Aan SLAG! Onderzoek naar de medische voorzieningen voor Dak- en thuislozen in Arnhem

Aan de

SLAG! Onderzoek naar de medische voorzieningen voor Dak- en thuislozen in Arnhem.

Afstudeerproject Hbo Verpleegkunde Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Door: Datum: Opdrachtgever: Docentbegeleider:

Kathelijn Bos Jolien van Hooft 18 november 2005 Stichting “Vrienden van de Daklozen” Frank Donders Nico Heemskerk

Voorwoord Met plezier en enthousiasme hebben wij (Kathelijn en Jolien) het afgelopen jaar gewerkt aan dit onderzoek. Ook waren vele medewerkers, binnen de wereld die daken thuisloos heet, enthousiast over het onderwerp. Deze wereld is breed e n groot, voor ons (buitenstaanders) was het soms moeilijk om een compleet beeld te krijgen. Er lopen vele verschillende lijnen tussen betrokken instellingen zowel formeel als informeel. Niet iedereen is hiervan op de hoogte waardoor we af en toe een vertekend beeld kregen. Toch denken we, op basis van onze voorstudie en de verkregen informatie, aanbevelingen te kunnen doen richting een (dekkend) 24-uurs aanbod voor dak-en thuislozen in Arnhem.

2

Inhoudsopgave Inleiding

p4

Hoofdstuk 1

Uitwerking Beleidsidee

p6

Hoofdstuk 2

Huidige situatie van medische voorzieningen voor dak- en thuislozen in Arnhem

p8

§ 2.1 § 2.2 § 2.3 § 2.4 § 2.5 § 2.6 § 2.7 § 2.8 § 2.9

Verpleegkundige zorg Huisartsenzorg Tandartsenzorg Sociale dienst De Grift “Instelling voor verslavingszorg” Stichting Kruispunt Jonahuis Passade Dienstencentrum Eerste hulp ziekenhuis Rijnstate

p8 p 11 p 12 p 12 p 13 p 15 p 16 p 17 p 17

Hoofdstuk 3

Wat vinden dak- en thuislozen er zelf van

p 18

Hoofdstuk 4

Knelpunten

p 21

Hoofdstuk 5

De gewenste medische voorzieningen voor dak- en thuislozen

p 22

§ 5.1 § 5.2 § 5.3 § 5.4 § 5.5 § 5.6

Verpleegkundige zorg Huisartsenzorg Tandartsenzorg (Para) Medische voorzieningen Sociale Dienst Actuele o ntwikkelingen

Hoofdstuk 6

p 22 p 23 p 23 p 23 p 24 p 24

Sociale Kaart stroomschema bij lichamelijke problemen voor dak en thuislozen in Arnhem

p 25

Hoofdstuk 7

Conclusies & Aanbevelingen

p 36

Bijlage 1 Bijlage 2

Vragenlijst medewerkers Vragenlijst dak- en thuislozen

p 37 p 38

Literatuurlijst

p 39

3

Inleiding Informatie over de Stichting Vrienden van de Daklozen. Voor dak- en thuislozen in Arnhem bestaan diverse opvangmogelijkheden waaronder het stoelenproject, dat met behulp van vrijwilligers nachtopvang biedt en het Kruispunt dat, ook met behulp van vrijwilligers, dagopvang verzorgt. De Stichting Vrienden van de Daklozen heeft vooral tot doel de ondersteuning van deze beide initiatieven, o.a. door middel van fondsenwerving en het werken met jaarthema's. Beleidsvraagstuk. Zowel Kruispunt als het stoelenproject (hoofdletter S?) hebben aangegeven onvoldoende verwijsmogelijkheden te kennen voor dak- en thuislozen met spoedeisende, langdurige of chronische problemen dan wel met tandheelkundige problemen. Onbekend is of er in Arnhem voldoende medische hulp voor dak- en thuislozen beschikbaar is of dat verwijzers onvoldoende bekend zijn met de wel bestaande mogelijkheden. In de praktijk leidt dit tot situaties waarin medische problemen van dak- en thuislozen niet adequaat behandeld worden. Cliëntengroep. Uit een onderzoek over daklozen (2000) blijken er 330 daklozen in Arnhem te zijn en de laatste jaren is er groei te zien in dat aantal. Daarnaast is er een groei te zien in de problematiek van daklozen. Ten aanzien van medische problemen kan gezegd worden dat het bekend is dat de meeste daklozen gezondheidsproblemen hebben. Het leven op straat, het eventuele drank en/of drugsgebruik, slecht eten en slechte hygiëne tasten het lichaam aan. Het vele lopen veroorzaakt voetproblemen. Vooral in de grote steden wordt de gezondheidszorg met daklozen geconfronteerd. Relevantie van het beleidsvraagstuk. Om te voorkomen dat dak-en thuislozen te lang met medische problemen rondlopen, met als gevolg een lange behandelduur en hogere kosten, is het nodig dat zowel de doelgroep als de zorgsector waarin met deze doelgroep wordt gewerkt, weten wat de mogelijkheden zijn om medische hulp te krijgen. Doelstelling van de beleidsnota. Het moet voor zowel de cliëntengroep, dak- en thuislozen in Arnhem, als voor de verschillende verwijzers, waaronder kruispunt en het stoelenproject, duidelijk worden wat voor hen de mogelijkheden zijn om medische hulp te krijgen, op welk moment van de dag en onder welke voorwaarden. Tevens worden de tekortkomingen en knelpunten t.a.v. medische hulp aan dak-en thuislozen blootgelegd en worden er aanbevelingen gedaan ter verbetering van deze knelpunten.

4

Opbouw van de beleidsnota Door het verzamelen van informatie bij de verschillende medische voorzieningen/instellingen voor dak- en thuislozen wordt een stroomschema opgezet waarin ook te zien is onder welke voorwaarden van deze voorzieningen gebruik kan worden gemaakt. Met het stroomschema wordt tevens d uidelijk waar de knelpunten en hiaten liggen. Daarnaast worden de knelpunten meegenomen die naar voren zijn gekomen uit de verzamelde gegevens uit interviews met dak-en thuislozen en medewerkers van de verschillende hulpverlenende instanties. De vergelijking tussen het huidige beleid wat betreft medische zorg aan dak- en thuislozen en het wenselijke beleid zal uitmonden in aanbevelingen voor verbetering. Definities van dak- en thuisloosheid Er zijn meerdere definities in omloop waarbij zowel de term thuisloosheid als dakloosheid wordt gebruikt. Dakloosheid in de letterlijke betekenis duidt op het ontbreken van een dak boven het hoofd. Er zijn mensen die als gevolg van calamiteiten tijdelijk geen onderdak meer hebben. Dit betekent echter niet dat deze personen ook thuisloos zijn. De definitie van thuislozen van Heydendael en Nuy en van de landelijke Stichting voor thuislozen en onderdak is in Nederland het meest gangbaar: “Thuisloosheid kan worden omschreven als een ernstige toestand van maatschappelijke, persoonlijke en relationele kwetsbaarheid, waardoor functionele en medemenselijke relaties in de gangbare samenlevingsvormen niet of nauwelijks meer mogelijk zijn. De mens die tijdelijk of blijvend in deze toestand verkeert, noemen we thuisloos.”(LSTO 1986) Deze definitie wordt door Van Waveren e.a. (1990:46) in een studie naar dak- en thuislozen in Rotterdam als volgt in praktisch termen vertaald: “Thuisloosheid vindt zijn betekenis in een combinatie van dakloosheid (het aspect van het eigen leefmilieu), werkloosheid (het aspect van functionele relaties), en sociale armoede (het aspect van duurzame relaties- familie/vrienden waarop een beroep gedaan kan worden).” Dakloosheid definiëren zij als volgt: “Wanneer er sprake is van grote onzekerheid ten aanzien van onderdak of woonruimte in de meest nabije toekomst.” Deze strenge definitie van dakloosheid sluit allen uit die zich tijdelijk gegarandeerd hebben van een onderdak in de vorm van internaten, pensions of aanverwante instellingen. In deze studie wordt voor de definitie van thuisloosheid aangesloten bij de omschrijving van Heydendael en Nuy en de LSTO, omdat deze definitie naar meerdere dimensies verwijst. Voor de definitie van dakloosheid wordt aangesloten bij de formulering van Van Waveren e.a., omdat zij goed aansluit bij de onderzoekspopulatie: bezoekers van opvangvoorzieningen voor dak- en thuislozen in Arnhem.

5

Hoofdstuk 1 Uitwerking van het beleidsidee Dak en thuislozen vormen binnen de Arnhemse samenleving een even eigenzinnige als kwetsbare groep. Dat laatste geldt niet op de laatste plaats in medisch opzicht. Divers onderzoek toont aan dat de medische behoeften van dak- en thuislozen afwijken van de ‘gewone’ Nederlandse bevolking. Het gaat bij het aanbod van medische voorzieningen voor dak- en thuislozen in concreto om een aantal voorzieningen, te weten, verpleegkundige zorg, huisartsenzorg, ziektebedden en tandartsenzorg. De psychiatrische zorg voor dak en thuislozen viel nadrukkelijk buiten de onderzoeksopdracht. Arnhem telt ongeveer 330 daklozen1. Een normpraktijk van een Nederlandse huisarts bestaat uit 2350 (reken) patiënten. Een straatdoctor zou dus aan de behoefte aan huisartsenzorg van de doelgroep kunnen voorzien. Dit zou ook ongeveer kunnen gelden voor de behoefte aan verpleegkundige zorg. Maar helaas, zo simpel liggen de zaken in de wereld die dak-en thuisloos heet niet. De medische problematiek van dak- en thuislozen wijkt daarvoor te veel af van die van de ‘gewone’ Nederlanders. Bovendien verschilt ook de medische consumptie, en vooral het daaraan voorafgaande zorgzoekgedrag, van hetgeen de gemiddelde Nederlander in deze laat zien. Doorgaans hebben dak- en thuislozen te kampen met meerdere problemen tegelijk. De meervoudige problematiek van dak- en thuislozen geeft op de ‘disciplinair verzuilde’ Nederlandse hulpverleningsmarkt nogal eens de aanleiding tot de nodige problemen. Zoals gezegd wijkt ook het zorgzoekgedrag van dak- en thuislozen nogal af van dat van de ‘gewone’ Nederlanders. De gemiddelde Nederlander bezoekt zijn huisarts 4 maal per jaar. Dit cijfer is al jaren stabiel2. In zogenaamde achterstandswijken kan dit cijfer oplopen tot 6 of zelfs 8 maal per jaar. Als gevolg van het huisartsentekort stijgt intussen de omvang van de Nederlandse huisartsenpraktijken. Huisartspraktijken zijn door deze ontwikkelingen sterk in beweging; de grotere aantallen vergen uiteraard aanpassingen in de organisatiestructuur 3. Intussen halen dak en thuislozen gemiddeld de twee contacten met een huisarts per jaar niet eens, meldt een respondent. Dak en thuislozen zijn zich veelal bewust van hun medische onderconsumptie. Uit Amsterdams onderzoek uit 1995 bleek dat ongeveer een derde (30%) van de ondervraagde dak en thuislozen “zoals iedereen”naar de dokter gaat als er iets aan de hand was, de rest zei of nooit te gaan (7%) of alleen te gaan: “Als het echt niet meer gaat” (63%) 4. Dak en thuislozen die hun huisarts bezoeken, zorgen in de regel wel voor consulten met een hoge behandelingbelasting. Dat wil zeggen: de huisarts doet voor deze doelgroep vaker ingrepen. Dit hangt uiteraard samen met het afwijkende risicoprofiel van de doelgroep. Dit risicoprofiel is opgebouwd uit een aantal risicofactoren. Allereerst zijn dak- en thuislozen veelal afhankelijk van een uitkering( bijstand en/of WAO) en aldus sociaal-economisch inderdaad te typeren als de bevolking van een ‘achterstandswijk’. Divers onderzoek toonde het verband aan tussen een zwakke sociaal economische positie en een 1

