Accelerating and intensifying the development of sustainable building in the Netherlands

Accelerating and intensifying the development of sustainable building in the Netherlands

Uitgebreide samenvatting

‘Onderzoek naar waarom duurzaam bouwen zich niet sneller ontwikkelt’

Accelerating and intensifying the development of sustainable building in the Netherlands Analysis of impediments and opportunities through literature and expert interviews

A thesis presented to the faculty of the Built Environment, unit Building Technology Eindhoven University of Technology by J.W.L. (Jan-Willem) Schellekens graduation committee: prof. Dr. Ir. J. (Jos) Lichtenberg TU/e Dr. Ir. E. (Emilia) van Egmond - de Wilde De Ligny - TU/e Ir. R. (Ron) de Goeij - Van Aken Architecten

1


uitgebreide samenvatting Aanleiding Duurzaam bouwen, een begrip dat vaak gebruikt wordt en waarvan de noodzaak eigenlijk niet meer ter discussie staat, maar waar toch nog veel onduidelijkheid over lijkt te bestaan. Een begrip waarvan veel par jen claimen het te willen en te kunnen, toch blijkt de bouwprak jk niet alleen maar duurzaam te zijn. Dit leidde tot de verwondering hoe het kan dat iets wat nodig is, logisch is om te doen en waarvan par jen roepen het te kunnen, zich toch zo traag ontwikkelt. Deze verwondering, en eigenlijk verontwaardiging, was de aanleiding tot het onderzoek ter afronding van de mastertrack Building Technology aan de TU Eindhoven. In het onderzoek is gekeken naar wat de ontwikkeling frustreert maar ook waar kansen liggen die de ontwikkeling zouden s muleren.

DPELWLHV

YV Y V

SUDNWLMN NWLMN

Methode Dit hee geleid tot de centrale onderzoeksvraag welke focust op hoe het kan dat duurzaam bouwen zich niet sneller ontwikkelt? Hoofdvraag: HOW CAN THE DEVELOPMENT OF SUSTAINABLE BUILDING BE ACCELERATED AND INTENSIFIED? Met deelvragen: 1. What is sustainable building and how is it considered in prac ce? 2. How did sustainable building develop, what is the current status, and how is it currently developing? 3. What restricts the development of sustainable building and sustainability in the built environment? 4. What are opportuni es for the development of sustainable building and sustainability in the built environment?

Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden is het allereerst nodig om concepten te definieren en achtergronden van de concepten te analyseren. Hierin is ook teruggegaan naar waar duurzaamheid vandaan komt en hoe het zich hee ontwikkeld. Alvorens de belemmeringen en kansen te bestuderen is er in het onderzoek eerst gekeken naar de defini e van duurzaam bouwen (dubo) en de ontwikkeling ervan. Om een goed beeld te krijgen is zowel literatuur als de prak jk geanalyseerd: een literatuuranalyse en 26 interviews onder deskundigen op het gebied. Hierin zijn dezelfde onderwerpen: defini e, ontwikkeling en belemmeringen en kansen aan de orde gekomen.

Waar het onderzoek uit bestaat: • een achtergrondanalyse naar duurzaamheid en de verschillende concepten. • definiering van duurzaam bouwen aan de hand van uit het onderzoek naar voren gekomen aspecten • analyse van de ontwikkeling van duurzaam bouwen als exponent van de ontwikkeling van duurzaamheid • belemmerende aspecten voor de ontwikkeling van dubo • kansen voor de ontwikkeling van duurzaam bouwen • conclusie: analyse van belemmeringen en kansen tot een conclusie van wat er speelt en wat er zou kunnen/moeten gebeuren

Masterthesis Jan-Willem Schellekens - [email protected] - T: 06-17370643

2


uitgebreide samenvatting Respondenten

•

•

•

• • • • • • • • • • • • •

Marjet Ru en - lid Bouwteam en auteur ‘Van weerstand naar transparan e’

•

dr. ir. Emilia van Egmond - de Wilde de Ligny - senior lector TU/e duurzaamheid en innova e

•

prof. dr. ir. Jos Lichtenberg - leerstoel bouwtechniek duurzaamheid en productontwikkeling TU/e

• • •

Gerard Vos - mede-oprichter pla orm duurzaam gebouwd ir. Ron de Goeij - CEO Van Aken architecten ir. Michael Urlings - architect passief huizen en lid TNO studiegroep ontwikkeling bouwsector

•

ir. Tom Bosschaert - directeur adviesbureau Except, duurzame ontwikkeling op gebiedsniveau

•

ir. Willem Adriaanssen - Partner HEVO bouwmanagement prof. dr. ir. Andy van den Dobbelsteen - leerstoelhouder Climate Design aan de TU Del

• •

prof. dr. ir. Anke van Hal - Leerstoelhouder duurzaam bouwen aan TU Del en Neyenrode business university

•

dr. ir. Ivo Opstelten - programmaregisseur Energiesprong, co-auteur innova eagenda energietransi e in de bouwsector

ir. Remko Zuidema - Bestuurslid Slimbouwen, lid wetenschappelijk adviesraad duurzaamheid D66 ir. Albert Hulshoff - Programma-adviseur AgentschapNL, ESCO specialist Stefan van Uffelen - directeur Dutch Green Building Council, Breeam cer ficering prof. dr. ir. Jan Rotmans - Leerstoelhouder Transi emanagement Erasmus Universiteit Ro erdam ir. Jan-Maarten Elias - Directeur Unica Ecopower Marcel de Boer - Directeur Troostwijk taxateurs ir. Marlon Huysmans - Voormalig directeur duurzaamheid OVG ir. Sander Holm - manager kenniscentrum duurzaamheid BAM prof. dr. ir. Hennis de Ridder - Leerstoelhouder bouwprocesinnova e TU Del Peter Linders - voormalig directeur Strikotherm Alexandra van Huffelen - wethouder duurzaamheid Ro erdam Dorine Putman - duurzame maatschappelijke ini a even ASN bank Tom Bosschaert

ir. Herman Eijdems - senior adviseur Rijksgebouwendienst

Gerard Vos

Marlon Huysmans Michael Urlings

Remco Zuidema

drs. Aart Jan Gorter - directeur corpora e Woonveste

Except Duurzaam Gebouwd.nl NIBE DGBC

Ivo Opstelten

ir. A o Harsta - directeur Aldus bouwinnova e, Living Daylight

Jan Rotmans SEV Anke van Hal

TNO SBR ECN

Hennis de Ridder Andy vd Dobbelsteen Emilia van Egmond Jos Lichtenberg

media think tanks

Maatricht University Neyenrode TUD TU/e

innovators & opinion leaders

ministerie BZ (Vrom)

LSWA Aldus opMaat Search OVG DGMR USP mc Deerns DHV W-J Adriaanssen Twystra MBDSO en Gudde Boom Ron de Goeij HEVO Paul de Ruiter Van Aken Rau Sander Holm commercial Brink groep Jan-Maarten Elias contractors Knaapen Burgers Ergon Heijmans/VW architects and Peters Linders consultants BAM ICDUBO Fornature entrepreneurs in the Unica Strikotherm Kingspan Desso Mosa supply industry

entrepreneurs

Province

AgentschapNL

Herman Eijdems

building enforcement sector

legislators

Municipality

enforcement agencies

consumers & society

Inner circles based on a model of prof. dr. ir. A. van Hal

investors & risk analysts

Rijksgebouwendienst

society as a whole

trades banks

users

contractors

Brokers

insurers

Aedes BNA

DTZ zadelhof Appraisers

investors

Bouwend Nederland Care housing

ASN Triodos ABN

Dorine Putman

OFW woondiensten ING Real Estate APG

Troostwijk RE Marcel de Boer

Wetland wonen Woonveste Wonion

AJ Gorter


3


uitgebreide samenvatting

Definitie Een onderzoek naar belemmeringen en kansen van DuBo vraagt allereerst om een definiëring: wat is het precies en waar hebben we het over? Vanuit literatuur blijkt dat DuBo veel aspecten omvat, er blijkt echter geen algemeen geaccepteerde defini e van dubo te zijn die al deze aspecten omvat; er is geen ‘common sense’. Brundtland’s OCF De meest gebruikte defini e van duurzaam bouwen is de extensie van de defini e van duurzaamheid in Our Common Future door de Brundtland commissie: “A built environment that meets the needs of today without compromising the abili es of future genera ons” Deze defini e vertelt je echter vooral wat het resultaat moet zijn maar gee geen beschrijving laat staan een defini e van wat duurzaam bouwen is en omvat.

Sustainable building Flexibility/adaptability

im

ne

in

Er is vervolgens een analyse gemaakt van de verschillende componenten en aspecten van duurzaam bouwen.

No

M

Ook aan respondenten is gevraagd naar hun defini e van dubo. De uitkomsten hiervan zijn weergegeven in het schema hieronder. De diffuusheid van het schema gee de verspreidheid van het begrip, zelfs onder experts, weer.

al en v ir on ga m en tiv In e ta iti en l im al v ir ya pa on nd ct Po m d en sit ur ta iv e in l im ge e nv xp W pa iro lo or ct ita ld nm t io cli en m n OC ta at l im e Fd ef pa in ct iti 3on P' sP :f ut eo u pl re Ci erc ge pl ul ne an ar ra et th t io -p Su in ro ns kin Bu fit th g is e pa sa rt m of e po al ss ar ib ge Fu ilit rs tu ie ys re s te ge m ne ,t Fu i r tu m at e, re io ns co pr nt oo be Bu ex f ne ild ta f it in nd /l gs ike sp uc Cr ac h it ea e t ha t in de ti gv p tc alu M a ul n e tib ( ec e te do on na ne M om nt ul fo an ictire d ec fu ve no nc ol r og Or to tio icga nl n yd fin ni c an es ign cia Fle l-s ed x ib oc fo le ia rf l/c irs Ti ul m tu tu e: se ra lo r l ng M lif at es er p ia an ls o (sh En rd er or es gy ta ig n ge (h fo igh s-r Us rd eu er e iss n se s( er as -re co g se ye nn ne Us m f ec w f ic bl er ab t io y ie s( le nc n co m t y m o -n Fe at th fo e er as rt/ e te ia ib c h u n ls) ilit ea rre er y lth gy M nt ) ain ne de ut te m ra na an l) nc d Lo e ca tio n/ su Ac r ce ro un ss ib di ilit ng Tr y an sp or t Af fo rd ab ilit So y un d f in an In cia te gr lm al od ap Sy el pr st oa em ch ,d to ec ca iss lcu io la ns te ba an se d d cr on ea te wi bu de sin ap es pr s-m ai sa od l el

Sustainable environmental impact

People - planet - profit + project De extensie van People – Planet – Profit met ‘Project’ biedt al meer houvast, hierin wordt gesteld dat duurzaam bouwen rekening houdt met verschillende aspecten die onder de vier thema’s vallen. Dit gee al meer rich ng aan met welke aspecten rekening gehouden moet worden maar definieert nog steeds niet precies wat duurzaam bouwen is.

