Administratievoorschriften en
Onderzoekingen
Rede uitgesproken voor den Scholingscursus A door
Drs. A. MEIJER, Chef van de Bedrijfseconomische Groep van den Dienst van den Gemachtigde voor de Prijzen op 25 September 1942
Administratievoorschriften en
Onderzoekingen
Rede uitgesproken voor den Scholingscursus A door
Drs. A. MEIJER, Chef van de Bedrijfseconomische Groep van den Dienst van den Gemachtigde voor de Prijzen op 25 September 1942
A D M I M S T R A T I E T O 0 R S C H 3 I F T S N EN
ONDERZOEKINGEN
In de n a a s t e t o e k o m s t z a l d o o r o n z e n D i e n s t a a n a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n een r u i m e r e p l a a t s moeten worden t o e g e k e n d d a n t o t d u s v e r h e t g e v a l was. M i s s c h i e n i s h e t daarom j u i s t thans h e t g e s c h i k t e t i j d s t i p om n a t e g a a n , w a t de b e d o e l i n g moet z i j n v a n a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n e n wat w i j e r mede kunnen b e r e i k e n . Het i s d a a r b i j v a n bel a n g , om a a n k n o o p i n g t e z o e k e n b i j de bestaande p r a c t i j k ; o n z e v o o r s c h r i f t e n z u l l e n m i n d e r w e e r s t a n d ondervinden, a l s ze o n g e v e e r h e t z e l f de w i l l e n b e r e i k e n a l s d a t g e n e , w a t n o r m a l i t e r a l s d o e l v a n d e a d m i n i s t r a t i e wordt beschouwd. Het b e g r i p " a d m i n i s t r a t i e " i s d a a r b i j i e t s u i t v o e r i g e r d a n h e t b e g r i p "boekhouding", i n d e p r a c t i j k h e b b e n v. i j v o o r n a m e l i j k met de boekhouding t e maken. Van de meest p r i m i t i e v e boekhouding kunnen v.jj s t e l l e n , d a t ze u i t s l u i t e n d d i e n t , om het geheugen tegemoet t e komen. De w i n k e l i e r , d i e u i t s l u i t e n d a contant verkoopt, h e e f t voor d i t d o e l nog geen aanteeken i n g e n noodig. D i t v e r a n d e r t , zoodra h i j aan eenige k l a n t e n op r e k e n i n g gaat l e v e r e n ; i n d i t g e v a l gaat h i j er toe over, om een debiteurenboek aan t e l e g g e n . D i t boek kan h i j n i e t missen, z i j het dan ook, dat het wordt bijgehouden i n een z e e r p r i m i t i e v e n vorm* een aanteekenboekje, waarin m i s s c h i e n a l l e e n een naam wordt geschreven met een bedrag e r n a a s t , en een streep erdoor, zoodra de k l a n t b e t a a l d h e e f t . Het crediteurenboek h e e f t i n b e g i n s e l h e t z e l f d e k a r a k t e r , doch het bijhouden h i e r v a n w i j s t a l e e n i g z i n s op een a d m i n i s t r a t i e v e n knobbelJ a l s deze o n t b r e e k t , vergenoegt de w i n k e l i e r z i c h i n het beste g e v a l met een map, waarin h i j de onbetaalde rekeningen a p a r t houdt. Een tweede s o o r t aanteekeningen z i j n d i e . welke c o n t r o l e m o g e l i j k moeten maken over eenig vermogensbestanddeel, dat gemakkelijk ontvreemd kan worden. moeten h i e r b i j i n hoofdzaak denken aan k a s g e l d en goederenvoorraden, voorzoover deze gemakkelijk kunnen worden weggenomen. In het eenvoudigste geval z a l de e i g e n a a r z e l f voor boekhouder s p e l e n ; h i j l e g t dus de v e r a n d e r i n g e n van het b e t r e f f e n d e vermogensbestanddeel v a s t i n een o f ander r e g i s t e r en c o n s t a t e e r t p e r i o d i e k door k a s - o f voorraadopname, o f de zaak k l o p t , m.a.w. of e r overeenstemming b e s t a a t t u s s c h e n denwerkel i j k e n v o o r r a a d en d e n voorraad, welke aanwezig moet worden v e r o n d e r s t e l d op grond van normale beheersdaden. Een derde aoort aanteekeningen g e e f t t e n s l o t t e den uitbouw t o t een meer o f minder v o l l e d i g boekhoudsysteem; op grond h i e r v a n kan de e i g e naar van een zaak i n z i c h t v e r k r i j g e n i n de r e s u l t a t e n van het gevoerde beheer en i n de w i j z e , waarop deze r e s u l t a t e n werden v e r k r e g e n . I s i n e e n i ge zaak het beheer n i e t i n handen van den eigenaar, doch opgedragen aan e e n derde, dan k r i j g e n deze aanteekeningen t e g e l i j k nog een ander k a r a k t e r ; z i j d i e n e n dan a l s middel v o o r den beheerder, om van den e i g e n a a r van de zaak décharge t e k r i j g e n over het gevoerde beheer. Deze f u n c t i e t r e e d t b i j v o o r b e e l d s t e r k n a a r voren b i j de naamlooze vennootschap; i n het a l g e meen kan daarom b i j de naamlooze vennootschap een s t e r k e r uitgebouwde adm i n i s t r a t i e worden verwacht dan b i j de eenmanszaak. B i j deze derde s o o r t aanteekeningen z u l l e n w i j b i j het ontwerpen van onze a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e h zooveel m o g e l i j k a a n s l u i t i n g moeten zoeken. Voor de p r i j s v o r m i n g v e r l a n g e n wij p r i n c i p i e e l geen andere gegevens dan d i e , welke de ondernemer ook z e l f n o o d i g h e e f t , w i l h i j een behoorl i j k i n z i c h t v e r k r i j g e n i n de w i j z e , waarop de r e s u l t a t e n i n z i j n b e d r i j f t o t stand z i j n gekomen. D i t i s h e e l b e l a n g r i j k , want tegenwoordig i s de toestand nog zoo, dat SS% van de gegevens, welke w i j noodig hebben, s l e c h t s kan worden v e r k r e g e n na u i t g e b r e i d e accountantsonderzoeken. En z e l f s dan l u k t h e t vaak nog n i e t . Zonder t w i j f e l z a l onze D i e n s t er nu aan mede kunnen werken, dat i n de toekomst h e e l wat gegevens, v o o r a l op h e t gebied van de k o s t p r i j s b e r e k e n i n g , gemakkelijker kunnen worden v e r k r e g e n , o f z e l f s meer of minder a u t o m a t i s c h aan de boekhouding kunnen worden ontleend. M i s s c h i e n z a l dan over enkele t i e n t a l l e n j a r e n h e t b e d r i j f s l e v e n nog met dankbaarheid denken aan onze werkzaamheden op a d m i n i s t r a t i e f g e b i e d . Ik z i e h i e r een p a r a l l e l met denvorigen o o r l o g , t o e n de o o r l o g s w i n s t b e l a s t i n g voor h e t b e d r i j f s l e v e n het zwarte schaap was. Doch de o o r l o g s w i n s t -