Onderzoek april 2000 Arnhem VWS 2002 3 Zie V.d. Berg 2004 en naar aanleiding daarvan onder meer Van den Broek 2004 en Schellevis e.a. 2004 4 Barends 1995 p.35 2

6

relatief slechte gezondheidssituatie5. Daarnaast zijn de bestedingen van daklozen veelal geprioriteerd- doorgaans in verband met het onderhouden van een verslaving aan drugs en/ of alcohol. De leefstijl – leven op straat, slechte voeding - is ook al niet de meest gezonde. Verder is contact en therapietrouw van dak en thuislozen in het geval dat men dan wel aan een behandeling door bijvoorbeeld een huisarts begint, bepaald geen vanzelfsprekendheid. Dak en thuislozen hebben vaak “te weinig puf” om al te veel aandacht aan hun gezondheidsklachten te besteden. Regelmatig terugkeren voor controle en het geregeld innemen van medicijnen passen ook al niet in hun tijdsbestedingpatroon6 De aard van de klachten en het afwijkende medische consumptiepatroon maakt de reguliere huisartsenzorg in het gunstigste geval minder geschikt voor dak en thuislozen. Zij vormen voor de meeste huisartsen een simpelweg een te zware belasting. De medische problemen van dak- en thuislozen zijn op zichzelf redelijk bekend en beschreven7.Uit onderzoek is bekend dat veel dak en thuislozen bovengemiddeld last hebben van huidklachten, wondjes, gebitsklachten, slechte voedingstoestand, problemen met de luchtwegen, problemen met het bewegingsstelsel en (post) traumatische aandoeningen8.

5

zie bijv. SEGV-II 2001 Vgl. Gezondheidsraad 1995, p70, p 82. 7 Zie o.a. de publicaties van daklozendokters Igor van Laere (A’dam), Marcel Slockers (R’dam) en Jaap van der Laan (Utrecht) 8 Jansen e.a. 2002, p. 88. 6

7

Hoofdstuk 2 Huidige situatie van medische voorzieningen voor dak- en thuislozen in Arnhem. De feitelijke situatie in Arnhem hebben we als volgt onderzocht. Als eerste hebben we twee hulpverleningsinstanties Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) en De Grift bezocht en hebben we door middel van gesprekken met medewerkers geïnventariseerd wat er op dit moment is aan medische voorzieningen, dit uit zich in een sociale kaart, die verderop in deze notitie getoond wordt.. Vervolgens hebben we verschillende medewerkers/vrijwilligers van opvangvoorzieningen geïnterviewd en ook dak- en thuislozen hebben we bevraagd wat ze vinden van de huidige medische voorzieningen voor verzekerde en onverzekerde dak- en thuislozen. De vragenlijsten die we hebben gebruikt is als bijlage toegevoegd aan dit verslag. § 2.1

Verpleegkundige zorg:

Vanaf 2000 is er vanuit de Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) gestart met een verpleegkundig spreekuur voor dak- en thuislozen binnen het dienstencentrum van de Passade. Dit is ontstaan vanuit de behoefte aan een medische voorziening voor de bezoekers en ter ondersteuning van de medewerkers van het dienstencentrum voor dak- en thuislozen van Passade. De gemeente financiert in het kader van de nuldelijns medische zorg dit spreekuur. De bedoeling van het spreekuur is om een laagdrempelige medische voorziening te zijn voor dak- en thuislozen, om van daar uit somatische zorg te leveren en eens schakel te zijn naar de reguliere medische zorg. Uit het rapport 9 van de sociaal verpleegkundige (HGM) blijkt dat het spreekuur groeiende is en duidelijk in behoefte voorziet. Het aantal consulten in 2001 bedraagt 129 waarvan 115 mannen en 14 vrouwen. Het aantal in 2003 bedraagt: 195 consulten waarvan 168 mannen en 27 vrouwen. Het spreekuur is door 114 verschillende personen bezocht in 4 jaar tijd. Opvallend is dat de mannen ruim in de meerderheid zijn, doch dit is inherent aan de verhouding mannen en vrouwen die het dienstencentrum bezoeken. Inhoudelijk kan er een grove indeling gemaakt worden van de inhoud van de klachten: - Huidproblemen/ wonden - Voetproblemen - Algehele malaise / griep (virusinfecties) - Diabetes mellites - Psychosomatische klachten - Andere problemen Vanwege het ontbreken van structurele samenwerking met huisartsen zijn vanaf 1 oktober 2003 samenwerkingsafspraken gemaakt met Huisartsenpost Johan de Witt. Dit betekent dat bezoekers die niet verzekerd zijn of geen eigen huisarts hebben, als passant gebruik kunnen maken van deze praktijk. Voorwaarde is dat zij worden ingestuurd door de verpleegkundige van het spreekuur. Dit verpleegkundig spreekuur is voor de bezoekers van het dienstencentrum. Afhankelijk van het probleem wordt bekeken of een persoon die geen bezoeker is 9

P. vd Schepop, Vier jaar verpleegkundig spreekuur op het dienstencentrum voor dak- en thuislozen, Hulpverlening Gelderland Midden, september 2004

8

van het dienstencentrum toch gebruik kan maken van het spreekuur. Dit moet echter niet ten koste gaan van de bezoekers van het dienstencentrum. De verpleegkundige van de HGM is ook actief betrokken geweest bij het opzetten van ziekbedden voor zieke Arnhemse daklozen . Vanaf september 2003 zijn er 2 ziekbedden beschikbaar. De indicatiestelling voor deze ziekbedden is ondergebracht bij de HGM. De ziekbedden zijn ondergebracht bij het sociaal pension van de RIBW en bij de crisisopvang van Passade. Preventieve activiteiten ten behoeve van de doelgroep zijn niet van de grond gekomen. Bij preventieve maatregelen kan gedacht worden aan Hepatitis B en tuberculose. Petra van de Schepop is een van de twee sociaal verpleegkundige van de HGM die het spreekuur voeren. Zij beschikken ook over de indicatie van 2 ziekbedden. Volgens P van de Schepop zijn deze bedden het drukst bezet in de wintermaanden, ongeveer 1 bed per maand. Hoelang iemand mag blijven wordt per persoon bekeken. De indicatie voor een ziekbed kan tijdens het spreekuur gesteld worden, maar er kan ook door andere verwijzers / instellingen gebeld worden met de sociaal verpleegkundige van de HGM, op werkdagen voor 12.00 uur. Voor onverzekerde geldt dat er een “potje” beschikbaar is gesteld door Stichting Dulertss voor medische kosten met als voorwaarde dat de onverzekerde actie onderneemt om een ziektekostenverzekering te regelen. Knelpunten volgens P. van de Schepop -

-

-

-

-

De avonduren, er is dan geen huisarts beschikbaar met wie een regeling is getroffen door de HGM Er kan in de avond en nacht een dienstdoende huisarts bezocht worden, maar probleem hierbij is dat deze contant betaald moet worden. Echter wanneer de HGM de dakloze geld mee zou geven, komt dit niet bij de huisarts. Een dakloze zal er eerder voor kiezen er drank, drugs of iets dergelijks van te halen. Het ziekbed van de crisisdienst is niet alleen voor daklozen. Het is de algemene crisisdienst elke burger tijdelijk kan verblijven. In de praktijk komt de (verslaafde) dakloze tussen de uitgezette gezinnen en weggelopen jongeren te zitten. Dit is voor alle partijen geen wenselijke situatie. Onverzekerden kunnen terecht bij de huisartsenpraktijk, mits zij verwezen worden door Petra van de Schepop. Dit is een knelpunt wanneer zij door vakantie, ziekte e.d. niet aanwezig is. Als een dakloze gebruik maakt van een ziekbed mag hij daar niet drinken en/of gebruiken, hierdoor wijzen daklozen het verblijf af. Tandartsen in Arnhem zijn star in hun houding als het gaat om de behandeling van daklozen. Verzekerde daklozen hebben over het algemeen geen eigen tandarts en worden ook niet aangenomen. Onverzekerde daklozen kunnen door een enkele tandarts behandeld worden mits zij contant betalen. Om te voorkomen dat het geld op is voor de dakloze bij de tandarts komt heeft de HGM aangeboden de behandeling te betalen, dit weigeren de tandartsen echter Vervoer en betaling. Omdat het niet mogelijk is om een dakloze contant geld mee te geven voor een behandeling door huisarts of tandarts gaan

9

-

medewerkers, op eigen risico omdat zij onverzekerd zijn, met eigen vervoer met de dakloze naar de arts toe. Communicatielijn richting de Grift verloopt niet altijd even soepel, met name om (snel) i n contact te komen met een verslavingsarts.

