VERSLAG
Aan Afschrift aan Van Datum Betreft Bijlage(n) Zaaknummer
: : : : : :
Aanwezigen bijeenkomst startersbeleid 10 maart 2010 M.v. Haaren, F.Knoops J.Kosters/D.Binkhorst 22 april 2010 Verslag rondetafelbijeenkomst Startersbeleid 10 maart 2010 uitnodiging, achtergrondinformatie Startersbeleidbijeenkomst, achtergrondinformatie : 2010-008712
en
VERSLAG Rondetafelbijeenkomst Experts Startersbeleid op 10 maart 2010 (locatie: 52 degrees, Nijmegen), t.b.v. Herijking Sociaal-economisch beleid Aanwezigen: • Jan Hutten, Gespreksleider (CDA Statenlid; initiatiefnemer IkStartSmart Gelderland) • Fokke Spoelstra (wethouder Economie, gemeente Apeldoorn) • Rob Gregorowitsch (voorzitter Stichting ISS, directeur KvK Oost Nederland) • Martijn Driessen (Entrepreneur Consultancy, bedenker van De Ondernemerstest/E-scan) • Harry v.d. Tillaart (ITS, betrokken bij evaluatie verschillende startersprojecten) • Joep Koene (OostNV, betrokken bij Technostarters Wageningen) • Mw. Francis Wijgerse (directeur Stadsbank Arnhem, initiatiefnemer microkrediet Gelderland) • Mw. N. van der Moolen (De Taalfactor, projectleider Startwijzer Arnhem-Nijmegen) • Jan Strating (Strating Consultancy Doesburg) coach ISS • Hans Otterman (Nedstrail BV, deelnemer ISS) • Mw. S. Bronkhorst, Hogeschool Arnhem Nijmegen • José Kosters, Provincie Gelderland, senior beleidsmedewerker B&S MERO/EZ • Lamber van Nispen, projectleider ISS • Hans Cornet, Provincie Gelderland, afdelingsmanager P&C MERO/EZ • Dominique Binkhorst, Provincie Gelderland, beleidsmedewerker P&C MERO/EZ • Martijn Bruil, Provincie Gelderland, beleidsmedewerker B&S MERO/EZ
Achtergrond. Aanleiding, opzet bijeenkomst startersbeleid 10 maart Vooruitlopend op de eindevaluatie van ons startersbeleid in 2011, belichten we bij de Herijking Sociaal-economische beleid ook de voortgang hierin; met name de tussentijdse resultaten en actuele ontwikkelingen op dit terrein. De conclusies en aanbevelingen zullen we inbrengen bij de realisatie van nieuw sociaal-economisch beleid c.q. nieuw startersbeleid (vanaf 2011). De provincie heeft in het Sociaal Economisch beleid economsiche doelstellingen opgenomen om startende ondernemers te ondersteunen, om meer en betere starters te krijgen in Gelderland. In 2008 is het project IkStartSmart van start gegaan. Dit succesvolle project richt zich op startende en pas gestarte ondernemers en helpt bij het maken van een succesvolle start. IkStartSmart biedt nuttige informatie, contactpersonen, ervaren coaches, trainingen, en brengt starters in contact met andere beginnende ondernemers. Provincie Gelderland ondersteunt ook projecten die zich richten op het stimuleren/ondersteunen van Technostarters, in de vorm van de projecten GO en Dapnhe de universiteiten in Gelderland en het stimuleren van ondernemerschap. Tevens zijn er projecten gericht op incubators in de innovatieclusters Food/Health Valley ondersteund. Voor de Herijking Sociaal Economisch beleid is het huidige beleid gericht op starters en de huidige uitvoering belichten. Op de rondetafelbijeenkomst van 10 maart j.l. voor experts voor startersbeleid hebben we dat gedaan met behulp van een aantal stellingen (zie onderstaande) en met behulp van directe informatie van (startende) ondernemers, kennisinstellingen, gemeenten en betrokken uitvoerders. Verslag 10 maart jl. De heer Hutten heet iedereen welkom bij deze bijeenkomst. Als statenlid is hij betrokken bij het sociaal-economisch