uiten in v e r a n d e r d e w e e r s t a n d t e g e n o v e r z i e k t e k i e m e n en allergie~n. Bij al deze o u d e r d o m s v e r a n d e r i n g e n , die m e n e v e n z o bij d i e r e n (en planten) k a n b e s t u d e r e n , k o n l t nl.1. bij de m e n s , h o g de arteriosclerosis generalis, die gritlig, h a a r d s g e w i j z e over b e t arteriole stelsel verspreide a a n d o e n i n g , die m e n als typiseh v o o r de m e n s m a g b e s c h o u w e n , o m d a t zij, als s p o n t a n e afwijking, n o g sleehts bij enkele a n dere v e r t e b r a t a w o r d t am;~getroffen. N o g steeds b e s t a a t er versehil v a n inzicht over de v r a a g o f m e n de arteriosclerose (inclusief de zgn. 659
at/*crolzlato.vis) als een ,,put s a n g " otidcrdomsafwijking m a g b e s c h o t l w e n ~;), m a a r v o o r o n s doel is dit v a n o n d e r g e s c h i k t e betekenis. I m reefs, de cJiniek leert zcer duidelijk, d a t de zware v o r m e n w m arterioseterose v a n hart, hers e n s c h o r s o f nieren, e v e n a l s h e t zo fatale arteriosclerofisch g a n g r a e n , uitsluitend in her sen i u m v o o r k o m e n . O o k v a n de p a t h o g e n e s e d e r arterioselerose weten wij n o g weinig; h e r lijkt wel uiterst waarsehijnlijk d a t - - v o o r a l v o o r h e t o n t s t a a n der ernstige v o r m e n - - interferentie v a n t a h i j k e f a e t o r e n (hereditaire, constitutionele, v o e d i n g s en s t o f w i s s e l i n g s f a c t o r e n (cholesterol!), m e c h a n i s e h e , p s y c h i s c h e (en e n d o crine?) en toxisehe) n o o d z a k e l i j k is. Z o l a n g nict is u i t g e m a a k t welke factor in dit c o m p l e x de belangrijkste is, zal de p r a e v e n t i e v e geriatrie wel alle tegelijk m o e t e n t r a c h t e n te bestrijden, w a n t de betekenis .van de arteriosclerose v o o r de o u d e r d o m s z i e k t e n is zeer groot. L a a t m e n de m e e s t v o o r k o m e n d e ziektebeelden d e r bejaarden, v o l g e n s de stelsels der a n a t o m i e , de r e v u e p a s s e r e n (demonstratie), d a n blijkt d a t in de m e e s t e o r g a a n s t e l s e l s de arteriosclerose voora a n s t a a t als z i e k m a k e n d agens; slechts in enkele (Huid, Tr. Dig. en Tr. Resp.) treedt zij op de a c h t e r g r o n d . E n zelfs d a n k a n de arteriosclerose - - vooral in die verraderlijke v o r m die m e n arteriolosclerosi.v n o e m t - - indirect n o g o n h e i l ' g e n o e g stichten, d o o r d a t zij de b o v e n b e s p r o k e n strijd v a n h e t l i c h a a m t e g e n h e t cele n weefselverlies in h o g e m a t e bemoeilijkt. g o a l s b o v e n reeds ter s p r a k e k w a m , is o v e r w e z e n en o o r z a a k der v e r o u d e r i n g s v e r s c h i j n s e lea n o g vrijwel niets m e t z e k e r h e i d bekend. D e s te g r o t e r is h e t a a n t a l theorieen, d a t m e n gem c e n d heeft te m o g e n opstellen (demonstratie). D e z e zijn in 2 g r o e p e n tc verdeleu, n a a r g e l a n g zij de ,,slijtage" aa~memen o f v e r w e r p e n . T o t de eersle groep b e h o r e n die theorie/in die - z o n d e r dit n a d e r te v e r k l a r e n - - a a n n e m e n d a t de v e r o u d e r i n g in een l e v e n s g e w i c h t i g o n d e r deel ( c e r e b r u m - - v o o r a / de vegatatieve c e n t r a in m i d d e n - en t u s s e n h e r s e n e n - - , slagaderlijke stelsel ( , , l ' h o m m e a I'fige de ses art6res"), e n d o c r i n o n (interstiti61e cellen d e r g o n a d e n , layp o p h y s i s , thyreoid, bijnier) begint e n d a t d a a r d o o r de v e r o u d e r i n g in de rest v a n h e t l i c h a a m z o u w o r d e n v e r o o r z a a k t . Hierbij r e k e n t m e n o o k de t h e o r i e die de v e r o n d e r i n g v e r k l a a r t als e e n strijd d e r weefsels (bindweefsel z o u geleidelijk de p a r e n c h y m e n o v e r w o e k e r e n ) , die v a n de auto-intoxicatie d o o r p r o d u c t i e v a n d a r m v e r g i f t e n ( M e t e h n i k o w ) e n tenslotte de c o l l o i d - c h e m i s c h e t h e o r i e v a n L a c a s s a g n e , die de v e r o u d e r i n g als e e n ,,trouble colloidal" opvat. T o t de tweede groep b e h o r e n : de ,,vitale faetor"-theorie v a n v. D r i e s c h , de ,,levensstof"-hyp o t h e s e v a n Loeb, de intoxicatie-theorie v a n
660
Pearl ( w a a r v o o r z o u pleiten d a t her s e r u m v a n o u d c m e n s c n e e n r e m m e n d e invloed u i t o e f e n t op de kweek v a n menselijke e m b r y o n a l e weefsels) en tenslotte de theorie v a n F r e u d (pharm a c o l o o g ) , die a a n n e e m t d a t in de o u d e r d o m het lichaam antistoffen zou gaan vormen tegen zijn eigen eiwitten. H e r is duidei~jk, d a t al deze idee~n o m t r e n t hot w e z e n dec v e r o u d e r i n g o n s m a a r weinig verd e r h e b b e n g e b r a e h t . O m d a t a a n de m e e s t e e e n e x p e r i m e n t e l e basis ontbreekt; h e b b e n zij sleehts als w e r k h y p o t h e s e n enige w a a r d e . C o w d r y V ) , de b e k e n d e A m e r i k a a n s e g e r o n t o l o o g , h e e f t in 19:5l als zijn m e n i n g u i t g e s p r o k e n , d a t de vero u d e r i n g m o e t w o r d e n gezien als e e n geleidelijk verminderend aanpassingsvermogen aan verand e r e n d c o m s t a n d i g h e d e n . O o k deze t h e o r i e zal n o g n a d e r m o e t e n w o r d e n uitgewerkt. V a n o n s t e g e n w o o r d i g s t a n d p u n t uit lijkt h e t wel zeer waarsehijnlijk dat de v e r o u d e r i n g - - zij Bet in zeer v e r s c h i l l e n d e m a t e en op e e n v e r s c h i l l e n d tijdstip - - alle onderdelen vat, het lichaam treft, en d a t m e n h a a r o o r z a a k zal m o e t e n z o e k e n in een uiterst lanL,zaam toenememte storing in de biochemische dynamiek van de cellen. Hierbij is b e t zeer goed d e n k b a a r , d a t deze s t o r i n g zich h e t eerst o p e n b a a r t in de m e e s t actieve, e n v o o r h e t gehele o r g a n i s m e o n m i s b a r e celgroepen: zijn deze e e n m a a l d o o r h e t v e r o u d e r i n g s p r o c e s m i n d e r w a a r d i g e r g e w o r d e n nit f u n c t i o n e e l oogp u n t , d a n k a n dit m i s s c h i e n zijn invloed d o e n gelden op a n d e r e o n d e r d e l e n , w a a r i n de vero u d e r i n g h o g niet zo v e r w a s v o o r t g e s c h r e d e n , e n deze d a a r d o o r in de h a n d werken. M e n denke in dit v e r b a n d a a n cellen v a n h e t C.Z.S. e n van het endoerinon. In deze richting z o u d a n m i s s c h i e n o o k e e n v e r k l a r i n g te z o e k e n zijn w m h e t n o g v o l k o m e n o n b e g r e p e n felt, d a t er een g r o o t tijdsversehil is tussen h e t h e r k e n b a a r w o r d e n d e r v e r o u d e r i n g s versehijnselen, nict slechts bij v e r s e h i l l e n d e m e n s e n , m a a r o o k bij o r g a n e n o f o r g a a n s t e l s d s v a n h e l z e l f d e individu, zelfs bij o n d e r d e l e n v a n hetzelfde o r g a a n s y s t e e m : zo is h e t bijv. bek e n & dat s o m m i g e k e r n e n in h e t C.Z.S. snel v e r o u d c r e n (N. centr. T h a l a m i , N. bas. et N. inf. Olivac); a n d e r e d a a r e n t e g e n (N. s u p r a Opt. N. retic.) r e e l l a n g z a m e r e n later 8). H e t v r a a g s t u k d e r v e r o u d e r i n g is m e d e d a a r o m o o k o n d o o r z i c h t i g , o m d a t de erfelijkheid - wier invloed e x p e r i m e n t e d lastig te o n d e r z o e k e n is - - er e e n uiterst belangrijke rol in speelt, e n b o v e n d i e n o m d a t wij b e t laatste stad i u m , w a a r i n de v e r o u d e r i n g s p r o c e s s e n b e t duidelijkst zijn, e n m e t de zgn. p h y s i o l o g i s c h e d o o d b e h o o r t te eindigen, m a a r zeer zelden te zien krijgen; de m e n s sterft n u e e n m a a l z e l d e n de p h y s i o l o g i s c h e dood, in tegenstelling tot de dieren. E r o n t s t a a t dus in de laatste p h a s e v a n
breed-spectrum antibioticum
achromyci
tetracyclin 'Lederle'
I
Sneilere resorptie Hogere concentratie's aan actief principe in het serum Verlengde antibiotische werking Stabieler
}--------J
l'4inder nevenreacties
capsules ~ 2 5 0 m g f l a c o n s n'~e| 1 6 en 1 0 0 caps monsters op aanvrage intraveneuze injecties vials ~ 100. 2 5 0 en 5 0 0 m g
Alleenvertegenwoordiging roar Nederland
PHARMACEUTISCHEPRODUCIENHANDEL& LABORA/ORIA
HAARLEM ROZENSTRAAT 1
9
~
Een
medtcamenteuze\ curette/j
.