Marjet Rutten Emilia van Egmond - De Wilde de Ligny Jos Lichtenberg 4 Gerard Vos 5 Ron de Goeij 6 Michael Urlings 7 Tom Bosschaert 8 Willem Adriaanssen 9 Andy van den Dobbelsteen 10 Anke van Hal 11 Ivo Opstelten 12 Hermand Eijdems 13 Aart Jan Gorter 14 Atto Harsta 15 Remko Zuidema 16 Albert Hulshoff 17 Stefan van Uffelen 18 Jan Rotmans 19 Jan-Maarten Elias 20 Marcel de Boer 21 Marlon Huysmans 22 Sander Holm 23 Hennis de Ridder 24 Peter Linders 25 Alexandra van Huffelen D i P t D il 1 2 3


4


uitgebreide samenvatting Belangrijke aspecten in duurzaam bouwen: Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de volgende zaken van invloed zijn op duurzaam bouwen:

• •

bereikbaarheid, transport en betaalbaarheid hierin mee.

ASPECTEN:

Minimale, geen of liever nog posi eve milieu-impact over

- gebruikers - toekomstige generaties - energie - materialen - milieu impact - bijdragen in plaats van verminderen negatieve impact - flexibiliteit - onderhoud - bouwen op een manier die volhoudbaar is - efficient en effectief proces - lokatie en bereikbaarheid - betaalbaarheid en goede financiële modellen - gebouwen als onderdeel van een groter geheel - circulair denken

Duurzaamheid is als in de OCF defini e wordt gedefinieerd

waarin huidge behoe en worden ingevuld zonder dat daardoor toekoms ge genera es beperkt worden in hun mogelijkheden. Huidige behoe e gebruiker niet uit het oog verliezen: een goed en gezond binnenklimaat, iets creeëren wat gebruikers pre g vinden en lie ebben.

•

Neem ook haalbaarheid, onderhoud, loca e en omgeving,

welke ruimte, jd en context a ankelijk is.

inclusief de extensie naar People - Planet - Profit,

•

•

Duurzaamheid is een kwaliteit van een groter systeem

de gehele levensduur.

•

ne o energie neutraal of leverend.

Creeër gebouwen die flexibel en aanpasbaar zijn voor meerdere gebruikers en func es.

•

Gebruik zo min mogelijk materialen; materialen die gebruikt worden moeten herbruikbaar zijn; materialen uit hernieuwbare grondstoffen.

• •

Circulair denken in materialen, grondstoffen en gebouwen. Minimaliseer energiegebruik zover als mogelijk, idealiter tot

Definiëring duurzaam bouwen: Vanuit de constatering dat er geen goede, algemeen gehandteerde defini e van duurzaamheid is en de analyse waaruit de essen ële aspecten voor duurzaam bouwen naar boven kwamen hee geleid tot de volgende defini e van duurzaam bouwen:

Engelse definitie: “Sustainable building is crea ng, funding, and maintaining a built environment which is sound and pleasant for both man and nature, that inspires and fulfils user’s needs, and comprehends buildings likewise; buildings which are created in an effec ve process, using minimal materials, and are designed to adapt for future changing demands and re-use of materials; in which the need for energy is minimized, usage effec vely, and at least partly produced local; building(s) that could endure forever.” Nederlandse definitie: “Duurzaam bouwen is het creëren, financieren en onderhouden van een gebouwde omgeving die gezond en pre g is voor zowel mens als natuur, welke inspireert en voldoet aan gebruikers’ behoe en, en gebouwen omvat welke daarin aansluiten; gebouwen die vervaardigd zijn in een efficiënt en effec ef proces, waarvoor zo weinig mogelijk materialen worden gebruikt en zijn ontworpen om zich aan te kunnen passen aan toekoms ge veranderende behoe en waarin materialen kunnen worden hergebruikt; het energiegebruik wordt geminimaliseerd, het gebruik ervan effec ef en tenminste ten dele lokaal geproduceerd wordt; bouwen en gebouwen dat oneindig zo door kan blijven gaan.”


5



Ontwikkeling Ontwikkeling duurzaamheid Voor de beschouwing en analyse van duurzaam bouwen is allereerst gekeken naar de ontwikkeling van duurzaamheid in het algemeen. De ontwikkeling van duurzaamheid blijkt in een gol eweging te gaan waarbij de aandacht voor duurzaamheid verdwijnt op moment dat er andere belangrijke issues zoals hoge werkeloosheid of een ramp het nieuws beheersen. Na dit dieptepunt volgt steeds wel weer een hoogtepunt die hoger is dan het vorige hoogtepunt. Na de olieramp in 1978 bijvoorbeeld kwam de tweede golf van duurzaamheid op gang welke naar de achtergrond verdween bij het uitbreken van de golfoorlog. Uit literatuur blijkt dat de huidige crisis de eerste is waarin duurzaamheid niet naar de achtergrond verdwijnt. Ontwikkeling vanuit literatuur Uit de analyse van de ontwikkeling van duurzaam bouwen in Nederland blijkt dat deze ontwikkeling achterloopt op interna onale doelstellingen en afspraken. In de literatuur wordt geconcludeerd dat er geen echte vooruitgang geboekt wordt en dat het niveau van gerealiseerde gebouwen steeds maar net boven het minimale niveau in het bouwbesluit ligt.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

Concluderend Vanuit zowel literatuur als interviewresultaten kan geconcludeerd worden dat de ontwikkeling van duurzaam bouwen te traag verloopt. Het huidige niveau van de ontwikkeling is daarbij beneden het gewenste niveau.

fa

st

Aspecten die in dit kader aangehaald worden zijn: • Bedrijven zijn zich ervan bewust, willen wel, maar weten niet precies hoe. • Technische mogelijkheden zijn groter dan daadwerkelijk uitgevoerd wordt. • Technisch is het mogelijk, we krijgen het alleen financieel nog niet voor elkaar. • Alhoewel de aandacht voor ‘total cost of ownership’ groeit, blijken de ini ële kosten belangrijk te blijven. • De ontwikkeling gebeurt te gefragmenteerd: meerdere individuele duurzame gebouwen maken de sector nog niet duurzaam Rotmans en Van Hal geven aan dat de huidige status van de ontwikkeling aan het begin van een versnelling staat waarin de adop e door de ‘early majority’ (Rogers theorie) het MKB het grootste knelpunt is zoals ook aangegeven in de figuren hieronder.

to o

go od fa st

m uc h t slo oo slo w

w

Perspectief respondenten op ontwikkeling Naast literatuur zijn ook respondenten gevraagd naar hun visie op de snelheid van de ontwikkeling. De resultaten hiervan zijn weergegeven in de tabel hieronder. Hieruit kan worden geconcludeerd dat respondenten de ontwikkeling over het algemeen te traag vinden verlopen.

Hoewel de laatste jaren een versnelling in de ontwikkeling wordt gesignaleerd, loopt de ontwikkeling achter om doelstellingen te kunnen behalen. Daarnaast gaat de ontwikkeling zo traag dat er in dit tempo een tekort zal ontstaan op meerdere vlakken welke dan niet meer zo gemakkelijk op te lossen zijn. Hiervoor is het versnellen van de ontwikkeling nodig. Versnelling is ook nodig om bijvoorbeeld interna onale afspraken en (EU-) eisen te kunnen halen.

Marjet Rutten Emila van Egmond Jos Lichtenberg Gerard Vos Ron de Goeij Michael Urlings Tom Bosschaert Willem Adriaanssen Andy van den Dobbelsteen Anke van Hal Ivo Opstelten Hermand Eijdems Aart Jan Gorter Atto Harsta Remko Zuidema Albert hulshoff Stefan van Uffelen Jan Rotmans Jan-Maarten Elias Marcel de Boer Marlon Huysmans Sander Holm Hennis de Ridder Peter Linders Alexandra van Huffelen Dorine Putman-Devilee 9

15

5

3


6



Onderzoek naar belemmeringen en kansen Na de defini e van dubo en de ontwikkeling ervan geanalyseerd te hebben is er specifiek ingegaan op wat de ontwikkeling belemmert en wat kansen zijn die de ontwikkeling zouden versnellen. Hiervoor is wederom een literatuuronderzoek gedaan en zijn respondenten bevraagd naar wat zei als belemmering en kans zien. Hierin is ook gevraagd naar een grada e van de belemmeringen, wat is de grootste belemmering, wat daarna en wat daarna. Daarbij zijn een aantal aspecten genoemd die wel belemmerend zijn maar niet als meest belemmerend, evenzo bij kansen.

technical aspects demand aspects

working methodology Aspects of influence to the development of SuBu

financial aspects

policy and regulations

knowledge

Belemmeringen Vanuit literatuur blijkt dat aspecten die van invloed zijn, in zijn te delen in zes categorieën; hetgeen geleid hee tot het literatuurmodel hierboven. Waarin ook te zien is dat de categorie ‘kennis’ van invloed is op alle andere categoriën: met te weinig kennis kunnen financiële modellen bijvoorbeeld onvoldoende afgestemd worden. Te weinig kennis bij consumenten over duurzaamheid leidt tot een lagere vraag naar duurzaam bouwen.

Literatuur In het algemeen dient geconcludeerd te worden dat de in literatuur genoemde belemmeringen afzonderlijk worden genoemd en niet in rela e tot, of in verhouding zijn gezet tot het totale overzicht. De individuele aspecten die zijn gevonden in literatuur zijn dan ook geanalyseerd en onder overkoepelende categoriën van het schema geplaatst. Deze punten zijn hieronder uiteen gezet en toegelicht.

(dubo). De afwezigheid van een goede en duidelijke defini e van duurzaam bouwen, zoals reeds eerder is geconcludeerd, draagt hier ook niet aan bij. Slechte ervaringen met eerste duurzame projecten, en de nega eve publiciteit die dit gekregen hee , hee ook een nega eve impact op het imago en daarmee de vraag. Early market Het gebrek aan een eerste markt voor dubo zorgt ervoor dat producten niet verbeterd kunnen worden omdat er bijvoorbeeld geen feed-back op basis van eerste ervaringen gestuurd kan worden waarmee de producten verder geop maliseerd kunnen worden.

