Aanmelding initiatief Boer2Burger-prijs 2014 Voedsel vormt Oss: samen bewegen naar een gezonde en duurzame voedselketen

Aanmelding initiatief Boer2Burger-prijs 2014 Voedsel vormt Oss: samen bewegen naar een gezonde en duurzame voedselketen

Indiener Gemeente Oss Cindy Hagenstein Afdeling Leefomgeving, Wonen en Economie Beleidsmedewerker Buitengebied en Economie Telefoon: 14 0412 Email: [email protected]

Beschrijving initiatief: VOEDSEL VORMT OSS Voedsel vormt Oss is een zoektocht van de gemeente Oss naar een gezonde en duurzame voedselketen vanuit haar eigen landbouwgeschiedenis. Iedereen mag mee doen.

1. Voedsel vormt Oss: onze geschiedenis als basis De basis van onze zoektocht is onze landbouwgeschiedenis van 5500 jaar oud. Onze stad en onze industrie danken hun bestaan aan de landbouw. Dat dreigden we de afgelopen jaren met zijn allen te vergeten. Onze landbouwgeschiedenis is indrukwekkend en belangrijk. Het verbindt boeren en burgers en biedt handvaten voor onze toekomst.

1

2. Voedsel vormt Oss: een verhaal vertellen Voedsel vormt Oss is geen beleidsnota. Het is een verhaal over Oss, naar analogie van het boek De hongerige stad van Carolyn Steel. Hoe de landbouw Oss heeft gevormd tot wie we nu zijn: stad, industrie, natuur en landbouwgebied. Het is een verhaal in beelden. We vertellen het iedereen die het horen wil. Onze burgers, onze bedrijven, gemeenten en andere belangstellenden. Het is een levend verhaal. Want iedere keer als we het vertellen, leren we iets nieuws en passen we het aan. Op 15 mei 2014 vertellen we ons verhaal op de Landelijke dag van de stadslandbouw in Utrecht.

3. Voedsel vormt Oss: een visie hoe we boer en consument verbinden Vanuit ons verhaal ontwikkelden we een visie hoe we boer en consument in Oss elkaar weer kunnen laten vinden.

Om het voedselbewustzijn in de stad te bevorderen, werken we met drie ringen. De binnenring is de stad. Hier stimuleren we stadslandbouw. De buitenring is ons buitengebied, waar agrariërs voedsel produceren. De middenring ligt om de stad. Hier liggen de poorten naar het buitengebied. De poorten verleiden de consumenten uit de stad om er op uit te trekken in het buitengebied, waar voedsel wordt geproduceerd. De Landerij VanTosse is met stadsgerichte landbouw de zuidelijke poort. Landwinkel Spierings, dat zich van oudsher richt op de consument, is de noordelijke poort.

4. Voedsel vormt Oss: we laten het ook echt zien! Met een verhaal en een visie, hoe mooi en inspirerend ook, komen we er niet. Dat beseffen we heel goed. We moeten laten zien dat we het menen, aan onze burgers en aan onze boeren. We moeten ons verhaal en visie ondersteunen met daden. Daar werken we hard aan. Wat doen we?

*Politiek café Zout: de rol van de consument voor het voetlicht

We organiseerden voor onze burgers een luchtig politiek café Zout over duurzaam voedsel en de rol van de consument hierin. De rol van de consument was voor ons gevoel erg onderbelicht in de discussie over de landbouw. We waren blij verrast dat er 400 bezoekers waren. De zaal zat bomvol. Voor ons een teken dat het onderwerp leefde bij onze burgers. Vlak na Zout discussieerde het BrabantBeraad drie dagen over de toekomst van de landbouw. Wethouder Hoeksema was een van de genodigden. We trokken onze stoute schoenen aan en stuurden alle deelnemers aan het BrabantBeraad een uitnodiging voor Zout. Wat waren we trots dat de slotverklaring van het BrabantBeraad tot vier keer toe de rol van de consument benoemde in de discussie over de landbouw. Zou Zout dan toch…?