Verbeterpunten volgens P. van de Schepop -

Daklozen die ondergebracht zijn in andere instanties moeten formeel toegang krijgen tot het spreekuur, nu gebeurt dat toch informeel. de Grift heeft beschikking over een eigen zorgbed voor verslaafde daklozen

De groep daklozen die buiten beeld blijft bij de HGM zijn de ‘zorgwekkende zorgmijders’, mensen die bereikt moeten worden d.m.v. bemoeizorg omdat zij zelf geen hulp zoeken en deze meestal ook afwijzen en de groep daklozen die bij Stichting Kruispunt komen. Waarom deze laatste groep buiten beeld blijft is voor de HGM onduidelijk aangezien zij het bestaan van het spreekuur bij de Stichting kenbaar heeft gemaakt. Ook de verslaafde daklozen komen niet op het spreekuur (m.u.v. indicatie voor een zorgbed) van de HGM, zij kunnen gebruik maken van de opvang en behandelingsmogelijkheden van de Grift. Voor alle andere groepen die buiten beeld blijven bij de HGM geld dat zij zelf een huisarts kunnen bellen en contant moeten beta len.

10

§ 2.2

Huisartsenzorg

Momenteel is het lastig voor iedereen in Arnhem om een huisarts te vinden. De praktijken zitten vol en er is dus een patiënten stop. Daklozen patiënten nemen ze niet aan verzekerd of onverzekerd. Een respondent vertelde dat huisartsen in het verleden nogal eens te maken hebben gehad met oplichtpraktijken. “Daklozen betaalde dan een aantal maanden verzekeringspremie en daarna niet meer. Ze bleven dan wel gewoon bij de huisarts komen die uiteindelijk met onbetaalde rekeningen bleef zitten.” Ook is er voor inschrijving bij de huisarts een adres nodig, de adressen van de hulpverleningsinstanties voor dak- en thuislozen zijn bij de meeste huisartsen bekend. “Als een dak-en/of thuislozen dit adres opgeeft haken veel huisartsen af,” volgens een respondent. Tussen het verpleegkundig spreekuur op het dienstencentrum van Passade en huisartsenpraktijk Johan de Witt zijn de volgende samenwerkingsafspraken gemaakt. • • • • • •

• •

De huisartsenpraktijk is bereid bezoekers van het dienstencentrum die geen huisarts hebben (of te ver weg is) als passant in hun praktijk te behandelen. Hieraan zijn een aantal voorwaarden gekoppeld; Patiënt is verwezen via somatisch spreekuur door verpleegkundigen Petra van de Schepop of Jeanne Goeting Verpleegkundige maakt een afspraak bij de assistente van de huisarts. Er wordt door verpleegkundige zo nodig vooraf overlegt met de huisarts. Er wordt door de verpleegkundige een verwijsbrief meegegeven (dicht) of een fax gestuurd met hierin de vraag (fax heeft voorkeur) Huisarts geeft bevindingen van consult terug via brief of fax. Laat ook weten wanneer patiënt niet geweest is op spreekuur, zo nodig telefonisch - Huisartsen en verpleegkundigen staan open voor overleg of medisch advies (meedenken) over bezoeker/patiënt - Financiën; Wanneer patiënt wel verzekerd is maar geen huisarts heeft kan de rekening direct naar de ziektekostenverzekering worden gestuurd. Wel controleren of verzekeringsgegevens nog ‘up to date’ zijn. Wanneer patiënt niet verzekerd is hoeft de patiënt in dit geval niet contant te betalen er moet dan wel doorgegeven worden bij het maken van een afspraak waar de rekening naar toe gestuurd kan worden.

11

§ 2.3

Tandartsenzorg

In Arnhem is het al enige jaren zo dat er een patiëntenstop geldt als het gaat om het inschrijven van nieuwe patiënten. Tandartsen zitten simpelweg vol. Mensen die geen eigen tandarts hebben of niet verzekerd zijn, of zij nou dakloos zijn of niet, dienen naar hun eigen tandarts buiten Arnhem te gaan of kunnen zich wenden tot de dienstdoende tandarts. Uit een telefonische enquête blijkt dat van de tien tandartsen er negen op de hoogte zijn van de doorverwijsmogelijkheid naar de dienstdoende tandarts wanneer daklozen zich melden. Er is zeven dagen per week en 24 uur per dag een dienstdoende tandarts beschikbaar. De kosten voor behandeling dienen ter plekke, contant afgerekend te worden. Instellingen die werken met dak en thuislozen zouden het liefst een regeling met de dienstdoende tandarts hebben als het gaat om de betaling van de kosten voor behandeling omdat het meegeven van contant geld aan dak-en thuislozen, het risico met zich meebrengt dat het geld niet bij de tandarts terecht komt. Of een tandarts wil meewerken aan een regeling is op dit moment een persoonlijke keus van de desbetreffende tandarts.

§ 2.4

Sociale Dienst

Van iedere dakloze die verblijft in Arnhem wordt verwacht dat hij/zij een uitkering aanvraagt en zich laat verzekeren. Alle mensen ouder dan 23, die een WWB uitkering hebben en dakloos zijn, komen in het daklozenteam. Om aan daklozen een uitkering te kunnen verstrekken is de gemeente verplicht om een briefadres ter beschikking te stellen. Als briefadres geldt het adres van het Dienstencentrum in Arnhem. Een daklozen komt dan in aanmerking voor een bijstandsuitkering die 50% bedraagt van de norm voor gehuwden. De uitkeringen worden uitbetaald door Dienst Inwonerszaken Gemeente Arnhem. De dienst is in principe alleen verantwoordelijk voor het verstrekken van de uitkering en het briefadres, maar in werkelijkheid doet zij veel meer. Medewerkers van de dienst proberen daklozen op te sporen waarvan zij weten dat deze nog geen uitkering heeft en probeert hem of haar te motiveren een uitkering aan te vragen. Ook heeft de dienst wekelijks contact met verschillende instanties die zich bezig houden met de zorg en of opvang voor daklozen in Arnhem, zoals de Grift, HERA vrouwenopvang, Passade en politie. De instanties melden elkaar of er nieuwe daklozen in Arnhem gesignaleerd zijn en of er mensen lang niet gezien zijn of in detentie verblijven. De normaal maandelijks uitbetaalde uitkering wordt verdeeld over vier weken en elke wordt elke vrijdagmiddag contant uitbetaald aan het loket van de Sociale Dienst. De ziektekostenverzekering. Wanneer je je inschrijft bij een verzekeringsmaatschappij is het normaal dat je de premie met terugwerkende kracht moet betalen aangezien het even duurt voor de aanvraag verwerkt is. Om te voorkomen dat een daklozen ineens een groot bedrag moeten betalen wordt vanaf de aanvraag voor een ziektekostenverzekering de premie ingehouden op de uitkering. Vanaf dat moment tot het moment van opzegging van de verzekering wordt de premie maandelijks ingehouden op de uitkering en automatisch betaald. In Arnhem hebben ongeveer 132 daklozen een uitkering (maart 2005).

12

§ 2.5 De Grift, Instelling voor verslavingszorg “De Boei”, boot voor daklozen drugsverslaafden van De Grift. Om op de Boei te mogen komen geldt de volgende indicatie: dakloos, verslaafd (zwaar) en de betreffende moet een uitkering/verzekering hebben De indicatie verloopt via de “Voordeur” van De grift. Dit is op het hoofdkantoor aan de Weerdjesstraat, tijdens kantooruren. Eenmaal geïndiceerd kun je levenslang gebruik maken van de faciliteiten op de boot (overdag). De leeftijdscategorie die gebruik maken van de Boei ligt tussen de 23 en 62 jaar. Er zijn ongeveer 40 slaapplaatsen beschikbaar, elke donderdag wordt er opnieuw geïndiceerd wie er hiervoor in aanmerking komen. Komt een daklozen 1 a 2 maal in de week niet slapen wordt zijn plek vergeven. Bij aanmelding op de boei moet de daklozen verzekerd zijn of te wel een uitkering hebben. Zo niet, dan moet dit eerst geregeld worden dit kan met ondersteuning van het daklozenteam van de sociale dienst. Spreekuur van de verslavingsarts is op maan-, woens- en vrijdag van 9.30 – 11.00 uur. Deze zijn bedoeld voor de bezoekers van de Boei. Bezoekers kunnen zich hiervoor opgeven bij het personeel. Of het personeel signaleert een probleem en probeert de bezoeker te stimuleren naar het spreekuur te gaan. “Het wel of niet komen opdagen op het spreekuur heeft te maken met wat de bezoeker op dat moment wil,” meld een medewerker. “Heeft de bezoeker de kans om te “scoren” dan zal deze niet komen opdagen op de afspraak met de arts.” Bij eventuele calamiteiten is er een achterwacht arts bereikbaar via de Kliniek van de Grift. Op de Boot is een zorgvoorziening aanwezig in de vorm van een ziekbed, dit gaat op indicatie van het medisch team, signaleren komt van het personeel. Dit ziekbed is bedoeld voor ernstige zieken en verzwakte bezoekers die niet meer op straat kunnen slapen. Dit ziekbed is alleen bedoeld voor daklozen die geïndiceerd zijn voor de Boei. Meest voorkomende medische problematiek: - abcessen - longontstekingen - soa’s - leverproblematiek - hartfalen Alle nieuwe cliënten krijgen een vaccinatie programma voor hepatitis b aangeboden. Ze krijgen ook een medische intake. Eenmaal per jaar wordt er een longfoto gemaakt. Er zijn een aantal slaapplekken voor vrouwen. Deze verslaafde vrouwen prostitueren zichzelf om hun verslaving te bekostigen. Deze vrouwen die ook aanwezig zijn op de “zorgzone” mogen tot 2.00 s’nachts op boot binnenkomen om te slapen. Overige bewoners moeten voor 23.00 uur binnen zijn. De Grift heeft ook (4) bedden beschikbaar bij de vrouwenopvang Hera. Deze zijn bedoeld voor verslaafden prostituees die even moeten bijtanken.

