ADD : When everything is organized by the Italians. Dit stukje beschrijft mijn eigen visie op ADD. Ik ben er minstens 10 keer aan begonnen, maar ik kreeg het niet goed. Te langdradig, of juist niet duidelijk genoeg. Er is een heleboel literatuur en er zijn diverse fora, maar die beschrijven ADD meestal vanuit het standpunt van “de normale mensen”. Ik twijfel tijdens het bijschaven ook voortdurend of ik dit moet publiceren. Voegt het iets toe ? Ben ik wel representatief voor mensen met ADD ? Is ADD wel zo erg ? Stel ik me niet gewoon aan ? ADD komt zelden alleen. Ik heb zelf naast ADD een vorm van autisme, maar ik zal proberen alleen ADD te beschrijven. Intelligentie maakt bij alle geestelijke aandoeningen veel verschil. Hoe intelligenter, hoe beter iemand in staat is om zijn problemen onzichtbaar te maken, maar tegelijk zijn zijn problemen groter en gecompliceerder. ADD is een aangeboren neurologische aandoening. Er gaat iets mis met chemische processen in de hersenen. Daarnaast spelen vernauwde bloedvaten een rol. Er wordt naast ADD bij sommigen borderline als diagnose gesteld. ADD lijkt hierin een soort katalysator. De twee worden ook weleens verward, maar iemand met borderline heeft een extreem temperament, wat iemand met ADD veel minder heeft. AD(H)D In Amerika heet ADHD vaak ADD, wat nogal verwarrend is voor ons, want dat is iets anders. Als Nederlanders het over ADD hebben, bedoelen ze Attention Deficit Disorder zonder hyperactiviteit. ADD wordt wel de meisjesvariant van ADHD genoemd. Omdat ADHD meer voorkomt bij jongens, en ADD meer bij meisjes. Ik denk dat dit veroorzaakt wordt door misdiagnose en onderdiagnose. De diagnose ADHD wordt 2 maal zo vaak gesteld als de diagnose ADD, terwijl het waarschijnlijk net zo vaak voorkomt. ADD heeft een aantal kenmerken gemeenschappelijk met ADHD, en daarom denkt men dat het dezelfde ziekte is, maar dan lichter. Dat is onterecht. Het een is niet lichter of zwaarder dan het andere. Het meest invaliderende aspect van ADD en ADHD is : Niet kunnen concentreren. ADHD-ers worden snel afgeleid door prikkels van buiten. Zij kunnen zich daar soms tegen beschermen door te kiezen voor een prikkelarme omgeving. Bij ADD kan dat niet. Iemand met ADD wordt voornamelijk afgeleid door zijn eigen gedachten. ADHD-ers zijn hyperactief/impulsief ( hoewel je dat aan een volwassene niet altijd ziet ) ADD-ers zijn hypoactief. ADD-ers wekken de indruk erg lui te zijn. Voor de omgeving is hyperactiviteit veel beter waar te nemen dan concentratieproblemen. In bibliotheken en studiezalen wordt men geacht stil te zijn, opdat mensen zich kunnen concentreren. In het hoofd van iemand met ADD is het nooit stil. Ik word wakker met muziek en spraak in mijn hoofd, ongeveer alsof je tegelijk naar Radio1 en Radio3 luistert. Slome ! Als kind was ik lenig en ik had een goede conditie. Het was een eind fietsen naar school, en ik was altijd te laat, vandaar. Toch had ik de bijnaam “slome”. Ik wil het wel maar het lukt niet. Bij ADD lijkt het soms alsof in je hersenen de verbinding tussen de wil en het uitvoerende deel gestoord is.