-2b e l a s t i n g i s oorzaak geweest van de i n s t e l l i n g van den Rijksaccountantsd i e n s t en j u i s t hierdoor i s het b e d r i j f s l e v e n de bemoeiingen van derden - van accountants - gemakkelijker gaan aanvaarden, wat zeer zeker bel a n g r i j k heeft bijgedragen t o t de a d m i n i s t r a t i e v e o n t w i k k e l i n g van het bedrijfsleven. Wat de eischen van de p r i j s b e h e e r s c h i n g b e t r e f t : h i e r b i j constateeren w i j eveneens aanknoopingspunten met de a d m i n i s t r a t i e , zooals deze v e r s l a g geeft van de w i j z e , waarop de r e s u l t a t e n z i j n . verkregen, maar nu v o o r a l gezien a l s middel voor den beheerder, om decharge te v e r k r i j gen van den eigenaar. In beginsel i s hierdoor d u i d e l i j k , dat een p r i j s o v e r t r e d i n g het gemakkelijkst z a l kunnen worden aangetoond i n een groote open vennootschap, waar eigenaars en beheerders geen of p r a c t i s c h geen contact met e l k a a r hebben, en het m o e i l i j k s t i n een k l e i n e zaak zonder a r b e i d s v e r d e e l i n g , waar ook eigenaar en beheerder i n dezelfde persoon z i j n vereenigd. In^deze l a a t s t e soort zaak, i n de eenmanszaak, z u l l e n wij voor de p r i j s c o n t r o l e dus nog vaak a a n s l u i t i n g moeten zoeken b i j de meer p r i maire aanteekeningen, namelijk d i e , welke dienen a l s a a n v u l l i n g van het geheugen en d i e , welke bedoeld z i j n a l s c o n t r o l e op het i n t a c t houden van eenig vermogensbestanddeel. De vraag komt nu naar voren, i n welke r i c h t i n g we moeten zoeken, a l s w i j t e n behoeve van p r i j s v o r m i n g en p r i j s b e h e e r s c h i n g gaan werken aan uitbouw van de a d m i n i s t r a t i e . Ik geloof, dat h i e r d r i e punten i n het b i j zonder naar voren komen, n l . 1. de controleerbaarheid 2. de u n i f o r m i t e i t 3. de d e t a i l l e e r i n g van de r e s u l t a t e n i n het algemeen en van den k o s t p r i j s i n het b i j z o n d e r . V/at het eerste punt b e t r e f t : de controleerbaarheid wordt op z i c h z e l f weer bevorderd door de u n i f o r m i t e i t en door de d e t a i l l e e r i n g van de r e s u l t a t e n , doch i n eerste i n s t a n t i e moeten w$j h i e r denken aan de mogelijkh e i d , om de j u i s t h e i d van de aanteekeningen te toetsen aan zgn. stukken van derden, dat z i j n s c h r i f t u r e n , welke door de buitenwereld aan den ondernemer t e r hand werden g e s t e l d . Hieronder v a l l e n b i j v . de inkoopfact u r e n en k a s k w i t a n t i e s , afrekeningen van den postcheque- en g i r o d i e n s t en van b a n k i n s t e l l i n g e n . Vooral de inkoopfacturen en k a s k w i t a n t i e s hebben voor de controleerende i n s t a n t i e s groote waarde. Deze stukken t o c h vormen j u i s t daar het contact met de buitenviereld, waar u i t de t e g e n s t e l l i n g van de belangen de wrarheid naar voren komt. Nemen wij a l s voorbeeld de inkoopfactuur: n o r m a l i t e r i s het i n het belang van den koopman, i n het b i j z o n d e r tegenover den f i s c u s , doch a l s r e g e l ook tegenover onzen D i e n s t , om z i j n l a s t e n zoo hoog mogelijk voor te s t e l l e n . H i j zal dus van z i j n l e v e r a n c i e r b i j voorkeur een stuk i n harden z i e n t e k r i j g e n , dat hem i n staat s t e l t , om of z i j n boekwinst zoo l a a g mogelijk voor te s t e l l e n , 6 f procentueele opslagen i n een of ander calculatieschema op t e schroeven t o t een mooi bedrag aan absolute w i n s t . Nog andere g e v a l l e n z i j n denkbaar, doch a f g e z i e n van het r i s i c o , dat h i j l o o p t , doordat h i j a l s koeper de p r i j s v o o r s c h r i f t e n heeft overtreden, i s het steeds z i j n belang, om een zoo hoog rr.ogelijkenprijs t e z i e n genoemd i n de f a c t u u r , welke h i j i n w e r k e l i j k h e i d met een zoo l a a g mogelijk bedrag w i l betalen. De verkooper daarentegen weet, dat de door hem afgegeven f a c t u u r i n vreemde handen komt. I n normale t i j d e n heeft h i j er daarom a l bezwaar tepen, om een hoogeren v e r k o o p p r i j s te vermelden, aan h i j i n w e r k e l i j k heid heeft gemaakt: Een d e r g e l i j k e vriendendienst b l e e f dan ook achterwege, a l l e e n a l , omdat de f i s c u s hem anders een t e hoog w i n s t c i j f e r zou t o e d i c h t e n . In dezen t i j d van prijsbeheerschingsmaatregelen i s het a f geven van een f a c t u u r voor een t e hoog bedrag v r i j w e l ondenkbaar. Deze b e l a n g e n t e g e n s t e l l i n g tusschen kooper en verkooper maakt, dat de inkoopfacturen a l s b a s i s m a t e r i a a l voor de geheele a d m i n i s t r a t i e kunnen worden beschouwd; h e t z e l f d e geldt voor de b e t a l i n g s s t u k k e n . Voorzoover a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n van algemeenen aard z i j n , d i e n t dan ook steeds te worden voorgeschreven, d a t p r i n c i p i e e l de inkoopen moeten z i j n gedekt door inkoopfacturen, de uitgaven door k w i t a n t i e s . D e r g e l i j k e v o o r s c h r i f t e n kunnen des t e gemakkelijker worden gegeven, omdat i n het maatschappelijk
