ABSTRAK Studi Deskriptif mengenai motif sosial pada anggota DPR RI Fraksi “X” periode 2009-2014. Tujuan dari penelitian tersebut untuk memahami gambaran profil
aspek-aspek psikologis yang melatarbelakangi perilaku politik pada
anggota DPR RI Fraksi “X” yaitu motif sosial. Teori yang digunakan dalam penelitian ini adalah teori motif sosial dari David Clarence McClelland (1953) dan pengayaan teori politik dari Ramlan Surbakti (1992) dan Miriam Budiardjo (2000). Motif sosial terdiri dari motif berprestasi, motif afiliasi, dan motif kekuasaan. Rancangan penelitian yang digunakan adalah rancangan penelitian deskriptif untuk menggambarkan profil motif sosial. Alat ukur yang digunakan berbentuk kuesioner untuk memperoleh tingkatan ketiga motif sosial dengan nilai validitas antara 0,315-0,705 dan reliabilitas 0,841. Data dianalisis dengan distribusi frekuensi dan tabulasi silang. Hasil penelitian ini adalah Motif sosial anggota DPR RI Fraksi “X” periode 2009-2014 banyak ditunjukkan dengan profil motif sosial TTT (motif berprestasi, afiliasi, dan kekuasaan tinggi), RTT (motif berprestasi rendah, afiliasi tinggi dan kekuasaan tinggi), dan TRT (motif berprestasi tinggi, afiliasi rendah, kekuasaan tinggi). Jika dilihat pada grafik motif pada anggota DPR RI Fraksi “X” 2009-2014, tipe grafik pada profil motif yang banyak ditampilkan adalah tipe grafik 10,
nilai tertinggi terletak
pada motif kekuasaan (nilai
palinggi tinggi pada motif kekuasaan, kedua motif berprestasi, ketiga motif Universitas Kristen Maranatha
afiliasi). Yang berikutnya adalah tipe grafik 9, nilai tertinggi terletak pada motif kekuasaan (nilai paling tinggi pada motif kekuasaan, kedua motif afiliasi, dan ketiga motif berprestasi). Terakhir tipe grafik 6, nilai tertinggi terletak pada motif afiliasi (nilai paling tinggi motif afiliasi, kedua motif kekuasaan, dan ketiga motif berprestasi). Jika dilihat dari tabel tabulasi silang profil motif sosial dengan usia dan pendidikan, tidak tampak keterkaitan antara motif motif sosial dengan kedua faktor tersebut. Saran penelitian adalah bagi peneliti yang ingin melanjutkan penelitian ini untuk meneliti hubungan antara perilaku politik dan motif sosial.
Universitas Kristen Maranatha
DAFTAR ISI
Judul………………………………………………………………………………..i Lembar pengesahan……………………………………………………………….ii Abstrak.....................................................................................................................v Kata Pengantar ........................................................................................................vi Daftar Isi .................................................................................................................ix Daftar Bagan………………………………………………………………….....xiii Daftar Tabel……………………………………………………………………..xiv BAB I PENDAHULUAN 1.1
Latar Belakang Masalah ..............................................................................1
1.2
Identifikasi Masalah ....................................................................................9
1.3
Maksud dan Tujuan Penelitian .....................................................................9
1.3.1
Maksud Penelitian ........................................................................................9
1.3.2
Tujuan Penelitian .........................................................................................9
1.4
Kegunaan Penelitian ....................................................................................9
1.4.1
Kegunaan Teoritis ........................................................................................9
1.4.2
Kegunaan Praktis .......................................................................................10
1.5
Kerangka Pemikiran ..................................................................................10
1.6
Asumsi……………………………………………………………………18
BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1
Motivasi .....................................................................................................19 2.1 Pengertian Motivasi .............................................................................19 Universitas Kristen Maranatha
2.1.2 Proses Motivasi .................................................................................25 2.1.3 Ciri-ciri Motivasi...............................................................................28 2.1.4 Motivasi dan Motif Menurut David Clarence Mc Clelland………..28 2.1.4.1 Motif dan Perilaku................................................................30 2.1.4.2 Tiga Motif Sosial..................................................................33 2.1.4.2.1 Motif Berprestasi (Achievement Motive)...............33 2.1.4.2.2 Motif Kekuasaan (Power Motive).........................34 2.1.4.2.3 Motif Afiliasi (Affiliation Motive)........................35 2.2
Psikologi Politik.........................................................................................36
2.3
Politik……………………………………………………………….……43
2.3.1.1 Definisi Ilmu Politik……………………………………………...............43 2.3.1.2 Bidang-Bidang Ilmu Politik .......................................................................51 2.3.1.3 Hubungan Ilmu Politik dengan Psikologi Sosial .......................................54 2.4
Perilaku dan Partisipasi Politik ..................................................................56 2.4.1
Perilaku Politik ...............................................................................56
2.4.2
Model Perilaku Politik ...................................................................60
2.4.3
Partisipasi Politik ...........................................................................62
2.5
Badan Legislatif .........................................................................................65
2.5.1
Fungsi Badan Legislatif ............................................................................67
2.6
Partai Politik ……………………………………………………………..70 2.6.1 Perkembangan Partai Politik ………………………………………70 2.6.2 Definisi Partai Politik ……………………………………………...72 2.6.3 Fungsi Partai Politik ……………………………………………….73 Universitas Kristen Maranatha
BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1
Rancangan Penelitian ................................................................................75
3.2
Variabel Penelitian dan Definisi Operasional ...........................................76
3.2.1
Variabel Penelitian ....................................................................................76
3.2.2
Definisi Operasional ..................................................................................76
3.2.2.1 Motif Sosial ...............................................................................................76 3.3
Alat Ukur Penelitian ..................................................................................78
3.3.1
Alat Ukur Motif Sosial ...............................................................................78 3.3.1.1 Kisi-Kisi Alat Ukur Motif Sosial.......................................79 3.3.1.2 Prosedur Kegiatan ..............................................................81
3.3.2
Validitas dan Reliabilitas Alat Ukur ..........................................................81
3.3.2.1 Pengujian Validitas Alat Ukur ..................................................................81 3.3.2.2 Pengujian Reliabilitas Alat Ukur ..............................................................82 3.4 Populasi dan Penarikan Sampel ......................................................................83 3.4.1
Populasi Sasaran .......................................................................................83 3.4.2 Karakteristik Sampel.........................................................................83
3.4.3
Teknik Penarikan Sampel ..........................................................................84
3.5
Teknik Analisis Data .................................................................................84
BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN 4.1 Hasil Penelitian................................................................................................85 4.1.1 Gambaran Subjek...................................................................................85 4.1.1.1 Gambaran Subjek Berdasarkan Jenis Kelamin...................................85 4.1.1.2 Gambaran Subjek Berdasarkan Usia..................................................85 Universitas Kristen Maranatha
4.1.1.3 Gambaran Subjek Berdasarkan Tingkat Pendidikan..........................86 4.1.2 Hasil Penelitian.............................................................................................86 4.1.2.1 Tabel Motif Sosial............................................................................86 4.1.2.2 Tabel Tabulasi Silang Motif Sosial dan Tipe Grafik.......................88 4.1.2.3 Tabel Tabulasi Silang Motif Sosial dan Jenis Kelamin....................89 4.1.2.4 Tabel Tabulasi Silang Motif Sosial dan Usia...................................91 4.1.2.5. Tabel Tabulasi Silang dan Tingkat Pendidikan...............................92 4.2 Pembahasan......................................................................................................94 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN 5.1 Kesimpulan....................................................................................................104 5.2 Saran...............................................................................................................105 5.2.1 Saran Teoritis.......................................................................................105 5.2.2 Saran Praktis........................................................................................105 DAFTAR PUSTAKA..........................................................................................106 LAMPIRAN
Kuesioner motivasi
Analisis data
Grafik profil motif sosial
Tipe grafik profil motif sosial
Universitas Kristen Maranatha
DAFTAR TABEL
Tabel 2.1 Sinopsis dan Ciri Serta Tokoh dan Area Penelitian Psikologi Politik Pada Tiga Periode..................................................................................42 Tabel 2.2 Kontributor Berdasarkan Pendekatan....................................................43 Tabel 3.1 Kisi-Alat ukur Motif Sosial....................................................................81 Tabel 4.1.1.Gambaran Motif Sosial Berdasarkan Jenis Kelamin..........................88 Tabel 4.1.2 Gambaran Motif Sosial Berdasarkan Usia..........................................88 Tabel 4.1.3 Gambaran Subjek Berdasarkan Tingkat Pendidikan..........................89 Tabel 4.1.4 Motif Sosial........................................................................................89 Tabel 4.1.5 Tabulasi Silang Motif Sosial dan Tipe Grafik....................................91 Tabel 4.1.6 Tabulasi Silang Motif Sosial dan Jenis Kelamin................................92 Tabel 4.1.7 Tabulasi Silang Motif Sosial dan Usia...............................................94 Tabel 4.1.8 Tabulasi Silang Motif Sosial dan Tingkat Pendidikan.......................95
Universitas Kristen Maranatha
DAFTAR BAGAN
Bagan 1.1 Skema Kerangka pikir...................................................................................17 Bagan 2.1 Skema Model Umum Proses Motivasi Dasar................................................23 Bagan 2.2 Siklus Motivasi.......................................................................................27 Bagan 2.3 Hubungan Antar disiplin Ilmu Politik dengan Disiplin Lainnya..............38 Bagan 3.1 Skema Rancangan Penelitian..................................................................77
Universitas Kristen Maranatha
DAFTAR LAMPIRAN
1. Keusioner Motif Sosial. 2. Data Mentah Hasil Perhitungan Motif Sosial. 3. Hasil Perhitungan Validitas Alat Ukur Motif Sosial. 4. Reliabilitas Alat Ukur. 5. Grafik Profil Motif Sosial. 6. Grafik Hasil Profil Motif. 7. Motif Sosial dan Tipe Grafik.
Universitas Kristen Maranatha