ACTIEPLAN TEGEN PESTEN
Meer dan 30 000 jongeren worden jaarlijks in Vlaamse scholen op intense manier gepest. Pesten slaat diepe wonden. Het pestthema mag dan ook niet lichtzinnig opzij worden geschoven. Door het pesten kan het vertrouwen, zowel in zichzelf als in anderen, slechts moeizaam worden hersteld. Vergeten we daarbij niet dat ook de pesters vaak in een probleemzone blijven steken. Het gepest levert hen geen échte vrienden op, integendeel! De groep is meestal bereid om hen als eerste te laten vallen. Groeit het pestgedrag uit tot een antisociale houding dan blijft de samenleving opgezadeld met mensen die veel schade aanrichten, zowel op de werkvloer als daar buiten. Alles wat we willen doen voor onze leerlingen valt of staat bij de signalering en/of melding van pestgedrag. En die signalering en melding schieten nog te vaak te kort, zodat de leerling met zijn of haar probleem alleen blijft staan. Met dit pestbeleid willen we trachten om een veilig schoolklimaat te scheppen. Dit actieplan is opgebouwd uit 2 onderdelen: - AANPAK VAN GO! ATHENEUM BRAKEL - ACHTERGRONDINFORMATIE
AANPAK VAN GO! ATHENEUM BRAKEL Leerlingen moeten leren en weten dat geweld, of het passief laten gebeuren, niet door de beugel kan en maatschappelijk onaanvaardbaar gedrag is.
Voor leerlingen betekent dat: Dadelijk de pestkop laten merken dat je pesten afkeurt. Neen zeggen wanneer een pestkop je bij het pesten wil betrekken. Aan een gepeste medeleerling laten merken dat ook jij pesten niet prettig vindt.
Voor leerkrachten betekent dat: Het inoefenen van (incident)gesprekken waarbij onmiddellijk ten aanzien van de pestkop wordt ingegrepen. Het voeren van korte ondersteuningsgesprekken met kinderen die gepest worden. Het leren detecteren van pestsignalen. Het volgen van bijscholingen in verband met deze materie. Ontwikkeling van een procedure voor eerherstel.
In eerste instantie bevat dit pestbeleid een preventieve aanpak. Indien er zich toch een probleem voordoet, fungeren de klastitularis en de leerlingenbegeleiding als meldingspunt en/of vertrouwenspersoon op school, zodat ouders, leerkrachten en leerlingen pestgedrag kunnen aangeven. Ook het CLB kan deze taak vervullen. In tweede instantie dient er herstelgericht geremedieerd te worden. Indien dit niet volstaat, zal de school sanctionerend optreden op basis van het ordeen tuchtreglement. De feiten die geen rechtstreeks verband houden met de school, kunnen het dossier van de pester verzwaren wanneer een ordemaatregel overwogen wordt of wanneer een tuchtprocedure wordt opgestart. Indien er sprake is van zeer ernstige pesterijen, kan het zijn dat het slachtoffer of zijn ouders de politie inschakelen.
Preventie – algemeen Aangezien remediëren alleen tekort schiet, wordt er voor de aanpak van pesten ook nadruk gelegd op preventie. GO! Atheneum Brakel zorgt voor een veilig schoolklimaat: er zijn duidelijke regels en afspraken, reeds vanaf de eerste schooldag, ze worden consequent toegepast. Er is voldoende effectief toezicht aanwezig (op de speelplaats, tijdens de sportlessen, de maaltijden in de eetzaal, de uitstappen). Er worden inspanningen geleverd om de schoolwerking voor de ouders, leerkrachten en leerlingen zo transparant mogelijk te houden: het is belangrijk dat elke leerling weet waar en bij wie hij/zij terecht kan voor een vraag en/of probleem. Het is van belang om in en buiten de les aan de opbouw van zelfvertrouwen en assertiviteit van elke jongere te werken.
Preventieve maatregelen Activiteiten tijdens de middagpauze Voor een effectieve preventie van pestgedrag is het aangewezen om te voorkomen dat leerlingen zich gaan vervelen en dat er een grotere nadruk wordt gelegd op samenwerking, in plaats van competitie. Activiteiten tijdens de middagpauze kunnen hiertoe zinvol zijn. Workshop veilig en verantwoord internet Tijdens de lessen kunnen jongeren leren om verantwoord om te gaan met ICTtoepassingen. Zowel de mogelijkheden als de gevaren van internet en sociale media moeten besproken worden. Momenteel wordt hier tijdens verschillende lessen aandacht aan besteed. In de toekomst proberen wij met onze leerlingen nog intensiever te werken rond veilig en verantwoord internet.