~
/~snellere
/
/
streptokinase - streptodornase 'Lederle'
lr
Lost pusconcenfrafies en
genezinblgOedst op olsel
geringere resorptie van toxinen ontlasting van vitale organen als lever en nieren ~imni~ldd~ri~2c~al~ii~e~e~
ak
In combinalie met carboxymethylcellulose jelly
~
'Lederle'
behandeling
uiterst
effectie(
van suppuratieve en ulcera van
rbrandmgen
voor de wonden. de huid
vials van potjes
A ele/nvetrgenwoodr~gnig" ~ ~ voor Nederland
25.000
en 125.000
carboxymethylcellulose
~\ \ \
eenheclen jelly
van
15
cc
~
PHARNACEt.!I"ISCHEPRODUCTENHANOEL8, LABORATORIA
HAARLEM ROZENSTRAAT1
~,,
het menselijk leven een mengsel van ziekte- en verouderingsverschijnselen; daardoor is het meestal uiterst moeilijk - - zo niet onmogelijk - - van een bepaald verschijnsel te zeggen of dit als ziekteverschijnsel of als ,,normaal" verouderingsverschijnsel moet worden opgevat (arteriosclerose). Of anders gezegd: de ,,normale" veroudering gaat, bij de mens, zonder scherpe grens in ziekte over. K o m e n wij nu tot de practOk van de praeventieve geriatrie. Daar veroudering besloten
ligt in de aard van de levende stof, schijnt het onwaarschijnlijk dat het ooit mogelijk zal blijken haar geheel te voorkomen. Toch bewijzen de proeven van Mc Cay ~), dat men ook met deze uitspraak voorzichtig moet zijn: door toepassing van een bepaald dieet (zonder groeinutri~nten) gelukte het hem ratten in leven te houden veel langer dan de normale levensduur van deze soort bedraagt; door het uitstellen van de groei blijft ook de veroudering langer uit en wordt dus de levensduur belangrijk verlengd. Hoe interessant deze proeven ook zijn, zij leveren - - zoals voor de hand ligt - - nog geen geschikte basis op voor practische toepassing hi/ de mens, en voorlopig zullen wij ons dus hog moeten beperken tot het proberen van het tegengaan en vertragen der verouderingsprocessen. De maatregelen die then hiervoor kan ne-
men, vallen, voor een groot deel althans, samen met de regels van de algemene hygiene. Men zal dus reeds op zeer jeugdige leeftijd - - in de jaren waarin men ook meestal zijn levensverzekering sluit! - - met de onherroepelijk komende veroudering rekening moeten houden en daarom zo hygifinisch mogelijk trachten te leven. Daar wij weten dat de veroudering zeker bevorderd wordt door infecties en intoxieaties, zal men de grote massa op bet gevaar hiervan ook in verband met de veroudering moeten wijzen: bij de intoxicaties zijn dan, behalve tabak en alcohol, vooral van belang nog de produeten der chemische industrie, inclusief stof, rook en garagedampen-t0). Verder hangt de veroudering ongetwijfeld ook samen met de manier van leven; wie tot op hoge leeftijd zieh geestelijk en lichamelijk gezond wil voelen, zal dus moeten leven volgens de regels die Prof. Pel aan het begin van deze eeuw reeds heeft neergelegd in zijn beroemde leer van de ,,Eubiotiek", die men kan samenvatten in deze woorden: Tracht zoveel mogelijk alle organen te gebruiken in een passende afwisseling van rust en arbeid, vermijd hyperfunctie der levensgewichtige organen Oaersenen, hart) en . . . . wees matig in aIles! Onontbeerlijk is verder een verstandige en eerlijke voorlichting van bet publiek over het verouderen, waardoor reel ongemotiveerde angst en spanningen kunnen worden weggenomen, en 661
men leert begrijpen dat ouderdom naast verlies ook winst kan betekenen. Scherp afgekeurd daarentegen moet die vorm van voorlichting worden, die men tegenwoordig in tal van geschriften en tijdschriftartikelen - - en helaas niet uitsluitend van de hand van leken J ontmoet, waarin onder de fraaie leus van: ,,oud worden en fit blijven" de meest nutteloze methoden, raadgevingen en geneesmiddelen worden aangeprezen. Even sceptisch moet men staan tegenover de verschillende ,,rejuvenatie':= verjongingsmethoden, die ~natuurlijk op de weinig-eritisch ingestelde geest van de gemiddelde leek grote indruk maken, maar wier wetenschappelijke waarde hoogst twijfelachtig is. Gelijk bekend, is het denkbeeld een verouderend of verouderd lichaam met hormonen - - vooral van de gonaden - - weer jong(er) te maken, van de Franse physioloog Brown-S6quard afkomstig. De resultaten van zijn (auto)experimenten waren zo weinig bevredigend, dat men deze materie geruime tijd heeft laten liggen. Eerst in de twintiger jaren van deze eeuw hebben Franse onderzoekers en vooral ook de Oostenrijker Steinach ons wilIen doen geloven, dat veroudering berust op de inzinkende funetie van de interstitiEle eellen der gonaden (de zgn. ,,puberteitsklier" van Steinaeh), en dat het dus mogelijk moet zijn de veroudering te voorkomen of te remmen door de activiteit van dit deel der gonaden te stimuleren. Tenslotte heeft de handige operateur - - en publicist! - - S. Voronoff hiervoor een practische methode bedacht en op vele, vooral vermogende, verouderende personen toegepast. Her is eehter in de laatste 25 jaren wel gebleken, dat het succes van deze operaties vermoedelijk alleen bestaat in een - kortdurend - - suggestief effect, en dat her blijvende resultaat zo gering is, dat van verjonging zeker niet mag worden gesproken. Of her met her ,,verjongingsserum" van Bogomolets ~1) beter zal gaan, zal rnoeten worden afgewacht. Belangrijk is dat, sinds de moderne endocrinologie vele hormonen in zuivere toestand te onzer beschikking kan stellen, deze proeven ook op reel' scherpere wijze kunnen worden genomen. Dit is in de laatste tijd o.a. gesehied door Prof. Kountz in St. Louis; in 1951 heeft hij daarover op her internationale Gerontologencongres gesproken 12). Zijn resultaten, verkregen bij een uit 50 personen (vrouwen) bestaande groep, die in een vrij vet gevorderd stadium der seniliteit verkeerde, zijn inderdaad fraai: door gecombineerde behandeling met oestrogene en androgene stoffen, die tweemaal per week intramusculair werden ingespoten, verkreeg hij een duidelijke verbetering van de geestelijke en lichamelijke toestand, terwijl typisehe structurele ouderdomsafwijkingen reversibel
bleken te zijn. Her is dus duidelijk, dat deze interessante waarncmingen ook voor de praeventieve geriatrie van grote betekenis kunnen worden, wanneer althans de bezwaren die men uit theoretisch oogpunt tegen een dergelijke plurihormonale behandeling kan inbrengen, niet overwegend blijken te zijn ~:~). Thans overgaande tot de meer praeventieve individuele behandeling, willen wij eerst de vraag stellen wie haar zal moeten toepassen. Juist in verband met de eigenaardige psyche der bejaarden - - waardoor deze hun vertrouwen niet spoedig aan een hun onbekende arts schenken - - lijkt bet mij alleszins logiseh haar toe te vertronwen aan de ,,oude-vertrouwde" huisarts, die hiertoe ook volkomen competent moet worden geacht, mits hij op de hoogte blijft van de inzichten van de zich snel ontwikkelende geriatrie. Hij zal hiervoor natuurlijk een apart spreekuur moeten instellen, doeh deze sociaal-medisch-organisatorische quaestie valt buiten het kader van deze voordracht en blijft hier dus verder onbesproken. Ik houd mij overtuigd, dat de overgrote meerderheid der Nederlandse huisartsen deze uitbreiding van hun taak met vreugde op de schouders zal willen nemen, omdat men begrip heeft voor de noden van her sterk aanwassende ,,leger" der bejaarden. En waar kan de huisarts beret de praeventie in eigen hand houden dan op dit terrein, waar praeventie en curatieve geneeskunde elkaar a.h.w, de hand reiken? Als eerste punt van het werkprogramma noem ik - - gelijk in de kinderhygi~ne - - het periodiek geneeskundig onderzoek, dat hier wel bijzonder belangrijk is. Het is niet gemakkelijk de ideale frequentie van deze periodieke keuringen vast te stellen, omdat dit zo sterk afhankelijk is van de gezondheidstoestand der bejaarden; als gemiddeld minimum lijkt mij een 66nmalige keuring per jaar geen overdreven eis. Gelijk bij iedere keuring behoort het onderzoek nauwkeurig, volledig en rustig te worden verricht en zal men vooral zoeken naar afwijkingen die, blijkens de ervaring, speciaal bij oude rnensen voorkomen (voelen naar het al of niet pnlseren der slagaderen, rectaal toucheten, oogspiegelen; dit laatste vooral ook om de diagnose: arteriosclerosis cerebri te controleren). Zeer belangijk is ook het bloedonderzoek; men beperke zich daarbij niet tot de bepaling van de bezinkingssnelheid, maar bepale minstens ook her aantal erythroeyten en het haemoglobine-gehalte, omdat gebleken is dat zeer vele bejaarden lijden aan anaemie~n, die in vele gevallen geen of nauwelijks subjectieve klachten veroorzaken, zodat U er niet op rekenen mag dat de patient U w gedachten in die riehting zal leiden 14). Her is jammer, dat de serologische