2

*Landerij VanTosse: ambachtelijke teelt van streekproducten

De Landerij VanTosse (van t Osse) is een vorm van stadgerichte landbouw van 70 hectare groot. Het gebied ligt ten zuiden van Oss, direct aan de rand van stad. We ontvangen voor de ontwikkeling van de landerij een provinciale miljoenensubsidie. We ontwikkelen het gebied tot een voedsellandschap van 70 hectare groot. Landschapsbeheer Oss beheert met haar honderd vrijwilligers het gebied. Zij verbouwt graansoorten, zoals spelt, tarwe, haver en rogge, maar ook klein fruit zoals cranberry’s. Lokale molens malen het graan en een lokale bakker bakt het brood. Een Osse ijssalon maakt cranberryijs De Landerij VanTosse is een proeftuin van nieuwe gewassen. We starten met teelt van speciale hopsoorten in samenwerking met lokale bierbrouwerijen. We proberen uit welke bonen het lekkerste smaken als ingrediënt voor de bonenburger, een vernieuwend product van het Osse bedrijf Dalco Food. We experimenteren samen met het bedrijf Van de Vorle met paddenstoelenkweek in houtwallen. De voedselketens zijn kort, met een directe afzet in de regio. In de Landerij VanTosse biedt mensen met een beperking een zinvolle dagbesteding. Het biedt mensen uit de stad recreatie, ontspanning, bezinning, rust, natuurbeleving en

*Stadslandbouwtuin BergBoss “We willen graag een stadslandbouwtuin in onze wijk. Op een stuk braakliggend terrein. De eigenaar geeft toestemming. Kan de gemeente helpen?” Dit verzoek van bewoners uit de nieuwbouwwijk Berchkwartier klonk ons als muziek in de oren. Waarom? Wij zien stadslandbouw als een manier om voedselbewustzijn te vergroten. Het brengt de consument weer dichter bij hun voedsel. De belangrijkste randvoorwaarde was er al. Een groep betrokken burgers die in stadslandbouw geloven. We boden de buurt op alle manieren ondersteuning. Budget, vergaderlocatie, zwart zand, compost, informatieborden, hulp van een melding evenement, zand, gratis kramen voor een streekmarkt voor de opening, informatieborden, bemiddeling met de waterleidings-maatschappij voor een gratis wateraansluitpunt en veel publiciteit. Dat deden we graag. De buurtbewoners waren zeer gemotiveerd. Zij staken eigen geld en veel vrije tijd in de aanleg van hun tuin. Ze organiseerden zelf een streekmarkt voor de opening. De opening trok 250 bezoekers, ook van buiten de wijk. De oudste en jongste bewoner openden de tuin. Voedsel verbindt. Jong en oud!

3

* Band met het land

De gemeente Oss telt maar liefst 68 Schoon water boeren die werken met extra zorg voor het (grond)water en minder bestrijdingsmiddelen gebruiken. We zetten hen in het zonnetje met het project Band met het land. Boeren uit Oss bezochten eerst kinderboerderij De Elzenhoek. Ze vertelden de kinderen samen met wethouder Hendrik Hoeksema wat ze allemaal doen om er voor te zorgen dat er geen bestrijdingsmiddelen in het grondwater en oppervlaktewater terecht komen. Vervolgens mochten de kinderen hun producten proeven, zoals kaas, tomaten en appels. Ook voor de opening van de stadslandbouwtuin BergBoss nodigden we de Schoon water boeren uit. Met Band met het land gaven we boeren een podium om te vertellen wat ze allemaal doen voor het milieu en welke mooie producten ze leveren. Successen moeten we leren delen. We brachten boer en burger weer een stapje dichterbij elkaar.

