About me. Inhoud. Inspanningstesten

About me Marjolein Stegeman • Fysiotherapeut sportfysiotherapiepraktijk FysioGym Twente •

Inspanningstesten

....nuttig voor de dagelijkse praktijk?

specialisatie klinische inspanningsfysiologie

•

Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

1

Master inspanningsfysiologie & bewegingswetenschappen Selectie looptrainster AC TION

2


FysioGym Twente

Inhoud •

Supercompensatie

•

Herstel of adaptatie

•

Adaptatiemodel Viru

•

Zin en onzin van testen

Kennispraktijk FysioGym → ontwikkeling & onderzoek

•

Preventie – overtraining

Beweegprogramma's

•

Inspanningstesten theoretisch

•

Testen praktisch

Sportfysiotherapie + sportrevalidatie Sports Lab FysioGym → VO2max. testen voor inspanningscapaciteit, sprongtest + overige sporttesten


3


4

Supercompensatie model

Herstel of adaptatie van systemen

Over welk systeem hebben we het?

Uitwendige belasting

Cardiaal, pulmonaal, perifeer; spieren: vascularisatie / mitochondriën/neuromusculair

'herstel' = eigenlijk herstel van homeostase 'adaptatie' = verstoring van de homeostase met structurele aanpassing van het systeem Soms is het herstel belangrijk (wedstrijdseizoen), maar gaan de maatregelen ten koste van adaptatie


7


8

Maatregelen herstel / adaptatie voorbeeld: •

IJsbad na een belasting ('after‐cooling')

•

NSAID's

•

'Uitlopen'

9

Effectief trainen



12

Effectief trainen

Effectief trainen

Effectief trainen = gedoseerd en doelgericht verstoren van de homeostase

Bij patiënten wordt vaak onderbelast getraind, uit angst (?) om voor overbelasting geen verstoring homeostase = geen trainingseffect Bij (top)sporters is het lastig de dosering te bepalen, uit angst om niet het maximale uit de fysieke mogelijkheden te halen inspanning‐rust, herstel‐adaptatie, overtraining


13


14

Inspanningstesten


Inspanningstesten

1. Laboratoriumtesten

15

o.a. VO2max, ergospirometrie, Wingate

2. Veldtesten o.a. Åstrand, Coopertest, 6 min. wandeltest, shuttle‐run en shuttlewalktest


16

Nut van inspanningstesten 1. Inspanningscapaciteit patiënt/sporter VO2max., anaërobe drempel (omslagpunt), Hfmax., Ventilatie, ademfrequentie, ECG, SaO2

1a. diagnostisch middel → laboratoriumtesten 1b. evaluatie middel functioneren → veldtesten + lab 2. Preventie 'zwakke schakel' → laboratorium/veldtest Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

17

Onzin van inspanningstesten Testen in de praktijk

Meten = wat weten? Interpretatie Testen onder dezelfde omstandigheden, beïnvloedbaar door vele factoren (zowel mentaal als fysiek) Wetenschap vertalen naar praktijk (en trainingsschema)


19


20

Testen in de dagelijkse praktijk Aanbevelingen voor testen in uw praktijk: Patiënten diagnostiek

Testen in de dagelijkse praktijk Aanbevelingen voor valide + relatief betrouwbare testen in uw praktijk: Patiënten (evaluatief)

doorverwijzen naar gespecialiseerde instanties voor inspanningscapaciteit (lab)test Max. inspanningstest op ergometer om maximaal zuurstofopnamevermogen (VO2max.) te meten Incl. Spirometrie (longfunctie, inhoud, FEV1, etc), ECG, bloeddruk Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

21

6'wandeltest (r= 0,8) met gestandaardiseerde aanmoedigingen en meten van HF & Borg score alternatief: interval shuttle walk test (max.) (Veel gebruikte) Åstrand submax. fietstest is niet valide en van weinig klinische waarde Aanbevolen frequentie; elke 4 – 8 weken


Testen in de dagelijkse praktijk (2)

22

Sportspecifieke systemen Welk systeem is sportspecifiek en welke test hoort daarbij?