662
tumordiagnostiek nog steeds niet volledig betrouwbare uitkomsten gecft; wij zitten daarop mct spanning te wachten, omdat de resultaten van de carcinoomtherapie in de ouderdom wel bijzonder droevig zijn, en wij er dus met alle middelen naar moeten streven de diagnose eerder te stellen; dit geldt in het bijzonder voor her carcinoom prostatae. Dat wij natuurlijk in vele gevallen de hulp van de cardioloog, r6ntgenoloog, uroloog en bacterioloog zullen moeten inroepen, spreekt vanzelf. Een dankbare - - anaar niet gemakkelijke - taak voor de huisarts is het regelen van de voeding; juist op dit gebied hebben oude mensen vaak volkomen verkeerde denkbeelden en gewoonten, waarvan zij niet zo gemakkelijk af te brengen zijn. Volgens mijn ervaring eten bejaarden meestal meer dan goed voor hen is, en zijn zij niet afkerig van veel te frequent snoepen. Volgens ons moderne inzicht is dit alles volkomen verkeerd en moeten wij dus trachten geleidelijk deze verkeerde gewoonten te verbeteren. Een algemeen dieet is natuurlijk niet samen te stellen, omdat het dieet in ieder speciaal gevaI zal moeten worden aangepast aan de momentele toestand van de patient. Toch verdient het aanbeveJing rekening te houden met de volgende algemene beginselen: 1. de hoeveelheid eiwit mag - - in verband met de vaak negatieve stikstofbalans lz) __ iets aan de hoge kant zijn, ongeveer 1,4 gr. per kg Iichaamsgewicht, mits de nieren goed zijn en bet ureumgehalte van het bloed normaal is; 2, vetten, vooral dierlijke (cholesterol) mogen slechts in kleine hoeveeltieden (50-60 gr. per dag) worden gebruikt; 3. de resterende benodigde hoeveelheid calorie~n geve men in de vorm van gemakkelijk assimileerbare koolhydraten; 4. rekening houdend met de in her algemeen slechtere resorptie op hogere leeftijd, moet bet dieet rijk zijn aan vitamines, mineralen en ,,protective food" (fruit, groenten, vlees enz.); 5. men stelle de calorische waarde van het dieet vast in verband met lichaamsgewicht en beweging; daar de laatste meestal gering is, zal men gewoonlijk een dieet moeten geven van een betrekkelijk lage calorische waarde (2000-2500 cal.), behalve natuurlijk als de pati6nt te mager is; 6. men houde zoveel mogelijk rekening met smaak en persoonlijke voorkeur; 7. matigheid in het gebruik van keukenzout is natuurlijk wel wenselijk; zoutloos behoeft het dieet alleen te zijn wanneer de bekende
Product v a n
Nederlandse
bodem
KARVAN C/:VITAM SIROOP w e l k e b e r e f d is u i t f r a m b o z e n , r o z e b o t t e l e n b e s e e n , b e v a t ZOO m g n a t u u r l l J k V l t a m l n e C p e r 100 era3, 42 o/0 v r u c h t e n s a p en 55% s u l k e r . ( T o t a a l 604) m g n a t . V l t . C p e r t i e s v a n 0,S L . ) . D i t is o n g e v e e r h o t 5 . v o u d v a n s t n a a s a p p e l - e n c t t r o e l ~ a p , h o t 18-voud v a n b a n a n e n o f h o t 2 0 - v e n d v a n t o m a t ~ n B a p . D o o r hoge concentratie biJzonder economisoh! GEBRUIK: H o t p r o d u c t Is z e e r g e s c h t k t v e e r z u l g e l i n g e n n e e d i n g , t h e e l e p e | s g e w l J z e te v e r s t r e k k e n . Bovendlen your J o n g e k t n d e r e n in de n o r m v a n l i m o n a d e . E 6 n t i e s b e v a t ca. 20 m g n a t . Wit. C.
120 t h e e l e p e l s ;
4 theelepels
bevatron
ca.
HOUDBAAB~EID: E 6 n a a n g e b r o k e n , In g e b r l l l t g e n o m e n fle~Je b e v a t ( o o k i n d i e n blJ k a m e r t e m p e r a t u u r bewaard) na 5 w o k e n c i r c a 94% v a n h e r o o r s p r o n k e l i j k V i t . C g e h a l t e e n n a 10 w o k e n c i r c a 87% v a n h o t o o r s p r o n k e l l J k g ~ h a l t e . O e d u rende doze g e b r u i k s o e r l o d e n t r e e d t g e e n beders o p ! V e e r z i e k e n h u i z e n b e l a n g r l J k g e r e d u c e e r d e prlJs.
Inlichtingen en monsters worden op aantrtaag gaar~e aan arisen verstrekt. KOSTEN-SCHEMA : E ~ n f l e s J e , d.l. 600 m g N a t , V l t . C in ~0 d a g e n ~. 15 m g n a t . Vit. C, d. i. 3 theol, p e r d u g ~- 1/4o X f l . 6 5 ---~ -I- f 0 . 0 4 p e r d u g in 30 d a g e n ~ 20 m g ~ a t . ~rit. C, d. I. 4 t h e e l , p e r d u g ~ l/3( ) X f 1.65 ~ Jr- f 0.0~ P e r d a g In 2t) d a g e n ~ 30 m g n a t . ~ i t . C, d. i. 6 theol, p e r d a g ~ 1/2o • f l . 6 5 ~- -t- t 0 . 0 8 p e r d u g
Product
van Nederlandse
bodem i
KARVAN CEVITAM GLUCOSESTROOP w e l k e b e r e i d is u i t f r a m b o z e n , r o z e b o t t e l en b e s s e n , b e r e t ~00 m g n a t u u r l l J k V i t a m l n e C p e r 100 c m 3 , 42 o/0 v r u c h t e n s a p en 49% v o e d i n g s s u i k e r ( d e x t r i n e - m a l t o s e - g l u c o s e ) . T o t a a l 660 m g n a t . n i t . C p e r t i e s v a n 0,28 L. D i t i s o n g e v e e r h e r ~i.voud v a n s i n a a s a p p e l - e a c l t r o e n ~ p , h o t 18-vomd v a n b a n a n e n o f het 20-voud v a n t o m a t e n s a p . D o o r h o g e c o n c e n t r a t i e blJzonder eeon0mlleh !
I
[
HET
PRODUCT
lS VRI]
VAN SACCHAROSE
]
HOUDBA.AItHEID: ~,~n a a n g e b r o k e n , in g e b r u l l t g e n o m e n f l e s J e b e v a t ( o o k l n d i e n biJ k a m e r t e m p e r a t u u r bewaard) na Z w o k e n c i r c a 95% v a n h e t o o r s p r o n k e l U k Vtt. C g e h a l t e e n n a I w o k e n c i r c a 8S% v a n h e t o o r s p r o n k e l U k g e h a l t o . O o d u r e n d e doze g e b r u l k s p e r l o d e n t r e e d t g e e n b e d e r f o p ! V e e r z i e k e n h u i z e n b e l a n g r l J k g e r e d u c e e r d e prlJs.
Inliehtingen en mor~ters worden o~ aanvraag gaa~r.~ aan artsen verstrekt.
Alleenvertegenwoordiging :
Fa. R. J. B R O E R S M A Karpervijver 1, Zeist - Telefoon 2 0 6 6
Sinds 4 0 iaren algemeen
gewaardeerd als
u
niet-irriterend
,n, iconcipien| [,ophyta:,cum
betrouwboor
/ ~ - - - ~ - ~ ' ~ ' ~ - ~ m r ~ ff~ F ~ ~ / ~ J _ J~ ~ 4 ~ h ~ r ~ ~/'/~-~a~
PAIENTEX-OESELLSCHAF! 9 FRANKFIJrI~TA.M Alleenvertecjenwoordiger voor Neder|end: Firma Arth. E. M. Hufkens, Rotterdam, Graaf Florisstraat 14a, Tel. 32691
,,DUOTOM'" ULTIIAGELUID-APPARATEN 3tf Twee frequentiebereikenvoor oppervlakte, en diepte~ De uitstraler kan worden voorziell van'speciale aanbehandeling sluitstukken Uitstraler geschikt voor beide s ,~ Mogelijkheid om koude cauterisatie toe te passen Traploze output-regelaar met schaalindeling in W[crn2 -~- Schakelklok met acoustisch signaal cn automatische -~ Eenvoudige bediening - Bedrijfszekere constructie uitsehakeling Literotuur on d o m o n s t r a t i e o p aanvraag
G. L. L O O S & CO'S F A B I I I E K E N Keizersgracht
H.H. Medici,
LEITZ
689
- WETZLAR
Tel.
N.V.
39411
- ZEISS-IKON
W i j k u n n e n [J e l k g e w e n s t m a r k f o t o - f i l m - p r o j e c t i e a n m i c r o s c o a p - a p p a r a t u u r leveren zonder weeldebelasting. Vraag inlichtingen aan:
Fotografie 2e HUGO
ALDIS
Amsterdam-C.
den
Boer
DE GROOTSTR.
10
EPIDIASCOPEN
SCHEP'S
AMSTERDAM-W.