-3verkeer reeds rekening wordt gehouden met het belang van d e r g e l i j k e stukken. De bonafide koopman z a l er n i e t aan denken, om t r a n s a c t i e s van eenigzins b e l a n g r i j k e n aard aan t e gaan zonder b e h o o r l i j k e bewijsstukken. De g e v a l l e n , waarin d e r g e l i j k e stukken n i e t worden afgegeven, z i j n door de gebruiken i n het maatschappelijk verkeer beperkt: z i j komen voor, wanneer i e t s wordt gekocht z.g.over den toonbank. Meestal b e t r e f t het dan de 'inkoopen en uitgaven, welke betrekking hebben op de algemeene onkosten van de zaak. Wij kunnen evenwel s t e l l e n , dat inkoopen van goederen welke dienen om i n de onderneming t e worden verwerkt of verhandeld, zonder u i t z o n d e r i n g door bewijsstukken moeten z i j n gedekt. De bewijsstukken ontleenen hun beteekenis aan de belangentegenstell i n g tusschen twee p a r t i j e n . Deze b e l a n g e n t e g e n s t e l l i n g ontbreekt a l s regfel b i j d i e stukken, welke i n de onderneming z e l f worden geproduceerd. Vandaar dat deze z.g. interne stukken n i e t a l s p r i m a i r e gegevens mogen worden beschouwd, doch hoogstens a l s aanteekeningen, welke een deel van de a d m i n i s t r a t i e -vervangen. D e r g e l i j k e stukken z i j n b.v. copieën van v e r koopfacturen. Zoolang de copie n i e t t o t een stuk van derden i s bestempeld, b.v. door een a c c o o r d v e r k l a r i n g van den kooper, i s deze copie u i t s l u i t e n d een i n t e r n stuk, waaraan u i t controle-oogpunt minder waarde kan worden toegekend dan aan aanteekeningen, welke i n de boekhouding a l s zoodanig z i j n opgenomen. Deze l a a t s t e aanteekeningen toch z i j n , a l s ze één keer z i j n verwerkt i n t e l l i n g e n e.d. h e e l m o e i l i j k t e vervalschen; l o s s e copieën daarentegen z i j n naar w i l l e k e u r t e maken, kunnen t e a l l e n t i j d e tusschengeschoven, weggenomen of door andere vervangen worden. Indien dan ook een ondernemer de gegevens, welke op de verkoopfacturen voorkomen, op een andere w i j z e kan produceeren, b.v. op grond van of i n samenwerking met een o r d e r a d m i n i s t r a t i e , e x p e d i t i e a d m i n i s t r a t i e of i e t s dergel i j k s , d i e n t d i t zooveel mogelijk aangemoedigd t e worden. Wij mogen het aanhouden van copieverkoopfacturen dus n i e t i m p e r a t i e f v o o r s c h r i j v e n , i n dien de m o g e l i j k h e i d bestaat, dat de onderneming z e l f reeds boekingen produceerde, waaraan u i t controle-oogpunt grootere waarde kan worden toegekend. Wij kunnen ons h i e r b i j spiegelen aan de a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n , welke werden gegeven b i j de i n v o e r i n g i n 1934 van de omzetbelasting. Deze v o o r s c h r i f t e n waren op z i c h z e l f n i e t van i n g r i j p e n d e n aard, doch oors p r o n k e l i j k voor het b e d r i j f s l e v e n t o c h te w e i n i g soepel geredigeerd. Het gevolg was, dat sommige ondernemingen met een zeer ver uitgebouwde a d m i n i s t r a t i e v e r p l i c h t werden, daarnaast nog b i j z o n d e r e voorzieningen t e t r e f f e n i n verband met de wet op de omzetbelasting. Maar doordat de h i e r v o o r gemaakte aanteekeningen en copieën geen w e z e n l i j k onderdeel van de a d m i n i s t r a t i e vormden, werd door de belasting-accountants de c o n t r o l e t o c h weer gebaseerd op de o o r s p r o n k e l i j k e a d m i n i s t r a t i e . De betreffende v o o r s c h r i f t e n , zooals deze er lagen, vóórdat de l e i d r a a d en u i t v o e r i n g s r e s o l u t i e s ze hadden verzacht, hadden dus hun doel gemist. Het tweede punt, dat i n onze a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n naar voren moet komen, i s het streven naar u n i f o r m i t e i t . Ieder, d i e met prijsvormingswerk t e doen h e e f t gehad, h e e f t wel eens graag de c i j f e r s van een a a n t a l ondernemingen naast e l k a a r w i l l e n s t e l l e n , i n de eerste p l a a t s c i j f e r s van balansen en winstrekeningen, maar daarnaast ook de c i j f e r s van de k o s t p r i j s b e r e k e n i n g e n en van de onkostens p e c i f i c a t i e s . Het v e r g e l i j k e n van b a l a n s c i j f e r s gelukt soms nog wel, maar verder brengt men het gewoonlijk n i e t , ook a l b e z i t men van i e d e r der bet r e f f e n d e ondernemingen een v r i j u i t v o e r i g account- .tsrapport. Meestal i s v e r g e l i j k i a g volkomen onmogelijk door het gebrek aan u n i f o r m i t e i t . V/at de p r i j s v o r m i n g s i n s t a n t i e s daarom i n de eerste p l a a t s z u l l e n w i l l e n b e r e i ken, i s n a t u u r l i j k de u n i f o r m i t e i t per b e d r i j f s t a k . Op z i c h z e l f i s deze u n i f o r m i t e i t b e t r e k k e l i j k gemakkelijk t e bereiken door meer of minder u i t g e b r e i d e a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n ; zooals de gang van zaken tegenwoordig i s , gaan deze i n zee t e g e l i j k me+ de c a l c u l a t i e v o o r s c h r i f t e n . H i e r i n z i t evenwel een gevaar, n l . a l s wij t e v e e l gaan s p e c i a l i s e e r e n . De m o g e l i j k h e i d bestaat dan, dat wij vandaag v o o r s c h r i f t e n geven voor een bepaald a r t i k e l , dat miss "en b i j - p r o d u c t i s i n eenige onderneming, t e r w i j l w i j over een maand of een h a l f j a a r andere producten van d i e z e l f d e onderneming gaan r e g e l e n . En het gevaar van partièele a d m i n i s t r a t i e v o o r -