Ik wil van alles doen, maar het lukt niet. Je zou het een verlamming van de wil kunnen noemen : de “wilskracht” is afwezig. Er is iets van buiten nodig om dit te overwinnen : angst of stress. ( of het moet buitengewoon interessant of leuk zijn ) Als ik bijna bleef zitten, bijna van school gestuurd werd, of bijna ontslagen, kon ik opeens dingen wel die daarvoor niet lukten. Dat geeft een hoop problemen. Je redt het net wel, doordat je van je 4 een 6 maakt. Maar je maakt er niet de 8 van waar je eigenlijk toe in staat was. En je reputatie van luiaard wordt bevestigd. Hij kan het wel, hij is er alleen te lui voor. Het was vroeger erg demotiverend voor mijn leraren, en ik was dan ook niet geliefd. Mensen kijken neer op wie een lage intelligentie heeft, maar iedereen is er wel van overtuigd dat een persoon daar zelf niets aan kan doen. Wilskracht wordt bewonderd. Wilskracht wordt beschouwd als iets dat men zelf kan maken, in tegenstelling tot intelligentie. Ik kan van wilskracht geen definitie vinden, of de beschrijving van de hersenonderdelen die er bij betrokken zijn. Het doet mij denken aan godsdienst : je moet er in geloven om het te kunnen zien. Mensen die ondanks een lage intelligentie iets weten te bereiken in het leven worden bewonderd. Zulke mensen mogen meestal ook op hulp rekenen op school. Vanzelfsprekend mocht ik dat nooit. Van de tientallen leraren die ik gehad heb, heeft er nooit een geïnformeerd naar mijn moeilijkheden. Slechte cijfers, goede intelligentie, oordeel klaar. Omdat concentreren beter lukt bij stress, had ik bij examens vaak beter dan verwachte resultaten. Ik maakte nooit huiswerk. Ik ben door een geïrriteerde leraar weleens voor de klas gehaald en gedwongen daar ter plekke een rijtje plaatsnamen uit mijn hoofd te leren. Het lukte goed, dus hij had “bewezen” dat ik gewoon lui was. Omdat ik wel intelligent ben, rolde ik wel door de MAVO en de MTS heen, maar op de HTS, toen ik echt moest studeren, liep ik meteen vast. Er is één lichtpuntje : Toespraken, peptalk, verkoopverhalen, propaganda, hebben geen effect. O nee, sorry, dat ben ik vergeten. Iemand met ADD heeft problemen met zijn geheugen. Het “lange-termijn” geheugen werkt uitstekend. Maar het werkgeheugen niet. Ook wat men het “spontane geheugen” noemt, werkt niet. Voorbeeld : Thuis is de tandpasta op. Je neemt je voor het de volgende dag mee te nemen. De volgende dag ben je in de winkel. Je loopt langs de tandpasta, bewondert zelfs even de mooie tanden van het reclamebord, maar “er gaat geen lampje branden”. Dit punt is erg moeilijk uit te leggen aan mensen om je heen. Ja, straks. Uitstellen is een kenmerk van ADD. Dit heeft meerdere oorzaken. Het is moeilijk je aandacht te verleggen, als je eenmaal met iets bezig bent. Een ADD-er doet alles op het laatste moment, want alleen dan is er genoeg urgentie om de concentratie te kunnen opbrengen. Tijd is een abstract gegeven waar iemand met ADD zich geen voorstelling bij kan maken. Als het niet nu moet, wanneer dan ? Info, info, info, info, info Wat ADD en ADHD gemeenschappelijk hebben, is het niet kunnen focussen. In een normaal hoofd, zoals ik het me voorstel, zit 1 commandocentrum. De leider die beslist wat we vandaag gaan doen. Misschien is er eventjes onenigheid en twijfel, maar als “normale” mensen eenmaal ergens aan beginnen, maken ze het ook af. In mijn hoofd werkt dat niet zo.