13

Locatie Hulppost: Op deze locatie wordt alleen methadon verstrekt en spreekuur gehouden van de verslavingsarts. Er komen hier een x aantal dak - en thuislozen verslaafden die niet willen of niet mogen deelnemen aan de Boot. Het spreekuur van de verslavingsarts is drie maal per week op maandag en vrijdag van 13.00 t/m 14.30 en woensdag van 11.00 t/m 14.30. Locatie Ons Paradijs Is een ontmoetingsruimte voor dak- en thuislozen, in het bijzonder voor dak- en thuislozen drinkers. In totaal een groep van ongeveer dertig tot veertig mensen. Volgens een medewerker is ons paradijs een laagdrempelige opvang. Het doel van de medewerkers is dak- en thuislozen een plek geven waar ze hun ‘eigen ding’ kunnen doen. Ze proberen dak- en thuislozen te motiveren en te begeleiden en alleen als ze het willen. Binnen deze groep dak- en thuislozen zijn relatief veel zorgmijders. Medewerkers komen regelmatig dak- en thuislozen tegen die lang rondlopen met medische problemen. Er zijn volgens medewerkers verschillende redenen voor te noemen: wantrouwend jegens hulpverleners, geen zin in bemoeienis en allerlei vragen en ook schaamte /trots kunnen een rol spelen. Toch proberen de medewerkers daklozen te motiveren om naar een arts te gaan. Als het uit de hand loopt met de lichamelijke gezondheid van daklozen kunnen medewerkers de daklozen ’dwingen ‘ om hulp te zoeken anders mogen ze een tijdje niet meer bij ‘Ons Paradijs’ komen, volgens een respondent. Of de daklozen bezoekers van Ons Paradijs verzekerd en/ of onverzekerd zijn hebben de medewerkers weinig zicht op. Ons Paradijs is een onderdeel van de Grift verslavingszorg. Voor noodgevallen is er een verslavingsarts als achterwacht bereikbaar. Een dak- en of thuislozen alcoholist kan bij een verslavingsarts op het hoofdkantoor van de Grift worden gezien mits deze al bekend is binnen de Grift of wordt aangemeld via de ‘voordeur’ van de Grift. De medewerkers van Ons paradijs zijn op de hoogte van het verpleegkundig spreekuur binnen de Passade en verwijzen cliënten ook wel eens door. Een gedeelte van de bezoekers van Ons Paradijs is ook bekend bij de Passade. Een respondent meldt dat er een aantal dak- en thuislozen zijn die zowel Passade als Kruispunt mijden. Binnen Ons Paradijs worden geen medische kosten voorgeschoten of betaald. De ziekbedden van de Hulpverlening Gelderland Midden zijn bekend bij Ons Paradijs maar de medewerkers hebben hier geen ervaring mee. Wat missen de medewerkers van Ons Paradijs binnen de medische voorzieningen voor dak- en thuislozen in Arnhem? “De bereikbaarheid van huisartsen en tandartsen zou beter moeten zijn, ook een verpleegkundige die hier regelmatig zou zijn, zou uitkomst bieden”. Met name omdat een aantal bezoekers vervelende ervaringen hebben met bv Passade en ook niet bij Kruispunt komen.

14

§ 2.6

Stichting Kruispunt.

Opvanginstelling (particulier) voor dak- en thuislozen in de middag en avonduren.We hebben gesproken met vrijwilligers en de coördinator van Kruispunt De vrijwilligers weten niet wie van de bezoekers een verzekering hebben en wie niet. De meeste lopen hier ook niet mee te koop omdat zij zich schamen voor het hebben van een uitkering. De vrijwilligers komen regelmatig medische problemen bij daklozen tegen. Deze zijn zeer uiteenlopend en variëren van snijwonden tot ontstoken spieren. Hun ervaring met zieke dakloze is dat zij vaak ergens gaan liggen en dan uiteindelijk door de politie meegenomen en naar het ziekenhuis gebracht worden. “Zowel onverzekerde als verzekerde daklozen lopen vaak lang rond met lichamelijke problemen,” volgens de coördinator.” Het contact met tandartsen en huisartsen verloopt moeizaam. Tandartsen willen niet behandelen of het moet van te voren betaald worden verzekerd of onverzekerd, hetzelfde geldt voor de huisartsenzorg.” Uit de verschillende verhalen die we van de vrijwilligers te horen krijgen blijkt dat ze de kleinere problemen zelf oplossen, iedereen heeft een EHBO diploma en voor de grotere zaken bellen ze 112 of brengen de dakloze zelf naar de eerste hulp. Bij medische problemen die te complex voor de stichting zijn om zelf op te lossen en te klein om naar het ziekenhuis te gaan, wordt vaak via via een huisarts gevonden die bereid is de dakloze te zien. Stichting Kruispunt betaald wel eens medische kosten in acute gevallen, dit is zeker niet standaard, volgens de coördinator. De twee ziektebedden zijn bekend bij de vrijwilligers alleen de weg hiernaartoe is niet duidelijk. Normaal worden deze dingen afgehandeld door één van de betaalde krachten van de Stichting. De coördinator van Kruispunt geeft aan hiervan op de hoogte te zijn en laatst nog een dakloze voor een ziekbed had aangemeld, deze wilde uiteindelijk zelf niet. Ook worden zorgwekkende zorgmijders besproken in het circuitoverleg een keer in de zes weken. Ook de weg naar het verpleegkundige spreekuur is hun niet duidelijk. Wel weten een aantal vrijwilligers dat zij ’s morgens te bereiken is en dat is meteen hun knelpunt. De inloop is vanaf 16.30u. De vrijwilligers weten weinig van de huidige medische voorzieningen voor onverzekerde dak- en thuislozen.Ze weten hier niet zo veel van omdat dit niet bij hun functie past. Wel weten ze dat de knelpunten niet altijd bij de instellingen liggen maar ook wel bij de daklozen zelf. Ze komen bijvoorbeeld hun afspraken niet na en kunnen er niet tegen om opgenomen te worden. Het binnen zitten is te benauwend en men kan niet drinken of gebruiken. Of zoals in een extreem voorbeeld; een vrijwilliger kwam met een dakloze op de EHBO binnen, deze daklozen had een flinke beenwond. De dakloze ziet daar een oudere dame ziet zitten, grijpt haar tas en gaat ervandoor. Op de vraag of de vrijwilligers suggesties hebben voor verbeteringen op het gebied van de medische voorzieningen, geven ze aan te weinig ervaring te hebben om hier antwoord op te geven.Volgens de coördinator zou het goed zijn als er een huisarts op regelmatige basis beschikbaar zou zijn voor lichamelijke problemen bij daklozen en bekend is met de vaak complexe achtergrond van dak- en thuislozen. Er zou een huisarts beschikbaar moeten zijn die regelmatig bereikbaar is voor problemen bij daklozen en die bekend is met de vaak complexe achtergrond van daklozen.

15

§2.7

Jonahuis

Jonahuis is een dagopvang voor dak en thuislozen jongeren tussen de 18 en 25 jaar. De hulpverlening is gericht op het activeren en ondersteunen van jongeren met maatschappelijke problemen. De hulpverlening is laagdrempelig en de opvang kun je vergelijken met een “huiskamerfunctie”. Bij de jongeren die hier komen sluiten andere voorzieningen vaak niet aan. Daarnaast staan ze wantrouwend tegenover de reguliere hulpverlening vaak vanwege vroegere ervaringen. In het verleden hadden de medewerkers regelmatig te maken met onverzekerde jongeren maar tegenwoordig zijn de jongeren die hier komen allemaal verzekerd. Tandproblemen komen vaak voor bij daklozen jongeren en vaak lopen ze hier lang mee door. Een eigen tandarts hebben ze vaak niet en tandartsen willen alleen behandelen als er contant vooraf aan het consult betaald wordt, verzekerd en onverzekerd. Het is al een keer voorgevallen dat bij nood een tandarts pas wilde behandelen als er vooraf contant betaald werd. Veel van de daklozen jongeren hebben geen eigen huisarts. Ook hierbij moeten ze vaak voorafgaand het consult contant betalen verzekerd of onverzekerd. Degene die een eigen huisarts hebben, in een andere stad, die dan benaderd wordt om te zoeken naar een oplossing zijn vaak weinig behulpzaam, volgens een medewerker. Doordat de daklozen jongeren lang blijven rondlopen met lichamelijke problemen is het uiteindelijk zo ernstig dat de daklozen naar de eerste hulp wordt gebracht. Dit kan gedeeltelijk liggen aan de bezoeker, sommige willen ze niet behandeld worden. Maar ook de moeilijke bereikbaarheid van huisartsen speelt hierin een rol. De diaconie is een katholieke kerk die een “potje” hebben waarmee ze diaconaal werk financieren bijvoorbeeld medicijnen. Het gaat hierbij om bedragen tot 50 Euro. Jona stimuleert jongeren om een uitkering aan te vragen en ondersteunt de jongeren hier ook in. Het aanvragen van een uitkering verloopt vaak erg moeizaam, er moeten papieren overlegd worden die de bezoeker vaak niet (meer) heeft. Jona heeft ook contact met de sociale dienst als het gaat om een achterstand met het betalen van de premie of als een jongeren in de problemen komt vanwege gemaakte schulden.Het is bekend dat er ziektebedden zijn voor daklozen die vanwege ziekte van de straat gehaald moeten worden. Hebben hier nog nooit gebruik van hoeven maken. Er is regelmatig contact met Petra van de Schepop van de HGM en in overleg kunnen jongeren op het spreekuur komen binnen de Passade. Wat wel lastig is, is dat de leeftijd van het dienstencentrum vanaf 21 jaar is, dit is wel met Petra van de Schepop te regelen. Ook is het dienstencentrum geen uitnodigend gebouw om heen te gaan voor de jongeren. De volgende verbeterpunten op het gebied van medische voorzieningen worden aangegeven door medewerkers van het Jonahuis: Een stroomschema welke mogelijkheden er zijn op het gebied van medische voorzieningen bij lichamelijke problemen van daklozen, zou handig zijn voor alle betrokkenen instanties. Mogelijk ook een huisarts die zich openstelt voor daklozen en hier duidelijke afspraken over maken. De verschillende “lijnen” naar instanties zouden korter gehouden moeten worden en duidelijker. .