4s c h r i f t e n w o r d t n o g g r o o t e r , d o o r d a t ook de s c h e i d i n g f a b r i k a n t - g r o o t handelaar - d e t a i l ] i s t n i e t wordt gehandhaafd; voor heele s e r i e s a r t i k e l e n kunnen a l l e m o g e l i j k e c o m b i n a t i e s voorkomen. D e r g e l i j k e m o e i l i . i k h e d e n , d i e o n t s t a a n , d o o r d a t de a d m i m s - c r a t i e v o o r s c h r i f t e n t e l k e n s v o o r een k l e i n o n d e r d e e l van h e t b e d r i j f s l e v e n w o r d e n g e g e v e n , maken h e t g e w e n s c h t , d a t de v o o r s c h r i f t e n u i t g a a n v a n één c e n t r a l e i n s t a n t i e . D e z e c e n t r a l e - i n s t a n t i e d i e n t z i c h d a a r b i j t e b a s e e r e n op een u n i f o r m schema, n i e t a l l e e n v a n de b a l a n s en de r e s u l t a t e n r e k e n i n g , maar ook v a n de k o s t p r i j s b e r e k e n i n g en v a n de o n k o s t e n s p e c i f i c a t i e . Van deze u n i f o r m i t e i t s t e l i k m i j h e e l wat v o o r , n i e t a l l e e n t e n b e h o e v e v a n de p r i j s v o r m i n g , z o o a l s w i j d i e h i e r t h a n s v e r s t a a n en v a n de o n d e r z o e k i n g e n , d i e daarmede samenhangen, maar v o o r a l ook v o o r den t i j d n a den o o r l o g . Want dan z a l h e t e r v e e l meer dan v o o r h e e n om m o e t e n g a a n , om de p r o d u c t i e v e k r a c h t e n z o o d a n i g a a n t e w e n d e n , d a t h e t g r o o t s t m o g e l i j k e r e s u l t a a t w o r d t b e r e i k t . De u n i f o r m i t e i t i n . de a d m i n i s t r a t i e z a l e r i n hooge m a t e t o e k u n n e n b i j d r a g e n , d a t a l l e r l e i v r a a g s t u k k e n dan meer o f m i n d e r g e m a k k e l i j k z u l l e n k u n n e n w o r d e n o p g e l o s t , z o n d e r d a t e r e e r s t l a n g d u r i g e a c c o u n t s o n d e r z o e k e n n o o d i g z i j n . l k denk h i e r b i j n i e t a l l e e n a a n v r a a g s t u k k e n , d i e samenhangen met de g r o o t e r e o f ger i n g e r e d o e l m a t i g h e i d v a n b e p a a l d e w e r k w i j z e n , maar ook a a n v e s t i g i n g s p l a a t s f a c t o r e n , e.d. . U i t den a a r d d e r z a a k z u l l e n w i j b i j h e t g e v e n v a n v o o r s c h r i f t e n h e t oog m o e t e n h o u d e n op de R i c h t l i j n e n v o o r de P r i j s v a s t s t e l l i n g , maar h i e r b i j b e h o e v e n w i j n i e t d i r e c t i n c o n f l i c t t e komen met d a t g e n e , w a t ook i n h e t b e d r i j f s l e v e n z e l f a l s g e w e n s c h t w o r d t b e s c h o u w d . D a t h e t _ b e d r i j f s l e v e n z e l f nog zoo w e i n i g g e p r e s t e e r d h e e f t m d i t o p z i c h t , i s a a n v e r s c h i l l e n d e f a c t o r e n t e w i j t e n , o.a. aan onvoldoende v o o r l i c h t i n g . V e r d e r i s e r b i j de g r o o t e v e n n o o t s c h a p p e n , w e l k e v e r p l i c h t w a r e n g e g e v e n s t e p u b l i c e e r e n , s t e e d s h e t s t r e v e n g e w e e s t , om de i n t e r n o p g e s t e l d e s t u k , e n z o o d a n i g t e v e r m i n k e n , d a t de b u i t e n w e r e l d e r zoo w e i n i g m o g e l i j k _ a a n k o n o n t l e e n e n . H e t z . g . b e g i n s e l v a n de B i l a n z k l a r h e i t w e r d dan zoo u i t g e l e g d , d a t a l l e m o g e l i j k e m o e i t e w e r d g e d a a n , om d e n w e r k e l i j k e n v e r m o g e n s t o e s t a n d en de w e r k e l i j k e r e s u l t a t e n t e v e r d o e z e l e n . I k g e l o o f e c h t e r w e l , d a t w i j b i i de o n d e r n e m i n g e n i n t e r n h e e x vee!» k u n n e n b e r e i k e n . Om e e n v o o r b e e l d t e noemen: v o o r o n z e p r i j s v o r m i n g s - b a l a n s z u l l e n w i j e e n s c h e i d i n g m o e t e n h e b b e n t u s s c h e n de v e r m o g e n s b e s t a n d d e e l e n , w e l k e r e c h t s t r e e k s v e r b a n d h o u d e n met de u i t o e f e n i n g v a n h e t b e d r i j f en d i e , w e l k e n o r m a a l daarmede g e e n v e r b a n d h o u d e n . V o o r de o n d e r n e m i n g z e l f i s d e z e s p l i t s i n g e c h t e r i n de e e r s t e p l a a t s v a n b e l a n g ; i k g e l o o f dan ook n i e t , d a t w i j met v o o r s c h r i f t e n i n deze r i c h t i n g m o e i l i j k h e d e n z u l l e n k r i j g e n . V o o r het b e r e i k e n v a n u n i f o r m i t e i t i n de b a l a n s o p s t e l l i n g d i e n e n w i j v e r d e r v o o r t e s c h r i j v e n , d a t b.v. d e b i t e u r e n en c r e d i t e u r e n i e d e r a l s a f z o n d e r l i j k e g r o e p , d u s n i e t g e s a l d e e r d , w o r d e n opgenomen. E r z u l l e n r e g e l s g e g e v e n m o e t e n w o r d e n , t e n a a n z i e n v a n n o r m a l e h a n d e l s d e b i t e u r e n , d e b i t e u r e n op l a n g e r e n t e r m i j n , met o f z o n d e r z e k e r h e i d s t e l l i n g e.d. En ook b i j de s c h u l d e n d i e n e n w i j t e z o r g e n , d a t b.v. b a n k s c h u l d e n , h a n d e l s c r e d