Bevraging over pesten Tijdens de lessen levensbeschouwelijke vakken wordt op regelmatige basis teruggekoppeld naar de bevindingen die de leerlingen naar voor brachten tijdens de anti-pestweek begin september. De klastitularis kan hieraan een klasgesprek koppelen. In dit gesprek kan het gaan over het verschil tussen plagen en pesten en over welke vormen van pesten er bestaan. Een belangrijke vraag om in de groep te gooien: “wat kunnen we ertegen doen?” Tenslotte: leerlingen stimuleren om pesten te melden (maak het onderscheid tussen klikken en melden -> klikken = je wil dat de pester een straf krijgt; melden = je wil dat de pester ophoudt) Pestprotocol: Onze school heeft een pestprotocol uitgewerkt. Het actieplan tegen pesten is terug te vinden via Smartschool en de website van de school. Dit protocol zal doorgestuurd worden naar alle leerkrachten. Er wordt geen brief meegegeven aan ouders. Studies hebben immers aangewezen dat dit een negatief effect kan hebben. Films: “There is only one Jimmy Grimble”: deze film en nog ander materiaal is aanwezig in de anti-pestkoffer van het CLB. Deze koffer kan de school uitlenen om preventief of curatief te werken rond pestgedrag op school. Films die ook de moeite waard zijn om te bekijken en nadien te bespreken:
Bluebird (1ste graad) Mean creek (2de graad) Ben X (3de graad)
Antipestweek + antipestcontract Wij organiseren als school in de eerste week van het schooljaar voor onze eerstejaarsleerlingen een project rond pesten. Deze week wordt begeleid door het CLB en de leerlingbegeleiding.
Wij werken rond het thema “Pesten, daar doen wij niet aan mee!”. Wij bouwen die week een muur tegen pesten. De lesblaadjes worden bijgehouden in de mappen Godsdienst / Zedenleer. Tijdens het schooljaar wordt hierop door de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken op terug gekomen. Alle eerstejaarsleerlingen ondertekenen die week een antipestcontract en ontvangen een armbandje tegen pesten. Wij organiseren gedurende deze projectweek een antipestquiz en leggen onze leerlingen stellingen voor, waar wij met hen over discussiëren. Nog mogelijk: -
Antipeststempel ontwerpen Antipestcontract voor alle klassen
Spreker uitnodigen ouderavond / pedagogische studiedag Bvb: Gie Deboutte: 275 euro voor 1 uur, 375 euro voor 2 uur. D. Anné S. Janssens, Sjans-training Respect4You Als er zich een probleem voordoet - algemeen In eerste instantie hanteren we de “no-blame”- methode. Het gaat daarbij niet om te straffen, maar om ruimte te creëren voor daders en meelopers om een andere richting te kiezen. De bedoeling is pesters positieve plannen te laten maken om hun gedrag te veranderen en de situatie voor de gepeste leerling(en) prettiger en veiliger te maken. In ernstige gevallen van pesten of indien het pesten blijft duren is het soms nodig dader en slachtoffer tijdelijk van elkaar te scheiden door schorsing/pauzes apart door te brengen. De schorsing kan worden gebruikt om na te gaan welke oplossing er mogelijk is. Meer nog dan straf, kan daarbij een herstelprocedure positief werken: schulderkenning door de pester + een oprecht gebaar van de pester in de richting van de gepeste om schade te herstellen of aan het herstel van een veilige situatie bij te dragen. Als zoiets niet lukt of niet mogelijk is, kan het nodig zijn de pester(s) over te plaatsen naar een parallelklas of naar een andere (vestiging van de) school. Het uitgangspunt blijft dat degenen die het voor anderen onveilig maken dan het veld moeten ruimen.