16

§2.8

Passade Instelling voor Zorg en Welzijn Dienstencentrum

De doelgroep waar het dienstencentrum zich op richt zijn voornamelijk dak-en thuislozen met een psychiatrische achtergrond die ouder zijn dan 23 jaar. Mensen met een drugsverslaving worden geweigerd en doorverwezen naar de Grift. In de praktijk wordt wel eens van de exclusiecriteria afgeweken. Voor jongeren is er weinig opvang in Arnhem daarom wordt wel eens van de leeftijdsnorm afgeweken ook komt het voor dat er mensen binnen komen die wel drugs gebruiken maar bij wie het gedrag goed hanteerbaar is. Medewerkers komen regelmatig dak-en thuislozen tegen die onverzekerd zijn. Het onverzekerd zijn heeft verschillende oorzaken. Sommige mensen willen zich gewoon niet laten verzekeren, anderen worden uit de verzekering gezet omdat zij de premie niet zouden betalen. Wanneer men gedetineerd raakt vervalt de ziektekostenverzekering en deze moet na vrijlating opnieuw worden aangevraagd. Dak- en thuislozen die niet verzekerd zijn blijven over het algemeen lang met medische problemen rond lopen. In het dienstencentrum houdt Petra van de Schepop wekelijks een verpleegkundig spreekuur, waarbij zij dak-en thuislozen waar het kan zelf behandeld en anders doorverwijst naar de huisartsenpraktijk op de Johan de Wittlaan. Als mensen zich op een ander moment in de week melden met medische klachten wordt er eventueel gebeld met Petra van de Schepop. Het dienstencentrum zelf schiet af en toe medicatie voor en declareert dit achteraf bij de Amicon. Ook als er acuut iemand behandeld moet worden die niet verzekerd is, is er een regeling om de rekening achteraf te declareren bij de Amicon. Bij hoge uitzondering wordt er geld meegegeven aan een dakloze door het Dienstencentrum onder voorwaarde dat hij of zij een schuldbekentenis tekent. Middels deze schuldbekentenis kan het voorgeschoten bedrag bij de sociale dienst worden gedeclareerd. Bij het dienstencentrum is men op de hoogte van de bestaande ziekbedden, hier wordt over het algemeen in de wintermaanden naar verwezen. De ervaring van het dienstencentrum is dat daklozen die een medische indicatie hebben net zolang van het ziekbed gebruik mogen maken als de indicatie adviseert. Als verbeterpunten wat betreft de medische voorzieningen voor dak-en thuislozen worden genoemd; de toegankelijkheid als het gaat om huisartsen. Het moet makkelijker worden om bij een huisarts binnen te komen. Daarnaast zouden huisartsen nogal wat vooroordelen hebben waardoor zij eerder dak-en thuislozen afwijzen. § 2.9

Eerste hulp Ziekenhuis Rijnstate

Het komt niet vaak voor dat er een dakloze op de eerste hulp komt die niet verzekerd is. Als dit gebeurt wordt de noodzakelijke hulp altijd gegeven, dit omdat de eerste hulp hier ook wettelijk toe verplicht is. Er wordt dan wel geprobeerd om een vergoeding te krijgen van de onverzekerde daklozen voor de behandeling. Mocht de lichamelijke toestand er toe leiden dat opname in het ziekenhuis noodzakelijk is, zal dat gebeuren of de daklozen nu verzekerd of onverzekerd is. Vanuit de eerste hulp wordt geen contact opgenomen met de sociale dienst als de daklozen geen uitkering heeft. Wel wordt contact opgenomen met Maatschappelijk werk.

17

Hoofdstuk 3 Wat vinden dak-en thuislozen er zelf van. Bij de verschillende instanties hebben we dak-en thuislozen gevraagd naar hun mening als het gaat om de huidige medische voorzieningen en naar wat zij als verbeterpunten zien. In totaal hebben we bij vijftien dak-en thuislozen een interview afgenomen. Huidige voorzieningen. De meeste daklozen die wij spreken hebben een ziektekostenverzekering. Een veel gehoorde klacht is dat daklozen zich niet kunnen inschrijven/aansluiten bij een hulpverlenende instantie omdat zij niet in het profiel van de instelling passen. Een ex-verslaafde die incidenteel nog methadon gebruikt verteld, dat hij bij de HGM geweigerd wordt omdat hij een drugsverleden heeft. Bij de Grift kan dhr ook niet terecht omdat hij op dit moment niet verslaafd is. Voor medische zorg kan dhr wel bij de verslavingsarts van de Grift terecht omdat hij nog af en toe methadon gebruikt. De instelling waar men bekend is verzorgt vaak de bemiddeling als het gaat om het maken van een afspraak voor medische zorg. In die zin is voor daklozen van belang zich ergens bekend te maken. Verpleegkundig spreekuur HGM Daklozen die bekend zijn binnen Passade kunnen gebruik maken van het verpleegkundig spreekuur en onder hen horen we weinig klachten. Daklozen die daar niet bekend zijn zeggen hier geen gebruik van te kunnen maken en dat levert problemen op. Van deze daklozen horen we dat zij van het kastje naar de muur gestuurd worden omdat veel instellingen werken met ‘doelgroepprofielen’ en men daar dan niet in past. Zonder bemiddelende instelling is het moeilijk om een afspraak te krijgen bij bijvoorbeeld een huisarts. Huisartsen. Van alle daklozen die we gesproken hebben had er één een eigen huisarts. Dit is dan ook de meest gehoorde klacht, men kan geen huisarts vinden om zich in te laten schrijven. Reden is dat huisartsen een patiëntenstop hebben ingevoerd. Voor zowel verzekerden als onverzekerden geldt dat wanneer zij geen eigen huisarts hebben, zij een consult bij de dokterspost contant moeten afrekenen. Een consult bij de huisarts kost €24,40. De meeste daklozen die wij spreken hebben een uitkering en zeggen ongeveer €50,- per week te ontvangen. Met dit weekbudget is een consult aan de huisarts onbetaalbaar. Daklozen die verzekerd zijn kunnen de rekening weliswaar achteraf declareren, (75% wordt vergoed en ongeveer een maand later uitgekeerd) maar het blijft een probleem om het in eerste instantie zelf te betalen. Tandartsen Een nog groter probleem is de tandheelkundige zorg. Wij zijn tijdens het onderzoek niet één dakloze tegen gekomen die een eigen tandarts heeft. De meeste daklozen vertellen dat zij net zolang wachten tot het probleem zo groot is dat zij bij de spoedeisende hulp van het ziekenhuis terecht kunnen. Als oorzaken worden genoemd, dat men zich niet in kan schrijven omdat tandartsen in Arnhem ‘vol’ zitten en net als de huisartsen een patiëntenstop hebben ingevoerd daarnaast noemen zij, de enorme bedragen die moeten worden betaald voor een consult laat staan een

18

behandeling. De dienstdoende tandarts, die 24-uur per dag bereikt kan worden en speciaal bedoeld is voor mensen die in Arnhem geen tandarts hebben, onverzekerd zijn of acuut geholpen moeten worden, wordt niet genoemd door daklozen. Ook verzekerde daklozen die bij een reguliere tandarts een afspraak kunnen maken, bijvoorbeeld door bemiddeling van een instelling, moeten de rekening eerst contant afrekenen. We spreken een man die verzekerd is, hij verteld ons dat hij op dit moment met een flink ontstoken bovenkaak heeft. Het RIBW heeft voor hem een afspraak gemaakt bij een tandarts. Echter het consult alleen al zal €100,- kosten om over de behandeling nog maar te zwijgen. Hij vindt het belachelijk dat hij terwijl hij een verzekeringspasje heeft, toch contant moet betalen. Uit zijn verhaal klinkt door dat, het voor hem niet alleen de praktische kant van het contant betalen is die hem stoort, maar ook het feit dat hij niet serieus genomen wordt als hij aantoont verzekerd te zijn. Ziekbedden. De algemeen geldende mening onder daklozen is, dat het goed is dat ze er zijn en dat er regelmatig gebruik van gemaakt wordt. Tegelijkertijd horen we dat de afspraken rond de medische indicatie niet altijd nageleefd wordt door de instelling waar het ziekbed staat. We hebben verschillende daklozen gesproken die zeggen dat zij ondanks een medische indicatie, waarin een advies wordt uitgesproken over de duur van het herstel en inherent hieraan het gebruik van het ziekbed, eerder het ziekbed moesten verlaten dan de indicatie adviseerde. Spoedeisende hulp (SEH) Over de SEH horen we weinig klachten. Over het algemeen is de ervaring van daklozen dat zij (wanneer er acuut behandeld moet worden) geholpen worden als zij zich melden. In één enkel geval vertelde iemand weggestuurd te zijn toen zij met een dakloze bij de SEH kwam, waarna deze persoon twee dagen later zou zijn overleden. N.B. Er is een grote groep die wij niet hebben gezien of gesproken tijdens ons onderzoek, de zogenaamde ‘zorgwekkende zorgmijders’. Van zowel medewerkers van de verschillende hulpverlenende instanties als van daklozen zelf horen we dat deze groep simpelweg geen beroep doet op de voorzieningen die er zijn, ook niet als de nood echt aan de man is. Excessen vermijden onder deze groep daklozen is zeer moeilijk aangezien men de hulp die aangeboden wordt afwijst. Verbeterpunten. -

De toegankelijkheid van zowel huisarts als tandarts, het moet mogelijk zijn je in te schrijven bij een huis of tandarts. Verzekerde daklozen geven aan dat artsen de rekening rechtstreeks naar de verzekeringsmaatschappij moeten kunnen sturen. Minder bemoeienis tijdens een consult, men wil dat de arts of verpleegkundige zich bezighoudt met de geuite klacht en zich verder niet met andere zaken ‘bemoeit’.

19

Jan Janse, vertegenwoordiger daklozen binnen de Gemeente Arnhem. Als ex-dakloze kan Jan Janse meepraten over de problemen die je tegen komt als je medische zorg nodig hebt en dakloos bent. Inmiddels kan hij meepraten over de verschillen tussen toen en nu. De problemen die zich voordoen wanneer daklozen medische zorg nodig hebben zijn divers. De problemen doen zich het meest voor in de weg naar de hulpverlening toe. Voor een bepaalde groep daklozen is de stap naar de hulpverlening groot. Vaak is schaamte het grootste probleem. Mensen hebben zich lange tijd niet gewassen en weigeren daarom bijvoorbeeld hun kleding uit te trekken. Zij blijven vaak lang rondlopen met medische problemen, ook al worden zij door hulpverlenende instanties benaderd en uitgenodigd om langs te komen. Een andere groep is volgens hem zelf het meeste debet aan het niet hebben van een uitkering/verzekering of het geweigerd worden bij artsen. Daar zitten mensen bij die bijvoorbeeld, hun afspraken niet nakomen, geen brieven of controlestrookjes terug sturen, fraude plegen of dreigend dan wel agressief gedrag hebben vertoond tegenover medewerkers van een bepaalde instelling en daarom geweigerd worden. Wat betreft de instellingen zegt hij, daar moet je de juiste weg weten. Je moet weten welke mensen je moet benaderen voor de juiste bemiddeling en dan is er vaak veel te regelen. Als verbeterpunten wat betreft de medische voorzieningen noemt hij dat, om ook de eerst genoemde groep daklozen te bereiken, de zorg laagdrempelig dient te zijn en vrij van bemoeienis met leefstijl of andere zaken waar men op dat momentniet voor komt. Verder zegt hij dat de samenwerking tussen de verschille nde instellingen zou moeten verbeteren. Nu werken zij vaak langs elkaar heen.