EN
TEL. 86883
EPISCOPEN
Restaurant Service Hors d'Oeuvres - Pasteitjes - Diner-uitzending
LINNAEUSSTRAAT 219
TEL. 58104
AMSTERDAM
STRUCTURELE ONAANTASTBAARHEID De strueturele ouaantastbaarheid van a l u m i n i u m h y d r o x y d e praeparaten vindt hoar oorzsak in hun v e r m o g e n o m weerstsnd te bieden aan i n v | o e d e n van hat milleu. Eea g e w a n e a l n m i n i u m gel volt spoedig geheel ulteen wanneer hij, blootgesteld aan de physiologisehe p H van de maag, in a a a r a k i a g karat met bet zoutzuur hiervan en hij wordt gereduceerd tat adstringerend, niet beschermend aJuminiumchloride. Bij aanwezigheid van zoutzuur wordt hij de p H der m a a g de besebermende demulcerende zuurbestendige gel van hat adsorberende antacidum G e l u s i l * niet b e d u i d e a d aangetast. Gelusil garandeert een snel, langdurig hersteJ bij de behandeling van gastrische h y p e r a c l d l t e i t en ulcus pepticum.
FORMULE: leder tablet bevat : 0,486 g. Magn. Tri~il. 0,259 g. .~lum. hydr. gel
N e w Y o r k - St. L o u i s Dep6t voor Nederland N,V, S U l k S T A N T I A , L i j n b a a n s g r a c h t 2 1 0 , Amsterdam-CWILLIAM
IK W A R N E R
KINDERPENSIONen KLEUTERKLASJE(in- en cxter,) van Zr. J. K~irner, den
Texstrnat
37,
Amsterdam-C,, tel. K 2900-33.152.
karl uog. enke]e k i n d e r e n , a n 3-10 j a a r v e r z o r g e n , welke door onrmtandi,~heden (h.v.
ziekte
de
van
moederJ
tijdelijk
niet
thuis
blijven.
ktmllent
L i e f d e r i j k e v e r z o r g i n g . R e f e r e n t i e s van a r t s e n aanwezig.
Er worden veeI BONTMANTELS aangeboden Maar
......
een
I NGENIEURSBUREAU B O H R M A N N EN BEMELMAN
kwaliteit
TeI. 8 1 0 9 ( K 5420)
PERSIANER-PAffESMANTEL
voor i 430.kunnen WIJ
alleen
Bonthuis
Kantoor Soendastraat 23 a - Enschede Tel. 7 4 4 8 (K 5420)
leveren.
Reiter
Specialisten voor Oliestookcentrale verwarming.
is can b e g r i p itx N e d e r l a n d . I I E I L I G E W E G 2, bij de K u l v e r s t r a a l ,
Uw
Amsterdam-Centrum.
(~esloten
huis)
Tel. 3 8 7 8 9
Wij bezoeken U desgcwensr aan huis. m m
n II
9 9 I I
|
',m m
m
m
|
|
|
m
|
m
Tel. 518 (K 5910) EMMEN
ENSCHEDE
n
|
m
en
gehele woning aangenaam verw a r r e d d o o r o n z e speciale constructie haardverwarming
in |
nnl |
|
m
n
m m n |
|
n
Foto'svan MedischeInstrumentonon de PhnrmaceutischeIndustrie
nu
l
benevens alia andere technische fate's warden her best verzorgd door:
FOTO Onze BE mm lIE
STUDIO
HENK
SCHMIDT
I
BERENSTRAAT 6 - A M S T E R D A M - TELEFOON 64821 speciale afdeling verzargt oak Uw P o r t 9 Familie- on Kinderfoto's
EE BE n
lIE
( o v e n t u e e l aan hull) mm EE EE mE mE EE EE EN H I EE
EE Em m
I
m
m
I
m I
1
I
I
VERZEKERING-MAATSCHAPPlJ
HET VERTROUWENSADRES voor
M.O.V.I.R.
PIANO'S EN ORGELS
Onze A R T S E N - P O L I S dekt op zeer ruime en gunstige voonvaarden de tiideliike en blijvende ongeschiktheid t o t uitoefening der practijk.
oak voor
hat s t e m 9 an onderhouden van Uw instrument:
GANZEVOORT DIEZERSTRAAT 116 - ZWOLLE
Vraagt
9
prospectus
TEL. K 5 2 0 0 - 6 5 5 2
l e DORPSTRAAT 7 bis
ZEIST
TELEFOON K 3 4 0 4 - 2 5 0 8
Uitgebreide keuze muziak en gramofoonplaten, s p e c i n l in hat betere genre.
BELASTINGZAKEN VESTIGINGSCREDIETEN
C. Breifensfein, PlETER AERTSZSTRAAT 32 AMSTERDAM-ZUID TELEFOON 72.64.47
(K 2900)
c~.~
~ . . .
STO O ~ S , ~ J U ~
.Helderoord" EMbIA~.VI'X;.q 'S.GRAVELAND TEl.
~
FIelder
K 19~*n 'mOt
Hy~i~niscl, ~ Goedkoop
I
,-LIFA
DE H O O P ' S DUIVENDRECHTS BOERENWEITENBROOD en alie soorten zoutloos brood
Huisstof-desensibilisatiekuur tegen
allergische
ASTHMA
i
Z ~
Publleksprijs: Vo|ledige kuur f 17.50. Volledige kuur van eigen stof f 24.-. Brochures op aanvraag
Apotheek
,.-bo,o,o,~u. D l E IP H U I S Moesstraat 3 4 - Groningen Telefoon K 5900-25630
~ ~-~
verzorgt voor pilrficulieren,
inricl#ing:~
ziekenhuizen en
r
BAKKE,,RIJ .DE HOOP
DUIVENORECHT, TEL. 5 6 7 5 0 , AMSTERDAM
f riesth e Flag ~
BABY-VOEDING i i
•
~
voor gezonde eh zieke zuigelingen Gebruik der voeding bq her publiek aanbevolen uitsluitend na inwinning van medisch consuh.
~..
~ ~,:1 ~ i ! i
!
Bereid in 16 samensteilingen uit de melk van Frieslands cjeheel T.B.C.-vrije veestapel. Ochtend-en avondmelk wordt onmiddellijk over korte afstanden near de fabriek vervoerd en terstond gekoeld, hetgeen kwaliteit en prijs gunstig bei"nvloedt. op eanvrage beschikbaar de brochure: .Friesche Vlag Baby-voeding"
Cni~n. CondensFabriek .Frieslond", Leeuwarden
indicalies van de aanwezig zijn.
inwendige geneeskunde
Streng moet worden gewaarschuwd tegen overvloedige maa/tijden; er zijn vele gevallen bekend geworden van mors subita - - vooral bij lijders aan coronair-sclerose - - na een rijkelijke maaltijd. In bepaalde gevallen (ondergewicht) zal dus bet aantal maaltijden per dag moeten worden opgevoerd, noo~t het quantum per maaltijd. Een volgend punt, waarop juist de huisaris belangrijke successen kan behalen, is de verzorging van de psychische toestand, lmmers, de ,,philosophisehe" berusting en wijsheid, die toeh eigenlijk de ouderdom zouden behoren te sieren, treffen wij slechts zelden aan. De gemoedstoestand van de meeste oudelieden is tobberig, de stemming ontevreden. Her is niet uitgesloten, dat de veroudering hierdoor hog bevorderd wordt. Ons doel moet nu zijn die toestand bij onze patiEnten te doen ontstaan die door de oudere eliniei zo voortreffelijk ,,euphotie" werd genoemd, d.w.z, rust en berusting, overgave en aanvaarding van het onvermijdelijke (vermindering van bepaalde functies, verlies van familieleden enz.). Gelijk wij bet lichaam steunen in de strijd tegen de liehamelijke regressie, moeten wij ook de geest traehten te behoedeu voor de voortdurend dreigende seniele depressie. Een machtig middel hierbij is natuurlijk de zorg ~oor een gesehikte vulling van de dag. Wij raken hier bet in de soeiale gerontologie zo belangrijke vraagstuk van de zgn. vrije-tijdsbesteding. Ondanks de medewerking van vele belangstellenden in gerontologische aangelegenheden, kan men niet zeggeu dat op dit terrein reeds veel is bereikt: een bevredigende oplossing ligt nog in het verschiet! De moei]ijkheid lig~ o.a. hierin, dat de grote meerderhied der oudelieden tot de handarbeiders heeft behoord en dat men dus voor hen 6f gesehikte handenarbeid zal moeten verzinnen, 6f Zal moeten trachten hen te interesseren voor zeer eenvoudige geestelijke arbeid. Tegen beide mogelijkheden bestaan bezwaren; zij zijn dan ook tot op heden nog slechts op beseheiden sehaal beproefd. Toch zal de huisarts zijn bejaarden steeds in de richting van bezigheid moeten stimuleren en moeten ,,pei[en" of niet ergens een ,,hobby" is te vinden. Zo zal hij b.v. ook kunhen beoordelen of de lichamelijke toestand nog de mogelijkheid voor het beoefenen van eenvoudige sport - - liefst in de open lucht - - openlaat. De eenvoudigste en tevens voor bejaarden de meest geschikte vorm hiervan, her wandelen, zal zelden geheel verboden behoeven te worden, en beeft blijkbaar geen sleehte invloed op de gezondheid der oude mensen, gezien de be663
