[pD^@VD[n]CO©
/& groningen Aan Provinciale Staten
M a r t i n i k e r k h o f 12
Postbus 610 9700 A P Groningen 050 316 49 I I
050 316 49 33
Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer E-mail Antwoord op Bijlagen Onderwerp
UJ
1 1 DEC. 2012 2012-52.260/50/A.7, MB
409237
Hoen A.M.A.
(050)316 4964
[email protected]
LTO Noord - subsidie verzoek m.b.t. projectplan LICHTend Voorbeeld m.b.t. aanpak de problematiek rondom de storende zichtbaarheid van verlichte stallen in het donkere buitengebied
Geachte dames en heren, 1. Aanleiding In 2010 is gezamenlijk door de Natuur en Milieufederatie Groningen (NMFG) en LTO Noord een belevingsonderzoek uitgevoerd over lichtuitstoot van melkveestallen. Uw staten hebben aangedrongen niet te vrijblijvend om te gaan met de resultaten van het belevingsonderzoek, omdat de storende zichtbaarheid van verlichte melkveestallen verder voorkomen en gereduceerd dient te worden. Hierbij informeren wij u over het vervolg.
U)
2. Samenvatting Wij hebben contact opgenomen met LTO Noord en met de NMFG over een vervolg. Daarbij hebben wij als uitgangspunt aangegeven, dat de storende zichtbaarheid van verlichte melkveestallen verder voorkomen en gereduceerd dient te worden. Uitgaande van het belevingsonderzoek met een inventarisatie van ruim 20 mogelijkheden om de uitstoot van lichthinder terug te dringen, dient nu te worden nagegaan hoe die mogelijkheden praktisch en financieel kunnen worden toegepast. Het nu vorenliggende vervolgproject is opnieuw samen met LTO Noord en de Natuur en Milieufederatie Groningen ontwikkeld, een en ander in goede afstemming met de provincie Fryslan. Wij onderschrijven de stappen uit het project: het verlenen voorlichting en het creëren van bewustwording, het werken met inspirerende voorbeelden en met name het opstellen van een convenant.
cc
Wij hebben dan ook besloten dat wij voor de uitvoering van dit vervolgproject een eenmalige subsidie te verlenen van maximaal € 20.000,--. Deze subsidie dekken wij uit de kredieten Uitvoering Milieutaken (€ 10.000,--) en het krediet Landbouw (ook € 10.000,-). Wij zijn van mening dat een bijdrage uit de milieuhoek is gerechtvaardigd, omdat met een convenant een aanzienlijke bijdrage geleverd wordt aan het handhaven onze kernkarakteristiek duisternis op het platteland; een bijdrage uit de landbouwhoek, omdat hiermee een positieve bijdrage geleverd
UJ UJ
o 06-HB-SG-001
vi !.- p Gronmqf" i (
^ VH (fl i \ ^
(Me'n«»tver' .
rt'l
1
1 Kfïi !r ^*
wordt aan de verbetering van de relatie boer-burger zoals die in de dialoog met de landbouw aan de orde is. 3. Inleiding In 2010 is in opdracht van de provincie Groningen door Natuur en Milieufederatie Groningen (NMFG) en LTO Noord een belevingsonderzoek uitgevoerd over lichtuitstoot van melkveestallen. Directe aanleiding voor het onderzoek was dat in de Provinciale OmgevingsVerordening (POV) is vastgelegd dat de lichtuitstoot de norm van 150 lux tussen bepaalde tijdstippen niet overschreden mag worden. Dat is gedaan, omdat in het POP 2009-2013 duisternis als te beschermen kernkwaliteit van het Groninger landschap is opgenomen. Probleem is tevens, dat de in de POV opgenomen norm voor lichtuitstoot niet handhaafbaar is, omdat de gehanteerde norm in "lux" is Deze norm is licht dat schijnt op een oppervlak en niet voor lichtuitstoot in horizontale richting. Bovendien zijn aan de tijden dat het licht schijnt verschillende belangen van landbouwer en burger verbonden die per locatie en niet in het algemeen nader ingevuld dienen te worden. Het belevingsonderzoek bevatte een inventarisatie van ruim 20 mogelijkheden om de uitstoot van lichthinder terug te dringen. Uw staten hebben in juni 2011, bij de behandeling van dit belevingsonderzoek in de Statencommissie Omgeving en Milieu bij ons erop aangedrongen niet te vrijblijvend om te gaan met de resultaten van het belevingsonderzoek. 4. Resultaten verrichte belevingsonderzoek Het belevingsonderzoek uit februari 2011 is gezamenlijk opgezet en uitgevoerd door de provincie Groningen, Milieufederatie Groningen en LTO Noord, dit in samenspraak met de provincie Fryslan. Daarbij zijn tevens bewoners uit de buurt van melkveestallen, melkveehouders, Libau, de WUR en armaturenfabrikanten betrokken. Een belangrijk resultaat van het onderzoek was dat partijen (LTO, milieufederatie, bedrijven en bewoners) elkaar gevonden hebben en dat er wederzijds begrip is ontstaan. Belangrijke praktische resultaten waren: D besteed bij het ontwerpen en bouwen van melkveestallen aandacht aan de effecten van verlichting D kijk bij de plaatsing van de stal op het erf naar de ligging ten opzichte van de omgeving D verlicht gericht in de stal zodat er minder licht op de schermen aan de zijkant valt D laat de voor de koe gewenste donkere uren (6 tot 8 uur) aansluiten bij de wensen van de buurt. Tevens is uit het onderzoek duidelijk geworden, dat wanneer de landschappelijke inpassing van een melkveestal wordt beoordeeld, lichtemissie daar deel van uit moet maken. Ontwerpers van stallen, lichtproducenten en melkveehouders kunnen veel winnen door in een vroeg stadium het effect van verlichting op de omgeving mee te nemen. 5. Het Vervolg Wij hebben de resultaten van het belevingsonderzoek medio 2011 aan uw Staten voorgelegd, uitgaande van de visie dat de sector zelf de nodige maatregelen dient te nemen. Uw Staten waren van mening, dat wij ons niet te vrijblijvend moeten opstellen m.b.t. het voorkomen en reduceren van lichtuitstoot. Op grond hiervan hebben wij wederom met LTO Noord en de Milieufederatie contact opgenomen. Wij zijn gezamenlijk tot de conclusie gekomen dat met het uitwerken met een convenant tussen LTO Noord, NMFG en het bedrijfsleven (licht armaturen- en gordijnenfabrikanten) de kans groot is dat gewenste reële en concrete maatregelen worden doorgevoerd.
