Aanpak overgewicht en obesitas bij kinderen Simone Velzeboer Themadagen 2012 Porto
Definitie overgewicht/obesitas kinderen •
BMI Body Mass Index = Quetelet Index
= Gewicht (kg)/ Lengte² (m)
• Vaststellen van overgewicht/obesitas, naast BMI, klinische blik¹: – – – –
Lichaamsbouw Vetverdeling Etniciteit Groeicurve/puberteitsstadium
• • • •
Hoe vaak zie je per week in je praktijk kinderen met overgewicht /obesitas? Geen 1-2 3-5 >5
Hoe vaak maak je het bespreekbaar per week?
• Nooit • >2 • >5
Prevalentie obesitas /overgewicht bij kinderen
Voorkomen van wat?
CBO richtlijn Obesitas (2008) Verminderen energie inname dmv • •
Individueel samengesteld dieet Leidend tot verbetering van eetgedrag
Verhogen van lichamelijk activiteit dmv • • •
Behalen beweegnorm (> 1 uur/dag matig-intensieve sportbeoefening) > 2/week sport tbv lichamelijke conditie Zo veel mogelijk vermijden inactiviteit
Evt Psychologische interventie •
Gedragstherapie voor het aanleren van nieuwe vaardigheden
Het gehele gezin bij de interventie betrekken
CBO richtlijn Obesitas (2008) Keuze / intensiteits bepaling • • • •
Comorbiditeit Risico categorie Persoonlijke voorkeur Psychosociale omstandigheden
Duur •
Minimaal 1 jaar, gevolgd door langdurige begeleiding
Doel • •
Gewichtsverlies en – behoud gezondheidswinst
Farmacologische of chirurgische interventie wordt afgeraden
Addendum CBO richtlijn inz kinderen (2011) • Individueel zorgplan volgens ‘stepped care-principe’ • Door multidisciplinair team met centrale hulpverlener • Basis is GLI, evt aangevuld met psychologische interventie • Hoe hoger GGR, hoe meer persoonlijk de GLI, hoe meer contactmomenten en hoe intensiever • Minimale duur van 2 jaar • +1 jaar intensief • +1 jaar onderhoudsfase
RTA
Cochrane Update Dec 2011 •Interventie duur > 12 weken •In totaal 27496 kinderen •Alle programma’s waren effectief, echter niet altijd op individuele basis •Onverklaarbare heterogeniciteit in uitkomstmaten •Belangrijkste adviezen •School meer betrekken in leefstijlstimulering •Ouders helpen om een minder obesogene omgeving te creeeren.
• •
• •
Afstudeer onderzoek Ketenzorg obese kinderen Sheila Duijst ‘09 VU (Seidell & Noordam)
Kinderen in Beweging • Het multidisciplinaire programma bestaat uit een intake, intensieve fase en follow-up fase voor kinderen van 8-12 jaar basisschool. • Intake: – leefstijl, geinventariseerd door multidisciplinair team
• Intensieve fase: 3mnd – – – –
10 groepsbijeenkomsten kinderen 3 ouderavonden ouders Aanleren gezond bewegings- en voedingspatroon Individueel beloningssysteem
• Follow-up fase: totaal 2 jaar – Individueel vervolgtraject maandelijkse spreekuur door het multidisciplinaire team 1e jaar – Daarna nog 3 keer 3-maandelijks op spreekuur
Casussen Kinderen in Beweging • •
Kind Anja Meisje, 8 jaar en 9 maanden;
• •
– Ouders niet gescheiden – BMI vader 26,5; moeder 22,4 – Erg bewust bezig met eten, eet redelijk gezond – Sport regelmatig – Wordt af en toe gepest Bij wie afname – Veel vriendjes/vriendinnetjes – Zit goed in haar vel, vrolijk kind – Geen lijnverleden – Gezin boven modaal inkomen – Zowel ouders als meisje gemotiveerd
•
Start Kinderen in Beweging: – 59 kg, 146 cm, BMI: 27,2
•
Kind Dirk Jongen, 9 jaar en 7 maanden; – Ouders gescheiden – BMI vader 43,4; moeder 35,9 – Snoept veel – Eet alle maaltijden voor tv – Kijkt 3-4 uur per dag tv – Geen sport of– toename BMI? Wordt niet gepest – Weinig vriendjes – Dietiste geen resultaat – Zit redelijk in zijn vel – Gezin onder modaal inkomen
Start Kinderen in Beweging: – 91 kg, 159 cm, BMI: 36
Casussen Kinderen in Beweging • • •
Kind Anja Meisje, 8 jaar en 9 maanden Start KIB: – 59 kg, 146 cm, BMI: 27,7
•
Sinds start KIB:
• Kind Dirk • Jongen, 9 jaar en 7 maanden • Start Kinderen in Beweging: – 91 kg, 159 cm, BMI: 36
Bij wie afname of toename BMI?