langrijke plaats die - - volgcns de biografieEn - - de wandelsport steeds heeft ingenomen in de levensgewoonten van hen die erin geslaagd zijn een uitzonderlijk hoge leeftijd te bereiken. Er zijn misschien nog wel meerdere takken van sport voor valide bejaarden geschikt, maar natuurlijk uitsluitend onder de restrictie dat geen topprestaties worden nagestreefd en niet aan wedstrijden wordt deelgenomen. Dat een (hoog) bejaarde de ,,Vierdaagse" Ioopt, is van medisch standpunt niet bepaald toe te juichen, om van ,,veteranen'-roeiwedstrijden maar te zwijgen: gelijk bekend, hebben deze het vorige jaar nog 2 slachtoffers tengevolge van mors subita (waarschijnlijk als gevolg van eoronair-sclerose) geEist. Dit bewijst wel voldoende, dat het wedstrijdverbod op goede gronden steunt. Maar dit betekent nog niet, dat alle vormen en soorten van sport aan bejaarden behoren te worden ontzegd, vooral niet als de persoon in quaestie in zijn vorige jaren al een bepaalde sport heeft beoefend. In Amerika, de bakermat van de gerontologie, laat men tennis en golf spelen tot op zeer hoge leeftijd! Naast de zorg voor wat activiteit staat die voor v o l d o e n d e rust. Ofschoon er zeker ook hier weer grote individuele verschillen bestaan, ben ik van mening, dat de oude opvatting, die inhoudt dat de oudere mens meer (nacht)rust behoeft, juist is. Van theoretisch standpunt zijn daarvoor inderdaad argumenten aan te voeren, en de ervaring in de dagelijkse praktijk wijst in dezelfde richting. Ik meen dat de extra-uren van de avond zullen moeten worden afgenomen en dat niet-(te)-Iaat-opstaan - - v o o r a l ' s zomers - - ook voor bejaarden aan te raden is. Tot elke priis - - desnoods met lichte sedativa - - zorge men voor goede nachtrust; bij goede, voldoende en verkwikkende slaap kan dan misschien het conventionele ,,middagdutje" worden gemist, ofscboon dit geheel van her gestel van de patient zal afhangen en niet als algemene regel mag worden beschouwd. Tenslotte is - - naast de algemene reinheid - - de zorg voor het uiterlijk belangrijk. In Amerika bestaan reeds ,,aesthetische" ehirurgen, die er zich op toeleggen door handige operaties het rimpelige gelaat der oude mensen te ,,verjongen" 16): ik zie niet in welk bezwaar men hiertegen zou kunnen hebben, behalve dit, dat het succes misschien maar tijdelijk is. En hiermede willen wij dan voor vanmiddag dit korte overzicht maar besluiten: met het oog op de tijd was beperking natuurlijk nodig en moest b.v. een even belangrijk als interessant onderwerp, n.l. de medicamenteuze praeventie van verergering van bepaalde ouderdomskwalen, geheel onbesproken blijven. Dat men ech-
ter, hier in deze stad, naar mijn weten voor het eerst in Nederland heeft begrepen dat bij een hespreking van de taak van de huisarts in de praeventieve geneeskunde een bespreking van de praeventieve geriatrie niet kan worden gemist, is een grote eer voor Rotterdam en voor de organisatoren van de Artsencursus. 1) Dr. B. K. Boom, Grote Maagbloedingen. Ned. Tijdschr. v. Geneesk., 78 Ill, bIz. 3786, 1934. ~) Roessle u. Roulct. Mass u. Zahl in dcr Palhologie, Berlin, Springer, 1932. :~) Stieglitz, Geriatric Medicine, 1944, blz. 9 (met figuur). 4) Minor, C. L. The problem of Age, Growth and Death, New York, P u t n a m ' Sons, 1908. ~) De weelde in de functionele localisatie in de menselijke hersenen, Rectoralc Rede Prof. Brouwer, Universiteit van Amsterdam, 1941. G) Vergelijk Prof. Dr. G. O. E. Lignae, Verslagen Nederl. Ver. v. Gerontologie, 18-121948, blz. 8. 7) Cowdry, The Journal of Gerontology, Vol. 7, 1952, blz. 452 e.v. s) Vogt, gec. in Verslag 2e Intern. Congres, Ned. Tijdschrift v. Geneesk., 96, 11I, 2081. 9) Mac Cay, The Journal of Gerontology, Vol. 2, 1947, blz. 190 e.v., hier ook meerdere opgave van literatuur. ~0) Stieglitz, Geriatric Medicine, W. B. Saunders Company, 1944, blz. 6. :tt ) T h e antiretieular Cytotoxic Serum and Ageing. The Journal of Ger., Vol. 3, 1948, blz. 230 e.v. ~2) The lournal of Gerontology, Vol. 6, Abstracts of the Sec. Int. Get. Congress, blz. 68. ~) Zie hierover o.a. het korte verslag der discussie op her 2e Int. Ger. Congres, Ned. Tijdschr. v. Geneesk., 96, III, 34, blz. 2080. ]~) H. Gounelle, l'Anemie nutritionelle du vieillard, Le Sang, Tome 23, blz, 766, en Hobson en Blackburn, Brit. Med. Journal, 1953, 1, 647 (ref. Ned. Tijdschr. v. Geneesk., 97, II, 26, blz. 1717 e.v.) ]5) K o u n t z en medewerkers, Nitrogen Balance Studies in Four elderly Men, The Journal of Geronotology~ Vol. 6, 1951, blz. 20 e.v. lu) Brown, Surgical Restoration of the Ageing Face, The Journal of Gerontology, V o l . 8, 1953, blz. 173 e.v. Algemene literatuur: 1. The Journal of Gerontology, published quarterly by The American Gerontological Society, St. Louis, Missouri (reeds 8 jaarg. verschenen).
664
2. Geriatrics (Editor: W. C. A]varez), published monthly, Minneapolis, Minnesota, by Lancet Publications (reeds 8 jaarg, verschencn). 3. The .lourlzal o[ the American Geriatrics Society (uitg. William & Wilkins Co., Baltimore. sinds Mei 1953. 4. CowdJy. Problems of Ageing, Wilfiams & Wilkins. Baltimore+ 3rd Ed., 1952. 5. Transactions of the Conferences about Problcms of Ageing, Ed. N. W. Shock, J. Macy Jr., Foundation (16 delen): 6. E. J. Slieglitz, Geriatric Medicine, Saundcrs Company, 3rd Ed. 1952. 7. Mutter-Deham and S. Milton Rabson, The Williams & Wilkins Cy, Baltimore: Internal Medicine in old Age, 1942. 8. E. P. Boas, Treatment of the patient past fifty, The Year-book Publishers, Inc. Chicago, 1947. 9. Bastai et Dogliotti, Physiopathologie de la Vieillesse, Masson et Cie, 1938. 10. Comtes-rendus de la Premiere Conf6rence 1nternationale de Gerontologie, Liege, 1012 juillet 1950, Revue m6dicale de Liege, 15 October 1950. 11. Sleeswijk, de Ouderdom van geneeskundig standpunt beschouwd, Verzamelde OpstelIen. 12. Boeke, Problemen der onsterfelijkheid, Meulenhoff, Amsterdam. Alle boeken en tijdschriftartikelen die handelen over o nderwerpen welke betrekking hebben op de ouderdom, zowel de biologische, de clinische en de sociologische kant, zijn te vinden in: A classified Bibliography of Gerontology and Geriatrics, Stanford University, California.
Erefonds voor Oud-Verpleegsters Aandacht
aan
haar
toekomst
schenkenP
Zij h a d h a a r z i o k e n o m a a n to d e n ] t e n .
U wilt toch niet achterblijven? Laat van Uw giro overschrijven! No. 3 6 5 0 ten name van her Erefonds voor Oud-Verpleegs~rs.
in~roduceert :
:~
acet azool, arnide 'Le~erle'
returning van her enZym K~176165
L
1~ als oraal kw~k-vrii c~iuret{Cum 2 ~ ter be~qandeling van o.a." emphyseem nlerstenen ep~lePsie migral ne g~aucOOm
~,lleenveriegen w~176 voor Nederland
pHARMACEUI~SCH p[I~OI)U(TENHANDE&I" LABO~,IOBI~
H~t~Rt~MROZ~NSIRt~t~I
a chlortetracyclin 'Leclerle'
he/ beproefde
breed,spectrum antibioticum
9 v o o r orale, p a r e n t e r a l e en locale toepassing in vele v o r m e n v e r k r i j g b a a r 9
u i t v o e r i g e IJteratuur en monsters
op aanvrage Atleenvertegenwoordsging r o a r Nederland PHARMACEUTI$CHEPRODUCTENHANDEL&L~BORATORI~
PHARMACHEMIE
HAARLEMROZENSTRAAT1
P,EDEDELINGEN EN BERICHI"EN VAN BUITEN DE MAATSCHAPPl
Verzoeken om nadere gegevens, zodra die beschikbaar zijn, te richten aan de Secretaris Generaal van de National Association for the Prevention of Tuberculosis (N.A.P.T.) Tavistock Square Londen W.C.I.
Recfificafie
In het bericht van bniten de Maatschappij in M. C. No. 40, pag. 630, van de Alg. Ned. Vet. tot voorkoming van blindheid, komt een storende lout voor. In de 5de regel v.b. staat het woord ,,reorganisatie". Men Ieze hiervoor ,,registratie". Red.
3de
Europese Rheume Congres
Net derde Europese Congres voor Rheuma zal van 13 tot 17 Juni 1955 in Den Haag worden gehouden. Zij, die belangstelling voor dit Congres hebben en de stukken die er betrekking op hebben, toegezonden wensen te krijgen, moeten zich richten tot het Secretariaat Pieter Bothstraat 12, Den Haag.
Fourth Commonwealth Health and Tuberculosis Conference Van 21 tot 25 Juni 1955 zal in de Royal Festival Hall te Londen bovengenoemd congres worden gchouden. De kosten bedragen totaal 4 guineas.