Sporters evaluatief Welk systeem is sportspecifiek en welke test hoort daarbij? •

Interval ShuttleRun test incl. herstelpols voor teamsporters (r <0,86)

•

Sprinttest (10‐40 m.)

•

Evt. Coopertest (12 min) bij duursporters

•

VO2max test (incl. inspanningsECG) voor duursporters, risicogroep sporters en topsporters op specifieke ergometer

Interactie van verschillende energiesystemen –

Anaeroob • •

–

Alactisch (ATP en CP in (spier)cel) Lactisch (anaërobe glycolyse)

Aeroob (glucose, vetzuren en lactaat)

I.c.m. POMS,en herstelpols (min. 40 s/min) Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

23


24

Grafiek energiesystemen

Energiesystemen en hun brandstoffen

Klik om overzicht toe te voegen


25

Interval shuttle run

5000m. loperAëroob

Anaëroob

Anaëroob

Alactisch

lactisch

Intensite it

explosief

hoog

laag

% VO2max

95 -100%

60-95%

tot 60%

Duur

tot 10 sec

tot 30sec aan 90%

tot de branstoftank leeg is tot 30 min aan 60%

Brandst of

creatinefosfa at

spierglycogeen bloedglucose

koolhydraten, vetten eiwitten

Afvalstof

geen

melkzuur

Hersteltij 30 sec tot 2 20 min tot 2 uur d min | 27-04-2010 Marjolein Stegeman de wereld van inspanningstesten

CO2 en water tijd om de energietank bij te vullen 26

Uitvoering testen

Afstand: 20 m. Snelheid: progressief Vanaf 10 km/u → 1,0 km/u per 90 sec. verhogen

De testprotocollen en uitvoering van de besproken testen zijn later via internet te downloaden vanaf 6 mei

Vanaf 13 km/u → 0,5 km/u per 90 sec. verhogen Arbeid:rust verhouding 2:1 90 sec.: 2x 45” – Pauze 15” wandelen Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

27


28

Casus uit de kliniek


29

Praktijkvoorbeelden

Vrouw, 14 jaar

Uitkomsten

HAVO, volleybal en dansen Enkeltrauma + OK 2008 Complicatie: longpathologie mei 2009 → icm (chronische) vermoeidheidsklachten Hulpvraag nov.2009: conditioneel belastbaar maken met als doelen: school en sport weer hervatten Plan: nulmeting (VO2max.test)→ trainingsschema → 2e meting + evaluatie → bijstellen schema Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

30

Casus uit de sport

Inspanningsprotocol: max. test 20 W/min Ramp

17 jarige topvoetbalster

Nov '09

Mrt '10

klachten: vermoeidheid

VO2 max.

31 ml/kg/min. (matig)

38 (=goed)

Onderzoeksdoel: waar komt vermoeidheid vandaag?

Ventilatie

57 l/min. (gem)

71 (=goed)

DD: verstoorde arbeid‐rust verhouding, overtraining, anemie (lage Hb, menstruatie, voeding)

HF max.

184 s/min (normaal)

181

Load

160 Watt (normaal)

170


31

Plan: testen o.a. Interval shuttle run, met meten van herstelpols & POMS → overleg sportarts en huisarts


32

POMS

'Iceberg' POMS

Profile of Mood State

Klik om overzicht toe te voegen Tension (spanning) Depression (somberheid) Anger (boosheid) Vigor (' weerbaarheid' ) Fatigue (vermoeidheid)

Cockerill, 1996 33



34

Uitkomst casus 2

Ingevulde POMS grafiek POMS SCORE 20,0

ISRT: herstelpols 19s/min. (norm min. 40s/min)

Klik om overzicht toe te voegen 18,0

POMS: hoge score vermoeidheid

16,0

14,0

Borgschaal: na training score 15‐17

12,0

poms score

Tension Depression Anger Vigor Fatigue

10,0

8,0

6,0

Uitkomst: via bloedanalyse kwam extreme anemie naar voren.