beleid (lid PS commissie Mobiliteit en Economische Zaken) en een initiatiefnemer voor IkStartSmart. De heer Hutten is verheugd dat er zo veel brede expertise en bestuurlijke betrokkenheid aanwezig zijn bij de rondetafelbijeenkomst startersbeleid. Hij verwelkomt de deelnemer en coach van Ik Start Smart en nodigt deze uit een voorbeeld te demonstreren van een coachingsgesprek tijdens Ik Start Smart. Ik Start Smart, (voorbeeld)sessie met ondernemer en coach Coach Ik Start Smart, Jan Strating (Strating Consultancy Doesburg) & Deelnemer Ik Start Smart, Hans Otterman (Nedstrail BV) De deelnemer van ISS geeft aan dat het belangrijkste aan Ik Start Smart (ISS) de coach is, de ondernemer heeft de coach ook gevraagd om ook na afloop van het ISS-programma ondersteuning te blijven bieden. Verbetersuggesties die aangedragen worden door de coach en ondernemer zijn ook het aanbieden van een tweede level, voor mensen die al langere tijd bezig zijn met hun bedrijf, bijvoorbeeld doorstarters. Een idee is om bijvoorbeeld na 1 jaar 1 keer per kwartaal te sparren. Deze faciliteit kan bijvoorbeeld als optie worden aangeboden. Financiering In het geval van de aanwezige ondernemer was de initiele bedrijfsfinanciering geen probleem, omdat in zijn geval weinig investeringen nodig waren, dit bleef beperkt tot een PC een mobiele telefoon en een werkruimte aan huis. Wel is er met de bank een rekening courant afgesloten en zijn er met de aanleverende producent goede afspraken gemaakt. Netwerkbijeenkomst prettig om ervaringen te delen met nadere ondernemers
2
De ondernemer geeft aan dat door het specifieke product (onderdelen voor spoorwegovergangen) en zakenkring de afzet in de regio niet zo groot is. De netwerkbijeenkomsten waren daardoor vooral prettig om ervaringen te delen met andere startende ondernemers. Werkruimte Momenteel is de werkruimte van deze aan huis. Wel is er behoefte aan een opslagruimte voor voorraad/een overschot aan producten. Starten zonder ISS De starter geeft aan dat de financiële kant een zwak punt van hem is, en dat hij hiervan op de hoogte was. Dus wellicht dat hij, indien ISS niet had bestaan, daarvoor andere cursussen gevolgd. Leerzaam was dat zelfdiscipline belangrijk is, dus niet keuzes en werkzaamheden vooruitschuiven. De starter geeft aan dat het in de beginfase van het opstarten van een bedrijf erg belangrijk is dat een positieve belangstelling en aandacht voor je bedrijf, vanuit bv. de gemeente. Hij refereert naar zijn woon- en werkgemeente Overbetuwe als positief voorbeeld. Na inschrijving bij Kamer van Koophandel ontving hij een persoonlijke brief van de burgemeester met een welkomstwoord voor zijn nieuwe bedrijf. Terugkomdagen Terugkomdagen met enige regelmaat wordt als nuttig gezien, vooral het contact met gelijkgestemden hierin. Van belang is dat dit wel dieper moet kunnen gaan op een gegeven moment, een kleiner aantal mensen bij deze bijeenkomst is een suggestie daarvoor. Een voorbeeldthema kan bv. zijn het opstarten van een B.V. ISS voorwaarde voor microkrediet: ongewenste neveneffecten De gemeente Apeldoorn neemt ook deel aan het programma ‘Stedendriehoek onderneemt’, met een duidelijke koppeling tussen arbeidsmarkt-startersbeleid-innovatie. De wethouder refereert er nog aan dat de voorwaarde voor het verkrijgen van een microkrediet is dat de starter ook deelneemt aan ISS. Het nadeel hiervan is dat mensen hierdoor alleen ISS volgen om dit krediet te krijgen.