Beperkte vraag De afwezigheid van de vraag kan deels toegewijd worden aan dat slechts een beperkte groep ‘environmental concerned’ is: mensen die duurzaamheid een doorslaggevende stem geven in hun beslissingen. Het communiceren van duurzame aspecten als enige onderscheidende eigenschap is daarom niet erg effec ef.

Sector Daarbij wordt er in de sector sterk tradi oneel gedacht en is men terughoudend ten opzichte van veranderingen. Het verhoogde risico dat met nieuwe ontwikkelingen, en dus ook met dubo samen gaat, wordt in een risico-mijdende sector niet snel omarmd. Par jen in de sector hebben de neiging naar elkaar te kijken en te wijzen als oorzaak voor de beperkte vooruitgang. Daar komt bij dat de voordelen van dubo zich vaak pas op termijn terug betalen hetgeen niet strookt met de ambi es om korte termijn winsten te genereren.

Daarnaast draagt onvoldoende kennis in combina e met een slecht imago ook niet bij aan de vraag naar duurzaam bouwen

Slechte samenwerking van par jen in de sector speelt ook een beperkende rol in de ontwikkeling van dubo. De sector werkt


7


uitgebreide samenvatting tradi oneel en opvolgend: par jen wachten op elkaar. De huidige bouwprak jk is gefragmenteerd hetgeen geen ideale situa e voor innova e is. Hiervoor is het namelijk nodig dat er binnen maar ook buiten de sector samengewerkt gaat worden. Samenwerkingen zijn voornamelijk eenmalig en alleen voor de duur en inten e van een project. Op het moment in het proces dat par jen elkaar echt leren kennen en elkaar gaan vertrouwen, is het project al ten einde en kan het hele proces bij een volgende project met andere par jen opnieuw beginnen. De opgebouwde kennis binnen een project gaat na het einde van een project verloren.

van terughoudendheid te zijn en daarmee de ontwikkeling te belemmeren. Het implementeren van een groot aantal verschillende programma’s, ook op subsidie vlak, door de overheid hee geresulteerd in onzekerheid en terughoudendheid. Literatuur conclusie belemmeringen In literatuur blijkt geen duidelijk overzicht en afweging gemaakt te zijn van de verschillende belemmerende aspecten van dubo. Er blijken uit analyse een aantal publica es een aantal belangrijkste belemmeringen genoemd te zijn, echter onvoldoende gefundeerd of in rela e tot de totale overzicht aan belemmeringen om hieraan conclusies te kunnen binden.

Gedurende de processen van projecten neigen ambi es weg te ebben en te vervagen doordat ze niet vastgelegd zijn. Het vastleggen van dit ambi e-niveau aan het begin van een project en het commiteren van par jen daaraan zou bijdragen aan het uiteindelijk behaalde niveau van duurzaam bouwen. Financieel Financiering is terughoudend, hetgeen de ontwikkeling niet faciliteert. De eerder beschreven inten es om korte termijn winsten te genereren stroken niet goed met de ontwikkeling van dubo wat resulteerde in lagere kwaliteit. Zoals eerder gezegd komen de voordelen van dubo over de jd, deze zijn echter rela ef onzeker en indirect waardoor investeerders hier niet enthousiast op reageerden. Daarbij komt dat voor bijvoorbeeld verduurzaming de eigenaar van het vastgoed moet investeren terwijl de gebruiker profiteert van bijvoorbeeld hoger comfort en lagere energielasten. Dit principe wordt ook wel de ‘split-incen ve’ genoemd. Dit principe doet zich ook voor bij corpora es die hun woningvoorraad willen verduurzamen maar de energielasten nog niet in hun totale woonlasten door mogen berekenen (wetgeving). De focus op de laagste prijs zoals deze in tenders nog steeds geldt, draagt daarnaast ook niet bij aan de ontwikkeling van kwaliteit en dubo. Omdat de laagste prijs een belangrijke pijler is, worden alle extra aspecten die bijdragen aan kwaliteit eruit bezuinigd waardoor er aan kwaliteit en duurzaamheid ingeboet wordt omdat ze ini ëel meer kosten. Beleid en regelgeving Regelgeving wordt door sommigen als belemmering en sommigen als dwingend gezien. Belemmerend omdat sommige regels de mogelijkheden buiten de gebaande paden beperken, dwingend omdat minimale eisen zijn vastgelegd in het bouwbesluit. De eerste groep ervaart de huidige regelgeving als belemmering in hun ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. De tweede groep wil daarentegen maar net voldoen aan de minimale eisen en is niet gefocussed op extra kwaliteit, laat staan duurzaamheid. Daarnaast blijkt inconsistent beleid een belangrijke oorzaak


8


uitgebreide samenvatting Praktijk Naast literatuur is ook de prak jk geanalyseerd door middel van interviews onder experts. In deze interviews is gevraagd naar wat men als belemmering voor de ontwikkeling van dubo ziet en in welke volgorde. De verschillende genoemde aspecten zijn vervolgens gegroepeerd waaruit vervolgens aspecten gedis lleerd zijn, welke geplaatst zijn onder de zes categorien uit het literatuurmodel. Dit hee geleid tot het overzicht hieronder. Hierin zijn aspecten gekoppeld aan de categoriën uit het literatuurmodel. Aan de aspecten zijn grafieken gekoppeld waarin staat weergegeven hoe belangrijk respondenten dat aspect aangeduid hebben. Hierin is de donkerste rode kleur gebruikt voor de belangrijkste belemmering, de lichtere rode en oranje zijn respec velijk tweede en derde in rij en de gele kleur is gebruikt wanneer respondenten het aspect als belemmering aanduidde maar niet als een van de top 3 meest belangrijke belemmering.

Belemmeringen: interviews Uit het schema hieronder blijkt dat de categoriën ‘demand’ en ‘working methods’ de belangrijkste belemmerende categoriën zijn. Daarnaast is opvallend te noemen dat aspecten in de categorie ‘policy and regula ons’ wel vaak als belemmerend worden gezien maar niet als meest belemmerend. De financiële categorie wordt minder belemmerend ervaren dan de eerste twee maar is echter wel meer belemmerend dan de technische categorie. Aspecten gerelateerd tot ‘knowledge’ en dan met name het tekort ervan worden separaat genoemd maar hebben ook een duidelijke rela e tot alle andere categoriën. Zoals ook eerder genoemd draagt een tekort aan kennis over bijvoorbeeld de noodzaak tot verduurzaming niet bij aan de vraag naar dubo producten. Een tekort aan kennis draagt bijvoorbeeld ook niet bij aan goed aansluitende financiële producten.

Hieruit is onderstaande schema met belemmerende aspecten ontstaan waarin de aspecten met groen staan omcirceld en de categoriën rechtomlijnd zijn.

ZURQJ UHYHQXHPRGHO

FRQVHUYDWLVP

PLVWUXVW

DEVHQFH RITXDOLW\

XQLTXHSURMHFWV

FORVXUHRILQQR YDWLRQORRSV YD

YDFDQW IOH[LELOLW\

DEVHQFHRI WRWDOSDFNDJH

VHJPHQWDWLRQ

FRQWURORQ GHVLJQLQVWHDG RIUHDOLVDWLRQ

Working methods

Demand restraints to the

KLJKHULQLWLDOFRVWV

UHOXFWDQFH ILQDQFLQJ

Policy and regulations

Financial HGXFDWLRQ

LQFRQVLVWHQW W SROLF\ VXEVLGLHV UHVWULFWLQJ UHJXODWLRQVV

NQRZOHGJH VKRUWDJH ULVN

DEVHQFHRIWKH GHPDQG

FOLHQW·VGHPDQGV DUHQRWPHW

Development of SuBu

GHYDOXDWLRQ

LQGLVWLQFWQHVV ODFNRI XUJHQF\

Technique

LQQRYDWLRQVUH TXLUHWLPHWRODQG

F FRPPXQLFDWLRQ

Knowledge


UHOXFWDQFHRI JRYHUQPHQW

9


uitgebreide samenvatting conclusie belemmeringen Interviewuitkomsten en uitkomsten uit literatuuranalyse zijn met elkaar vergeleken en geanalyseerd om te komen tot een overzicht en uiteenze ng van de belemmerende aspecten. Eerder is geconcludeerd dat literatuur onvoldoende basis biedt om een onderscheid te maken vandaar dat de interview uitkomsten worden gebruikt voor de grada e aangevuld met aspecten genoemd in literatuur. Uit de analyse van de interview uitkomsten blijkt zoals gezegd dat de categoriën ‘working methodology’ en ‘demand’ de grootste belemmeringen te beva en voor de ontwikkeling van dubo. Werkwijze Binnen de categorie ‘werkwijze’ (working methodology) wordt de heersende conserva viteit als het belangrijkste aspect aangeduid door de respondenten. Terughoudendheid van par jen en weerstand tegen verandering spelen de ontwikkeling parten. Par jen draaien er omheen en wijzen naar elkaar als schuldige voor het niet vlo en. Daar komt bij dat de bouwsector gekenmerkt wordt door een sterk netwerk van een beperkt aantal par jen die hun werkwijze en bestaande verdienmodellen beschermen. De lobbies die hieruit voort komen zijn sterk, dominant en erg invloedrijk in het tegenhouden van de vooruitgang aldus respondenten. Daarbij zijn er sterke rela es tussen de geves gde orde waar innova eve nieuwe bedrijven niet of slechts beperkt tussen komen. Het grote aantal par jen in de sector maakt de sector daarbij erg gesegmenteerd, hetgeen innova e niet faciliteert. Echte samenwerking tussen de par jen zou kansrijk zijn maar echter momenteel afwezig. Het heersende wantrouwen en het gebrek aan transparan e dragen hier niet aan bij. Het gebrek aan samenwerking komt ook tot ui ng in het gebrek aan totaalpakke en. Samenwerking in de sector is niet vanzelfsprekend en start daarbij vaak te laat in het proces en is vaak project geörienteerd. Leereffecten van projecten kunnen niet meegenomen worden naar een volgend project omdat dat weer met andere par jen is. Gebrek aan echte samenwerking kan ook het resultaat zijn van de afwezigheid van een gezamenlijke commitment en verantwoordelijkheid. Wanneer par jen gezamenlijk verantwoordelijk zijn, hee men er belang bij om zelf het uiterste bij te dragen en andere voor hetzelfde te s muleren. Hierdoor zullen concessies jdens het proces ook minder snel gedaan worden. Samenwerking zou niet alleen met par jen binnen de bouwsector zelf gezocht moeten worden maar ook met par jen buiten de sector. Voorbeelden hiervan zijn met financiële instellingen, zorgverzekeraars, overheden, etc.