Wanneer pesten overgaat naar het plegen van strafbare feiten, is het noodzakelijk om de politie in te schakelen. Er bestaat daarvoor een aanspreekpunt bij de politie. Specifiek voor cyberpesten: eerst en vooral wordt geprobeerd om de pesterijen op een technische manier te stoppen! In een chatroom kan de administrator op de hoogte gebracht worden. Die kan de pestkop waarschuwen en zelfs verwijderen. Providers kunnen pestsites verwijderen. Van ongewenste e-mails, sms’jes of berichten op msn kan de afzender geblokkeerd worden. Bij ernstige gevallen (stalken, echte bedreigingen) kan de Federal ComputerCrime Unit (FCCU) van de politie ingeschakeld worden. Die kan bv. op zoek gaan naar het IP-adres van de computer van waaruit pestboodschappen vertrekken. Aan de leerlingen wordt door de leerlingbegeleiding gevraagd om zich in te loggen om dergelijke feiten na te gaan. We bevelen ook aan die persoon uit het Facebookvriendenbestand te verwijderen. Eerste lijn: Elke leerkracht reageert alert op pestproblemen bij leerlingen
De leerkracht zorgt voor een klasklimaat waar preventief wordt opgetreden tegen pesten. Zo gaat men verveling voorkomen en samenwerking tussen leerlingen promoten. Samen met de leerkracht wordt gewerkt aan het zelfvertrouwen van leerlingen en hun assertiviteit. De leerkrachten zijn aandachtig voor signalen van leerlingen die wijzen op eventueel pestgedrag. Zo wordt voorkomen dat problemen escaleren, is er een lage drempel en ontstaat de mogelijkheid voor een snelle interventie. De leerkrachten kunnen de vermoedelijk betrokken leerlingen aanspreken op hun gedrag. De leerling wordt opgevolgd na een gesprek. Wanneer de problemen toch te groot blijken, kan er worden doorverwezen naar de tweede lijn.
Tweede lijn: Klastitularis of leerlingenbegeleiding A) De klastitularis
De leerkracht beschrijft wat het probleem is aan de titularis en wat hij/zij reeds ondernomen heeft. Er volgt een gesprek met de leerling en dit wordt opgevolgd.
Er wordt een feedback gegeven aan de leerkracht die het probleem signaleerde. Eventueel is er een doorverwijzing naar de leerlingenbegeleiding.
B) De leerlingenbegeleiding
Steunt en adviseert de collega’s over hoe ze pestproblemen kunnen aanpakken. Begeleiden zelf leerlingen. Er wordt gewerkt met het slachtoffer, de dader en andere betrokkenen. De leerlingenbegeleiding biedt ruimte voor herstelgesprekken en – activiteiten. Wanneer er aanwijzingen zijn voor een dieper liggende problematiek wordt er doorverwezen naar het CLB.
Derde lijn: CLB en externe hulpdiensten
Het CLB gaat eventueel verder doorverwijzen naar externe diensten.
Als er zich een probleem voordoet - acties 2e lijn en CLB Leerlingenbegeleiding en klastitularis werken samen! -> een gesprek met het slachtoffer en de pester 1. Individueel gesprek met het slachtoffer: Mogelijks verloopt dit gesprek zeer vlot. De vragen in bijlage kunnen gebruikt worden als kapstokken om het gesprek structuur te geven. Vooral wanneer het slachtoffer niet veel vertelt, kan dit een hulpmiddel zijn. Ook een aantal tips worden aan het slachtoffer gegeven (zie bijlage). 2. Individueel gesprek met de pester: De pester confronteren met wat het slachtoffer verteld heeft. De vragen in bijlage kunnen gebruikt worden als kapstokken om het gesprek structuur te geven. Doel van het gesprek is om samen te onderzoeken wat (=hij/zij) precies doet, hoe hij zich daarover voelt, wat de oorzaak van zijn pestgedrag is en wat de nadelen voor hemzelf zijn. De pester ontdekt welke intentie hij heeft en hoe hij op een andere, meer sociaal
aanvaardbare manier, voor zichzelf kan zorgen en op kan komen. En vervolgens welk positief effect dat op hemzelf heeft. 