4,0

Behandeling internist, gestopt met voetbal op advies sportarts en internist

2,0

0,0 0

5

10

15

20

25

tijd (dagen)


35


36

Samengevat

Aanbevolen literatuur

•

Herstel en adaptatie zijn 2 verschillende dingen

Adaptation in Sports training | Atko Viru (2001)

•

Valide inspanningstesten zijn nuttig als (diagnostisch of) evaluatief middel indien ze gestandaardiseerd zijn en volgens vast protocol worden afgenomen.

Inspanningstests | Tim Takken (2006)

Het is belangrijk de uitkomsten van deze testen goed te leren interpreteren om ze juist in te kunnen zetten voor effectieve trainingen en behandeling → commitment en motivatie

Physiology of sport and exercise | Wilmore & Costill

•


37

Physios | Praktische nascholing over fysiotherapie (nr. 2‐1, maart 2010) Medische fysiologie | Bouman & Bernards Exercise physiology | Mc Ardle& Katch

De testen die worden besproken worden in de wetenschappelijke literatuur als klinisch relevant, valide en (relatief) betrouwbaar genoemd. Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

38


[email protected] 053‐477 32 44 www.fysiogym.nl

6 minuten Wandeltest

39

Instructie: Bij deze test moet je proberen zo ver mogelijk te lopen in 6 minuten. Dit vraagt om een flinke inspanning, als je uitgeput raakt of buiten adem mag je langzamer gaan lopen of even stoppen, maar probeer zo snel mogelijk weer verder te lopen. Het is de bedoeling zo ver mogelijk te komen, maar je mag daarbij niet joggen of rennen.


40

Protocol 6' wandeltest 6MWT – lange gang (8‐50 m.) of uitgezette ronde (bv. 400m. Atletiekbaan)

6 minuten Wandeltest Instructie:

De patiënt loopt zes minuten op een zelfgekozen snelheid een zo groot mogelijke afstand, zonder te gaan rennen. Vervolgens wordt de afgelegde afstand opgemeten en vergeleken met de norm.

Bij deze test moet je proberen zo ver mogelijk te lopen in 6 minuten. Dit vraagt om een flinke inspanning, als je uitgeput raakt of buiten adem mag je langzamer gaan lopen of even stoppen, maar probeer zo snel mogelijk weer verder te lopen.

Aanbevolen: Borg‐schaal, hartmeting (en saturatie)

Het is de bedoeling zo ver mogelijk te komen, maar je mag daarbij niet joggen of rennen.

NB:gebruik van loopband wordt afgeraden Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

41

6 minuten Wandeltest Protocol: Verbale aanmoediging

6 MWT Validiteit voor bepalen aërobe capaciteit is erg laag.

Tijd

Instructie

Na 1'

Je gaat goed, nog 5 minuten te gaan

Na 2'

Blijf zo doorgaan, nog 4 minuten te gaan

Na 3'

Je doet het goed, je bent al halverwege de test

Na 4'

Blijf zo doorgaan. Nog maar 2 minuten te gaan

Na 5'

Je gaat goed, nog 1 minuut te gaan

Na 5'45

Over enkele seconden zeg ik dat je mag stoppen, je blijft daar stilstaan en ik kom naar je toe.

Na 6'

Stop


42


43

Wel goede samenhang 6MWT en hoeveelheid uitgevoerde dagelijkse activiteiten → functionele inspanningsvermogen Submaximale test, contra‐indicaties voor uitvoeren van inspanningstest (o.a. PAR‐Q) Marjolein Stegeman | 27-04-2010 de wereld van inspanningstesten

44

About me. Inhoud. Inspanningstesten

Recommend Documents