Daarnaast spelen aspecten als selec e om de laagste prijs, het stringente werkproces en het feit dat innova es jd nodig hebben om te landen, voordat het in het DNA van de sector zit, een frustrerende rol. Vraag Naast ‘werkwijze’ zijn aspecten binnen de categorie ‘vraag’ aangeduid als belangrijkste belemmering. De afwezigheid van de vraag wordt voornamelijk veroorzaakt door een gebrek aan urgen e en duidelijkheid. De gebrekkige en slechte communica e draagt daar niet aan bij. Het feit dat er geen of slechts beperkte aanslui ng van het aanbod op de vraag is helpt de ontwikkeling niet en vormt dan ook een grote uitdaging voor de sector. Daarnaast wordt het gebrek aan urgen e aangeduid als beperkend voor de vraag en daarmee de ontwikkeling van dubo. Er is op dit moment onvoldoende of geen urgen e voor dubo: niet vanuit energie, materiaal, energie, noch vanuit sociaal perspec ef. Het feit dat bijvoorbeeld de vervuiler nog niet betaalt voor de vervuilende effecten van zijn handelen: onduurzaam gedrag wordt niet doorbelast, belemmert de vraag. Dat energie nog rela ef goedkoop is en materialen nog rela ef gemakkelijk voorhanden zijn draagt hier niet aan bij. De afwezigheid van een s mulant houdt nouw verband met de slechts beperkte groep ‘environmental concerned’. Er blijkt slechts een beperkte groep die milieu aspecten beslissend laten zijn in hun besluitvorming. De grote meerderheid hee dus andere aspecten nodig om voor dubo te kiezen. Wat betekent dat voor de verkoop van duurzame producten ook andere onderscheidende aspecten nodig zijn. Daarnaast wordt gesteld dat de sector teveel is gefocussed op zichzelf en de techniek en te weinig op de aanslui ng op de vraag zelf. Doordat de markt lange jd door de aanbod zijde gedomineerd werd was het voor par jen mogelijk zich weinig te focussen op de vraag. Momenteel bepaalt echter de vraag zijde de markt en moeten par jen in de bouwsector kijken naar wat de klant echt wil, hetgeen ze dus niet gewend waren en nog maar ten dele kunnen. Onduidelijkheid en onzekerheid over duurzaamheid speelt de ontwikkeling van de vraag naar dubo verder parten. De eerder geconcludeerde afwezigheid van een algemeen geaccepteerde defini e van dubo speelt hierin een rol samen met de (mogelijkheid tot) misbruik van de term voor commercieel gewin. De term ‘duurzaam’ wordt te pas en te onpas gebruikt waardoor men niet meer weet wat te geloven en wat nu echt duurzaam is. Door deze misleiding en teleurstelling neigt er zelfs een aversie te ontstaan tegen de term. De sector is hier zelf ten minste ten dele debet aan door conlficterende en tegenstrijdige statements ten aanzien van duurzaam bouwen te communiceren.


10


uitgebreide samenvatting Financieel Na ‘vraag’ en ‘werkwijze’ blijkt uit analyse ‘financieel’ de belangrijkste belemmerende categorie te zijn. Terughoudendheid van financiele instellingen, het gebrek aan passende financiële modellen en de hogere ini ële kosten blijken hierin belangrijke aspecten te zijn. Geld is aanwezig maar beperkt beschikbaar door onvoldoende aansluitende financiële modellen. Financiering is überhaupt las g momenteel, hogere ini ële kosten maken het las ger. Onzekerheid over opbrengsten van investeringen in dubo zijn een belangrijke oorzaak voor de terughoudendheid. Investeringen in duurzame maatregelen zijn, in lijn met eerder genoemd, slechts ten dele direct en zeker, zoals bijvoorbeeld de maatregelen voor energiebesparing. Hogere restwaarde en produc viteit zijn daarentegen meer indirect en deels onzeker of pas over de jd voelbaar. Onzekerheid speelt ook een rol in de financiering van nieuwe, innova eve producten. Deze producten kunnen vaak maximaal ten dele worden gegarandeerd, laat staan de voordelen ervan, waardoor financiering las g is. Een prak sch voorbeeld wat gegeven werd was bijvoorbeeld de juridische zekerheid van een losse renova egevel. Beklij de claim op het moment van verhuizing bijvoorbeeld. Deze onzekerheid zorgt voor terughoudendheid van de financierende par j. Hogere ini ële kosten zijn niet erg aantrekkelijk, zeker niet omdat bij selec es de laagste prijs een belangrijk punt is. Belemmerend hierin is dat er niet gevraagd wordt om kwaliteit en gekeken wordt naat total cost of ownership. Er wordt teveel gefocussed op het reduceren van ini ële kosten. Waarbij getracht wordt korte termijn winsten te generen hetgeen ten koste gaat van duurzaamheid. In het verleden is dit ook gebeurt met de uitgi e van land als bouwgrond aan de rand van de stad. Dit was gemakkelijker en goedkoper dan binnenstedelijk inbreiding of herontwikkeling. De afwezigheid van een koppeling voor lange termijn verantwoordelijkheid speelt hierbij een rol. Omdat duurzaamheid zich vaak pas over een termijn terugbetaalt conflicteert dit dus met de ontwikkeling ervan.

Techniek Naast de eerder genoemde categoriën spelen ook de technische aspecten een belemmerende rol in de ontwikkeling. Onvoldoende kwaliteit en de ongesloten innova e cirkels spelen een belangrijke rol in het niet kunnen verbeteren van de producten en technieken. Daarbij helpt het niet dat elk project uniek is, waardoor het moeilijk is verbeteringen door te voeren of projecten met elkaar te vergelijken. Er is in de sector weinig innova e en standardisa e.

Wanneer projecten opgeleverd zijn zouden deze moeten worden geëvalueerd en teruggekoppeld zodat er geleerd en verbeterd kan worden. Daarnaast zouden leveranciers en ontwerpers meer rekening moeten houden met het gebruik en onderhoud van de producten. Ook zou er rekening gehouden moeten worden met flexibiliteit en aanpasbaarheid. Daarbij moeten producten andere onderscheidende eigenschappen bezi en dan alleen duurzaamheid vanwege de eerder genoemde beperkte groep ‘environmental concerned’. Kennis Onvoldoende kennis is ook een belemmering voor de ontwikkeling van dubo. Zoals reeds eerder gezegd hee kennistekort ook invloed op alle andere categoriën. Daarnaast blijkt kennispenetra e in de sector las g te zijn hetgeen de ontwikkeling vertraagt. Het beperkte kennisniveau over duurzaamheid en dubo werken niet faciliterend voor de ontwikkeling. Duurzaamheid is nog geen standaard onderdeel van curricula en daarmee nog geen gemeengoed. Beleid en regelgeving Wat het eerste opvalt aan de aspecten in de categorie ‘beleid en regelgeving’ is dat aspecten in deze categorie op een uitzondering daargelaten vaak genoemd worden, maar niet als meest belangrijke belemmering. Het grote aantal vermeldingen gee aan dat er in deze categorie belemmerende aspecten worden aangeduid maar niet als één van de meest belangrijke belemmeringen. Aspecten die genoemd zijn in deze categorie zijn belemmerende regelgeving, enerzijds door het niet mogelijk maken van een bepaalde ontwikkeling en anderzijds door afwezigheid van minimale eisen in bouwregelgeving. Daarnaast wordt terughoudendheid van de overheid aangeduid als belemmerend. Omdat de overheid duurzaamheid niet echt omarmd is het moeilijk voor par jen om er vol voor te gaan omdat er onduidelijkheid is. De overheid wordt verweten inconsistent te zijn, hetgeen onzekerheid veroorzaakt zoals eerder omschreven. Op zijn minst opvallend is ook te noemen dat subsidies als belemmering worden aangeduid terwijl deze bedoeld zijn als s mulans. Door de beperkte duur en wisselende en onzekere loop jden Daarnaast wordt bureaucra e en de gefragmenteerdheid van de overheid als belemmering aangeduid voor de ontwikkeling van dubo.

Doordat klanten erg specifiek zijn in het omschrijven van hun eisen is elk project uniek en is standardisa e niet gemakkelijk.


11



Kansen Naast belemmerende aspecten zijn er natuurlijk ook kansrijke aspecten voor de ontwikkeling van dubo. Het noemen van belemmerende aspecten voor de ontwikkelingen omvat natuurlijk ook kansen in zich door jet wegnemen van belemmeringen. Een aantal van de genoemde kansen welke hieronder behandeld worden hebben een sterke rela e met eerder genoemde belemmeringen, een aantal zijn echter ook van andere aard. Kansen zijn bestudeerd in literatuur en daarnaast in de prak jk, evenals de belemmeringen.

Kansen in literatuur De a en e voor doorzaamheid is de laatste jaren gegroeid, het ‘Label C’ - beleid van de overheid waarin de overheid label C als minimum hee gesteld voor de door hen aangehuurde kantoren hee hier in het commerciële vastgoed aan bijgedragen. Daarnaast zorgen de s jgende energiekosten voor een grotere aantrekkelijkheid van duurzaamheid in de woningbouw.

omdat het niet ambi eus genoeg zou zijn. Het is echter wel een stap in de goede rich ng welke haalbaar bleek voor veel par jen en kantoren. Techniek De verplaatste focus van nieuwe ontwikkeling tot herontwikkeling is een kans voor alle disciplines in de sector en voor de ontwikkeling van dubo. Het updaten van bestaand vastgoed biedt voordelen voor alle par jen: de gebruiker, eigenaar en het milieu. Daarnaast is standardisa e en het reduceren van faalkosten voor bouwpar jen een grote uitdaging en kans omdat hiermee voordelen op het gebied van duurzaamheid behaald kunnen worden maar het ook bijdraagt aan lagere kosten en betere verdienmodellen. Door standardisa e kan de kwaliteit van het gerealiseerde omhoog en processen geop maliseerd worden waardoor er minder grondstoffen nodig zijn en minder faalkosten verloren gaan. Veel woningen uit de bestaande voorraad zijn in een aantal typen in te delen, standardisa e zou hier gebruikt kunnen worden voor de verduurzaming van deze bestaande woningvoorraad.