– Eet gezonder, minder, snoept minder – Erg verstandig meisje, maakt bewuste keuzes qua voeding en gedrag – Eet nooit voor tv – Kijkt minder tv – Beweegt meer – Meer plezier in bewegen – Goede motivatie van zowel meisje als ouders; 1,5 jaar na start KIB • Van 21 sessies 21 aanwezig geweest
58,8 kg, 156 cm, BMI: 24,1 Afname BMI: 3,6
• Sinds start KIB: – – – – –
Eet gezonder, eet minder Snoept evenveel Eet soms nog wel voor tv Kijkt evenveel TV 3 uur per dag Beweegt meer 3uur sport per week, meer buitenspelen 2 jaar na start KIB – Niet zoveel motivatie bij jongen, 108,5 kg,bij169,3 nog wel ouderscm, BMI: 37,9 • VanToename 21 sessies BMI: 19 sessies geweest
1,9
Casussen Kinderen in Beweging Groeidiagrammen Kind Anja
Kind Dirk
Casus Kinderen in Beweging Ontwikkeling kinderobesitas Op elkaar inwerkende factoren en elkaar versterkende factoren bij het ontstaan en het in stand blijven van obesitas
Jongen, Casus Dirk Emotionele en externe eter Ongezonde eetgewoonten Snoept veel
Extra calorie-inname snoepen
Opvoedingsvaardigheden Krijgt snel zijn zin
Relatie vader-kind Ouders gescheiden, weinig contact met vader
Sociale contacten Weinig vriendjes
Gedragsproblemen
Obesitas
Genetische predispositie Overgewicht is familiair
Weinig energieverbruik Geen sport, speelt weinig buiten, kijkt veel tv
Negatieve reacties leeftijdgenoten Wordt veel gepest
Casus Kinderen in Beweging Ontwikkeling kinderobesitas Op elkaar inwerkende factoren en elkaar versterkende factoren bij het ontstaan en het in stand blijven van obesitas
Meisje Casus Anja Gezonde eetgewoonten Snoept weinig Opvoedingsvaardigheden Adequaat ,consequent
Goede ouder – kind relatie
Sociale contacten goed Voldoende vriendinnetjes
Normale calorie-inname
Obesitas
Geen gedragsproblemen Geen genetische predispositie Overgewicht is niet familiair
Normaal energieverbruik sport, speelt buiten, kijkt weinig tv
Positieve reacties leeftijdgenoten Wordt niet gepest
Ontwikkeling kinderobesitas • • • • •
Voorbeeldgedrag ouders Bewegings en voedingsgewoonten van gezin Smaak- en voedselvoorkeuren moeten zich ontwikkelen Opvoedingsvaardigheden Beloning na eten aantrekkelijkheid maaltijden ↓
• Gedoseerde aanmoediging zelfregulatie
• • • • •
Belangrijk zelfregulerend gedrag ontwikkelen Verleidingen kunnen weerstaan externe eters Interne motivatie ontwikkelen Discipline Doorzettingsvermogen
Ontwikkeling kinderobesitas Omgevingsfactoren • Beïnvloeding door tv, omgeving (vriendjes), social media • Groot voedselaanbod, grote porties • Reclamespots regulerende invloed op voedselvoorkeuren zowel negatief als positief • Ongezonde producten zijn relatief goedkoop • Eetgewoonten binnen 1 bepaalde sociale groep sterk vergelijkbaar
Risicogroepen • Gedrags en emotionele problematiek
• Laag gevoel van eigenwaarde en sociale acceptatie • Ouders die zelf moeite hebben om hun eetgewoonten goed te reguleren. • Eten vanuit emotie emotioneel eten • Kinderen uit “eetcultuur’’ • • •
(Nederlandse vragenlijst voor eetgedrag –kinderen ( NVE-K) ( Children Behavior Checklist CBCL lijst( Competentie Belevingsschaal voor kinderen CBSK) ( observationeel leren)
Risicogroepen • Kinderen op jonge leeftijd op dieet • Kinderen die neiging hebben meer te eten als ze eten zien of ruiken externe eters
• kinderen die spontaan veel en graag eten eigen signalen van honger en verzadiging niet goed aanvoelen •
( Lijngericht eten NVE-K)
Bespreekbaar maken obesitas/overgewicht • Vaak overgewicht en obesitas onderschat bij kinderen door artsen • Weerstand bij zorgverlener om het te bespreken • Ontmoeten weerstand bij ouders • Ouders erkennen probleem niet
Hoe dit oplossen? • • • • •
Groeicurve laten zien aan ouders en kind Respectvolle benadering Geen vooroordelen Ouders en kind laten meedenken in oplossen probleem Stap voor stap
E-fit zone
Take home message • Bespreek het probleem obesitas en overgewicht • Hoe eerder hoe beter • Het is een omvangrijk probleem