3. Gesprek met pester en slachtoffer De vijfsporenaanpak is gericht op de verschillende partijen die betrokken zijn bij pesten: het gepeste kind, de pester, de ouders, de klasgenoten en de leerkrachten. De verschillende aandachtspunten zijn: . De algemene verantwoordelijkheid van de school. . Steun bieden aan het kind dat gepest wordt. . Steun bieden aan het kind dat zelf pest. . De middengroep (de rest van de klas) betrekken bij de oplossingen van het pestprobleem. . De ouders van het gepeste en het pestende kind steunen. Tijdens het gesprek gaat aandacht uit naar het volgende: - Wat is de behoefte van de gepeste? Wat wil de gepeste aan de pester vragen? De impact van het pesten vertellen aan de pester. - Wat leeft er nog bij de pester? Wat wil hij/zij de gepeste vragen? - Hoe gaat de pester het aangedane leed herstellen? - Hoe gaat de pester een gesprek aan met de meelopers en wat gaat de pester met de meelopers bespreken? - Afspreken dat de klastitularis/leerlingenbegeleider aangesproken wordt indien er zich nog steeds incidenten voordoen. - Voelt dit voor iedereen goed? Moet er nog wat besproken worden? Net zolang de vorige stap herhalen totdat iedereen tevreden is met de afspraken. - Er wordt gemeld dat er een anti-pestcontract opgesteld kan worden als de pesterijen blijven aanhouden. Bij het overtreden van dit contract, komen de bepalingen van het orde- en tuchtreglement in actie. 4. Evaluatiegesprek Na enige tijd wordt een evaluatiegesprek gepland met beide partijen. -> volgende stappen worden ondernomen tijdens de les van de klastitularis Vooral bij klassikale problemen / strubbelingen zijn er volgende opties:
1. Sociogram.nl: Als er een groep is waarbij er problemen zijn, kunnen we dit gebruiken om snel in kaart te brengen wie eventueel uitgesloten wordt. Leerlingen duiden 3 leerlingen aan met wie ze goed overeen komen. Ze duiden eveneens 3 leerlingen aan met wie ze het minder goed kunnen vinden. Computer berekent wie populair is/goed ligt in de groep/uitgesloten wordt. 2. Antipestquiz of antipestspel, stellingenspel Antipestquiz: zie bijlage Antipestspel: CLB “No blame aanpak”: sensibilisering en preventief actie ondernemen om pesten bespreekbaar te maken op klasniveau begeleid door het CLB. 3. Groepsgesprek: Zie document gericht gesprek bij pesten: bijlage Volgende vragen kunnen aan bod komen: -
Waaraan denk je als ik ‘pesten’ zeg? Hoe voelt iemand die gepest wordt zich? Vind je dat zoiets kan op onze school? Waarom (niet)? Wat vind je van de leerlingen die meepesten, toekijken, supporteren? Vind je dat de leerlingen uit de klas iets kunnen doen om pesten tegen te gaan? Vind je dat ouders/leerkrachten/… iets kunnen doen om pesten tegen te gaan? Wat zou jij als leerkracht/ouder doen wanneer je ziet pesten? Hoe zullen jullie vanaf nu een kind dat gepest wordt helpen? Hoe zullen jullie vanaf nu optreden om de pester te doen stoppen? Hoe kan de pester de situatie herstellen?
4. Sjanstraining: Stijn Janssens, herstelgerichte groepsaanpak of individuele sessies voor leerlingen 5. Respect4You: workshops, spreker, ervaringsdeskundige
6.Films: “Spijt” van C. Slee Karrewiet: filmpje YouTube http://www.ketnet.be/karrewietplus/online-pesten. Cyberpesten Ian Thomas was ook slachtoffer. 7. Danny Anné: HoWest, vorming leerkrachten en digitaal spel voor leerlingen 8. Theatervoorstellingen: “Uitgezonderd!”– “Fanny 15” – “LenNERD” – “Schaakmat” door Bob Jennes “Bad Girlz Rule” 1ste graad door de Equilibristen “Shut Your Facebook” 2de graad door Bert Gabriëls 9. PISAD/Zoheoo 10. Uitgebreid pestprotocol Bespreken (eventueel uitdelen) in groep -> Gesprek met de ouders 1. Eerste gesprek met ouders van het slachtoffer Besef dat de ouder wanhopig kan zijn. Ook al beschuldigt de ouder de school, blijf kalm. Probeer niet in discussie te gaan. Maak duidelijk dat u de ernst van de situatie inziet en alles in het werk zal stellen om het pesten tegen te gaan. Probeer een zo goed mogelijk beeld te krijgen op de problematiek. Maak duidelijk dat u wat tijd nodig heeft om het probleem verder te onderzoeken, maar beloof weer contact op te nemen. Geef aan welke stappen ondernomen zullen worden. 2. Telefonisch gesprek met ouders van de pestkop Ouders zullen sowieso niet blij zijn met deze boodschap. Mogelijks zullen ze de schuld bij het slachtoffer proberen leggen. Discussiëren heeft hier geen zin. Geef het beleid van het pesten weer en geef aan dat het een van de hoofdtaken van de school is om een veilig schoolklimaat te creëren voor alle leerlingen. Hou het volgende in
gedachten: pesten wordt niet getolereerd op school, geef de gevolgen van het pesten aan, discussieer zo weinig mogelijk over het pestgedrag. Vraag de ouders om ook thuis een gesprek te voeren met hun zoon/dochter. 3. Gesprekken met de ouders van het slachtoffer en met de ouders van de pestkop Informeer beide ouders over het verloop van het gesprek en over de afspraken die gemaakt zijn.