Het is daarnaast een goede ontwikkeling dat de focus meer is gekomen op de kwaliteit van vastgoed boven de kwan teit. De huidge vraag ontwikkelt zich naar vastgoed met onderscheidende kwaliteiten die bijdragen aan duurzaamheid. Samenwerking Zoals eerder gesteld is de samenwerking in de sector niet op maal. Verbeterde, intensievere samenwerking gekoppeld met nieuwe verdienmodellen biedt kansen voor duurzame ontwikkeling. Financieel In plaats van de korte termijn winsten zou er in het kader van duurzaamheid gefocussed moeten worden op lange termijn eigendom en ‘total cost of ownership’ waardoor de focus op echte kwaliteit komt in plaats van korte termijn winsten. Nieuwe, verbeterde financiële modellen zouden voordelen voor zowel de gebruiker als de eigenaar van het vastgoed moeten beva en. Beleid en regelgeving Passend en bovenal consistent beleid zou een kans zijn voor de ontwikkeling van dubo. Incosistent beleid resulteert in terughoudendheid doordat het onzekerheid creëert. Consistent beleid kost echter jd voordat het ervaren wordt en betrouwbaarheid opgebouwd is, inconsistent beleid resulteert echter gegarandeerd in terughoudendheid. Door het label C beleid van de overheid is een soort basisniveau voor kantoren gecreerd mede ook doordat banken dit niveau overgenomen hebben. Er is natuurlijk ook kri ek op dit beleid


12


uitgebreide samenvatting van werken. Om de vraag te verhogen worden aspecten als duidelijkheid, helderheid en zichtbaarheid als benodigde en kansrijke aspecten gezien. Onder werkwijze wordt het verbeteren van de samenwerking als belangrijkste punt genoemd en daarnaast het leveren van een totaalpakket. Aspecten gerelateerd aan beleid en regelgeving worden gezien als belangrijk maar niet als grootste kans. Het verhogen van de kennis kan overeenkoms g worden gezien. Betere financiële producten waarbij risico’s worden verlaagd en financiële incen ves dragen daaraan bij.

Kansen door respondenten Naast literatuur is ook in de prak jk gekeken naar kansen: in interviews is naast bellemeringen ook naar kansen gevraagd en overeenkoms g belemmeringen ook in welke volgorde. Evenals bij belemmeringen zijn statements gegroepeerd en geanalyseerd, hetgeen geleid hee tot onderstaand schema met bijbehorende grafieken. Uit het schema hieronder kan worden geconcludeerd dat de belangrijkste kansen worden toegedicht aan het verhogen van de vraag naar duurzaam bouwen en een verbeterde manier ϵ

ϵ

ϲ

ϲ

ϯ

ϵ

ϯ

Ϯϲ ϭϯ ϭ Ϯ ϯ ǆ ƐƵƐƚĂŝŶĂďŝůŝƚǇŽŶĂǁŝĚĞƌƉĞƌƐƉĞĐƚŝǀ

Ϯϭ

ϵ

ϲ

ϭ Ϯϱ

Ϯ

ϯ

Ϯϱ ϭϱ ϭϴ ϭϭ ϭϵ ǆ

ϲ

ϯ

ϰ ϭ ϭϭ

ƌĞƐŝĚƵĞ

Ϯ ϯ ƚŽƚĂůƉĂĐŬĂŐĞƐ

ϭϳ ϭϱ Ϯϰ Ϯϲ ϯ ϭ ǆ

ϯ Ϯϰ ϭϱ ϭ ϭϰ

ϰ ϭϵ Ϯ ϯ ŝŵƉƌŽǀĞĚĐŽůůĂďŽƌĂƚŝŽŶ

ϵ

ϮϮ ϭϰ ϭϯ ϯ ϱ Ϯϲ ϭϭ ϲ ϭϬ ϭϮ ǆ

ϭϵ ϭϴ ϭϰ ϭϮ Ϯϯ ϭϬ ϮϮ ϰ Ϯϰ Ϯ ϭ Ϯ ϯ ǆ ŝŵƉƌŽǀĞĚďƵŝůĚŝŶŐƐĂŶĚƉƌŽĚƵĐƚƐ

ϲ

ϯ

ϭϮ

ϵ

ϵ

ϵ

ϲ

ϲ

ϲ

ϯ

ϲ

ϯ

ϯ ϭϵ ϭϳ ϭ

ϱ

ϵ

Ϯ ϯ ŝŶǀŽůǀŝŶŐĞŶĚͲƵƐĞƌƐ

ϭϰ ϭϴ Ϯϰ ǆ ϲ

ϭϲ Ϯϯ ϮϮ ϭ Ϯ ϯ ǆ ƐĞƚƚŝŶŐƌĞƋƵŝƌĞŵĞŶƚƐĚŝĨĨĞƌĞŶƚůǇ

ϭϬ

ϮϬ ϭ Ϯϲ Ϯϭ ϵ ϴ ϭ Ϯ ϯ ǆ ŝŶĐƌ͘ƉƌŝĐĞƐĞŶĞƌŐǇĂŶĚŵĂƚĞƌŝĂů

ϯ

ϮϬ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϭϴ Ϯϭ ϲ ϰ ϵ ϭϳ ϮϬ ϭϭ Ϯϱ ϯ Ϯϲ ϭϬ ϯ ϭ Ϯ ϯ ǆ ŝŶĐƌĞĂƐĞĚĐŽŶƐƵŵĞƌΖƐĚĞŵĂŶĚ

ϵ

W WRWDOSDFNDJHV

ϲ

other

ϯ

ϭ ϭ

ϭϳ Ϯ ϯ ^ŽůǀŝŶŐŝŵƉĞĚŝŵĞŶƚƐ

ϭϴ ϭϰ ϴ ǆ

UHVLGXH

ϲ

VH VHWWLQJUHTXLUHPHQWV VHWWLQJUHTXLUHPHQWV V GLIIHUHQWO\

L LPSURYHG FROODERUDWLRQ

ϯ

ϲ

LPSURYHG EXLOGLQJVDQG SURGXFWV

LQFUHDVLQJ SULFHV LQFUHDVLQJSULFHV RIHQHUJ\DQG PDWHULDOV P

LQYROYLQJHQGXVHUV

VXEXRQDZLGHU SHUVSHFWLYH S

ϮϮ

Ϯϭ ϮϬ Ϯϲ ϭ Ϯ ϯ ǆ ĚĞŵŽŐƌĂƉŚŝĐĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚƐ

VROYLQJ LPSHGLPHQWV

ϯ

ϲ

Technique Working methods

ϵ

ϲ

ϵ ϭ

Ϯϱ ϰ Ϯ ϯ ǆ ĂƌĞĂƐŽĨĚĞǀĞůŽƉŵĞŶƚ

ϲ

ϭϴ

ϭϮ Ϯϭ Ϯϱ ϭϰ Ϯ Ϯϯ ϱ ϭϳ ϳ ϭϴ ϭ Ϯ ϯ ǆ ŝŶĐƌĞĂƐŝŶŐƵƌŐĞŶĐǇĂŶĚĂǁĂƌĞŶĞƐƐ

ϯ

ϲ

ϵ

LQFUHDVLQJXUJHQF\ \ DQGDZDUHQHVV

Development of SuBu

D DUHD·VRI GHYHORSPHQW

ϯ

ϵ

FODULW\DQG YLVLELOLW\

opportunities to the

ϯ

Ϯϯ

ϭ ϰ ϭϮ ϴ ǆ

ϯ

ϯ

Demand

GHPRJUDSKLF G KL GHYHORSPHQWV WV

ϵ

Ϯ ϯ ĐůĂƌŝƚǇĂŶĚǀŝƐŝďŝůŝƚǇ

ϵ

,L ,LQFUHDVLQJ FRQVXPHUV GHPDQG G

ϵ

ϯ

Ϯϲ ϳ ϭ

ϲ

ϵ

ϲ

ϯ

ϭϵ

ϵ

ϲ

ϲ

ϵ

JURXSFRQVXPHUV J S

Financial NQRZOHGJH XVDJHDQG GHYHORSPHQW G QW

ϵ

EHWWHUILQDQFLDO SURGXFWV

ϲ

ϯ

ϭ Ϯϰ

Ϯ ϯ ŐƌŽƵƉĐŽŶƐƵŵĞƌƐ

Policy and regulations

UHPRYLQJUHVWULFW LQJUHJXODWLRQV

ϯ

Ϯ

F FRQVLVWHQW FR UUHJXODWLRQV J

ϴ Ϯϰ ϮϬ Ϯϲ ϭϬ ϳ ϱ ϭ Ϯ ϯ ǆ ƌĞŵŽǀŝŶŐƌĞƐƚƌŝĐƚŝŶŐƌĞŐƵůĂƚŝŽŶƐ

ϯ

ϲ

ϵ

FRQVLVWHQWDQGUHOL DEOHJRYHUQPHQW

HQIRUFLQJ UHJXODWLRQV

Ϯϲ ϭϳ ǆ

ϵ

ϲ

ϯ

I ILQDQFLDO LQFHQWLYHV

ϯ

ULVNV

Knowledge

ϲ

JRYHUQPHQWDO VXSSRUW

JRYHUQPHQWXVHV WRROVWKH\SRVVHVV

ϯ

ϭϮ ϭϵ Ϯϱ ϭ Ϯ ϯ ǆ ĐŽŶƐŝƐƚĞŶƚƉŽůŝĐǇĂŶĚƌĞŐƵůĂƚŝŽŶƐ

ϯ

ϲ ϵ ϵ ϵ

ϲ

ϯ ϭϯ ϭϲ ϭ ϳ

Ϯ ϯ ďĞƚƚĞƌĨŝŶĂŶĐŝĂůƉƌŽĚƵĐƚƐ

ϮϬ ϭϳ ϭϬ ϵ ϮϮ ϲ ϱ ϭ ϰ ǆ

ϵ

ϵ

ϵ

ϲ

ϲ

ϲ

ϯ

ϭ ϵ

Ϯ ϯ ĨŝŶĂŶĐŝĂůŝŶĐĞŶƚŝǀĞƐ

ϭϲ ϭϵ ϮϮ Ϯϰ Ϯϭ ǆ

ϯ

ϯ

ϭ

Ϯ

ϴ

ϯ ƌŝƐŬƐ

ϭϱ Ϯϭ ϮϮ ǆ

ϭϯ

ϵ

Ϯϭ ϮϮ ϭϯ ϭϭ ϭϬ ϯ Ϯ ϭ Ϯ ϯ ǆ ŬŶŽǁůĞĚŐĞƵƐĂŐĞĂŶĚĚĞǀĞůŽƉŵĞŶ

ϲ

ϯ

ϭ ϰ

ϯ Ϯ ϯ ĞŶĨŽƌĐŝŶŐůĞŐŝƐůĂƚŝŽŶ

ϮϮ ϭϰ Ϯϭ ϭϵ ϱ ϭϴ ϭϯ ϭϭ ǆ

ϵ

ϵ

ϵ

ϲ

ϲ

ϲ

ϯ

ϭϳ

ϯ ϭϴ ϯ ϭϭ ϭ Ϯ ϯ ǆ ŐŽǀĞƌŶŵĞŶƚƵƐĞƐƚŚĞŝƌƚŽŽůƐ

ϭ ϭϱ

ϭϰ ϭϬ ϳ ϮϮ ϭϭ ϯ Ϯ ϯ ǆ ŐŽǀĞƌŶŵĞŶƚĂůƐƵƉƉŽƌƚ

ϯ

ϭϲ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϯ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϲ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