*Het Eetcafé: voedseldebat tussen politiek actieve jongeren

Jongeren zijn de consument van de toekomst. Zij spelen een belangrijke rol bij de transitie naar een duurzame voedselketen. Samen met Netwerk de Peelhorst organiseerden we een werkbezoek voor politiek actieve jongeren, die zich interesseren voor voedsel. Wethouder Hendrik Hoeksema ontving in onze raadszaal leden van landelijke politieke jongerenorganisaties en onze eigen Jongerenraad. We lunchten met 20 jongeren bij het melkveebedrijf van Jasper Spierings met landwinkel, kaasmakerij en prachtige Alfabouwstal. Daarna liepen we naar het melkveebedrijf van buurman Joris Hanenberg. Daar bezichtigden we zijn nieuwe mestverwerkingsinstallatie. De stadslandbouwtuin BergBoss stond vervolgens op het programma. We eindigden met een rondleiding bij Paddenstoelenkwekerij Van De Vorle. Daar kregen we gezelschap van leden van het BJAK. We sloten de dag af met een duurzame maaltijd en een debat volgens de landelijke formule van Het Eetcafé. Het is niet eenvoudig om onze voedselketen te veranderen. Daar zijn jaren voor nodig. Maar deze jonge boeren en voedselbewuste jonge consumenten zullen samen een heel eind komen.

4

*Tentoonstelling Zonder boer geen voer Wist u dat Oss internationaal een begrip is in de wereld van de archeologie? We graven veel voorwerpen op uit ons rijke agrarische verleden. Dit houden we niet voor ons zelf. We organiseerden daarom de tentoonstelling Zonder boer geen voer. Een tastbaar bewijs dat de eerste boeren al 5500 jaar in Oss aanwezig zijn en een belangrijke rol speelden in onze voedselvoorziening. We openden de tentoonstelling in het Stadsarchief. We vonden het zo jammer dat deze tentoonstelling afgelopen was. Daarom verplaatsten we Boer zonder voer gewoon twee maanden lang naar de publiekshal van ons gemeentehuis. Dit jaar maakt Boer zonder voer een rondreis langs de kernen van Oss. En volgend jaar misschien een rondreis langs onze voedselindustrie of supermarkten? Wie zal het zeggen? Boer zonder voer spreekt ook anderen aan. In maart 2014 opende het Peelnetwerk een zelfde tentoonstelling in Gemert-Bakel. Naar het voorbeeld van Oss!

*interviewreeks Boeiend Buitengebied: laat ook anderen vertellen! Hoe verleid je als gemeente je inwoners om er op uit te trekken in hun buitengebied, waar onze boeren voedsel produceren? Je interviewt bekende Ossenaren en vraagt hen naar hun favoriete plek in ons buitengebied. In de aanloop van de zomervakantie van 2013 plaatsten we eens in de twee weken een advertentie in ons huis-aanhuisblad Oss Actueel. Met een QR-code verwezen wij de lezers naar onze website datisoss.nl. Daar konden ze de volledige interviews over ons mooie buitengebied lezen. Onze bekende Ossenaren fietsen, sporten, wandelen er graag, maar komen er ook tot rust door onze mooie natuur in alle seizoenen van het jaar. En toen was het herfstvakantie. Dan gebruiken we de foto’s toch weer?

5

*Inspiratiefotoboek Onder de Maas: ons buitengebied in beeld

De Stichting Culage uit Oss had een prachtig idee. Laten we een fotoboek maken van onze prachtige buitengebied met als thema voedsel. Met foto’s van gewassen, vee, groente en fruit. Met recepten van veelbelovende koks. Laten we weer trots zijn op ons buitengebied. Hieraan werkten we natuurlijk graag mee. We kochten 500 boeken in en financierden daarmee een deel van het benodigde budget. Wethouder Hendrik Hoeksema werd lid van de Club van honderd. Deze leden verbinden zich aan dit boek en doneren honderd euro om het boek mogelijk te maken. We bieden de stichting op allerlei manieren ondersteuning. We denken mee, doen suggesties voor fotolocaties, schrijven teksten, werven leden voor de Club van honderd en geven bekendheid aan dit boek. We brengen de stichting in contact met boeren, bedrijven en andere belangstellenden om de verkoop te bevorderen. De opbrengsten van het boek gaan naar projecten op het snijvlak van kinderen en gezonde voeding. De leden van de stichting werken hard aan dit boek en geloven er in. Wij geloven hier ook in. Het boek verschijnt in november 2014.