ACHTERGRONDINFORMATIE We spreken van pesterijen wanneer meestal meerdere personen zich systematisch negatief, kleinerend, kwetsend en agressief gedragen ten opzichte van een slachtoffer dat zich daardoor bedreigd voelt. Het zijn hierbij niet zozeer de afzonderlijke feiten die tellen, maar wel het proces dat zich voltrekt waardoor het slachtoffer aanzienlijke (economische, sociale, lichamelijke, psychische, emotionele) schade ondervindt. Het kan dan gaan om kwaadwillig machtsmisbruik (laten zien wie de sterkste of machtigste is) maar ook om onmacht door jaloezie, frustraties, onvermogen tot communicatie, zich niet correct behandeld voelen, enz of combinaties van beiden. Het pesten bij jongens of meisjes verloopt vaak anders. Bij meisjes valt het pesten vaak niet op, het is verborgen, gebeurt geniepig. Bij jongens is het meestal duidelijker merkbaar. Pesten is een fenomeen van alle tijden en leeftijden en zal altijd bestaan, maar met de toename van ICT-gebruik (en dan vooral GSM en internet-toepassingen) blijft het pesten niet beperkt tot binnen de schoolmuren en de directe omgeving ervan, maar dringt het werkelijk binnen tot in de privésfeer van de jongeren. We spreken in dit geval over “cyberpesten” (zie verder). Plagen of pesten Iemand van zijn fiets aftrekken: dat kan plagen zijn. Maar ook pesten. Het is plagen als de kinderen aan elkaar gewaagd zijn: de ene keer doet de een iets onaardigs, een volgende keer is het de ander. Het is een spelletje, niet altijd leuk, maar nooit echt bedreigend. Bovendien duurt het nooit heel erg lang. Door elkaar te plagen leer je zelfs om met conflicten om te gaan. Het hoort bij het groot worden. Pesten is bedreigend en ook de intentie is anders. De pestkop wil het slachtoffer treffen, kwetsen. Het gebeurt ook niet zomaar een keer, maar iedere dag weer, soms een jaar of langer achter elkaar. Bij pesten wordt een slachtoffer uitgezocht om de baas over te spelen op een heel bedreigende en gemene manier. De pestkop misbruikt zijn macht. De pester merkt dat hij of zij succes heeft en dat smaakt naar meer. Bewonderd door andere kinderen gaat hij of zij door met uitschelden, afpakken of schoppen. Door het pesten versterkt de pester zijn of haar plaats in de klas of het vriendengroepje. Na een tijdje wordt het een gewoonte om het slachtoffer te pesten zodra de gelegenheid zich voordoet. Pesten heeft een aanslepend, berekend en
destructief karakter waarbij de druk van de groep tegenover het slachtoffer heel groot kan worden. (De Meyer et al., 1995) Een paar voorbeelden: welbewust iemand uitlachen, belachelijk maken, kleinerende opmerkingen geven, steeds links laten liggen, bezittingen beschadigen, stelen, bedreigen, afpersen (recente begrip = “steaming”), fysieke letsels toebrengen…. Pesten gebeurt dus berekend. De pestkop wil de ander(en) pijn doen, vernielen, kwetsen. Verschillende vormen van pesten Er bestaan vele verschillende vormen van pesten. Dit zijn de meest voorkomende vormen: Verbaal: Er wordt het meest verbaal gepest. Op deze manier is de kans kleiner dat het opgemerkt wordt. Bij het verbaal pesten scheldt, vernedert of bedreigt men de gepeste. Vaak gaat de gepeste de pestkop geloven waardoor de gepeste een minderwaardigheidsgevoel krijgt. Non-verbaal: Men zal hier iemand lichamelijk pijn doen: schoppen, slaan, krabben, aan haar trekken, duwen, … Achtervolging: achterna lopen, opjagen, opsluiten, ... Uitsluiting: Met ‘uitsluiting’ bedoelt men iemand negeren. De gepeste wordt overal buitengesloten. De pesters doen alsof de gepeste niet bestaat. Het slachtoffer staat steeds alleen, mag nergens aan meedoen en heeft geen vrienden en vriendinnen. Hij of zij gaat zich eenzaam voelen en krijgt uiteindelijk een minderwaardigheidsgevoel. De gepeste zal steeds minder sociale contacten leggen. Stelen of vernielen van bezittingen: Afpakken van kleding, boekentassen, potloden, pennen, gommen,... Beschadigen van persoonlijke bezittingen zoals bvb. fietsen. Het stelen en vernielen is meestal te wijten aan jaloezie van de pestkop. Afpersing: De gepeste of meelopers worden soms gedwongen om iets te doen, terwijl dat tegen hun zin is. Ze moeten bvb hun geld afgeven, geld stelen, klusjes knappen, taken maken, snoep meebrengen, …
Cyberpesten:
Cyberpesten gebeurt anoniem. De daders voelen zich veilig, ongenaakbaar, er is weinig drempelvrees: «Ze kunnen mij toch niet vinden.» Cyberpesten is directer en brutaler. De dader en het slachtoffer zijn niet fysiek aanwezig, waardoor de pester zich niet geremd voelt. De pestkop hoeft niet fysiek of sociaal sterk te staan, het is via zijn cyberkennis (technopower) dat hij in een machtspositie komt. Het slachtoffer is vogelvrij. Hij is nergens en nooit veilig, ook thuis niet. Het aantal toeschouwers bij cyberpesten is veel groter dank zij het medium (internet). Cyberpesten is onomkeerbaar: het is erg moeilijk om pestgedrag op het web ongedaan te maken. Plaats niets op internet waarmee ze jou later zouden kunnen kwetsen.