De strijd om de vraag : wat zullen we eens gaan doen ? komt nooit tot een eind. Als ik eenmaal ergens aan begonnen ben, gaat de strijd om aandacht in mijn hoofd gewoon door. Gedachten aan andere dingen die nog moeten gebeuren, dingen die ik gehoord en gezien heb, zojuist of 30 jaar geleden, het blijft mijn aandacht vragen. ADD-ers zijn volgens mij echte informatieherkauwers. Dat zou allemaal niet zo erg zijn, als niet de taak waar je op dat moment mee bezig was er onder zou lijden. Dat doet hij wel. Alles duurt 3 keer zo lang, met veel fouten. Geen enkele taak komt echt helemaal af. Want hoe ziet een klusje er uit ? voorbereiding — acties — opruimen. De voorbereiding bevat meestal fouten. Het opruimen is zo oninteressant dat het meestal niet gebeurt. Gevolg : Half mislukte klus, en je spullen zijn de volgende keer niet meer te vinden. Hou je dat een leven lang vol, dan onstaat er een stuwmeer van onafgemaakte projecten. Alles wat je nog moet doen, blijft voortdurend je aandacht vragen, en leidt je daarom af van hetgeen je op dit moment aan het doen bent. Chaos Op de lagere school was het leven nog overzichtelijk en was er dwang. Woon je samen en werk je, dan valt het soms ook nog wel mee. Eenmaal werkloos thuis en alleen, wordt het probleem pas goed duidelijk. Vandaag ben ik een forumlier kwijt. Als ik het kon vinden, was ik met 1 telefoontje klaar. Maar mijn hele huis ligt bezaaid met stapels papier waar geen enkel systeem in zit. Dat wordt dus de zoveelste zoektocht. Als ik het niet vind, raak ik weer wat geld kwijt. Ik ben inmiddels een klein fortuin en al mijn tijd kwijt door dit soort incidenten. Het is geen depressie. De symptomen van ADD lijken erg op die van een depressie, en nogal wat patienten worden ten onrechte met antidepressiva naar huis gestuurd. Dat werkt niet. De patient voelt zich wel beter, maar gaat in feite niet beter functioneren. Antidepressiva hebben ook nog eens bijwerkingen en zijn verslavend. Het is wel goed mogelijk een depressie te hebben naast ADD. ( van een rotleven word je depressief ) Een groot deel van de patienten is gebaat bij hetzelfde medicijn als waar ADHD mee behandeld wordt : Ritalin of (2-e keus) dexamfetamine. Dit zijn stimulerende medicijnen ( speed ). Het doel is om het informatiefilter in de hersenen beter te laten werken, zodat de concentratie verbetert. Ik heb beide medicijnen geprobeerd, maar behoor helaas tot de 30 % van de patienten bij wie het middel niet werkt. Hulp, adviezen, therapie. Zoals bij veel stoornissen, krijgen ADD-ers die eenmaal een diagnose hebben, te maken met hulp. Helaas werkt die hulp meestal niet. Mensen die al een leven lang ADD hebben, zijn ook al een leven lang op zoek naar strategiën om de problemen te overwinnen. Gewoonlijk zijn het geen domme mensen, en als er een simpele oplossing was, hadden ze die zelf al verzonnen. Briljante vondsten als : Schrijf het dan op een briefje ! Het probleem is dat je van tevoren niet weet wat je gaat vergeten en wanneer. ( je kan het briefje ook vergeten ) Of wanneer je afgeleid zal worden, en waardoor. Dan maak je maar zin ! Ook heel goed.