3
Discussie stellingen startersbeleid De heer Hutten dankt de ondernemer en coach voor hun ‘voorbeeld’ van Ik Start Smart in de praktijk en de aangedragen suggesties. Met alle aanwezigen worden de onderstaande stellingen bediscussieer, aangedragen suggesties zijn per stelling verwoord: Stelling: Een starter is pas geslaagd als zijn bedrijf 5 jaar bestaat • •
•
•
• • •
Algemene opvatting is dat je na 5 jaar geen starter meer bent; ISS moet ook voor groeiende bedrijven beschikbaar blijven. Ook na bijvoorbeeld 5 jaar is er nog vraag naar begeleiding. Tegen die tijd is er meer vraag naar maatwerk, dit kan dan ook goed tegen betaling. Het is ook niet meer reëel dit door de gemeenschap te laten betalen. De Kamer van Koophandel (KvK) heeft daar goede producten voor en ook veel ervaring mee; Oost NV steunt vooral technostarters door het verstrekken van een lening. De coach moeten de bedrijven zelf betlen. Er vindt een selectie plaats: ze richten zich op doorstarters die het liefst binnen 5 jaar groeien naar 30 tot 50 werknemers. Oost NV ondersteunt dus geen eenmanszaken; Jan Strating: Ondernemers die 3 tot 5 jaar bestaan mogen ook meedoen aan ISS, maar door de naam denken dat deze regeling voor hen niet geldt. Deze groep ondernemrs zit momenteel in zwaar weer en hebben dus hulp nodig. Dus het is van belang daar de focus op te leggen. De KvK heeft daar ook een ondernemersklankbord voor opgezet; Spin off vanaf de universiteit is belangrijk, deze kennisvalorisatie dient goed geregeld te zijn; De link tussen universiteit en maatschappij en bedrijfsleven dient versterkt te worden; Het is lastig om objectief te zeggen dat een onderneming geslaagd is (bijvoorbeeld groei omzet/winst bedrijf, of toename van personeel).
Stelling: Ondernemerschapstesten moeten verplicht worden in alle startersprojecten • • •
•
•
Het effect van de samenwerking tussen coach en starter is te meten (te objectiveren), en daarin is duidelijk een verbetering te zien; Door de test kan de ondernemer ondernemender worden; Bij aanvang van Ik Start Smart zijn coaches en/of ondernemers bang om de test te gebruiken, want ze voelen zich aangetast in hun ondernemerschap. Gaandeweg het Startsmart project zijn de meeste coaches echter wel de escan ondernemerschap gaan gebruiken; Niet voor elke startende ondernemer zijn ondernemerschapstesten noodzakelijk. Een ondernemer met een spin off activiteit uit een kennisinstelling of doorontwikkeling van een afdeling van een bestaand bedrijf kan al een lange werkervaring hebben; Het is een handig instrument om vast te stellen waar de ondernemer kansen laat liggen.
Stelling: Ik Start Smart moet meer maatwerk bieden aan ZZP-ers, allochtonen of sectoren • ISS is al maatwerk; • De instroom van allochtone ondernemers is laag, zowel relatief als absoluut. • Voor sommige specifieke sectoren is het goed om maatwerk te bieden en de kennis en kunde van de coach aan te laten sluiten bij de vraag van de starter; • Doel ISS is verbeteren ondernemerschap, dus het ontwikkelen van vaardigheden, dit is ongebonden aan sectoren, dit zijn algemene vaardigheden; • Het taalgebruik is ook erg belangrijk, elke doelgroep moet je met andere terminologie benaderen, bij studenten van sociale studies moet je het bijvoorbeeld een ‘eigen praktijk’ noemen. • Allochtonen moeten meer betrokken worden, bijvoorbeeld door een individuele benadering via ambassadeurs. Of door het betrekken van coaches uit de eigen doelgroep, dit is in Den
4
•
Haag reeds zo opgezet. Een andere suggestie is bv. deelname aan een wijkloket in bv. de wijk Malburgen. Het aandeel vrouwelijke studentondernemers is slecht 10%, dit is veel te laag! Binnen ISS zijn overigens meer vrouwen dan mannen betrokken, vooral door parttime ondernemerschap en internetwinkels.