i t e u r e n e n s c h u l d e n op l a n g e n t e r m i j n op u n i f o r m e w i j z e w o r d e n opgenomen. . . Z o o d r a h e t n u g a a t om de u n i f o r m i t e i t i n de r e s u l t a t e n r e k e n i n g , r a k e n w i j m e t e e n h e t d e r d e p u n t , d a t w i j i n h e t o o g m o e t e n h o u d e n , n l . de d e t a i l l e e r i n g v a n de r e s u l t a t e n . W i j m o e t e n h i e r m e d e wat v o o r z i c h t i g z i j n , i n d i e n z i n , d a t h e t v a n b e l a n g i s , om v o o r s c h r i f t e n t e g e v e n , w e l k e o o k v o o r h e t b e d r i j f s l e v e n z e l f n u t t i g kunnen w e r k e n . Ongewenscht zou h e t z i j n , i n d i e n de o n d e r n e m i n g e n z o u d e n v a s t h o u d e n a a n hun e i g e n i n d e e l i n g v a n w i n s t r e k e n i n g e n e n k o s t p r i j s o p s t e l l i n g e n en d a a r n a a s t , omdat h e t n u e e n m a a l zoo i n de a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n s t a a t , a f z o n d e r l i j k e o p s t e l l i n g e n z o u d e n maken d o o r c o r r e c t i e s op de e i g e n s t u k k e n . I e t s d e r g e l i j k s z i e n w i j t e g e n w o o r d i g b i j de f i s c a l e e i s c h e n t e n b e h o e v e v a n de w i n s t b e l a s t i n g e n v e n n o o t s c h a p s b e l a s t i n g . De f i s c a l e e i s c h e n z i j n d o o r de m e e s t e ^ e r n e m e r s n i e t i n h u n j a a r s t u k k e n v e r w e r k t ; t e n b e h o e v e v a n den f i s c u s w o r d t a l s r e g e l een e x t r a - c o m p t a b e l e b e r e k e n i n g gemaakt, w e l k e w e r k t n e t i e n o o d z a k e l i j k g e a c h t e c o r r e c t i e s op de c o m m e r c i e e l e j a a r s t u k k e n . H e t g e v o l g h i e r v a n i s d a t i n i e t s g e c o m p l i c e e r d e g e v a l l e n de f i s c a l e w i n s t r e k e n i n g sïlchls m e t m o e i t e tonen w o r d e n g e d e t a i l l e e r d op e e n z o o d a n i g e w i j z e
-5dat voldoende i n z i c h t wordt verkregen i n den opbouw van de r e s u l t a t e n rekening. De f i s c a l e winstberekeningen leenen z i c h dus n i e t voor het v e r g e l i j k e n van de r e s u l t a t e n van v e r s c h i l l e n d e ondernemingen, t e r w i j l d i t j u i s t e i s c h moet z i j n voor de r e s u l t a t e n r e k e n i n g e n , opgesteld volgens de prijsvormingsvoorschriften. B i j de d e t a i l l e e r i n g van de winstrekening z u l l e n w i j , zooals i k zoo even reeds z e i , i n de eerste p l a a t s de b e d r i j f s e x t e r n e baten af moeten s p l i t s e n . D i t brengt mede, dat ook de kosten, welke b e t r e k k i n g hebben op de b e d r i j f s e x t e r n e baten, z u l l e n moeten worden afgescheiden. Oppervlakkig gezien i s dat gemakkelijk genoeg, maar i n de p r a c t i j k z i j n er wel eens c o m p l i c a t i e s . Ik denk b.v. aan een f a b r i e k s b e d r i j f , dat een complex a r b e i derswoningen e x p l o i t e e r t . De baten h i e r u i t , de huren, z i j n gemakkelijk te achterhalen; met de kosten h i e r u i t k r i j g e n w i j m o e i l i j k h e d e n , i n d i e n het onderhoud i n eigen beheer p l a a t s v i n d t . Maar i n het algemeen bestaan deze moeilijkheden a l l e e n , i n d i e n achteraf de s p l i t s i n g gevraagd wordt; vandaar, dat ook h i e r alweer het belang van algemeene a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n een r o l s p e e l t , waardoor van tevoren de kosten apart kunnen worden gehouden. Is de a d m i n i s t r a t i e er n i e t op i n g e s t e l d , dan z a l het ook b i j een diepgaand accountantsonderzoek achteraf vaak n i e t mogelijk z i j n , om de s p l i t s i n g alsnog aan te brengen. A l s w i j tegenwoordig i n onze enquêtef o r m u l i e r e n vragen, om de b e d r i j f s w i n s t afgezonderd van de b e d r i j f s e x t e r n e winst op t e geven, dan hopen w i j , dat d i t goed z a l gebeuren; voor baten u i t e f f e c t e n - p o r t e f e u i l l e s , hypotheken voor belegging en misschien ook voor baten u i t deelnemingen i s d i e hoop w e l l i c h t gerechtvaardigd, maar overigens mag ons vertrouwen n i e t a l te groot z i j n . In de tweede p l a a t s moeten w i j b u i t e n de k o s t p r i j s b e r e k e n i n g houden die kosten, welke om maatschappelijke redenen moeten worden gedekt u i t de opbrengst. Ik denk h i e r b.v. aan de vennootschapsbelasting, aan b u i t e n gewone l a s t e n u i t hoofde van s o c i a l e voorzieningen, aan steun aan s t i l gelegde b e d r i j v e n e.d. Of d e r g e l i j k e l a s t e n a l of n i e t mogen worden beschcuwc' a l s k o s t p r i j s e l e m e n t , i s i n l a a t s t e i n s t a n t i e a f h a n k e l i j k van het d o e l , waarvoor de k o s t p r i j s b e r e k e n i n g wordt opgesteld. Zoodra s o c i a l e doeleinden een b e l a n g r i j k e r o l gaan spelen b i j de k o s t p r i j s b e p a l i n g , komt dus de vraag naar voren, of om s o c i a l e redenen het i n c a l c u l e e r e n van bepaalde l a s t e n a l of n i e t gewenscht i s . I n den vooroorlogschen t i j d was het vaak een kwestie van concurrentie-mogelijkheden, van h i s t o r i s c h e n g r o e i , van belasting-wetenschappelijke opvattingen, e.d. De vermogensbelasting b.v. werd h i e r t e lande beschouwd a l s een a a n v u l l i n g van de inkomstenbelasting, samenhangend met het d r a a g k r a c h t b e g i n s e l , dat aan ons b e l a s t i n g s t e l s e l ten