INGEZONDEN STUKKEN (Buiten verantwoordeliikheid der Redactie.}
Critiek op de Centraal #ledischPhormaceutische Commissie Graag maak ik van de gelegenheid gebraik, welke Blanksma openstelt, om in discussie te treden omtrent de bindende adviezen van de C.M.P.C. Hoewel ik mij bewust ben, hoe moeilijk de taak van deze commissie is, geloof ik toch, dat zij door al te stringente bepalingen aan de medicus practicus in de weg te leggen, een verkcerde koers inslaat. Allereerst een opmerking van algemene aard. Steeds m e e t wordt de behandetend geneesheer aan banden gelegd, doordat van hem ge~ist wordt, dat hij tal van zaken voor zijn patient met redenen omkleed aan de contr, geneesheer zal aanvragen. Ook bij de hier gepublicecrde adviezen heeft de commissie verzuimd om onderscheid te maken tussen de toepassing van dure geneesmiddelen in de huisartsenpraktijk, in de poliktinische specialistenpraktijk en in her ziekenhuis. Toeh kunnen deze drie niet over 66n kam geschoren worden. Dit is reeds eerder geblekenDe klapper voor soorten en hoeveelheden, gepubliceerd door de Ziekenfondsraad, is kennelijk afgestemd geweest op de huisartsenpraktijk, maar blijkt totaal onhanteerbaar te zijn voor het werk in de kliniek. Practisch ieder geneesmiddel uit de klapper wordt in het ziekenhuis boven de toegestane hoeveelheid gebruikt, terwijl het aantal middelen dat moet worden aangevraagd reeds te groot was en door nieuwe voorschriften geweldig wordt uitgebreid. De adviezen 403-407 blijken de clinieus tot
een onzinnig groot aantal aanvragen te verplichten. Indien deze aanvragen enigermate controleerbaar zouden moeten zijn, dan zouden zij vergezeld moeten gaan van een uitgebreide argumentatie. Dit is wegens bet grote aantal aanvragen dat vereist wordt, practisch niet uitvoerbaar. Hierdoor wordt dit aanvragen echter tot een wassen neus en had evengoed met her afgeven van een recept kunnen worden volstaan. Wanneer de contr, geneesheer inzage van her recept krijgt, is hij evenzeer tot het uitoefenen wm contr61e in staat. Her is hiermede evenzo gesteld als met her afgeven van verklaringen. Ook hieraan hceft de medicus-practicus op een bepaald moment beperkingen moeten stellen, die maken dat zijn werk niet verandert in een papieren chaos. Het werk van de clinicus mag niet worden overbelast en gehinderd door een papieren barri~re. Ieder, die enigszins bekend is met de gemiddelde dosering van penicillinc in het ziekenhuis, weet dat in het merendee[ der gevallen meer dan l~fi milj. E. nodig zijn. De Commissie weet dit natuurlijk ook. Maar desondanks stelt zij de overdreven eis, dat bij overschrijden van deze te laag gestelde grens, bij de e.g. aangevraagd moet worden. De contr, geneesheer, op zijn beurt, is niet in staat al deze aanvragen naar waarde te beoordelen. Had men 10 milj. E. als grens gesteld, dan had men gelegenheid gehad om de extra hoge doseringen iets nauwkeuriger te bekijken. In de tweede plaats enkele opmerkingen naar aanleiding van advies 403. De Commissie bestaat bliikbaar uit aanhangers van penicilline
665
dep6t in olie m e t a l u m i n i u m mono-ste~raat: h tort et ~t travers. Reeds eerder was ik in de gelegenheid mijn b e d e n k i n g e n tegen het p r o p a g e t e n van P A M voor de huisartsenpraktijk v o o r alle gevatlen, te uiten, lk wil dit n u n o g eens h e r h a l e n m e t grote klein. Dit te racer, d a a r de C o m m i s s i e gebruik m a a k t van een o n d e u g d e lijke a r g u m e n t a l i e : ,,Derhalve b e h o e f t w m P A M steehts de helft v a n her aantal E. Pen. te w o r d e n gebruikt, her aantal injecties is m i n der, terwijl de bloedspiegels l a n g e r e tijd verh o o g d blijven". De hoor.,te v a n de btoedspiegel is blijkbaar nict w m be!ang. A c c o o r d , P A M geeft een w-i) c o n s t a n t e spiegel v a n 0,1 E., ged u r e n d e 24 uur; her k o m t hier ecbter n a u w e lijks bovenuit. Terwijl m e n bet er algemeen. over eens is, dat vooral niet gcwerkt m o e t worden m e t een constante, net ~,oereikende of veelal o n t o e r e i k e n d c spiegel, w o r d t deze n u n a m e n s de Lande!ijke C o m m i s s i e v o o r g e s c h r e v e n . In feite heeft P A M een zeer beperkte therapeuiis c h e e n o v e r w e g e n d p r o p h y l a c t i s c h e indicatie. Procaine Pen.. geeft duidelijk hogere spiegels, w e r k t d~,s' ook korter, m a a r is w e r k z a m e r bij ernstige ziektebeelden, bij m i n d e r gevoelige m i c r o - o r g a n i s m e n e n bij moeilijk bereikbare processen. T o c h acht ik ook p r o c a i n e Pen. v o o r ernstige ziekten in de a l g e m e n e praktijk ongeschikt. De p r a c t i c u s doet verstandig d a n een c o m b i n a t i e - p r e p a r a a t v a n 100.000 E. waterige Pen. m e t 300.000 E. p r o c a i n e Pen. te gebruiken. Dit geeft zeer hoge spiegels en h e e f t e v e n a l s procaine Pen. een a f l o p e n d e w e r k i n g s d u u r v a n circa /2 uur. E e n c o m b i n a t i e p r e p a r a a t 2 m a a l per 24 u u r toegediend, is h e t veiligste v o o r ernstige z i e k t e t o e s t a n d e n in de a l g e m e n e praktijk. Juist h e t c o m b i n a t i e p r e p a r a a t w o r d t d o o r de C o m missie v e r b o d e n . D e h u i s a r t s m o e t zelf a a n h e t ziekbed m a a r g a a n m e n g e n - - h e t g e e n w e g e n s o m s l a c h t i g e b e w e r k i n g als regel niet g e d a a n wordt. H i e r een Landelijk voorschrift, d a t lijnr e c h t i n g a a t tegen o p t i m a l e praktijkuitoefening.W a a r o m w o r d t bij Penicilline niet t o e g e s t a a n war bij Insuline steeds werd a a n v a a r d als e e n g e z o n d principe (di-insuline)? T e g e n c o m b i n a t i e v a n kort w e r k e n d (hoge spiegel) m e t l a n g w e r k e n d (lage spiegel) is m.i. geen enkele goed g e m o t i v e e r d e b e d e n k i n g te opperen. E e n o p m e r k i n g n a a r a a n l e i d i n g v a n h e t advies o m t r e n t c h l o r a m p h e n i c o l . D i t m i d d e l m a g bij t y p h u s evenvee! d a g e n als de koorts d u u r t , w o r d e n toegepast, Iuidt h e t advies. G e s t e l d de k o o r t s daalt in drie dagen, d a n z o n d u s in h e t geheel drie d a g e n e h l o r a m p h e n i c o l g e g e v e n m o g e n w o r d e n . Dit druist in t e g e n alle ervar i n g e n o m t r e n t t y p h u s b e h a n d e l i n g en is w a a r schijnlijk o o k niet zo bedoeld. Her staat e c h t e r z w a r t op wit e n de elinicus k a n er a a n w o r d e n gebonden.
Verder m i s [k bij de indicaties v o o r ACT/-{ de n e p h r o s e bij kinderen. N a a r mijn m e n m g een omissie, welke ook weer gevaarlijk is, d a a r bet bier een I.andelijk voorschrift betreft. D e in advies 406 en 407 gestclde eis dat T e r r a en A u r e o alleen m o g e n w o r d e n toegediend indien door bacteriologisch o n d e r z o e k de gevoeligheid is bewezen, gaat m.i. o o k weer te ver. Hoewel steeds g e l r a c h t zat w o r d e n een bacteriologische d i a g n o s e te verkrijgen, weet ieder clinicus d a t dit in gevalten v a n p e r i t o n i t i s veeial niet gelukt. B o v e n d i e n zal m e n niet altijd de bacteriologische d i a g n o s e en gevoeligheidsbepaling, w a a r m e d e t w e e m a a l 24 llnr gem o e i d zijn - - m o g e n a f w a c h t e n , lk acht b o v e n gesle!de eis dus bepaald gevaarlijk, d a a r in bepaalde gevallen - - die de clinicus l a n g z a m e r h a n d uit e r v a r i n g heeft leren k e n n e n - - her te laat o f niet toedienen van deze antibiotica de d o o d tot gevolg k a n h e b b e n . D e regeting v o o r her u r g e n t v o o r s c h r i j v e n w m antibiotica is weer gekoppeld a a n een o m s l a c h f i g e corresponde~ltie a a n de C.G. W a n n e e r m e n ernstige zieken ~e b e h a n d e l e n heeft, d a n s t a a n de g e d a c h t e n niet goed gericht o m t e d u i k e n in e e n adm{nistratieve formaliteit. In de practijk zal v a n deze m a a t r e g e l d a n ook niet veel terecht k o m e m D e C o m m i s s i e zal zich ernstig m o e t e n b e t a d e n o f zij op de n u i n g e s l a g e n weg w e n s t v o o r t te g a a n . W a n n e e r h e t a a n t a l p r e p a r a t e n w a a r v o o r de clinicus zijn a a n v r a g e n z o u m o e t e n ind i e n e n n o g v e r d e r w o r d t uitgebreid, d a n w o r d t het goed w e r k e n v a n de clinicus h i e r d o o r , eds b o v e n geschetst, ernstig b e l e r n m e r d . D i t zai er ongetwijfeld toe leiden, d a t de practici v o o r zov e r n i e t m n r w g e r e g l e m e n t e e r d , in geprikkelde s t e m m i n g t.o.v, de a d v i e z e n v a n de Commb~s:ie zullen k o m e n te staan. Wil de v e r h o u d i n g tuss e n b e h a n d e l e n d e e n c o n t r o l e r e n d e insta~tie goed blijven, d a n zal de contr61e m e e r op excessen m o e t e n gericht w o r d e n en zich niet m o e ten b e m o e i e n m e t de n o r m a l e praktijkuitoes ning. A l l e e n &in zal m e n in de t o e k o m s t o p de m e d e w e r k i n g v a n de b e h a n d e l e n d geneesh e e r v o o r deze contr61e k u n n e n rekenen. E. L o p e s C a r d o z o , arts te Go,~sda.