Stelling: De provincie moet altijd investeren in startende ondernemers. Dit levert op termijn een positieve bijdrage op voor de economie • Aanwezigen onderschrijven deze stelling. Aandacht vanuit de overheid voor ondernemers is belangrijk voor de regionale economie; • De lichte en generieke vorm die de begeleiding vanuit ISS nu heeft moet behouden blijven; • Indien ondernemersvaardigheden meer verankerd zijn in het MBO, HBO en WO zou de provinciale bijdrage heroverwogen kunnen worden; • Aanwezigen geven aan dat het stimuleren van ondernemerszin en ondernemersvaardigheden veel meer dan nu het geval is in het onderwijs tot uitdrukking moeten komen; • Eerste contact en loket voor ondernemers is de gemeente. Gemeenten kunnen meer werk maken van het eerste direct positieve contact met de starter, bv. een 1 loket-functie en waar mogelijk deregulering of facilitering. Samenvattend, door de heer Jan Hutten: Aandachtspunten voor de verdere uitvoering van het startersbeleid zijn: -Investeren in ondernemerschapsvaardigen via coaches van IkStartSmart loont, waarbij maatwerk voor ondernemers essentieel is en blijft; -Laagdrempelige en simpele aanpak voor begeleiding van startende ondernemers is belangrijk. Gemeenten maken daarbij de kanttekening dat begeleiding van startende ondernemers vanuit een uitkeringssituatie ook via ISS moet kunnen;
5
-Ook zorgen dat ondernemers die uit Start Smart gaan (na 5 jaar) binding blijven houden. Terugkomactiviteiten op specifieke thema’s; -Samenwerking met Food, Health en Technologie: kruisbestuiving op inhoudelijke thema’s;. -E-scan van ondernemerschapsvaardigheden heeft nut. Zeker voor jonge starters; -Opname allochtone doelgroep (bv. TOV); -Gemeenten i.s.m. Kamer van Koophandel kunnen een pro-actievere rol vervullen bij ondersteunen van startende ondernemers, ook als het gaat om stimuleren van een goed ondernemersklimaat, bijvoorbeeld ondersteuning bij vergunningverlening. Een andere suggestie is het organiseren van laagdrempelige bijeenkomsten door wethouder EZ met de starters per gemeente. Gemeenten zijn vaak voor starters het 1e contact met de overheid (goede voorbeelden bv. Doesburg en Overbetuwe); -Binnen het provinciaal startersbeleid moet aandacht zijn voor 'Doorstarters', begeleiding voor ondernemers die reeds 2-3 jaar aan de slag zijn (eventueel tegen een hogere bekostiging van de ondernemers zelf); -Ondernemerschapsvaardigheden in het MBO, HBO en WO onderwijs moeten een structurele plek krijgen, daardoor kunnen sterke (pre-)starters ontstaan. De startersprojecten Dafne en GO richten zich op het HBO, WO. Ondernemerschapsvaardigheden in het MBO kan via het provinciaal arbeidsmarktbeleid worden gestimuleerd.; -Partijen geven aan dat provinciale betrokkenheid bij startersbeleid gewenst blijft. Belangrijke elementen blijven een generieke aanpak, maar in het aanbod ruim keuze voor maatwerk, en de provincie onderscheidend is aan de activiteiten van Kamer van Koophandel, gemeenten en bv. onderwijs. Afronding De provincie (J.Kosters) geeft ambtelijk aan dat de uitkomst van deze bijeenkomst met alle aanwezigen nog worden terugekoppeld. De conclusies uit de bijeenkomst worden gebruikt voor de uitvoering van het huidige startersbeleid en worden benut bij de herijking van het sociaaleconomisch beleid. Zij dankt iedereen voor zijn komst en met name de gespreksleider voor zijn bijdrage.
6
Bijlage: uitnodiging voor 10 maart jl. Bezoekadres Huis der Provincie Markt 11 6811 CG Arnhem
Genodigden bijeenkomst startersbeleid
Postadres Postbus 9090 6800 GX Arnhem
telefoonnummer (026) 359 91 11 telefaxnummer (026) 359 94 80 e-mailadres
[email protected] internetsite www.gelderland.nl
datum
zaaknummer
2 februari 2010
2010-002677
onderwerp