20

Hoofdstuk 4 Knelpunten Vanuit de gevoerde gesprekken met medewerkers van verschillende opvangvoorzieningen voor dak- en thuislozen, betrokken van de medische voorzieningen en de daklozen zelf zijn we tot de volgende knelpunten gekomen. 1. Er is nog steeds een groep daklozen die niet verzekerd zijn voor ziektekosten. Door de relatief lange aanvraag procedure, haken daklozen dikwijls tussentijds af door bijvoorbeeld niet te reageren op door hen in te vullen formulieren voor de ziektekostenverzekering. Waardoor de aanvraagprocedure stopgezet wordt. 2. Een groot deel van de daklozen in Arnhem hebben geen eigen huisarts en tandarts. Dit komt zowel door de patiëntenstop van huisartsen en tandartsen, als door de soms vervelende ervaring van huisartsen in het verleden en de vaak complexe problematiek van daklozen. 3. Daklozen verzekerd en onverzekerd zonder eigen huisarts moeten het consult vooraf betalen, voor de meeste is dit onmogelijk (wekelijks budget). Dit geldt ook voor een consult bij de tandarts. 4. Door slechte bereikbaarheid (hoogdrempeligheid) van huisartsen en tandartsen eindigen lichamelijke problemen op de SEH. 5. Doordat daklozen geen eigen huisarts hebben en hierdoor bij verschillende huisartsen of SEH komen vind er geen dossieropbouw plaats. 6. Bij eventuele verwijzing naar huisarts e.d. is er voor verwijzers geen vervoersmiddel aanwezig. Hierdoor verzorgen medewerkers op eigen risico vervoer b.v. eigen auto. 7. Verpleegkundig spreekuur is binnen het dienstencentrum van Passade, bereikbaarheid voor daklozen die hier niet bekend zijn en dit ook niet willen, verloopt moeizaam. De mogelijkheid dat de verpleegkundige ook bereikbaar is voor vragen mbt daklozen buiten het dienstencentrum is niet bij alle opvanginstanties bekend. 8. Er is geen regeling met de dienstdoende huisarts in de avond- en nachturen en de Hulpverlening Gelderland Midden. Verpleegkundige van het OGGZ team (HGM) is in de avond - en nachturen niet bereikbaar. Vooral de opvanginste llingen in de avonduren zien dan 1 mogelijkheid: SEH. 9. Verslaafde daklozen die in aanmerking komen voor een ziekbed, zouden in aanmerking moeten komen voor een ziekbed binnen de Grift. De huidige ziekbedden zijn niet geschikt voor verslavingsproblematiek. 10. Er zijn verschillende “potjes” (formeel en informeel) aanwezig voor onverzekerde die medische hulp nodig hebben, dit werkt “shoppen” in de hand. 11. De betrokken instellingen zijn veelal intern gericht: op eigen doelgroep en problematiek. Contacten tussen de verschillende instellingen worden hierdoor moeilijker en de communicatielijnen langer.

21

Hoofdstuk 5 De gewenste medische voorzieningen voor dak- en thuislozen. Het is niet eenvoudig- zo niet onmogelijk - om objectief de behoefte aan sociaal medische zorg van dak- en thuislozen vast te stellen . En al helemaal niet voor eens en voor altijd. Een goedkope nieuwe drug op de markt, een uitbraak van een infectieziekte als TBC of hepatitis en je hebt in no time weer een heel ander verhaal, zo zegt een Rotterdamse straatdokter. De aangeboden medische voorzieningen zullen daarom in ieder geval flexibel dienen te zijn. Doel: Het doel van dit beleidsidee is, aanbevelingen doen tot het realiseren van een compact aanbod van medische voorzieningen voor dak- en thuislozen.

§ 5.1

Verpleegkundige zorg

Hetzelfde geldt voor optimale verpleegkundige zorg. Als op verschillende locaties of 1 locatie, ongeveer tweemaal per week, een verpleegkundig spreekuur aanwezig is (bestemd voor alle dak- en thuislozen), wordt de druk op de huisartsen verminderd en kun je gericht doorverwijzen. Het verpleegkundig spreekuur bevat de volgende taken: - Oplossen van kleine lichamelijke problemen - Voorportaal van de huisarts; verwijzen, bemiddelen en overleg - Advisering ten aanzien van lichamelijke problemen - Het tijdig signaleren van infectieziekten en hierop actie ondernemen - Indiceren van een overbruggingsbed op de nachtopvang op basis van gezondheid bedreigende factoren Uit onderzoek in Rotterdam blijkt dat er verschillende meningen zijn waar het verpleegkundig spreekuur en andere medische voorzieningen plaats zouden moeten vinden. Er is een stellige overtuiging van een aantal respondenten uit het onderzoek dat eventuele nieuwe medische voorzieningen vooral in de dagopvang gesitueerd zouden moeten worden. Een enkele respondent gaat zelfs zo ver dat om de sociaal medische zorgarrangementen voor dak- en thuislozen buiten of naast de opvang te willen situeren. “dak en thuislozen willen vooral geen gezeur aan hun kop van hulpverleners”, meent hij te weten. “Een zuster die een pleister plakt, en niets meer dan dat! Dat is wat daklozen willen”, aldus deze respondent. 10 Deze visie sluit in ieder geval aan bij de uit de literatuur bekende bedenkingen bij of zelfs aversie tegen de opvang bij nogal wat dak en thuislozen11. Anderzijds is de ervaring van verpleegkundigen in de maatschappelijke opvang . Zij melden desgevraagd zonder uitzondering dat in de opvang geboden aandacht drempelverlagend voor de in de opvang beschikbare verpleegzorg - en zo nodig huisartsenzorg – werkt. Een douche, gevolgd door bijvoorbeeld nagels knippen – lichamelijk contact!- kan een cliënt als het ware doen “ontdooien’, zoals een respondent het noemt waardoor verdere zorg door betrokkenen gemakkelijker geaccepteerd wordt. “In de ontmoeting,

10

“Het kan altijd beter” De sociaal medische zorg voor dak en thuislozen in Rotterdam. Sociale zaken en werkgelegenheid 2004 11 Zie Spierings 1997, Rensen 2001 en, vooral, Van Doorn 2002, p. 150-152

22

het leggen van een relatie en het tonen van belangstelling komt een latente zorgvraag boven”, zoals een straatdoctor het formuleert 12. Het is zeker aan te bevelen een spreekuur binnen dag en (begin) avond opvang te situeren om zo een grote groep te bereiken. Ziekbedden Vanaf september 2003 zijn er 2 ziekbedden voor zieke Arnhemse daklozen beschikbaar. De indicatiestelling is ondergebracht bij de Hulpverlening Gelderland Midden (verder te noemen HGM). De ziekbedden zijn ondergebracht bij het Sociaal Pension van de RIBW en bij de crisisopvang van Passade. Een ziekbed voor verslaafde daklozen is ook aan te bevelen omdat deze niet past binnen de doelgroep van de Passade en RIBW. § 5.2

Huisartsenzorg

Zoals eerder genoemd zou één huisarts alle daklozen op kunnen nemen in de praktijk, helaas werkt dit niet. Mogelijk zouden een aantal huisartsen een samenwerkingsverband aan kunnen gaan om gedurende werkdagen afwisselend (inloop)spreekuur voor daklozen in te stellen, de mogelijkheid van een straatdokter is zeker niet uitgesloten. Door dit te bewerkstelligen is het mogelijk om dak-en thuislozen te volgen in hun gezondheidsproblemen. Deze laagdrempelige zorg zou de langdurige gezondheidsproblemen bij dak- en thuislozen, die (vaak) bij de SEH terechtkomen, kunnen verminderen. § 5.3

Tandartsenzorg

Een goed gebit is van groot belang voor de gezondheid, iets dat uiteraard zeker ook geldt voor dak- en thuislozen. Het tandartsenbezoek van dak- en thuislozen ligt echter ver onder het gemiddelde13. Ook tandartsen zitten vaak niet te wachten op het behandelen van dak- en thuislozen, vaak is er net zoals bij de huisartsenzorg een hoge behandelingsbelasting. Voordat een cliënt zich laat behandelen moet er vaak al veel gebeuren. Mogelijk kan er naar een tandarts gezocht worden (of aangetrokken worden) die dak- en thuislozen wil behandelen verzekerd of onverzekerd. § 5.4

(Para) Medische zorg

Ook andere (para) medische voorzieningen zouden een uitkomst zijn zoals: Fysiotherapie, allereerst zijn problemen met het bewegingsstelsel een bekend en veelvuldig voorkomend probleem. Een laagdrempelig aanbod van fysiotherapie voor dak-en thuislozen zal in voorkomende gevallen kunnen voorkomen dat praktische problemen medisch worden. Ook zou een goed aanbod van fysiotherapie voor daken thuislozen goede nazorg mogelijk maken – met name bij ziekenhuisontslag, na een operatie aan het bewegingsstelsel. Voor pedicure geldt iets dergelijks. Dak- en thuislozen en hebben in sterke mate voetproblemen.

12

Gerrit Nieuwenhuis, geciteerd in Pols 2003, p. 3. Sennett (2003) laat zien dat vooral ook respect een sleutelbegrip is in de bejegening van dak- en thuislozen. 13 Vgl. Van laere 2003.