grondslag l a g . Er was dan ook geen ondernemer, d i e de vermogensbel a s t i n g zou hebben durven opnemen a l s k o s t p r i j s e l e m e n t . Door de b e l a s t i n g verordeningen van 4 Mei 1942 i s het wezen van de vermogensbelasting n i e t veranderd; de u i t b r e i d i n g t o t rechtspersonen t a s t het draagkrachtbeginsel n i e t aan, omdat g e s t e l d kan worden, dat de vermogensbelasting voor r e c h t s personen met grootere draagkracht d i e n t a l s a a n v u l l i n g van de voor a l l e rechtspersonen geldende vennootschapsbelasting. Onder i n v l o e d van de Duitsche opvattingen wordt evenwel aan de vermogensbelasting meer het z a k e l i j k e k a r a k t e r toegekend; op grond h i e r v a n zou aan den ondernemer het i n c a l c u l e e r e n van vermogensbelasting toegestaan kunnen worden. In de derde p l a a t s z u l l e n w i j voor een j u i s t e k o s t p r i j s b e r e k e n i n g d i k w i j l s l a s t e n b u i t e n beschouwing moeten l a t e n , welke samenhangen met een t o e v a l l i g e n ondernemingsvorm, een t o e v a l l i g e w i j z e van f i n a n c i e r i n g of a f s c h r i j v i n g s p o l i t i e k . Om een l o g i s c h verantwoorden k o s t p r i j s t e k r i j gen z u l l e n w i j dan de t e hooge d i r e c t i e s a l a r i s s e n of tantièmes, t e hooge r e n t e , of a f s c h r i j v i n g e n u i t moeten l i c h t e n ; ook het omgekeerde kan z i c h voordoen, n i e t a l l e e n t e n aanzien van a f s c h r i j v i n g e n en r e n t e , maar ook ten aanzien van het ondernemersloon. In de z.g. eigen zaken, dus i n het b i j z o n d e r i n middenstands- en a g r a r i s c h e b e d r i 'jven, wordt de a r b e i d van den ondernemer vafek nog a l s k o s t e n f a c t o r verwaarloosd. Om het economisch r e s u l t a a t t e v e r k r i j g e n , moet i n dat geval het berekende overschot worden verminderd met het gewaardeerde l o o n van den ondernemer. Als w i j nu op deze w i j z e de l a s t e n hebben afgescheiden, welke n i e t a l s k o s t p r i j s element mogen worden beschouwd, kunnen w i j a d m i n i s t r a t i e v e
-6 m a a t r e g e l e n nemen t e n a a n z i e n v a n de o v e r i g e l a s t e n . Nemen w i j a l s v o o r b e e l d e e n f a b r i e k s b e d r i j f : I s e r s l e c h t s één p r o d u c t v a n g e l i j k e k w a l i t e i t , dan h e b b e n w i j i n p r i n c i p e r e e d s de k o s t e n p e r e e n h e i d . A l l e e n z u l l e n w i j de k o s t e n v o l g e n s de a d m i n i s t r a t i e nog m o e t e n h e r l e i d e n t o t z o o d a n i g e b e d r a g e n , d a t ze c o r r e s p o n d e e r e n op e e n p r o d u c t i e b i j n o r m a l e b e z e t t i n g ; w i j b e r e k e n e n dus de k o s t e n p e r eenheid b i j n o r m a l e b e z e t t i n g en d a a r n a a s t h e t v e r l i e s b i j o n d e r b e z e t t i n g . H e t i s h e e l g o e d m o g e l i j k , om een e n a n d e r r e c h t s t r e e k s u i t de a d m i n i s t r a t i e t e l a t e n v o o r t v l o e i e n . H e t b e d r i j f s l e v e n i s h i e r op e c h t e r n i e t i n g e s t e l d ; h e t z a l n o g e e n h e e l e n t i j d d u r e n , v o o r d a t w i j a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n kunnen geven, w e l k e h e t v e r l i e s b i j onderbez e t t i n g o f de w i n s t b i j o p t i m a l e b e z e t t i n g a u t o m a t i s c h u i t de a d m i n i s t r a t i e l a t e n v o o r t v l o e i e n . M a a r w e l s t a a t v a s t , d a t de m i d d e l e n a a n w e z i g m o e t e n z i j n , om de a f w i j k e n d e r e s u l t a t e n a l s g e v o l g v a n o n d e r b e z e t t i n g o f meer dan n o r m a l e b e z e t t i n g t e l e e r e n k e n n e n . V o o r o n z e n Diens'* z a l d i t v e e l a l n o o d z a k e l i j k z i j n , v o o r den ondernemer i s h e t s t e e d s g e w e n s c h t . Deze m i d d e l e n nu k r i j g e n w i j , i n d i e n de k o s t e n e l e m e n t e n zoov e r g e s p l i t s t z i j n , d a t h e t m o g e l i j k i s , _ om e e n s c h a t t i n g t e maken v a n h u n g r o o t t e b i j n o r m a l e b e z e t t i n g . De a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n z u l l e n dus e e n v r i j v e r d o o r g e v o e r d e k o s t e n s p l i t s i n g m o e t e n b e v a t t e n . I n t h e o r i e z i j n w i j e r d a n n o g n i e t , want e e n k o s t e n s p e c i f i c a t i e b i j e e n b e z e t t i n g v a n x % zegt n o g n i e t s t e n a a n z i e n v a n de g r o o t t e d e r k o s t e n b i j een n o r m a l e o f e e n o p t i m a l e b e z e t t i n g . I n de p r a c t i j k v a l l e n de m o e i l i j k h e d e n op d i t p u n t e c h t e r mee, v o o r a l v o o r d e n k a r t e l a c c o u n t a n t o f v o o r de a c c o u n t a n t s v a n o n z e n D i e n s t , d i e e e n g r o o t a a n t a l o n d e r n e m i n g e n v a n g e l i j k e n s o o r t o n d e r o o g e n k r i j g e n . J u i s t , d o o r d a t de eene o n d e r n e m i n g w e r k t met e e n b e z e t t i n g v a n x % v a n de n o r m a l e c a p a c i t e i t en de a n d e r e o n d e r n e m i n g met een b e z e t t i n g v a n y % i s h e t m o g e l i j k , om v r i j n a u w k e u r i g e e n s p l i t s i n g t e maken t u s s c h e n v a s t e e n v a r i a b e l e k o s t e n , op g r o n d w a a r v a n de k o s t e n b i j n o r m a l e b e z e t t i n g k u n n e n w o r d e n g e s c h a t . M e e r d a n e e n s c h