WILT
U
een a n d e r m e e laten g e n i e t e n v a n Uw weekbladen, s t u u r t ze d a n n a lezing port, vrij o p voor zieken aan:
,,RODE KRUIS-TIJDSCHRIFTENDIENSTDEN HAAG"
666
PHARMACOLOGISCH
ONTGIFTIGD THYREOID VOOR DE BEHANDELING VAN
VETZUCHT MYXOEDEEM EN
VERWANTE ENDOCRINE STOORNISSEN
Dank zij de zeer speciale samenstelling van APONDON treden deze bijwerkingen NIET op
D. V A N DER LAAN Bree 95-97
- Rotterdam-
g
C:e::
Loodgieters- en Installatiebedrijf
ook d e ~ m e r l k e e n s e
Tel. 71337
~r
TOOKKACHEL
Electriciteit,
9 I~ enige ollestookknekel t~ t ~ l d mtq [[ lO jnur .fobritksglara~li~ op de h~a~der. ~ 9 R~, 9 B~tderla'~
gas
~der
det;nges is uitge,hxe~ spaarbraadtr ~dl
d~brnnden r~n 9 tlldfftd.pflot
Sanitair
b~andrtTingen, ~ l a f {!
m ~ don 7 a c h t ~ l v l g e ~ a r ~ r ~ in Ned~land in ~drcuik. ~tba~tiaae j ~ . ~ i k ~ n otw 9 o~m~'i=mdm ds gchde K~dd.
I
Lood- en Zinkwerken
~ ~ i ]
/n 66n c/ag 'n
Wijnhandel J. W. J o n k e r
RUILMOTOR
STARTKLAAR IN UW WAGEN MET GARANTIE 's mergens gebracht - 's avonds klaar f TEL. 1 6 4 na afspraak
efoon 30523, Amsterdam
.OOSTI~KEr
Landwijn rood I 1.40 Landwijn wit J 1.50 p. fl. Orig. Vermouth p. liter I 2.75 Pale Dry sherry p. fl. [ 4 . 1 0
Crmb verltenden en bezorgen door "t gehele land
Merken: Dodge, Plymouth, Chrysler, De Soto, Fargo, GJA.C., Bedford, Chevrolet, Jeep, Vauxhall, Ford V8 85 + 100 F.K.e.a. merken
Vraagt prijscourant
Alleenverkoop :
ELAST. KOUSEN
,,JEHA'" I. H. H. P F E I I F E R
o~=,.,,.
Weimarstraat
her
J. Z I G T E R M A N - GRONINGEN Verhuizingen - Emigratie
319
kczn is her )~
SPECIAALZAAK
A
bij de V a l k e n b o s c h l a a n Den H a a g - Tel. 337055
ONDER NYLONS
A18 ~n
Jr
Prinaengracht 598 hock Weterlngatraat
BUIKBANDEN MEDISCHE CORSETS Desge~venst bediening aan huis
Zigtermmn
Kant. Oosterhamrikkade 102 - Tel. K 5 9 0 0 - 2 2 5 9 8 Woonh. Oestersingel 1 2 4 b - Tel. K 5900-22233
Accountantskantoor
E. W . V e r b u r g
ADMINISTRATIEN - ASSURANTIEN - BELASTINGEN Eindhoven - Helmerslaan 79 - Telefoon 5490
J. P. Tapperwijn
TIMMERMAN
M A K E LA A R
~
Administrgtie en 0nderhogd - TaxatiEn - t l y p o t h e k e n en Assuranti~n Keizersgracht
D._.~RN ~"j'~
390
-
Telefoon
39505
-
I~N
' ....................-
;LEI
CU:;
t, 7 ~ ~ ~J
"
3~J~[KIJA
Amsterdam-C.
De reth~ctie ot~tving in dan/,:
c. Verslagen en Mededelingen betreffende de Votksgezondheid No. 5 en 6 van 1954.
a. Verslagen van de Stichting Ned. Sanatorium Verzekering (,N.S.V.") over het jaar 1953.
f. l a a r v e r s l a g over 1953 van bet Centraal Sociaal W e r k g e v e r s v e r b o n d .
b. Verslag over 1953 van de Chr. Ver. v o o r de verpleging van lijders aan vallende ziekten te Haarlem. e. Verslag van de G.G. en G.D. te Eindhoven over bet jaar 1953.
g. Van de R. K. Universiteit te Nijmegen de Gids v o o r het studiejaar 1954--1955 en de rede. uitgesproken bij de o v e r d r a c h t van her Rectoraat op 20/9 d o o r Dr. J. H. R o b bers.
d. ] a a r v e r s l a g over 1953 van het Ned, lnstituut voor Volkshuisvesting en Stedenbouw.
h. Her Jaarverslag over 1953 van Ver. tot bestrijding van Lupus,
de
Ned.
ERSONALll
A dr eswi j zi gingen : l h r I. A. F. Backer, van Leiden n a a [ Breukelen. J. C. W. Bakker, van Wassenaar n a a r Leiden. Mel. C. M. Bakhuizen van den Brink, van H a a r l e m n a a r Alphen aan de Rijn. T. Bast Jr., van Assen naar A m s t e r d a m . Me I. Z. M. Beekman, van Rotterdam n a a r Utrecht. Dr. W. van den Berg, van Pladju, Sumatra. naar: Hospitaal N.G.P.M., Sorong, (Nieuw Guinea). K. W. J. Boelen, van Utrecht naar Nijmegen. D. de Boer, w m A m s t e r d a m naar T e r Apel. G. W. G. 1. de Boer. van G r o n i n g e n n a a r Blokzijl. G. Bossinga, van Rotterdam n a a r E m m e n , Dr, N. van den Broek, van Delft n a a r Nederl. Sanatorium, Davos, Zwitserland. Mej. C. M. Bruin, van Laren naar Breda. P. Bijvoet, van De Bilt naar Utrecht. P. Bijvoet, van Utrecht naar D o o r n . .1. B. van Deinse, van A m s t e r d a m naar Den Haag. L. D o o r n b o s , van Rijssen naar Sexbierum, Fr. W, van den Dries, van H e e r e n n a a r A m s t e r d a m . Mej. S. M. van Dijk, is thans: Mevr. S. M. v. d. L e k - - v . Dijk, van A m s t e r d a m n a a r Delft. Mej. I. 1. van Dijk, terug nil Dublin, Ierland. naar Noordwijk aan Zee. W. Ensing, van Assen naar Hengelo (O.). G. L J. Gerards. van Maastrichl n a a r Amsterdam. J. G e r b r a n d y , terug uit Engeland, n a a r Amsterdam. D. C. Goedhart, van Oegstgeest n a a r Den Haag. H. Goedhart, van Breda n a a r Oosterhout. A. Th. Hagens, van A m s t e r d a m n a a r P a r a m a ribo. Keizerstraat 131. 667
A. C. Itarting, van Almelo naar Veenendaal. C. den H a r t o o g , van Rijswijk n a a r Landsmeer. ]. B. F. van Hasselt. van Voorst naar Tuk (bij Steenwijk). Mej. H. H e e r e m a , tijdelijk Laren, N . H , n a a r Breda. N. 1. Heybroek, van A m s t e r d a m n a a r H u i z e m N,H. Mevr. C. J, H e y b r o e k - - d ' A n c o n a , van A m s t e r dam n a a r Huizen, N . H . E. W. Hoenders, van Blokzijl n a a r Rotterdam. A. J. C. Huffstadt, van R o t t e r d a m n a a r Zeist. A. A. lsra~ls, van G r o n i n g e n n a a r Appelscha. J. Jager, van Stadskanaal n a a r Hillegersberg. M. C. de Jonge, van A m s t e r d a m n a a r Castricurn. Mej. A. T. J. Jonker, van E m m e n n a a r Hellendoorn. Mej. J. G. Kapsenberg, van A m s t e r d a m n a a r Laren, N.H, H. Kingma, van Gorredijk n a a r Soest. Mej. C, J. K r a g t e m van D e n H a a g n a a r Arnhem. L F. M. de Kok, van Sittard naar C u l e m b o r g . G. A. van Leeuwen, van R o t t e r d a m n a a r Maarn, Utr, A. E. Leuftink, van G r o n i n g e n n a a r H a r e n . D, Limburg. van Almelo n a a r Leiden. D, Limburg, van Leiden n a a r Oegstgeest. 1. Luten, van H e e m s t e d e n a a r Zwolle. R. Luyken, terug nit N i e n w Guinea, n a a r Driebergen. P. B. A. Melief, van Z e v e n b e r g s c h e n h o e k n a a r Amsterdam. H. ter Meulen. van A m s t e r d a m n a a r Ermelo. G. C, A. Meurs, van V u g h t naar A r n h e m . Mej. E. M. I. Meijers, is thans: Mevr. E. M. J. I J s p e e r t - - M e i j e r s , van Rotterdam n a a r Heerlen. J. J. Miedema, van A m s t e r d a m n a a r Zeist. J. C. Morn, van Rotterdam n a a r Driebergen.