ϵ

Conclusie kansen Overeenkoms g de analyse van belemmeringen is er ook voor de kansen een analyse gemaakt van de kansen waarin literatuur en interviews vergeleken en geanalyseerd zijn. In literatuur is er geen orde aangegeven in de kansen. In interviews is dat wel: zoals hierboven eerder gesteld, worden de grootste kansen toegedicht aan aspecten in de categoriën ‘werkwijze’ en ‘vraag’. Aspecten in de categoriën beleid en regelgeving worden evenals bij belemmeringen veelvuldig

ϵ ϴ ϭϳ ϲ ϭ Ϯ ϯ ǆ ĐŽŶƐŝƐƚĞŶƚĂŶĚƌĞůŝĂďůĞŐŽǀĞƌŶŵĞŶ

genoemd maar nagenoeg niet als één van de grootste kansen. Voor kennis geldt hetzelfde. Betere fianciële modellen en technieken worden ook frequent genoemd en door een aantal als meest belangrijk, echter minder belangrijk dan de twee eerst genoemde categoriën. Vraag naar dubo Wanneer de vraag naar dubo zou s jgen zou dat een s mulans en kans zijn voor de ontwikkeling van dubo. Hierdoor onstaat er ruimte voor investeringen en innova e. Producten kunnen door een verhoogde eerste vraag verder verbeterd worden.


13


uitgebreide samenvatting Om een verhoogde vraag te faciliteren is het nodig dat er een betere aanslui ng komt op de behoe e van de consument en gebruiker. Het creëren van een lifestyle van dubo zou een kans zijn voor de ontwikkeling. Hierin zou techniek dan ook ontworpen moeten worden zodat het ook aantrekkelijk wordt om te zien en meer gewaardeerd wordt. Momenteel wordt veel van deze techniek verborgen en weggewerkt maar dat vraagt een totaal andere benadering en uitvoering wanneer deze techniek onderdeel wordt van een lifestyle. Discussies over terugverdien jden zullen dan ook veranderen, niemand hee zich bijvoorbeeld ooit afgevraagd wat de terugverdien jd is van een Ipad. Om de vraag te s muleren is echter ook een andere vorm van communica e nodig. Het communiceren van Rc-waarden is weinig zeggend en bepaald niet aansprekend, hier zou in communica e dan ook niet op gefocussed moeten worden. Het eerder genoemde misbruik van duurzaamheid in communica e voor commercieel gewin past hier ook niet bij. Het communiceren op ludieke wijze met bijvoorbeeld een wedstrijd of tv jd zou wel bij kunnen dragen. Duidelijkheid en helderheid in communica e is hierin erg belangrijk. Ook de s jgende tekorten van grondstoffen zal de bewustwording en vraag naar dubo s jgen. Groeiende tekorten zouden ook leiden tot hogere prijzen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling. Energieprijzen zijn de laatste jaren al flink gestegen en zullen naar verwach ng blijven s jgen waardoor het een steeds groter issue zal worden en de aandacht voor dubo zal doen groeien. Het zou ook een kans zijn wanneer de overheid bijvoorbeeld een bepaalde s jging per jaar zou garanderen. Hierdoor wordt de financiering van energiebesparende maatregelen zekereder en gemakkelijker te financieren. Urgen e zou daarnaast ook kunnen worden verhoogd door s jgende minimale eisen in wetgeving. Hoewel niet wenselijk maar bijvoorbeeld natuurrampen zou de urgen e en het bewustzijn doen groeien. Het anders omschrijven van de vraag zou daarnaast ook een kans zijn voor de ontwikkeling van dubo. Door het vragen naar kwaliteit in plaats van kwan teit wordt ruimte gecreëerd om slimme oplossingen aan te bieden. Het opstellen van een gedetailleerd programma van eisen en later een specifiek bestek haalt ruimte voor crea viteit en slimme engineering weg. Wanneer alleen exact geleverd mag worden wat specifiek geëist wordt is het enige onderscheidende aspect de prijs. Wanneer de prijs onderscheidend wordt, is de uitdaging dus om het zo goedkoop mogelijk te leveren en uit te voeren. Het genereren van marges en winsten wordt dan vaak getracht door meerwerken en door het net niet fout of onvoldoende uit te voeren. Deze manier staathaaks op het leveren van kwaliteit en draagt daarom niet bij aan dubo. Het zou daarom dan ook een kans zijn wanneer opdrachtgevers hun opdracht anders zouden omschrijven waarbij par jen de vrijheid hebben het

naar eigen inzicht te ontwerpen en uit te voeren en kan er dus geconcurreerd worden op kwaliteit en crea viteit in plaats van prijs. Het aanbieden van een one-stop-shop voor duurzame maatregelen zou voor onder andere de consumenten markt een kans zijn omdat de consument dan zelf tussen producten kan kiezen en de daarbij horende financiële plaatjes. Het verduurzamen van een woning wordt daardoor bereikbaarder en tastbaarder voor consumenten. Daarnaast kan het garanderen van producten en presta es helpen de onzekerheid weg te nemen en daarmee de vraag s muleren. Zichtbaarheid en helderheid van duurzame maatregelen zou daarnaast bijdragen aan de ontwikkeling van de vraag. Het zichtbaar maken van maatregelen maakt het tastbaarder en faciliteert de accepta e en adop e van innova e, aldus Rogers’ theorie. Het is in dit kader ook belangrijk dat innova es begrijpelijk zijn. Werkwijze Verbeterde samenwerking binnen en buiten de sector is een belangrijke kans voor de ontwikkeling van dubo. Het wordt door een aantal ook aangeduid als noodzakelijk omdat de huidige uitdagingen zo groot zijn dat par jen het niet meer alleen kunnen. Tegelijker jd wordt ook gesteld dat echte ketenintegra e alleen zal plaatsvinden wanneer de nood hoog genoeg is. Door betere samenwerking kunnen betere producten en gebouwen gerealiseerd worden is het credo. Standardisa e en industrialisa e zouden hier verder aan bij kunnen dragen. Deze samenwerking werkt het best wanneer er een gezamenlijk belang en verantwoordelijkheid is. Samenwerkingen zouden gericht moeten zijn op de lange termijn zodat par jen elkaar leren kennen en een vertrouwensbasis opgebouwd kan worden. Ervaringen uit eerdere projecten kunnen meegenomen worden en leiden tot verbeterde producten. Het implementeren van de kennis en kunde van leveranciers en producenten in een vroeg stadium in het proces kan een bijdrage zijn in de mogelijkheden en kwaliteit. Om deze samenwerking te realiseren en op maal te laten func oneren is het echter noodzakelijk dat par jen elkaar gaan begrijpen en elkaars doelen begrijpen. Door verbeterde samenwerking zouden ook totaalpakke en gerealiseerd kunnen worden waarin losse producten ideaal geconfigureerd zijn tot een goed en op maal werkend geheel. Hierdoor kunnen de voordelen groter zijn en de risico’s van elkaar tegenwerkende technieken verkleind. Deze totaalpakke en moeten het ook gemakkelijker maken voor klanten. Een totaalpakket wat ‘too good to refuse’ is. Dit zou aangeboden kunnen worden door consor a in combina e met bijvoorbeeld een all-in lease contract. Belangrijk hierin is wel dat er slechts één aanspreekpunt is naar de afnemer en contractueel ook maar één par j is waar de afnemer mee te maken hee . Hoe


14


uitgebreide samenvatting par jen dat onderling regelen is aan hen. Samenwerking zou niet alleen binnen maar ook buiten de sector gezocht moeten worden, de toegevoegde waarde van financiële par jen zouden bij kunnen dragen bijvoorbeeld. Beleid en regelgeving Zoals ook bij belemmeringen al is geconstateerd zijn kansen in de categorie beleid en regelgeving vaak genoemd zijn maar zelden als één van de grootste kansen. Wat regelgeving betre gaat het enerzijds om het verwijderen van belemmerende regelgeving en anderzijds om het verhogen van het minimale niveau. Beleid zou daarbij consistent en convergerend moeten zijn. Inconsistent beleid leidt namelijk tot onzekerheid en terughoudendheid. Men moet weten waar men aan toe is en wat men kan verwachten. Wanneer er geen rich ng wordt gekozen of de rich ng steeds verandert biedt dit geen duidelijkheid en zullen investeerders afwachtend handelen. Consistent beleid zou de ontwikkeling van dubo dus s muleren. Techniek Verbeterde producten die ook nog eens beter aansluiten, zullen de vraag naar dubo vergroten en daarmee de ontwikkeling faciliteren. Door standardisa e s jgt de kwaliteit, dalen de kosten en worden betere processen gerealiseerd hetgeen posi ef bijdraagt aan dubo. Innova ecycli zouden daarbij moeten worden gesloten, hetgeen inhoudt dat projecten en producten worden geëvalueerd, teruggekoppeld en verbeterd. Daarnaast zou het een kans zijn wanneer eindgebruikers meer betrokken worden bij de ontwikkeling van producten. Dit om een betere aanslui ng van de producten op de gebruiker te realiseren. Omdat de wensen van gebruikers veranderen en de technieken steeds verbeteren is het belangrijk dat een gebouw en de elementen waar het uit bestaat aanpasbaar zijn. Dit om aan te kunnen passen aan veranderende vraag en techniek. Daarbij zou door het anders omschrijven van de eisen zoals eerder omschreven is, meer ruimte voor crea viteit en slim ingenieurschap gecreëerd worden. Daarnaast zou het een kans zijn wanneer bedrijven in de sector zich zouden gaan specialiseren op een aantal soorten gebouwen en daar vervolgens steeds beter in worden. Hierdoor worden de risico’s van die projecten voor alle par jen kleiner, kwaliteit hoger en de kosten lager. Financial In de financiële categorie zouden verbeterde financiële producten die beter aansluiten op cash-flows bijdragen aan de ontwikkeling. Eerder is ook genoemd dat lange termijn eigenschap meer doet focussen op kwaliteit. Een aantal financiële voordelen komen op termijn ook beter naar voren. Het externe financieren kan daarnaast bijdragen aan een beter businessmodel omdat deze extern gecontroleerd wordt en