Rondetafelbijeenkomst "Startersbeleid" provincie Gelderland Geachte genodigde, In het Gelders Sociaal-Economisch “Maak het in Gelderland”” is het startersbeleid opgenomen. Gelderland gaat voor meer en betere startende ondernemers. Wij bereiken dit door het inrichten van een provincie-brede ondersteuningsstructuur voor startende ondernemers. Gelderland is in 2007 gestart met het project IkStartSmart. Tevens zijn er projecten gericht het op het stimuleren van ondernemerschap in het HBO/WO en Technostarters. In 2010 vindt er een Herijking plaats van het Sociaal Economisch Beleid 2007-2011. Hierin wordt met name gekeken naar de behaalde resultaten, actuele economische ontwikkelingen en een blik op de toekomst. Wij willlen u graag uitnodigen om van gedachten te wisselen over het Gelderse startersbeleid. In een klein gezelschap willen we met u van gedachten wisselen: Wat zijn uw ervaringen met de provinciale aanpak voor startersbeleid, de ondersteuningsbehoefte van startende ondernemers in uw regio, welke kansen/bedreigingen zijn er voor starters nu en in de toekomst? Welke verbeterpunten zijn er te benoemen en welke mogelijke (nieuwe) accenten kunnen we opnemen? Doel van deze rondetafelbijeenkomst is om het startersbeleid te herijken en duurzaam in te richten voor de Gelderse economie. De rondetafelbijeenkomst over startersbeleid vindt plaats op: 10 maart 2010, om 16.00uur bij Fifty Two Degrees te Nijmegen, Jonkerbosplein 52, 6534 AB Nijmegen Gespreksleider zal zijn dhr. J. Hutten (CDA provinciaal statenlid, en initiatiefnemer IkStartSmart). Voor de rondetafelbijeenkomst startersbeleid wordt een klein gezelschap uitgenodigd: enkele wethouders Gelderse gemeenten, startende ondernemer en coach van starters, diverse betrokkenen bij projecten IkStartSmart, Technostarters, Oost NV, ontwikkelaar Escan/Ondernemerstest, lector HANondernemerschap, en directeur Stadsbank. Graag tot ziens op 10 maart! In verband met de organisatie wil ik u vragen u aan te melden bij J.Kosters (
[email protected]). Hoogachtend, namens Gedeputeerde Staten van Gelderland, mw. drs. F.M.A. Knoops teammanager Economie en Externe Betrekkingen
7
Bijlage bij uitnodiging Rondetafelgesprek Startersbeleid Gelderland Woensdag 10 maart 2010
Aanleiding In het voorjaar van 2010 wordt het provinciale Sociaal Economisch Beleid herijkt. Dit gebeurt vanwege actuele ontwikkelingen (recessie, bezuinigingen) maar ook bij wijze van verkenning voor de ontwikkeling van nieuw beleid in 2011. De startersparagraaf uit het huidige beleidsplan (“”Maak het in Gelderland, 2007-2011””) komt hierbij ook aan de orde, hoewel het hier eerder om het verkennen van nieuwe accenten gaat dan om stevige herijking. Gekozen is voor een informeel gesprek met stakeholders vanuit onderwijs, intermediaire circuit en overheid. De conclusies en aanbevelingen zullen we inbrengen bij de realisatie van nieuw sociaaleconomisch beleid cq nieuw startersbeleid (2011).
Behoeften van starters Startende ondernemers hebben in meer of mindere mate te maken met de volgende uitdagingen: 1. Onbekendheid met ondernemerschap 2. Onzekerheid over ondernemersvaardigheden 3. Mogelijkheden van financiering onderneming 4. Huisvesting 5. Administratieve lasten en regulering als startende ondernemer Deze factoren zijn sterk afhankelijk van het type onderneming, de sector en de persoonlijke omstandigheden van de starter zelf.
Ruim baan voor ondernemers Het Gelders beleid richt zich op verbetering van het ondernemingsklimaat voor ondernemers. In dat kader worden specifiek maatregelen voor startende ondernemers voorzien o.m. omdat: - starters werkgelegenheid bieden voor zichzelf én voor anderen - starters de gevestigde orde ondernemers prikkelen (concurrentie, innovatie, dynamiek) - de grootste groei plaats vindt bij relatief jonge bedrijven (Gazellen, 5 tot 10 jaar) - 50% van de starters – achteraf vaak onnodig – de eerste vijf jaar niet overleeft (door valse start). - starters zeer open staan voor veranderingen en ook voor coaching - starters door de zakelijke markt als te risicovol en oninteressant beschouwd wordt.
Het huidige beleid Beleidsplan “Maak het in Gelderland 2001-2011”” noemt als doelstelling van startersbeleid: meer en betere starters (minder uitval). Om dit te realiseren is het beleid gericht op het realiseren van een basis – ondersteuning voor ondernemers die behoefte hebben aan begeleiding bij de opzet van hun bedrijf. De hulp moet geheel op maat aangeboden worden aan ondernemers tot 5 jaar na de start en betrekking hebben op de basis-behoeften van starters (zie boven): compententieontwikkeling, financiering, netwerken en huisvesting. Het startersbeleid wordt projectmatig uitgevoerd door derden. Hieronder volgt een toelichting van de meest relevante lopende projecten.