23

§ 5.5

Sociale dienst

Regelt de uitkeringen voor dak en thuislozen. Om de problemen die ontstaan als een onverzekerde daklozen een beroep doet op medische hulp, zou opgelost kunnen worden als elke daklozen een uitkering krijgt en daarbij automatisch de verzekering geregeld is. Dit is natuurlijk makkelijk gezegd en moeilijk te bereiken in de wereld die dak en thuisloos heet. Het percentage onverzekerden onder de dak-en thuislozen ligt uit cijfers van de sociale dienst hoog. In 1995 stelde de gezondheidsraad reeds voor om een landelijke verzekering voor dak- en thuislozen op te zetten. Sommige hulpverleners pleiten hier nog steeds voor, andere vermoeden dat dit niet echt de oplossing kan zijn. Ziektekostenverzekering Om de noodzakelijke ziektekosten van onverzekerde daklozen te betalen is het goed om een centrale “pot” te hebben. Dit om te voorkomen dat daklozen gaan “shoppen” bij de verschillende instellingen die over een “pot” beschikken. Belangrijk is wel dat als voorwaarde voor het gebruik van deze “pot” de dakloze zich laat verzekeren. § 5.6

Actuele ontwikkelingen

Speciale medische voorzieningen voor dak- en thuislozen zijn er uiteraard in de eerste plaats voor dak- en thuislozen. Daarnaast is hierbij echter ook het volksgezondheidsbelang in het geding. Ongezonde dak- en thuislozen zijn vele malen meer vatbaar voor besmettelijke ziekten zoals tuberculose dan een dak- en thuislozen populatie waar goede medische voorzieningen voor geregeld zijn 14. Goede medische voorzieningen voor dak- en thuislo zen is met andere woorden niet alleen in het belang van die dak- en thuislozen, maar ook van de Arnhemse bevolking in het algemeen. Dak- en thuisloosheid kan door allerlei interventies vaak voorkomen worden. Onder andere door intensieve zorg-aan-huis, vroegtijdige hulpverlening bij middelengebruik an actief ingrijpen bij hoge (huur) schulden en voorgenomen huisuitzetting. De huidige initiatieven als “bemoeizorg” is dan zeker een goede ontwikkeling. Het is echter de vraag hoe realistisch. Dit alles is anno 2005 en, vooral, hoe realistisch dit in de toekomst blijven zal. Daar waar sommige sociologen spreken over de onvermijdelijke, noodzakelijke modernisering van de verzorgingsstaat15. Hebben een aantal anderen functionarissen in de dak- en thuislozen sector het over een aantal jaren geleden ingezette “afbraak van die verzorgingsstaat” Over het huidige ingezette beleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en sport omtrent de nieuwe zorgverzekering per 1 januari 2006 houdt menig functionaris in de dak- en thuislozen sector zijn hart vast. De daklozen die in “beeld zijn” bij de verschillende instellingen worden geholpen bij het regelen hiervan. Bij de zorgmijdende groep is het maar de vraag hoe dit geregeld gaat worden.

14

15

Zie over tuberculos e bijv. De Vries e.a. 2003

Zie bijv. Esping-Andersen (ed.) 2002

24

Hoofdstuk 6 Sociale Kaart Uit ons onderzoek is gebleken dat, niet alle medewerkers van de instellingen voor dak- en thuislozen, op de hoogte zijn van de verwijsmogelijkheden bij lichamelijke problemen van dak- en thuislozen. Op basis van de verkregen informatie van de betrokken instellingen zijn we gekomen tot een sociale kaart. Dit is een stroomschema die de verschillende mogelijkheden laat zien voor medewerkers en dak- en thuislozen bij lichamelijke problemen. Deze sociale kaart hebben we getoetst bij Petra van de Schepop (sociaal verpleegkundige) van de Hulpverlening Gelderland Midden en Lars van Driel (verpleegkundige de Grift). We hebben getoetst op bruikbaarheid en juistheid van de informatie.

Sociale Kaart Medische voorzieningen Dak- en thuislozen Arnhem Stroomschema bij licha melijke problemen tijdens kantooruren 9.00-17.00 uur

Bezoeker heeft een lichamelijk probleem Welke van onderstaande punten is van toepassing op de bezoeker: Bij een echte noodsituatie ?

112

1. Dakloze is verzekerd en heeft eigen huisarts 2. Dakloze is verzekerd en heeft geen eigen Huisarts is bezoeker van Passade geen bezoeker van Passade

3. Drugsverslaafde dakloze is verzekerd en heeft geen eigen huisarts 4. Dakloze is onverzekerd en bekend bij Passade 5. Dakloze is onverzekerd en niet bekend bij Passade 6. Dakloze is onverzekerd en Drugsverslaafd 7. Dakloze is er lichamelijk zo slecht aan toe dat deze op straat niet kan herstellen 8. Stroomschema avond en nachtopvang

Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Hulpverlening Gelderland Midden Spoed Eisende Hulp

? ? ?

?

zie A

? ? ? ? ? ?

zie B1

zie F

?

zie G

?

zie H

zie B2 zie C zie D zie E

(OGGZ) (HGM) (SEH) 25

A

Dakloze is verzekerd en heeft eigen huisarts

Neem contact op met eigen huisarts

Huisarts op een verre afstand (bv buiten de stad)

Bezoek huisarts is nodig, maar deze is te ver weg.

Laat de huisarts beoordelen hoe snel een consult nodig is en maak zonodig een afspraak Beoordeel of de dakloze dit zelf kan of dat je dit overneemt.

Neem toch contact op met eigen huisarts om te laten beoordelen of een bezoek nodig is of dat het telefonisch afgehandeld kan worden. Recepten kunnen bijvoorbeeld gefaxed worden.

Kan het wachten tot het verpleegkundig spreekuur (zie bijlage voor inhoud spreekuur ) van de HGM op het dienstencentrum? (op maandag 10.00- 12.00 uur) Ga door naar Ja/Nee

Ja

Neem contact op met team OGGZ van de HGM om een afspraak te maken.

Nee

Mogelijkheid 1. Overleg met team OGGZ van de HGM wat verdere mogeli jkheden zijn.

Nee

Mogelijkheid 2. Neem contact op met een huisarts in de buurt, inventariseer of er een afspraak gemaakt kan worden. (Consult zal dan contant betaald moeten worden) De rekening kan de bezoeker declareren bij de ziektekostenverzekeraar.

Consult ? €24.40 euro

Is dit niet mogelijk en is het lichamelijk probleem dringend, stuur dan door naar de SEH van ziekenhuis Rijnstate Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) Tel: 026- 3773344 of Centraal Meldpunt “Ons een Zorg” 026-3775700

26

B 1. Dakloze is verzekerd en heeft geen eigen huisarts, is bezoeker van Passade Kan het probleem wachten tot het verpleegkundig spreekuur (zie bijlage voor inhoud spreekuur) van de HGM op het dienstencentrum?(elke maandag van 10.00- 12.00)

Ja

Neem contact op met medewerker van het dienstencentrum om een afspraak binnen het verpleegkundig spreekuur te maken.

Nee

Mogelijkheid 1. Overleg met team OGGZ van de HGM wat verdere mogelijkheden zijn.

Nee



Is dit niet mogelijk en is het lichamelijk probleem dringend, stuur dan door naar de SEH van ziekenhuis Rijnstate Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) Tel: 026- 3773344 of Centraal Meldpunt “Ons een Zorg” 026-3775700 Dienstencentrum Passade 10.00-17.00 uur tel: 026-3547860

27

B 2. Dakloze is verzekerd en heeft geen eigen huisarts, is geen bezoeker van Passade Kan het probleem wachten tot het verpleegkundig spreekuur (zie bijlage voor inhoud spreekuur) van de HGM op het dienstencentrum?(elke maandag van 10.00- 12.00)

Ja

Overleg met team OGGZ van de HGM of er een afspraak gemaakt kan worden op het verpleegkundig spreekuur.

Nee


Nee




28

C. Drugsverslaafde dakloze is verzekerd en heeft geen eigen huisarts Dakloze is bekend bij De Grift

Ja

Neem contact op met een verpleegkundige of trajectbegeleider van de Grift, maak een afspraak op het spreekuur van de verslavingsarts. Kan het niet wachten tot het spreekuur: overleg met verslavingsarts. Is dit niet mogelijk, ga naar Nee

Nee


Nee



Is dit niet mogelijk en is het lichamelijk probleem dringend, stuur dan door naar de SEH van ziekenhuis Rijnstate Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) Tel: 026- 3773344 of Centraal Meldpunt “Ons een Zorg” 026-3775700 De Grift Arnhem Hoofdkantoor tel 026- 3551415

29

D. Dakloze is onverzekerd en bekend bij Passade Kan het probleem wachten tot het verpleegkundig spreekuur (zie bijlage voor inhoud spreekuur) van de HGM op het dienstencentrum?(elke maandag van 10.0012.00)

Ja

Neem contact op met medewerker van he t dienstencentrum om een afspraak binnen het verpleegkundig spreekuur te maken.

Nee


Nee

Mogelijkheid 2. Neem contact op met een huisarts in de buurt, inventariseer of er een afspraak gemaakt kan worden. (Consult zal dan contant betaald moeten worden) .


Is dit niet mogelijk en is het lichamelijk probleem dringend, stuur dan door naar de SEH van ziekenhuis Rijnstate Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) Tel: 026- 3773344 of Centraal Meldpunt “Ons een Zorg” 026-3775700 Dienstencentrum Passade 10.00-17.00 uur tel: 026-3547860

30

E. Dakloze is onverzekerd en niet bekend bij Passade Kan het probleem wachten tot het verpleegkundig spreekuur (zie bijlage voor inhoud spreekuur) van de HGM op het dienstencentrum?(elke maandag van 10.0012.00)

Ja

Overleg met team OGGZ van de HGM of er een afspraak gemaakt kan worden op het verpleegkundig spreekuur.

Nee


Nee




31

F. Dakloze is onverzekerd en drugsverslaafd Dakloze is bekend bij de Grift

Ja

Neem contact op met een verpleegkundige of trajectbegeleider van de Grift, maak een afspraak op het spreekuur van de verslavingsarts. Kan het niet wachten tot het spreekuur: overleg met verslavingsarts. Is dit niet mogelijk, ga naar Nee

Nee


Nee



Is dit niet mogelijk en is het lichamelijk probleem dringend, stuur dan door naar de SEH van ziekenhuis Rijnstate Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) Tel: 026- 3773344 of Centraal Meldpunt “Ons een Zorg” 026-3775700 De Grift Arnhem Hoofdkantoor tel 026- 3551415

32

G. Dakloze is er lichamelijk zo slecht aan toe dat deze op straat niet kan herstellen.

Neem contact op met Centraal Meldpunt van de HGM. Op werkdagen tot 12.00 zijn zij bereikbaar voor een ziekbed indicatie. Er zijn twee ziektebedden voor daklozen: 1 binnen de RIBW en 1 binnen Passade (crisisopvang).