5. Voedsel vormt Oss: onze ambities voor de toekomst Wanneer zijn we klaar? We weten het eerlijk gezegd niet. Wat we wel weten is dat ons verhaal nog lang niet af is. We blijven ons daarom inzetten om de burger dichter bij de boer en de boer weer dichter bij de burger te brengen. Want het is tweerichtingsverkeer. We richten onze pijlen ook op andere ketenpartners, zoals onze voedselindustrie en supermarkten. We kunnen het niet alleen, we kunnen het alleen samen. De kansen voor nieuwe verbindingen liggen voor het oprapen. Ook daar geloven we in.

6

Waarom moet dit initiatief "Het beste B2B-initiatief van 2014" worden? Oss laat al vijf jaar op een vernieuwende manier zien dat juist een gemeente op een positieve manier kan bijdragen aan de maatschappelijke discussie over de transitie van de landbouw. Wij zijn stad en buitengebied met veel landbouw. De Q-koorts brak op ons grondgebied uit. Daarom voelen wij ons als geen ander geroepen om boer en consument dichter bij elkaar te brengen. Er is een noodzaak. Er ligt een maatschappelijke opgave. Wij geloven in ketenaanpak. De landbouw kan niet veranderen zonder hulp van haar ketenpartners. Onze droom is een gezonde en duurzame voedselketen, met positieve vooruitzichten voor iedereen. Gezondheid, dierwelzijn, voedselbewustzijn, een prachtig landschap, geen aantasting van het milieu en niet te vergeten een goed belegde boterham voor onze ondernemers. Wij maken onze 86.000 consumenten deelgenoot van onze droom. We laten aan hen weer kennismaken met hun buitengebied, met de herkomst van hun voedsel en hun landbouwgeschiedenis van duizenden jaren oud. Wij zijn ook trots op alle mensen en ondernemers in Oss, die met ons meedoen. Ieder probeert op zijn of haar manier bij te dragen aan een betere voedselketen. Het is geen gemakkelijke zoektocht, ook niet voor ons. Maar iedere kans die we krijgen om de voedselketen te verbeteren, grijpen we met beide handen aan. Waarom? We geloven er in. We houden niet van stilstand. We zijn niet bang voor transities, maar willen vooruitgang. Wij zijn trots dat we een negatieve discussie over landbouw kunnen kantelen naar een positieve beweging. Landbouw zit in ons DNA. Al 5500 jaar lang. Daar zit onze kracht. Want voedsel vormt Oss.

Wat heeft dit initiatief bereikt? (of wat hoopt het te bereiken?) Met Voedsel vormt Oss bereiken we de volgende resultaten:

•

We zijn in staat om een negatieve discussie over de landbouw om te buigen naar een positieve beweging.

•

We scheppen met ons verhaal een gemeenschappelijk gevoel: onze agrarische geschiedenis verbindt.

•

We ontwikkelden een visie om burgers en boeren dichterbij elkaar te brengen met als bindend thema voedsel. We gebruikten onze kracht: een stad met een groot buitengebied.

•

We vergroten het voedselbewustzijn van onze burgers en laten zien waar hun voedsel vandaan komt.

•

We brengen de boeren naar de consument om hun successen te vertellen.

•

We maken mooie voedselideeën van inwoners en organisaties mogelijk door hen te ondersteunen.

•

Maar we hopen vooral in de toekomst het volgende te bereiken: een duurzame en gezonde voedselketen voor mens en dier.

7

Wie of wat kunnen we benaderen voor meer informatie?

Gemeente Oss

Cindy Hagenstein Afdeling Leefomgeving, Wonen en Economie Beleidsmedewerker Buitengebied en Economie Telefoon: 14 0412 Email: [email protected]

Marieke Vossen Afdelingshoofd Leefomgeving, Wonen en Economie Telefoon 14 0412 Email: [email protected]

8