Wie zijn de actoren? Slachtoffers, pestkoppen en “anderen” Zowat de helft van de pesterijen gebeurt in de eigen klasgroep. Er is zelden één pester en één slachtoffer. Meestal gaat het om een groepje pesters met één of meer leidersfiguren tegen één of meer slachtoffers. De buitenstaanders merken de pesterijen wel op. Sommigen gaan supporteren, meelopen. Anderen vinden ze vervelend, maar durven niet reageren of tussenkomen. Ze zijn bang dat ze zelf slachtoffer worden. De gepeste leerling Iedereen kan slachtoffer worden van pesterijen. Een leerling die schijnbaar goed ligt in de groep kan plots het doelwit worden. Als die leerling wat onzeker is, zal hij of zij niet gemakkelijk opkomen voor zichzelf: de leerling is gekwetst en laat een weerloze indruk achter, waardoor pesterijen kunnen toenemen. Het pesten herkennen als ouder/opvoeder Een kind dat gepest wordt, praat er thuis of op school niet altijd over. Hij of zij schaamt zich, denkt dat het probleem onoplosbaar is, denkt dat klikken niet mag, is bang dat het pesten nog erger zal worden, …
Het is daarom belangrijk bewust te zijn van mogelijke signalen van gepest: -
stiller zijn dan voorheen ongelukkig thuis komen van school niet meer willen vertellen over school niet meer naar school willen gaan -> is dus vaker afwezig slechter slapen niet meer alleen naar school of naar huis willen gaan psychosomatische klachten: regelmatig buikpijn/hoofdpijn hebben schoolresultaten gaan plots achteruit prikkelbaar zijn zich isoleren van de anderen niemand durven aankijken slechte klassfeer is vaak betrokken bij samenscholingen of opstootjes in de klas of op de speelplaats zoekt de veiligheid van de leerkracht op wordt dikwijls als laatste gekozen bij het indelen van groepjes (sportles, groepswerk)
Naast passieve slachtoffers zijn er ook de provocerende slachtoffers. Zij vertonen vaak agressief gedrag of afwijkend sociaal gedrag (gaan vleien, klikken, afkopen) waardoor ze irritatie en spanning in hun omgeving oproepen. Een afwijkend uiterlijk kenmerk (huidskleur, gestalte, gewicht, kledij) is op zich niet de oorzaak van de pesterijen, eventueel wel de aanleiding. Het maakt de afwijzing concreet en kanaliseert de opgebouwde spanning. Gevolgen van pesten Pesten kan een negatieve stempel op je leven drukken. De gevolgen worden vaak enorm onderschat. Zo kan je je onzeker, machteloos en buitengesloten voelen. Je wordt bang om nieuwe vrienden te maken, bang om teleurgesteld te worden. Je wordt achterdochtig, hebt moeite om mensen te vertrouwen, ook ten opzichte van mensen die het wel goed menen. Bovendien kan een pestverleden ook in het latere leven zijn sporen nalaten. De psychische gevolgen:
Emotioneel zijn Depressief zijn Vermoeidheid Allerlei angsten ontwikkelen Perfectionisme: je móet alles goed doen zodat niemand je uit kan lachen Jezelf terugtrekken in een fantasiewereld Jezelf pijn doen (automutilatie). Suïcidegedachten Psychiatrische ziekten
De sociale gevolgen: Weinig vrienden (gevolg van het opgelopen tekort aan sociale vaardigheden en de vaak blijvende angst om nieuwe contacten aan te gaan). Moeite met het aangaan en het behouden van een relatie. Moeite met intimiteit en seksualiteit. Dit heeft alles te maken met het aangeven van grenzen van wie je werkelijk bent. Moeite met opleiding⁄werk. Bang om te falen, bang om weer het slachtoffer te worden. Het omgaan met feedback kan moeilijk zijn. Later ook moeilijkheden ervaren in de relatie met de eigen kinderen (er alles aan doen opdat zij niet gepest worden, met alle gevolgen van dien). Angst voor groepen blijft vaak bestaan. De lichamelijke gevolgen: Fysieke klachten, psychosomatische klachten. Slechte lichaamshouding. Je loopt en beweegt zoals je je van binnen voelt. Eetstoornissen. Slecht voor jezelf zorgen omdat je jezelf niets waard vindt.