hiervan de financiering a ankelijk is. Hierdoor is er dubbele zekerheid. Omdat risico een belangrijk item is in financiering en dan met name van innova eve ideeën zou een garan efonds voor innova eve ontwikkelingen faciliterend kunnen werken. Hierin worden innova eve producten en toepassingen gegarandeerd, waardoor de kans ontstaat om ook door nieuwe of kleine bedrijven om een innova ef product op de markt te ze en. Zoals reeds eerder genoemd vormen risico’s een belangrijk punt in de ontwikkeling en zeker ook met financiering. Aannemers of producenten zouden bepaalde elementen die zei leveren en/of monteren kunnen garanderen waardoor het totale risico daalt en financiering gemakkelijker wordt. Het reduceren van risico’s in de consumentenmarkt zou kunnen gebeuren door individuele par culieren te groeperen. Deze consumenten hoeven hiervoor niet eens in dezelfde straat te wonen maar bijvoorbeeld in dezelfde wijk of stadsdeel. Door het grotere aantal, dalen risico’s maar kunnen bijvoorbeeld ook de kosten voor renova e omlaag doordat eenzelfde par j meer woningen kan doen. Omdat kosten zo belangrijk blijken te zijn, zijn alle maatregelen die de kosten reduceren een kans. Daarnaast zou het de ontwikkeling van dubo s muleren wanneer er financiële incen ves komen waardoor duurzaam ook financieel nog aantrekkelijker wordt. Het doorbelasten van milieukosten in producten, met andere woorden de vervuiling meeberekenen in de kosten maakt dubo aantrekkelijker. In verdienmodellen zou daarnaast een gedeelde winst en verliesdeling meegenomen moeten worden omdat dit een gezamenlijk belang en verantwoordelijkheid creëert. Kennis Het vergroten van kennis wordt aangeduid als noodzakelijk voor de ontwikkeling van dubo in alle categoriën. Daarbij zou de kennis, die verspreid aanwezig is, gedeeld moeten worden zodat kennis gekoppeld kan worden waardoor betere oplossingen kunnen ontstaan. Daarnaast zou opgedane kennis sneller teruggekoppeld moeten worden zodat er verbeterd en geupdated kan worden en hiermee sneller geleerd kan worden. Het eerder geconstateerde gebrek aan een algemeen geaccepteerde en gehandteerde defini e van dubo zou daaraan bijdragen.


15



Conclusie EŽŽĚǌĂĂŬĞǀŝĚĞŶƚ ŬůĞŝŶĞŐƌŽĞƉ͗ĞŶǀŝƌŽŶŵĞŶƚĂůĐŽŶĐĞƌŶĞĚ ŽŶǀŽůĚŽĞŶĚĞĚƌŝǀĞƌƐ

ďĞƚĂĂůďĂĂƌ ĚƵŝĚĞůŝũŬŚĞŝĚ ŵŽŐĞŶŝŶƌĞŐĞůŐĞǀŝŶŐ

ǀĞƌŚŽŐĞŶǀĂŶĚĞǀƌĂĂŐ ǀĂŶǌĞůĨ

ďĞƚĞƌĞĮŶĂŶĐŝĞůĞŵŽĚĞůůĞŶ ŬĞŶŶŝƐ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ

ǀĞƌƉůŝĐŚƚĞŶ

ĂĂŶƚƌĞŬŬĞůŝũŬĞƌŵĂŬĞŶ

ĞŶĞƌŐŝĞ ŵĂƚĞƌŝĂůĞŶƐĐŚĂĂƌƐƚĞ ϮϬϮϬŶŝĞƵǁďŽƵǁ ϮϬϰϬŐĞďŽƵǁĚĞŽŵŐĞǀŝŶŐ

ǀĞƌŚŽŽŐĚĞĞĞƌƐƚĞĂĨǌĞƚ ŬǁĂůŝƚĞŝƚ ĮŶĂŶĐŝĞĞů ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚ ůŝĨĞƐƚǇůĞ

ǀĞƌďĞƚĞƌĚĞƉƌŽĚƵĐƚĞŶ ŐŽĞĚŬŽƉĞƌ ůĂŐĞƌĞƌŝƐŝĐŽ͛Ɛ ďĞƚĞƌĮŶĂŶĐŝĞƌďĂĂƌ

Vanuit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat de grootste belemmering en uitdaging ligt in het verhogen van de vraag naar dubo. Uit literatuur blijkt dat maar een kleine groep mensen milieu overwegingen leidend laat zijn in haar beslissingen. Omdat de noodzaak evident is, is het voor het overgrote deel van de bevolking nodig dat er andere mo va es zijn om voor duurzaam bouwen te kiezen. Het verhogen van de vraag kan door het aantrekkelijker maken van duurzame producten of door het te verplichten. Daarvoor is het echter wel nodig dat het mag en kan in regelgeving en financiële modellen. Het aantrekkelijker maken van duurzame producten zal deels vanzelf gaan door s jgende schaarstes en prijzen van grondstoffen. Daarnaast zal interna onale regelgeving en afspraken verder bijdragen aan het verplicht worden.

Het aantrekkelijker maken kan op op het gebied van bijvoorbeeld kwaliteit, prijs, gezondheid en lifestyle. Om een verhoogde vraag naar duurzaam bouwen mogelijk te maken is het nodig dat het op het gebied van regelgeving mag, dat men het kan betalen en dat het duidelijk is wat en hoe het is. Een verhoogde vraag naar duurzaam bouwen zou leiden tot een verhoogde afzet wat de mogelijkheid biedt tot het verbeteren van de producten, het reduceren van de kosten ervan, het verlagen van de risico’s voor producent en afnemer wat bijdraagt aan een betere en gemakkelijkere financiering. Dit alles draagt bij aan het verder aantrekkelijk maken van duurzaam bouwen wat bij kan dragen aan een verhoogde vraag er naar.


16


uitgebreide samenvatting Betere producten zijn nodig om dubo aantrekkelijker te maken. Om dit te realiseren is een verbeterde samenwerking nodig, omdat de problemen en uitdagingen zo groot zijn en gezien worden als te groot om alleen op te kunnen lossen. Hiervoor is een verbeterde samenwerking nodig waarin de kennis van de par jen omhoog gaat en kennis gedeeld wordt om tot een op maal product en resultaat te komen. Deze samenwerking zou transparant moeten zijn en gebaseerd moeten zijn op vertrouwen in plaats van wantrouwen. Een gedeelde verantwoordelijkheid en verplich ng zou hieraan bijdragen en

zou dit faciliteren. Daarbij zouden par jen afgerekend moeten worden op hun eindpresta es en verantwoordelijk zijn voor de lange termijn. Verbeterde samenwerking is nodig met par jen binnen en buiten de sector, met bijvoorbeeld banken, energieleveranciers en zorgverzekeraars: duurzame huisves ng hee voordelen om vele vlakken. Wanneer de sector zelf niet de stap zet zullen andere par jen deze stap ze en, hetgeen nu al op bepaalde vlakken gebeurt.

ĂĂŶƚƌĞŬŬĞůŝũŬĞƌŵĂŬĞŶ ŶŽŽĚǌĂŬĞůŝũŬ͗ĂůůĞĞŶ ŬĂŶŚĞƚŶŝĞƚŵĞĞƌ

ďĞƚĞƌĞƉƌŽĚƵĐƚĞŶ

ǀĞƌďĞƚĞƌĚĞƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐ ŽŶƚǌŽƌŐĞŶĚ

ƚŽƚĂĂůƉĂŬŬĞƩĞŶ

ůĞǀĞƌĞŶǀĂŶĚŝĞŶƐƚĞŶ ŝƉǀƉƌŽĚƵĐƚĞŶ

ŬĞŶŶŝƐŽŵŚŽŽŐĞŶĚĞůĞŶ ƚƌĂŶƐƉĂƌĂŶƚǀƐǁĂŶƚƌŽƵǁĞŶ

ǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬŚĞŝĚďŝũ ƉĂƌƟũĚŝĞůĞǀĞƌƚ

ŐĞĚĞĞůĚƌŝƐŝĐŽĐŽŵŵŝƚŵĞŶƚ ƉƌĞƐƚĂƟĞĐŽŶƚƌĂĐƚĞŶ

ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶŵĞƚĞŶ

ůĂŶŐĞƚĞƌŵŝũŶǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬ

ǀĞƌďĞƚĞƌĚĞƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐ

ĂŶĚĞƌƐŐĂĂŶĂŶĚĞƌĞ ƉĂƌƟũĞŶŚĞƚŽǀĞƌŶĞŵĞŶ

/<ďŽƵǁƚǁŽŽŶǁŝũŬĞŶ

ďŝŶŶĞŶĞŶďƵŝƚĞŶĚĞƐĞĐƚŽƌ

ďĂŶŬǌŽƌŐƉƌĞŵŝĞŐĞďƌƵŝŬĞŶ

ŐĞǌŽŶĚĞƌĞǁŽŶŝŶŐĞŶ ([SHUWV ZLOOHQ 385VFKXLP YHUELHGHQ *HSODDWVW GRRU 0DUJULHW %UXV

+HW ([SHUWLVHFHQWUXP YDQ KHW 5LMQVWDWH ]LHNHQKXLV LQ $UQKHP YLQGW GDW 385VFKXLP DOV LVRODWLHPDWHULDDO YHUERGHQ PRHW ZRUGHQ 'DW EOLMNW XLW HHQ DUWLNHO YDQ LQWHUQLVW/RXLV 9HUVFKRRU HQ FKHPLFXV$WLH 9HUVFKRRU RS GH VLWH 0HGLVFK &RQWDFW *H]RQGKHLGVNODFKWHQ GRRU 385 8LW KHW RQGHU]RHN YDQ GH ZHWHQVFKDSSHUV EOLMNW GDW 385VFKXLP JH]RQGKHLGVNODFKWHQ DDQ GH OXFKWZHJHQ ORQJHQ KXLG HQ KHW PDDJ GDUPNDQDDO NDQ YHURRU]DNHQ ,Q HHQ UHDFWLH ELM GH 126 ]HJW /RXLV 9HUVFKRRU ZHO GDW KHW ODVWLJ LV HHQ OLQN WH OHJJHQ WXVVHQ NODFKWHQ ELM EHZRQHUV HQ GH DDQJHEUDFKWH 385LVRODWLH 'H NODFKWHQ NXQQHQ QDPHOLMN RRN GRRU DQGHUH RRU]DNHQ NRPHQ0HHVWDO ZRUGW SDV QD HHQ KDOI MDDU RI HHQ MDDU GH OLQN JHOHJG