8
De herijking In het Rondetafelgesprek op 10 maart a.s. wordt aan de hand van stellingen gediscussieerd. Hierbij komen de volgende inhoudelijke vragen aan bod: 1. Op welke wijze moeten we IkStartSmart continueren na 2011? Welke accenten, verbeterpunten zijn er aan te brengen? 2. Hoe krijgen we het MKB – meteen vanaf de start – innovatiever ? Hoe zorgen we ervoor dat starters sneller de kennis en middelen krijgen die ze nodig hebben voor hun bedrijf? . 3. Moeten we streven naar meer maatwerk binnen startersregelingen? Hoe efficiënt is het om voor iedere doelgroep (allochtonen, ZZP-ers, snelle groeiers, sterke clusters) speciale begeleidingsprojecten te ontwikkelen? 4. Is betere aansluiting tussen de verschillende ondernemerschapsprojecten (hoger onderwijs, KvK’s, UWV, sectorale initiatieven) gewenst? Zo ja hoe zou dat dan moeten? 5. Moeten we ervoor zorgen dat MBO’s – in navolging van het hoger onderwijs – ook Centra voor Ondernemerschap gaan inrichten? Of zouden dit eerder Centra voor Vakmanschap moeten zijn? Levert betere koppeling tussen de ondernemerschapsinitiatieven in het onderwijs een bijdrage aan het versterken van de ambachtseconomie (nijverheid, dienstverlening) in de regio? 6. Op welke wijze vergroten we het draagvlak voor de bevordering van het startend ondernemerschap bij Gelderse gemeenten en de betrokken stakeholders?
De projecten IkStartSmart Gelderland 2008 – 2011 Deze generieke regeling biedt coaching, training, toetsing en netwerken op maat in alle deelnemende gemeenten. Het doel is om de slaagkans van starters aanzienlijk te vergroten. Tot 2011 beoogt men 1.100 starters te begeleiden De Stichting IkStartSmart (KvK’s) voert het project uit. IkStartSmart is dé basis van het Gelderse startersbeleid. Meer informatie: zie bijlage en via www.ikstartsmart.nl
Microkrediet Gelderland 2009-2010) Deze generieke voorziening biedt laagdrempelig en kleinschalig krediet tot (€ 35.000-) in combinatie met begeleiding via IkStartSmart. Uitvoering via de regionale kredietbanken in Geldeland in samenwerking met de Stichting IkStartsmart. Doel is jonge bedrijven in recessietijd op weg te helpen met geld en duurzame verbetering van hun ondernemersvaardigheden. Het garantiefonds heeft een kredietruimte van € 400.000. Meer informatie: zie bijlage en www.gelderland.nl/microkrediet Gelderland Onderneemt! (GO!) 2008-2011 GO! is een project van HAN, ArteZ en de Radbouduniversiteit De drie kennisinstellingen hebben de handen bij het bevorderen van ondernemerschap en ondernemendheid in het onderwijs. GO! werkt met een doorgaande leerlijn in 3 fasen: bewustwording, competentieontwikkeling en start (en groei). Doel is om meer en betere (techno-)starters te krijgen. Onderdeel van het project is het realiseren van broedplaatsen en het adviseren en begeleiden van student-ondernemers. In totaal beoogt men 100 studenten te laten afstuderen op een eigen bedrijfsplan. Meer informatie: zie bijlage en via www.gelderland-onderneemt.nl
9
Dutch AgroFood Network of Entrepeneurship (DAFNE) 2008 - 2011 Dit project van de WUR zorgt voor ontwikkeling van competenties en vaardigheden van toekomstige (techno-)starters van agrofood-bedrijven. Het richt zich op een brede groep studenten en medewerkers van onderzoeksprogramma’s van diverse kennisinstellingen en moet leiden tot kennisoverdracht naar het bedrijfsleven, zowel de agrofoodbedrijven als het MKB. De spin-offs van WUR en RU die deelnemen aan DAFNE en GO kunnen in aanmerking komen in preseed en seed capital vanuit de Technostartersregelingen (SKE). Deze fondsen zorgen ook voor verdere begeleiding en advisering. Het doel is om 80 nieuwe technostarters op het gebied van Food en Health Valley te helpen. Meer informatie: zie bijlage.
10