a t t i n g b e h o e f t d i t ook a l w e e r n i e t t e z i j n , k a n h e t ook n i e t z i j n , a l s w i j d e n k e n a a n de p r o b l e m e n , d i e z i c h w e e r v o o r d o e n t e n a a n z i e n v a n de " v a s t e " e n " v a r i a b e l e " k o s t e n z e l f . De b e g r i p p e n " v a s t e " en " v a r i a b e l e " k o s t e n komen n a m e l i j k w e e r h e e l v e r s c h i l l e n d t e l i g g e n , n a a r m a t e de b e d r i j f s b e z e t t i n g meer o f m i n d e r a f w i j k t v a n de n o r m a l e , e n o o k n a a r m a t e de b e d r i j f s b e z e t t i n g b e z i g i s t e r u g t e l o o p e n o f v o o r u i t g a n g v e r t o o n t . E r z i t t e n h i e r een h e e l e hoop i n t e r e s s a n t e p r o b l e m e n a a n v a s t , w a a r v a n i n e l k g e v a l de m o r a a l i s , d a t de o n d e r n e m i n g moet z o r g e n v o o r e e n z e e r v e r d o o r g e v o e r d e k o s t e n s p l i t s i n g . I n v e r b a n d met d e n e e r d e r genoemden e i s c h v a n u n i f o r m i t e i t z a l een v a s t schema v o o r deze k o s t e n s p l i t s i n g door o n z e n D i e n s t opges t e l d moeten worden. t
Ik sprak h i e r van een paar m o e i l i j k h e d e n , d i e z i c h r e e d s voordoen b i j e e n e e n v o u d i g b e d r i j f met één s o o r t p r o d u c t v a n g e l i j k e k w a l i t e i t . D i t i s op z i c h z e l f a l een t h e o r e t i s c h e c o n s t r u c t i e . I n de p r a c t i j k h e b b e n w i j s t e e d s t e maken met e e n v e e l h e i d v a n p r o d u c t e n en k w a l i t e i t e n met d i k w i j l s n o g b i j p r o d u c t e n , a f v a l p r o d u c t e n e.d., d i e z e l f n o g w e e r e e n b e w e r k i n g m o e t e n o n d e r g a a n , om ze g e s c h i k t e r t e maken v o o r d e n a f z e t . Z e l f s e e n s t e e n f a b r i e k , om e e n v o o r b e e l d t e noemen v a n e e n e e n v o u d i g p r o d u c t i e p r o c e s , f a b r i c e e r t g e w o o n l i j k w e l een t w i n t i g t a l v e r s c h i l l e n d e f o r m a t e n en k w a l i t e i t e n . P r a c t i s c h z i t t e n w i j dus s t e e d s met de m o e i l i j k h e i d , d a t w i j de k o s t e n a a n de v e r s c h i l l e n d e a r t i k e l e n t o e m o e t e n r e k e n e n . I n de t h e o r e t i s c h e e c o n o m i e i s h e t p r o b l e e m v a n de t o e r e k e n i n g , v o o r z o o v e r i k w e e t , o n o p l o s b a a r . I n de p r a c t i j k r e d d e n w i j ons w e l u i t d i e m o e i l i j k h e i d , a l s w i j s l e c h t s h i e r en daar een p a a r knoopen d o o r h a k k e n . I n b e g i n s e l houden w i j d a a r b i j v a s t aan een k o s t p r i j s s c h e m a , w a a r b i j u i t e i n d e l i j k aan i e d e r a r t i k e l wordt t o e g e r e k e n d : 1. 2. 3. 4.
een een een een
bedrag aan d i r e c t e m a t e r i a a l k o s t e n geschatte opslag voor i n d i r e c t e m a t e r i a a l k o s t e n bedrag voor d i r e c t e l o o n e n . geschatte opslag voor i n d i r e c t e loonkosten.
-75. een geschatte opslag voor beheers- en algemeene kosten 6. een geschatte opslag voor verkoopkosten 7. een bedrag voor d i r e c t e verkoopkosten, zooals omzetbelasting, uitgaande vrachten, verpakking en p r o v i s i e . De a d m i n i s t r a t i e d i e n t nu i n de eerste p l a a t s zoodanig te z i j n i n g e r i c h t , dat de d i r e c t e kosten per a r t i k e l of per s e r i e a r t i k e l e n achterhaald kunnen worden; w i j hebben dan dus de d i r e c t e loonen, de d i r e c t e materiaalkosten en de d i r e c t e verkoopkosten. Gewoonlijk geeft d i t n i e t a l t e v e e l moeilijkheden. Om nu verder de geschatte opslagen voor de i n d i r e c t e kosten, dat z i j n dus de i n d i r e c t e materiaalkosten, de i n d i r e c t e loonkosten, de algemeene kosten en de verkoopkosten, zoo goed mogelijk t e bepalen, maken w i j gebruik van een k o s t e n v e r d e e l i n g s t a a t . Om t e beginnen p l a a t sen w i j dan onder e l k a a r a l l e soorten kosten met algemeen k a r a k t e r ; d i t z i j n b.v. de s a l a r i s s e n , loonen voor toezichthoudend personeel, h u l p s t o f f e n , bureaukosten, gas, e l e c t r i c i t e i t , water, b e l a s t i n g e n , a s s u r a n t i e , r e i s k o s t e n e.d. De k o s t e n - v e r d e e l i n g s t a a t nu heeft t o t taak, om deze kosten om t e s l a a n over de v e r s c h i l l e n d e a f d e e l i n g e n . Deze a f d e e l i n g e n s l u i t e n zooveel mogelijk aan b i j de ruimten, welke het productieproces doorloopt. B i j een s t e e n f a b r i e k b.v. z u l l e n v/ij hebben a f d e e l i n g e n voor k l e i l a n d e n , vervoermiddelen k l e i , k l e i h o o p , machinale p e r s e r i j , handvormerij, d r o g e r i j , ovens, opslagplaatsen steen, maar daarnaast ook voor het k e t e l h u i s , voor algemeen beheer en voor verkoop. Aan i e d e r van deze afdeelingen moeten de v e r s c h i l l e n de soorten kosten nu worden toebedeeld, t e l k e n s volgens de meest ges c h i k t e s l e u t e l . De s o c i a l e l a s t e n b.v. z u l l e n worden verdeeld v o l gens de d i r e c t e loonen, de g r o n d b e l a s t i n g volgens de grootte der t e r r e i n e n , de kosten van e l e c t r i c i t e i t naar het geschatte stroomverb r u i k , misschien aan ae hand van de a a n t a l l e n l i c h t p u n t e n , enz. Voor sommige kosten z u l l e n v/ij misschien samengestelde bases