De pester Pesters zijn of lijken vaak sterk en populair, maar ze dwingen hun populariteit af door stoer en onkwetsbaar gedrag. Van binnen zijn ze vaak onzeker en ze proberen zichzelf groter te maken door een ander kleiner te maken. Pesters krijgen vaak andere leerlingen mee. Doorgaans voelen pesters zich niet schuldig: ze hebben geen gewetensprobleem bij het pestgedrag. Pestgedrag kan een aantal dieperliggende oorzaken hebben:
Een problematische thuissituatie Een laag zelfbeeld: als een pester zich slecht voelt binnen een grote groep, probeert hij/zij zich belangrijker te maken door een ander omlaag te drukken Voortdurende strijd om de macht in de klas Een gevoel van incompetentie: slechte resultaten op school Een zwak gevoel voor autonomie: te weinig zelfstandig, geen verantwoordelijkheid
Kenmerken van de pester
doet stoer en wil imponeren is vaak fysiek sterker dan het slachtoffer wil overheersen en zichzelf bewijzen, ten koste van alles is impulsief en reageert agressief bij tegenwerking heeft een groot idee van zichzelf omringt zich met meelopers die zorgen voor zijn aanzien is eerder gevreesd dan geliefd in de groep
De meelopers en de andere leerlingen Meelopers doen mee met het pesten. Dit kan zijn omdat
ze bang zijn om zelf het slachtoffer van de pester te worden ze het stoer gedrag van de pester interessant vinden en denken zo zelf ook populairder te worden ze bang zijn om hun “vrienden” of “vriendinnen” te verliezen
De meeste leerlingen houden zich afzijdig. Ze voelen zich wel vaak schuldig over het feit dat ze het slachtoffer niet helpen.
BIJLAGEN TIPS VOOR HET SLACHTOFFER
Kom voor jezelf op, je bent het waard!
Steek de schuld niet op jezelf.
Probeer rustig te blijven en de pesters te negeren. Pesters vinden het namelijk alleen maar leuk als jij gevoelig reageert. Wanneer je dit niet doet, is de lol er voor de meeste pesters gauw vanaf. Het zal misschien niet meteen helpen. Probeer het dus echt vol te houden.
Laat met je lichaamshouding zien dat je niet bang bent (ook al ben je dat wel van binnen). Dit werkt echt. Sta recht op houd je borst naar voren, en je benen een beetje uit elkaar. Kijk de ander zelfverzekerd (maar niet uitdagend) aan. Kijk dus niet naar beneden.
Hoe meer jij jezelf terugtrekt of juist hoe meer jij uit je dak gaat des te blijer maak je de pesters. Huilen of woest worden vinden de pesters alleen maar heel erg leuk.
Kijk de pester aan, en zeg dat hij⁄zij moet stoppen. Als hij⁄zij dat niet doet, loop dan rustig en met een rechte rug bij hem⁄haar weg. Probeer niet te laten merken dat je bang bent. Zeg niets meer en kijk ook niet achterom.
Maak vrienden en, praat met andere kinderen uit je klas. Als je vrienden maakt, sta je er niet alleen voor en word je minder gauw gepest. Een paar tips om vrienden te maken: toon interesse in andere kinderen. Praat bijvoorbeeld met iemand in de pauze, nodig iemand uit om ook buiten school eens iets te doen. Spreek iemand aan in de klas die je niet zo goed kent. Misschien is die wel heel vriendelijk en leuk!