17


uitgebreide samenvatting ďĞƚĞƌĞƉƌŽĚƵĐƚĞŶ ďĞƚĞƌĞ ĂĂŶƐůƵŝƟŶŐ

ǀƌĂĂŐǀĞƌĂŶĚĞƌƚ ƚĞĐŚŶŝĞŬǀĞƌĂŶĚĞƌƚ ŇĞǆŝďŝůŝƚĞŝƚ ĂĂŶƉĂƐďĂĂƌ ďĞƌĞŝŬďĂĂƌ

De uitdaging is om door middel van betere samenwerking tot betere producten te komen die beter aansluiten op de vraag om zo de vraag te verhogen. Omdat deze vraag echter verandert en de techniek ook steeds verbetert is het nodig dat flexibiliteit meegenomen wordt en dat elementen aanpasbaar en bereikbaar zijn. Verschillende elementen hebben verschillende levensduren, toch worden installa es bijvoorbeeld nog vaak ingestort terwijl de levensduur van installa es duidelijk korter is dan die van de construc e. Randvoorwaarden voor een verhoogde vraag is echter dat er consistent beleid gevoerd wordt waarbij frustrerende wetgeving wordt geëlimineerd en ruimte wordt geboden aan innova eve ontwikkelingen. Belangrijk hierin is ook dat er financieringsmodellen worden gecreëerd welke faciliterend

zijn. Financiele modellen gebaseerd op total cost of ownership, waarin de split-incen ve geen rol meer speelt en waarbij afgerekend wordt op presta es. Het is belangrijk dat de gebruiksen onderhoudskosten hierin worden meegenomen. Risico’s zouden ten dele afgedekt kunnen worden door garan es van leveranciers waardoor ook financiering gemakkelijker wordt. In het algemeen kan gesteld worden dat om de ontwikkeling van DuBo te versnellen de vraag naar duurzaam bouwen moet worden verhoogd door betere producten door betere samenwerking waarbij aspecten gerelateerd aan beleid en regelgeving en financiering als randvoorwaarden gezien kunnen worden en waarbij een verhoogde kennis als noodzakelijk gezien wordt.

ZĂŶĚǀŽŽƌǁĂĂƌĚĞŶ ĐŽŶƐŝƐƚĞŶƚďĞůĞŝĚ

ŝŶĐŽŶƐŝƐƚĞŶƚďĞůĞŝĚůĞŝĚƚƚŽƚƚĞƌƵŐŚŽƵĚĞŶĚŚĞŝĚ

ĨĂĐŝůŝƚĞƌĞŶĚĞƌĞŐĞůŐĞǀŝŶŐ

ĮŶĂŶĐŝĞƌŝŶŐƐŵŽĚĞůůĞŶ

ƚŽƚĂůĐŽƐƚŽĨŽǁŶĞƌƐŚŝƉ ƐƉůŝƚͲŝŶĐĞŶƟǀĞ ŐĞďƌƵŝŬƐͲĞŶŽŶĚĞƌŚŽƵĚƐŬŽƐƚĞŶ ƌŝƐŝĐŽ͛ƐƉƌĞƐƚĂƟĞƐĂĨŐĞĚĞŬƚĚŽŽƌ ŐĂƌĂŶƟĞƐůĞǀĞƌĂŶĐŝĞƌ


18



Aanbevelingen: Focus je bij duurzame producten niet alleen op duurzaamheid als onderscheidend aspect maar zorg dat er ook andere voordelen aan het product of dienst zi en. Uiteindelijk draait het om het leveren van een dienst waarmee een probleem of behoe e wordt opgelost of ingevuld. Communiceer ook niet alleen de onderscheidende duurzame eigenschappen, slechts een beperkte groep consumenten laat duurzaamheid bepalend zijn in hun keuze. Bekijk de totale huisves ngslasten en de huur en exploita ekosten als onderhoud en energie niet afzonderlijk. Stem de financiering ook af op de totale huisves ngslasten en communiceer deze ook. Maak par jen resultaatverantwoordelijk, zorg dat de par j die een diens of product levert niet afgerekend wordt op de aantal meters kabels of hoeveelheid armaturen maar op basis van bijvoorbeeld de hoeveelheid licht op de gewenste plaatsen. Door resultaatverantwoordelijkheid hebben par jen een belang bij het bijdragen en zorgen voor een goed eindproduct. Focus op elementen in plaats van producten: een gebouw bestaat uit de elementen/lagen: gevel, construc e, installa e en inbouw met elk hun eigen levensduur en aanpassingsfrequen e. Door dit verschil in levensduur is het dus nodig om de elementen niet met elkaar te versmelten waardoor je het ene element moet beschadigen om het andere aan te kunnen passen. Omdat bekent is dat de wens van de gebruiker verandert, de techniek verbetert en de elementen dus een verschillende levensduur hebben zijn aanpasbaarheid, flexibiliteit en bereikbaarheid dus belangrijk en essen eel voor duurzaamheid. Elementen moeten zo in elkaar en aan elkaar zi en dat ze individueel vervangen of aangepast kunnen worden. Hiervoor is het nodig dat de elementen bereikbaar zijn. Door deze principes is het mogelijk een gebouw mee te laten bewegen met veranderende behoe es met technieken die daarbij aansluiten en op maal func oneren.

Aannemers - adviseurs: Garandeer bepaalde presta es en neem verantwoordelijkheid voor de lange termijn inclusief onderhoud. Hierdoor wordt de focus minder op het bouwen zelf maar meer op het onderhoud en de presta es over de totale jd. Dit resulteert ook in een con nuere work- en cashflow. Standardiseer de manier van werken: standaardiseren van de manier van aansluiten en laat de afme ngen de variabele zijn. Zorg dat je je steeds verbeterd door je presta es te meten, te evalueren en terug te koppelen. Verindustrialiseer processen zoveel mogelijk: prefabriceer wat

kan en assembleer het on-site. Materiaal behoe e en kosten kunnen hierdoor ook gereduceerd worden. Specialiseer je in een select aantal type gebouwen en zorg dat je hier steeds beter in wordt. Hierdoor worden de risico’s en faalkosten kleiner en marges groter. Reduceer faalkosten door processen beter in te richten en het proces per element op te splitsen. Gedeeld risico commitment door een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het resultaat en deels ook presta es over jd.

Leveranciers en producenten: Blijf met verbetering niet alleen focussen op het verbeteren van het product maar focus vooral op de toegevoegde waarde op een niveau hoger dus op element of gebouwniveau: focus op wat jouw product toe kan voegen op element-niveau. Ga samenwerken met par jen die ook in hetzelfde element leveren: een leverancier van kozijnen werkt samen met de leverancier en assembleerder van gevelpanelen om gezamenlijk de complete gevel te op maliseren en leveren. Idealiter met een onderhoudscontract en een financiering eraan gekoppeld. Uiteindelijk zou een consor a (met één aanspreekpunt naar buiten) de complete gevel kunnen leveren inclusief onderhoudscontract en financiering welke per maand afgerekend wordt. Focus op grondstofreduc e, standaardisa e, terughalen van grondstoffen, zorg dat je in de toekomst niet a ankelijk wordt van grondstoffen (schaarste).

Overheid: Het belangrijkste voor overheidsorganen is het consistent zijn in beleid en regelgeving. Inconsistent beleid leidt namelijk tot terughoudendheid. Ben voorspelbaar in de maatregelen die genomen worden door beleid voor de lange termijn uit te ze en en daar in stappen steeds verder naartoe te werken. Neem belemmerende regelgeving weg en zorg dat innova eve, duurzame ideeën en ontwikkelingen de mogelijkheid en de ruimte hebben. Een voorbeeld hiervan is het niet aan de buitenzijde mogen isoleren van woningen omdat het bestemmingsplan het niet toelaat. Arrangeer een garan efonds waarin innova eve ontwikkelingen worden gegarandeerd waardoor deze ini a even de kans krijgen om te starten. Onderzoek de mogelijkheid om gebouwen te beordelen op de uiteindelijk opgeleverde presta es in plaats van de theore sche


19


uitgebreide samenvatting presta es van een ontwerp. Hierdoor ontstaat meer ruimte om buiten de ontwerpregels om crea ef een slimme oplossing te kiezen wat uiteindelijk een goed gebouw oplevert.

Onderwijs: Maak duurzaamheid een standaard onderdeel van elk curriculum en binnen bouwkunde van elk vak. Hierdoor wordt het een standaard aspect waar iedereen rekening mee houdt en is het niet langer iets voor een select groepje buitenbeentjes. Door het een standaard onderdeel te maken wordt er ook door een grotere groep nagedacht over en meegenomen in de ontwikkeling en zullen er meer en betere ideeën en oplossingen ontstaan.

Note Hopend u hiermee een goed beeld van het onderzoek en de resultaten en conclusies die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen gegeven te hebben. Dit is een samenva ng van de gehele thesis. In de thesis zelf wordt, als vanzelfsprekend, dieper op de materie wordt ingegaan. Mocht u na het lezen van deze samenva ng geïnteresseerd zijn geraakt in een specifiek onderdeel of het totale onderzoek neem dan contact met me op. Ik ben graag bereid het onderzoek toe te lichten of te presenteren.

Hoogachtend, Jan-Willem Schellekens

E: [email protected] T: 06-17370643 T: @jwschellekens L: in\jwschellekens


20

Accelerating and intensifying the development of sustainable building in the Netherlands

Recommend Documents