Natuurlijk wil je graag die opleiding doen, natuurlijk wil je dat proefwerk voorbereiden, maar na een uur heb je nog steeds alleen de eerste 4 regels gelezen. Wat wel enigszins helpt, is praktische hulp, en het effect van de “stok achter de deur”. Het niet echt hebben van een eigen wil kun je met hulp van buiten overwinnen. Uitbuiting is echter een reeel gevaar. Lange tenen. ADD-ers zijn gevoelig voor kritiek. Ik weet niet of dit aangeboren is of aangeleerd, maar kritiek komt bij iemand met ADD harder aan dan bij “normale” mensen. Dit heeft m.i. twee oorzaken : – hogere gevoeligheid. Niet alleen de zintuigen van ADD-ers lijken gevoeliger dan die van “normale” mensen. Emoties zijn ook een soort prikkels, ADD-ers kunnen zich hier moeilijk voor afsluiten. – een leven lang falen. Iemand met ADD ziet voordurend dromen aan diggelen gaan. Dat sterkt hem in de gedachte dat hij niets kan en nergens voor deugt. Aan de andere kant probeert hij, net als andere mensen, een positief zelfbeeld overeind te houden. Het is een wankel evenwicht, en een klein duwtje ( doe niet zo kinderachtig ) heeft flinke gevolgen. Moeite met tijd. ADD-ers komen vaak te laat. Er is iets mis met de tijdbeleving. De tijd wordt ook niet mee opgeslagen in het geheugen, m.a.w. je kan je alleen herinneren dat je iets gedaan hebt, maar niet wanneer of hoe lang het duurde. Zonder op de klok te kijken, heb ik geen idee hoe lang ik ergens over gedaan heb. Moeite met organiseren en plannen. Niet alleen op macroniveau ( maandag Artis, dinsdag tandarts, woensdag … ), maar op alle niveaus. Ik stel me voor dat de meeste mensen ‘s-morgens opstaan en de meeste handelingen vrijwel automatisch uitvoeren totdat ze op hun werk zijn. Bij iemand met ADD loopt de wekker af, en in zijn hoofd begint een praatprogramma. Waarom blijf je niet liggen, vraagt de interviewer…. Er moeten kleren aangetrokken worden. In de kast ligt een stapel ondergoed. Je moet er 1 kiezen. Deze is versleten. Als ik hem aantrek, en ik krijg een ongeluk, denken ze in het ziekenhuis dat ik een zwerver ben. Ik zou hem weg moeten gooien. Maar al dat weggooien is slecht voor het milieu…. twijfel, twijfel…. Het praatprogramma in je hoofd ratelt maar door, terwijl je nauwelijks vooruit komt. Elke handeling vraagt aandacht; niets gaat automatisch. ( denk aan je eerste rijles… ) Projecten/preoccupaties/obsessies. Iemand met ADD kan zich niet focussen, maar er is een uitzondering. Onder bepaalde omstandigheden lukt het om alle aandacht op 1 ding te concentreren. Men noemt het hyperfocus. Er bestaat een vorm van ADD waarbij de aandacht teveel op één onderwerp gericht blijft, ten koste van het normaal functioneren : een extreem soort perfectionisme. Dit heet overfocussed ADD. ( heb ik niet ) Bij autisten noemt men hevige interesses een fiep of preoccupatie. Autisten hebben preoccupaties die nauwelijks veranderen. ADD-ers hebben projecten, die meestal niet afgemaakt worden, waar zoveel mogelijk aandacht op geconcentreerd wordt. Het lijken een soort hobby’s, waar enorm veel tijd en geld in gepompt wordt. Na een half jaar kun je je dan niet meer voorstellen wat je er ooit in zag. Met ADD kun je dus beter niet aan een studie van meerdere jaren beginnen. Creativiteit. ADD-ers hebben een sterk associatief werkend geheugen. Elk woord, elk beeld, elke gedachte roept gerelateerde gedachten op. Iemand met ADD wandelt erg snel door gedachten, en kan daardoor voor bijna elk probleem een oplossing verzinnen, hoe absurd die ook lijkt. Dat maakt ze uitvinders, maar ook kunstenaars. Hetzelfde geldt voor ADHD. Van veel artiesten is bekend dat ze ADHD hebben. Ik ken niet veel kunstenaars met ADD, maar dat komt waarschijnlijk doordat ADD-ers meer introvert zijn dan ADHD-ers.
Verslavingen. ADD-ers zijn vaak gevoelig voor verslavingen. Hoewel ik zelf een grote afkeer heb van middelen die me afhankelijk kunnen maken, ontkom ik er ook niet helemaal aan. Werkverslaving en internetverslaving zijn me niet vreemd. Als je leest over mensen die hun verslaving hebben overwonnen, kom je binnen een paar regels het woord “wilskracht” tegen. Vul de rest zelf in.