Blijf bij een groepje. Als je alleen bent, ben je veel gemakkelijker een slachtoffer
ANTIPESTQUIZ / STELLINGEN
Stellingen
Waar
Niet waar
Wie gepest wordt, lokt dit zelf uit
X
Uitsluiten is geen vorm van pesten
X
Klasgenoten laten pesten toe omdat ze bang zijn zelf gepest te worden
X
Wie anderen pest is altijd populair in de klas
X
Pesten is normaal, het hoort bij de jeugd
X
Wie gepest wordt, wordt daar wel hard van
X
Pesten stopt niet vanzelf, je zoekt best hulp
X
Pesten kan erge gevolgen hebben
X
Iedereen van de klas kan iets doen tegen pesten, iedereen is verantwoordelijk
X
Nu weet ik wat ik kan doen tegen pesten
X
Iedereen is uniek, iedereen verdient respect
X
VRAGENLIJST VOOR SLACHTOFFER: leidraad tijdens het gesprek Door wie word je gepest? Hoe word je gepest? Uitlachen / uitschelden je mag niet meedoen / leugens over je vertellen / spullen afpakken of kapotmaken / bedreigen of bang maken / lelijke dingen zeggen / aanraken of beetpakken / duwen / schoppen / slaan / anders Je wordt gepest met je (bril, haar, kleding) Waar word je gepest? In de klas / in de school / op het plein / buiten de school / Wanneer word je gepest? Voor schooltijd / tijdens de les / in de pauze / na schooltijd Wie is de ergste pester? waarom? Wie is de leider / baas bij het pesten? Wie helpt jou? Wie is jouw vriend(in)? Tegen wie heb je gezegd dat je gepest wordt? Wat is er toen tegen je gezegd? Heb je thuis gezegd dat je gepest wordt? Wil je er met iemand over praten? Wil je dat er in de klas over wordt gepraat? Welke klachten heb je? huilen / slecht slapen / bang / pijn / bloed / … Zijn er spullen afgepakt of kapotgemaakt? De pester moet: ophouden / straf krijgen / … Wat heb je zelf gedaan? terugschelden / terugslaan of schoppen / uitlachen /… Heb je hier straf voor gekregen? Heb je zelf wel eens gepest?
VRAGELIJST VOOR PESTER Pesten is op onze school niet toegestaan! Toch wordt er gezegd dat jij een pester bent. Met de volgende vragen willen we ook van jou weten wat er aan de hand is. Pester wordt geconfronteerd met wat de gepeste verteld heeft. Heb je zaken gehoord die waar zijn? Heb je zaken gehoord die niet waar zijn? Is er een reden waarom je pest? (je bent zelf gepest / je wordt zelf ook gepest / omdat: …) Is er iemand die meepest? Wie? Zijn dit jouw vrienden of vriendinnen? Vind je pesten leuk? Waarom pest je juist dit meisje of deze jongen? Hoe kunnen we het pesten stoppen? Wil jij helpen om het pesten te stoppen? Wat moeten we doen als je toch doorgaat met pesten? Als je pest dan doe je dit stiekem, je weet dus dat het niet mag. Maar waarom doe je het dan toch? (je vindt het leuk / je vindt het stoer / het geeft je macht / je wilt de baas zijn/…) Je hebt net gehoord hoe erg het is om gepest te worden. Wat vind je daarvan? Is dit de eerste keer dat je een gesprek hebt omwille van pesterijen? Optioneel: zodra je op het schoolplein bent moet je jezelf melden bij de toezichthouder, als je dit niet doet kun je straf krijgen, werk je hier aan mee?
VOORBEELD ANTIPESTCONTRACT PESTPROTOCOL SCHOOLAFSPRAKEN ROND PESTEN Afspraak 1 De school werkt aan een goed beleid rond pesten, zodat de veiligheid van de leerlingen binnen de school zo optimaal mogelijk is. Er wordt duidelijk gesteld dat pestgedrag niet op onze school thuishoort en dat er eventueel maatregelen kunnen volgen. Afspraak 2 Bij
problemen
kunnen
jongeren
steeds
terecht
bij
de
klassenleraar
of
de
leerlingbegeleiding. Elke vraag of melding zal ernstig genomen worden. Hulp vragen of pesten melden is niet hetzelfde als klikken. Afspraak 3 Tijdens de Vlaamse Week tegen Pesten wordt aandacht gegeven aan dit thema. Afspraak 4 Bij melding van pestgedrag worden zowel het slachtoffer als de pester gehoord. Er wordt uitgezocht wat er precies gebeurd is en mogelijke oplossingen worden overlegd. Indien nodig wordt ook de klas betrokken ter verbetering van de situatie. De school werkt ook samen met de ouders om het pesten aan te pakken. Afspraak 5 Blijft het pesten duren, dan kunnen de volgende sancties getroffen worden: -
Een straftaak maken over pesten.
-
Strafstudie en de ouders inlichten.
-
Een gedragsovereenkomst met verdere sancties, eventueel uitsluiting.
-
Apart zitten tijdens de pauzes gedurende één of meerdere dagen.