moeten vinden. Tenslotte z u l l e n i n d i t voorbeeld de kosten van het k e t e l h u i s weer omgeslagen moeten worden over de andere a f d e e l i n g e n , i n c l . algemeen beheer en verkoop. Het r e s u l t a a t z a l u i t e i n d e l i j k z i j n , dat w i j de kosten hebben bepaald voor a l l e a f d e e l i n g e n a f z o n d e r l i j k , zoodat w i j ook de k o s t p r i j s v e r h o o g i n g kunnen aangeven, welke een a r t i k e l ondergaat, doordat het een bepaald productiestadium doorloopt. In het voorbeeld van de s t e e n f a b r i e k z u l l e n w i j op deze w i j z e dus kunnen k r i j g e n een k o s t e n v e r g e l i j k i n g tusschen de steenen, die machinaal gevormd z i j n en de steenen, d i e u i t de hand z i j n gevormd; i n het meerendeel der steenfabrieken i s z e l f s deze v e r g e l i j k i n g tegenwoordig nog n i e t mogelijk. De kostenverdeelingstaat i n z i j n p r i m i t i e v e n vorm, z o o a l s i k deze h i e r weergaf, geeft u i t den aard der zaak de bepaling der kosten na a f l o o p van het productieproces, dus de z.g. n a c a l c u l a t i e . Dezelfde k o s t e n v e r d e e l i n g s t a a t , ingevuld voor geschatte bedragen b i j normale b e z e t t i n g , geeft de v o o r c a l c u l a t i e . V e r g e l i j k i n g en bestudeering van beide s t a t e n kan i n z i c h t geven i n de v e r l i e z e n door onderbezetting en door ondoelmatig werken. In het belang van de p r i j s v o r m i n g z u l l e n w i j onze a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n dus zoodanig u i t moeten bouwen, dat w i j i n a l l e ondernemingen t o t uniforme k o s t e n v e r d e e l i n g s t a t e n komen. A l l e e n op die manier z u l l e n w i j ook t o t b e d r i j f s v e r g e l i j k i n g kunnen komen voor onder nemingen, welke thans o n v e r g e l i j k b a a r z i j n a l s gevolg van de v e r s c h i l lende soorten b e d r i j v e n en a f d e e l i n g e n , welke t e l k e n s t o t een onderneming behooren. Verder z i j n deze k o s t e n v e r d e e l i n g s t a t e n en de daarmede samenhangende p e r i o d i e k e w i n s t o v e r z i c h t e n p o s i t i e f n o o d z a k e l i j k , om i n i e t s ingewikkelde g e v a l l e n , de u i t w e r k i n g van een voorgeschreven p r i j s r e g e l i n g t e kunnen beoordeelen. I s de p r i j s r e g e l i n g gebaseerd op de methode der b e d r a g p r i j z e n , dan z a l na zekeren t ^ d nagegaan moeten
-8worden, of de gestelde b e d r a g p r i j s bedrijfseconomisch j u i s t gekozen was. Omvatte de p r i j s r e g e l i n g een vast en/of v e r a n d e r l i j k c a l c u l a t i e schema, dan z a l a l spoedig moeten worden beoordeeld, of deze regel i n g kan worden omgezet i n een r e g e l i n g van hoogere orde. De kostenv e r d e e l i n g s t a t e n z u l l e n steeds het middel moeten z i j n , om naast e l kaar te s t e l l e n : 1. de w e r k e l i j k e uitkomsten op grond van de voorgeschreven p r i j s regeling, 2. de uitkomsten op grond van deze p r i j s r e g e l i n g b i j normale bezetting. 3. de begroote uitkomsten b i j normale b e z e t t i n g op grond van een nieuw voorgestelde p r i j s r e g e l i n g . Tenslotte zou i k er op w i l l e n w i j z e n , dat v o o r a l ook b i j i n d i v i dueele r e g e l i n g e n de a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n n i e t mogen worden ver» waarloosd. De gegevens t o c h , welke verkregen worden met i n d i v i d u e e l e r e g e l i n g e n , kunnen w a a r s c h i j n l i j k na verloop van t i j d worden gebruikt voor de v o o r b e r e i d i n g van groeps- of algemeene r e g e l i n g e n . Verzuimen w i j , om aan een i n d i v i d u e e l e r e g e l i n g a d m i n i s t r a t i e - v o o r s c h r i f t e n t e koppelen, dan z a l de ondernemer w e l l i c h t de v e r s c h i l l e n d e k o s t e n f a c t o r e n o n j u i s t behandelen, waardoor o n j u i s t e c o n c l u s i e s getrokken kunnen worden. Ik denk h i e r weer s p e c i a a l aan het geval, dat de regel i n g n i e t de heele onderneming b e s t r i j k t , doch voor een d e e l van de productie i s g e t r o f f e n . Steeds moet ons dus voor oogen staan, dat w i j i n de a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n het middel kunnen z i e n , waardoor b e d r i j f s v e r g e l i j k i n g mogelijk wordt gemaakt, waar deze t o t dusver n i e t t e bereiken was. B i j den tegenwoordigen stand van zaken i s de b e d r i j f s v e r g e l i j k i n g , ook na het meest u i t g e b r e i d e accountaitsonderzoek, vaak onmogelijk; a c h t e r a f kan n i e t meer met voldoende nauwkeurigheid de toerekening der kosten geschieden, i n d i e n gedurende het productieproces z e l f n i e t de b a s i s h i e r v o o r i s gelegd door b e h o o r l i j k e aanteekening en s p l i t s i n g Het doel van de a d m i n i s t r a t i e v e onderzoekingen z a l evenwel h e t z e l f de moeten z i j n a l s dat van de a d m i n i s t r a t i e v o o r s c h r i f t e n : het verzamel e n en s p l i t s e n van de k o s t p r i j s e l e m e n t e n op zoodanige wïjze, dat b i j iedere onderneming voor i e d e r a r t i k e l de k o s t p r i j s met r e d e l i j k e nauwk e u r i g h e i d kan worden bepaald. A l l e e n , a l s d i t geschiedt, kan er voor gezorgd worden, dat onze schaarsche productieve krachten zoo doelmatig mogelijk worden aangewend, wat i n de eerste p l a a t s het belang z a l z i j n van den consument. A. M e i j e r .
K 992