A. C. Nieuwenhuyzen Kruseman, van Den Haag naar Terneuzen, R. Omers. van Groningen naar Heerlen. J. C. Peeck, van Middelburg naar Oostkapelle. H. Poortermans. van A r n h e m naar Amsterdam. S. Pruyt; van Amsterdam naar Oegstgeest. J. P. J. Punt, van Langbroek naar Maastricht. P. M. Pijpers, van Deventer naar Breda. J. W. Reicher, van Soest naar Zeist. J. van der Reyden, van Breukelen naar Castricum. J. Roemeling Frima, van Den Haag naar Hoofddorp. W. F. van Roessel, van Soesterberg naar Steyl, L. J. J. Rombach, van Utrecht naar Barneveld. J. Rotte, van Amsterdam naar Heerlen. L. Th. G. Rozeman, van Deventer naar Sittard. E. van Ruller, van Zeist naar Arnhem. V. H. Rutgers, van Wassenaar naar Rotterdam. V. H. Rutgers, van Rotterdam naar Nederlands Sanatorium, Davos, Zwitserland. J. P. Rijken en Mevr. H. E. Rijken--Manuel, van Zutphen naar Den Haag. H. Salomons, van Almelo naar Sugar Estate H.V.A., Wonji, Ethiopia. E. Sangster, van Santpoort naar Rotterdam. P. H. M. Schillings, van Oegstgeest naar Nijmegen. J. J. Schreuder, van Oegstgeest naar Haarlem. M. Schuurman, van Velsen naar Winschoten. P. J. van der Spek. van Leiden naar Vollenhove. J. J. van Straaten, van Oegstgeest naar Amsterdam. Mevr. D. C. van Straaten-Hage, van Rotterdam naar Leersum. T. van der Steen, van Kansas City, U.S.A., naar Amsterdam. Mej. M. G. Stronk, van Amsterdam naar Hoogeveen. J. A. Taselaar, van Wassenaar naar Leiden. H. Ph. Titanus, van Leiden naar Katwijk aan Zee. S. Tillema, van Agana (Guam) naar: Delaware County Hospital, Drexel Hill, Penn.a, U.S.A. J. H. L. Urlus, van Groningen naar Noordwijk aan Zee. P. A. Vinks, van Utrecht naar Oss, N.Br. Mej. H. J. A. Verhagen, van Arnhem naar Utrecht. P. Vermeulen, van De Bflt naar Emmen, Dr. G. Ph. Vogel, van Den Haag naar S.V.P.M., Sungei Gerong, Indonesia. K. J. de Vries, van Leeuwarden naar Hallem, Fr. R. H. Wachters, van Leeuwarden naar Musselkanaal.
P. J. V. van Wesemael, van Breda naar 's-Hertogenbosch. W. Wiethoff en Mevr E. W i e t h o f f - - v a n Wijk, van Amsterdam naar Assen. F. J. Wilms, van Amsterdam naar Oss, N.Br. P. J. L. de Wit, van Heenvliet naar Den Haag. Mevr. C. Wittermans--Schreuder, van Amersfoort naar Enschede. J. Wouters, van Emmer-Erfscheidenveen naar Emmen. A. J. G. van Wijk, van Rijswijk naar Valkenburg. Mej. G. van der Zanden, van Ederveen naar Deventer. C. Zegveld, van Den Haag naar Alkmaar. R. L. Zielhuis, van Hattem naar Oegstgeest. A. A. M. Zwager, van Bergen op Zoom naar: Dr. J. Eykmanweg 29, Willemstad (Curagao).
Nieuwe leden: W, J. C. Aarts, Hulst, Z.V1. A. W. Abbo, Den Haag. P. F. M. van Abeelen, Best, N.Br. F. E. A. Blom, Gravenstraat 48, Paramaribo, Suriname. (Algemeen lid). J. B. Biota, Oud-Alblas. W. H. Bock, Midlaren, Dr. L. de Boer, Den Haag. J. A. A. Borgstein, Deventer. H. Broekmeyer, Epse-Gorssel. G. W. Bruyn, Soesterberg. G. H. Buurke, Amersfoort. H. Cornelius, Voorburg. L. Doornbos, Rijssen, Or. J. M. Elshout, Den Haag. Mevr. C. P. G i r a r d o t - - v a n der Grinten, Den Haag. A. Hack, Leiden. W. P. H. Hoogenboom, Leiden. Mej. M. J. Hoogstra, Leiden. Mej. J. A. Hutter, Arnhem. G. D. de Jong, Groningen. G. S. Th. W. Kamphuys, Heerten. J. S. M. van de Kar, Zevenbergschenhoek. T. Y. Kingma Boltjes, Amersfoort. Mej. C. J. Kragten, Den Haag. A. Krumperman, Voorburg. S. van der Kwast, Den Haag. W. D. G. Loyson, Nieuwenhagen, L. H. P. ter Meulen, Den Haag. Mej. J. Th. Milborn, Haarlem. J. E. Moltzer, Dordrecht. J. B. Mullers, Hardenberg. Mevr. C. Nagelsmit--Veenhoven, Groningen. A. P. Oliemans, Leiden. G. den Otter, Haarlem. L. W. van Ouwerkerk, Almelo. A. Polak Danifils, Den Haag. 668
Het Nederlands Studenten Sanatorium Laren N.H. Geneesheer-Directeur: Dr. F. N, Sickenga
Opname-mogelijkheid, behalve voor STUDENTEN, ook voor AFOESTUDEERDEN. Over bijzondere voorwaarden kan overlegd worden met de geneesheer-
directeur.
N.B. Volgens art. 2 der staluten van de Stichting Het Nederlands Sludenten Sanatorium bestaat ook mogelljkheid lot opneming van leerlingen en
oud-leerlingen van met her hoger onderwijs overeenkomstige tingen van ondenvijs.
Aandacht
aan haar
Ze had haar
zieken
toekomst
inrich-
schenken?
om aan te denken!
Het Erefonds voor oud-verpleegsters
stelt zich ten doel financi~le
hulp te verlenen aan plm. 800 oud-verpleegsters, die ten gevolge van destijds zeer lage salarissen, her ontbreken van sociale voorzieningen, niet of niet voldoende in staat zijn geweest voor h u n oude dag te ZOl~n. Sinds de sdchting van dit fonds hebben reeds vele mensen getoonc dat zij de oud-verpleegsters een warm hart toedragen. Vele giften en toezeggingen voor jaarlijkse bijdrage zijn ons reeds toegevloeid. Daar er echter nog reel meer nodig is wordt op vele manieren getracht de harten en beurzen te openen.
U wilt toch niet achterblijven?
Laat van Uw glrooverschrijvenl
No. 3650 ten name van her Erefonds voor Oud-verpleegsters.
P. M. Pijpers, I)eventer. M. Santink, Den Haag. A. J. W. Schellekens, Den Haag. Mevr. L. G. H. Steinmetz---1.abberlon, Ettecom, M. H. Tokkie, Den Haag. M. J. J. Tolhoek, Meppel. W. F. M. Twaalfhoven, Den Haag. J. van Twisk, Groningen. G. A. C. Voorhorst, Den Haag. L. H. Zweers, Zwolle. Overleden
Den Haag. J. de Roy, Vetp, C, Tjebbes, Den Haag. C. A. H. Weyer, Edc.
Bedankt: I.. Paanakker, Wassenam; ]idmaa~schap eindigt 15 Maart 1955. B. W. Miete, Den Haag; lidmaatschap eindigf 2 Maart 1955. J. P. Rijken en Mevr. H. E. Rijken--Manuet, Den Haag; lidmaatschap eindigt 29 Maart 1955. J. J. Westenburg Jr., voorheen te Loenen, GId,, thans te Galveston. Texas, U.S.A. M. J. H. Winters, Deurne, N.Br.; lidmaatschap eindigt 31 December 1954,
:
A. J. C. J. P. Bakker, Den Haag. R. H. A. M. van Dortmond, Hoeven, N,Br. M, H. L. J. Duquesne, Amsterdam. G. J. van Heuven, Voorst, Gld. W. G. J. Hoffmann, Coevorden. Prof. W. Kouwenaar, Amsterdam. Prof. G. O. E. Lignac, Oegstgeest. G. B. J. Keiner, Zwolle. B. H. G. Maseland, Wouw, N.Br. /hr. N. J. F. Pompe van Meerdervoort,
ELECTROTECHNISCH
~ectificatie : In ,,Medisch Contact" nr. 35, d.d. 2 September j.l., staat onder ,,Persona]ia': J. Debats, van Nijmegen' naar Maastricht. J. Debats woont echter hog steeds in Nijmegen.
Hans P. Keuning
BUREAU
B. B A S T I A A N
EinddipJoma Amsterdams Conservatorium
VERPLAATSTVAN REGULIERSGRACHT 10 N A A R REGULIERSGRACHT 3 4 AMSTERDAM TELEF.3 8 9 9 0 Bij s t a r i n g d a g en n a c h t service
Piono
- Schoolmuziek
TELEFOON 3961 (K 5 4 2 0 ) - ENSCHEDE H. B. BLIJDENSTEINLAAN 86
Electrotechnisch Bureau Het adres veer: Sanitair - gasgeijsers - f o r n u i z e n - w a s m a c h i n e s en Loodgietersbedrijf stofzuigers - g a s v e r w a r m i n g - m o d e r n e verlichting - c e n t r i g u g e ' s J. A. B O Y E N K Tel. 97590 - Riinstraat 125 - Amsterdam - Vraagt vriiblijvend offerte.
KOFFERSCHRIJFMACHINES vindt U bij ons een enorme sortering nieuw en gebruikt. U w Dude machine k u n t U bij e n s inruilen. Wij hebben vele merken, o.a. R e m i n g t o n , O l y m p i a , Everest, T i p p a , H e r m e s B a b y , T r a v e l e r , H a l b e r g , Olivetti, H a l d a , Groma, Swissa enz. Komt U eens kijken of yr. inl.
KAPTIN0 LELIEGRACHT 24 Moderne
verlichfing
koelkasfen
electrische
- elecfrische
TELEFOON 4 6 9 2 2
AMSTERDAM
apparafen
scheerapparaten
wachf- en onderzoekkamerverwarming
Voor het plaatsen van advertend~n gelieve m e n zich te richten tot: Bureau A D E X , Keizersgracht 158, Amsterdam C., Telefoon 42355
669