33

H. Avond- en Nachtopvang. Bezoeker heeft een lichamelijk probleem

Acuut probleem

Echte Nood

Geen acuut probleem

neem contact op met dokterspost, ook bij twijfel

0900-1598 112 Het kan wachten tot de volgende dag, zie stroomschema tijdens kantooruren

Bijlage Sociale Kaart Verpleegkundig Spreekuur Het spreekuur vindt plaats op het dienstencentrum voor dak-en thuislozen van Passade (wordt verder genoemd als het dienstencentrum). De frequentie is eenmaal per week op maandag van 10.00 tot 12.00 uur. Vanuit de Hulpverlening Gelderland Midden (voorheen GGD) wordt het spreekuur uitgevoerd door een sociaal verpleegkundige van de afdeling Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ). De taken van het spreekuur zijn in 5 facetten te verdelen: 1. oplossen van kleine lichamelijke problemen 2. voorportaal van de huisarts; verwijzen, bemiddelen en overleg 3. advisering ten aanzien van lichamelijke problemen 4. het tijdig signaleren van infectieziekten en hier actie op ondernemen 5. indiceren van een overbruggingsbed op de nachtopvang op basis van gezondheidsbedreigende factoren.

34

Adressenlijst De Grift Arnhem Hoofdkantoor Weerdjesstraat 10 6811 JE Arnhem 026- 3551415 De Grift locatie De Boei Nieuwe kade 50 6827 AB Arnhem 026-8451700 De Grift Locatie Hulppost Westervoortsedijk 5 6827 AS Arnhem 026-8451650 Huisartsendienst regio Arnhem Spoedeisende huisartsenzorg buiten kantooruren 0900-1598 Hulpverlening Gelderland Midden (HGM) Eusebiusbuitensingel 43 6828 HZ Arnhem 026- 3773344 Centraal Meldpunt “Ons een zorg” 026-3775700 Passade Dienstencentrum Dagopvang 10.00- 17.00 uur Eusebiusbuitensingel 22 B 6828 HV Arnhem 026-3547860 Ziekenhuis Rijnstate Wagnerlaan 55 6815 AD Arnhem 026- 3788888

35

Hoofdstuk 7 Conclusies & Aanbevelingen Conclusies: Uit onderzoek is gebleken dat de bereikbaarheid van de medische voorzieningen voor dak- en thuislozen onvoldoende is. Vooral voor de particuliere instellingen betrokken bij dak- en thuislozen, die buiten kantooruren werken, zijn de verwijsmogelijkheden naar medische voorzieningen onvoldoende en onduidelijk. Het is voor ons als “buitenstaander” in de wereld die dak- en thuisloos heet niet mogelijk een concreet implementatieplan op te stellen. Wel kunnen we, n.a.v. het onderzoek, aanbevelingen doen die hier richting aan geven Aanbevelingen: 1. Van alle beschikbare ‘potjes’ voor de betaling van ziektekosten voor onverzekerde daklozen dient een centrale ‘pot’ te komen bereikbaar voor alle instellingen. 2. Onverzekerde daklozen kunnen van een centrale ‘pot ’ gebruik maken, mits zij bereidt zijn zich in te laten schrijven bij een zorgverzekeraar. Willen zij hier niet aan mee werken, dan zijn zij bij een volgend medisch probleem zelf verantwoordelijk voor de betaling. Inschatten of Daklozen dit zelf kan regelen of heeft deze ondersteuning nodig. 3. Er zijn verschillende mogelijkheden om huisartsenzorg voor dak- en thuislozen te creëren; -

-

samenwerkingsverband tussen verschillende huisartsen in Arnhem met verschillende inloopmomenten voor dak- en thuislozen binnen de Hulpverlening Gelderland Midden een huisarts aannemen, die behandelt op doorverwijzing van de verpleegkundige. Hierdoor bewerkstellig je continuïteit van zorg. het moet voor huisartsen mogelijk zijn verzekeringsgegevens van dak-en thuislozen op juistheid te controleren

4. Spreekuur van verpleegkundige en huisarts dienen plaats te vinden op neutraal terrein of binnen verschillende instellingen. Deze moet toegankelijk zijn voor alle dak- en thuislozen in Arnhem. 5. Voor de avond- en nacht uren kan een regeling getroffen worden met de dienstdoende huisarts voor de verzekerde en onverzekerde daklozen. 6. Voor verslaafde daklozen dient er een ziekbed beschikbaar te zijn binnen De Grift. 7. Communicatielijnen tussen de verschillende instanties mogen duidelijker en korter.

36

Bijlage 1 Vragenlijst voor medewerkers binnen de dak- en thuislozen opvang Vragen met betrekking tot onverzekerde/ verzekerde daklozen voor medewerkers van opvanginstellingen voor daklozen. 1. Heeft u wel eens te maken met onverzekerde daklozen? Zo ja, weet u waarom ze onverzekerd zijn? 2. Komt u wel eens lichamelijke gezondheidsproblemen tegen bij de onverzekerde en verzekerde daklozen? Zo ja, Welke? 3. Ziet u wel eens onverzekerde daklozen lang rondlopen met lichamelijke gezondheidsproblemen? Weet u de reden hiervoor? 4. Ziet u wel eens verzekerde daklozen lang rondlopen met lichamelijke gezondheidsproblemen? Weet u de reden hiervoor? 5. Kent u de instellingen waarnaar u kunt verwijzen bij lichamelijke gezondheidsproblemen? Zo ja, welke zijn dit? 6. Hoe worden de kosten die worden gemaakt bij een verwijzing gefinancierd? 7. Bent u op de hoogte van de twee 24-uurs ziekbedden binnen de Hulpverlening Gelderland Midden (HGM)? Zo ja, weet u hoe u deze moet benaderen? 8. Bent u bekend met het verpleegkundig spreekuur van de Hulpverlening Gelderland Midden (HGM), binnen Passade? 9. Weet u dat u de verpleegkundige van de (HGM) kunt benaderen met vragen over lichamelijke gezondheidsproblemen bij daklozen? 10. Weet u of er tandheelkundige zorg beschikbaar is voor onverzekerde /verzekerde daklozen? 11. Bent u tevreden met de huidige medische voorzieningen voor onverzekerde / verzekerde daklozen? 12. Heeft u voorstellen voor verbetering op dit gebied?

37

Bijlage 2 Vragenlijst voor daklozen in Arnhem 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Bent u verzekerd tegen ziektekosten? En zo niet, waarom niet? Wat zijn uw meest voorkomende klachten? Waar gaat u naartoe als u medische zorg nodig hebt? Waar gaat u heen als u tandheelkundige hulp nodig heeft? Waar gaat u naartoe als u met spoed medische hulp nodig hebt? Wanneer u om deze medische hulp vraagt, zijn er dan problemen waar u tegen aan loopt? (bereikbaarheid, openingstijden, eventuele afwijzing) Zo ja welke? 7. Heeft u wel eens een hulpvraag gehad die is afgewezen. En zo ja waarom? 8. Waar gaat u naartoe bij afwijzing? 9. Zijn er volgens u voldoende medische voorzieningen? 10. Zijn er medische problemen waarvoor in Arnhem geen adequate hulp 11. Wat moet er volgens u verbetert worden ten aanzien van de huidige medische voorzieningen?

38

Literatuurlijst Barends, W. (1995). A.H V Valckenier, een papieren huisarts. Onderzoek naar de gezondheid en gezondheidsconsumptie van dak- en thuislozen in Amsterdam. Utrecht/ Amsterdam (Netherlands school of public health/ GG&D) Berg, M.J. v.d., e.a. (2004). Tweede nationale studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartsenpraktijk. Utrecht (Nivel). Broek, M. v.d. (2004). De manager doktert nog het best. Onderzoek Nivel, Huisartsen zijn groter en zakelijker geworden, in: de Volkskrant, 17 april. Doorn, L. van. (2002). Een tijd op straat. Een volgstudie naar (ex) daklozen in Utrecht (1993-2000). Utrecht (NIZW). Gezondheidsraad. (1995). Daklozen en thuislozen. Advies van een commissie van de gezondheidsraad. Den Haag, publicatie Nr. 1995/10 Jansen, H. e.a. (2002). Dak- en thuislozenmonitor 2001-2002. Rotterdam (IVO/ SoZaWe/ SWA) Laan, J.R. v.d. (1992). Het Utrechtse huisartsenspreekuur voor dak- en thuislozen. Een inventarisatie naar contactredenen, diagnosen en verrichtingen, in: Huisarts en Wetenschap, 35, p 342-344. Laere, I.R.A.L. van. (2000). Zorg voor ziek zwervers. Specifieke medische zorg voor daklozen noodzakelijk. In: Medisch contact, 55:44 (3 november), p. 1567-1569 Laere, I.R.A.L. van. (2003). Amsterdamse daklozen hebben een slecht gebit. In: Tandartsenpraktijk, 24:11 (november), p. 26-28 Laere, I.R.A.L. van. ( 2001). Gezondheidsproblemen van daklozen op zogenaamde dr. Valckenier spreekuren in Amsterdam. In: Nederlands tijdschrift voor Geneeskunde, 145:11 (16 juni), p. 1156-1169 Pols, G. (2003). Samenvatting van de themamiddag Begeleidingscommissie Verpleeghuisbedden Havenzicht, 24 april 2003. Rotterdam. Rensen, P. (2001). Waarom slapen daklozen buiten?. In: Sociologische gids, 48:1, p. 31-49 Schellevis, F.G. e.a. Nog altijd poortwachter. Rol en positie huisarts opnieuw in kaart gebracht. In: Medisch contact, 59:16 (16 april), p. 622-625 Schepop, P. van. (2004). Vier jaar verpleegkundig spreekuur op het dienstencentrum voor dak- en thuislozen. Arnhem. Hulpverlening Gelderland Midden SEGV-II. (2002). Sociaal-economische gezondheidsverschillen verkleinen. Eindrapportage en beleidsaanbevelingen van de programmacommissie SEGV-II. Den Haag (Zorg onderzoek Nederland)

39

Spierings, F. (1997). Een wereld zonder thuis. Dak- en thuislozen, niet gebruik van voorzieningen en het toeschouwersperspectief. In: Sociologische gids, 46:4, p. 311323 VWS. (2002). Huisarts steeds minder op huisbezoek. Nieuwsbericht VWS, 3 september, Den Haag. (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en sport)

40

Aan SLAG! Onderzoek naar de medische voorzieningen voor Dak- en thuislozen in Arnhem

Recommend Documents