Daarbij spreekt ons bijzonder aan dat met werken met een convenant de partijen zelf komen met nodige oplossingen en die ook zelf doorvoeren. De partijen zijn zich ervan bewust, dat wanneer zij zelf niet met controleerbare afspraken over tijd, zichtbaarheid en lichtuitstoot komen, de provincie die zelf zal opleggen via de Provinciale Omgevingsverordening. Inmiddels is ook in de provincie Fryslan de behoefte ontstaan aan het nemen van verdere concrete maatregelen. Op grond hiervan werken de Milieufederaties Groningen en Fryslan, LTO Noord Groningen en Fryslan en bedrijfsleven (o.a. armaturen- en schermenfabrikanten) nu gezamenlijk een convenant uit. Wij onderschrijven de inhoud van het vervolgproject (zie bijlage I voor omschrijving). Wij verwachten dat daadwerkelijk de storende zichtbaarheid van verlichte melkveestallen (vermindering lichtintensiteit, contrastwerking en helderheid) verder voorkomen en gereduceerd wordt. Een convenant tussen betrokken partijen is daarbij naar onze mening een goed middel. Uiteraard zullen wij de uiteindelijke resultaten van het project en met name het opgestelde convenant beoordelen aan de hand van ons eigen beleid op het gebied van het reduceren en voorkomen van lichtuitstoot bij melkveestallen. Daarbij zal de provincie kijken naar aspecten gebied van aan-uit-tijden, lichtuitstoot, lichtintensiteit en omgang met de omwonenden. Ook zal het convenant nader aan de Provinciale Omgevingsverordening gespiegeld worden (de eisen daarin handhaven/aanpassen en/of werken met een supplement zoals een convenant). Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen:
, voorzitter.
secretaris. Bijlagen: Nr.
Titel
1
Beschrijving van project "lichtend voorbeeld" Projectplan "lichtend Voorbeeld" juli 2012
2
Bijgevoegd X X
Ter inzage in de Statenkast
Bijlage I: omschrijving van het project "Lichtend voorbeeld". Doel Het doel van onderhavig onderzoeksproject is om in gezamenlijkheid via een breed gedragen aanpak de problematiek rondom de storende zichtbaarheid van verlichte stallen in het donkere buitengebied van Friesland en Groningen te voorkomen en te reduceren. In een convenant tussen de milieufederaties in Groningen en in Fryslan, het bedrijfsleven en LTO Noord Groningen en Frylan zullen haalbare, controleerbare en handhaajbare afspraken over tijd, zichtbaarheid en lichtuitstoot worden vastgelegd. Met het convenant kunnen daarna gemeenten en provincie de opgenomen maatregelen handhaven. Draagvlak Om de uitvoering van dit convenant tot een succes te maken, is het van belang dat er voldoende draagvlak voor is. Naast het ontwikkelen van een convenant zullen daarom gemeenten, melkveehouders, de achterban van de milieufederaties, het bedrijfsleven (producenten, architecten, leveranciers en ontwerpers van verlichting, schermen en stallen) in dit proces meegenomen moeten worden aan de hand van inspirerende voorbeelden en voorlichting over de problematiek en mogelijke oplossingen. Nieuwe en bestaande bedrijven Bij de vorming van een convenant dient onderscheid gemaakt te worden tussen nieuwe en bestaande bedrijven. Voor nieuwe bedrijven dient al in de ontwerpfase rekening gehouden te worden met de problematiek en dienen maatregelen genomen worden om de lichtemissie te beperken. Binnen dit project wordt derhalve een toetsingskader voor nieuwe bedrijven ontwikkeld. Dit toetsingskader kunnen gemeenten en bedrijven al in de ontwerpfase toepassen om vast te leggen hoe lichtemissie vanuit de stal naar omgeving voorkomen zal worden. Bij bestaande bedrijven ligt het gecompliceerder: deze zijn al vergund en gebouwd. Maar ook bij deze bedrijven zijn er maatregelen te nemen om de lichtuitstoot te reduceren. Inspirerende voorbeelden waarin de lichtemissie succesvol is gereduceerd, dragen hieraan bij. Aanpak De Milieufederaties Groningen en Fryslan en LTO Noord stellen voor om drie groepen activiteiten uit te voeren die uiteindelijk moeten leiden tot haalbare, betaalbare en handhaafbare afspraken in een convenant, met als doel lichtoverlast vanuit melkveestallen te reduceren met behulp van: 1. voorlichting en bewustwording 2. inspirerende voorbeelden en met name 3. een convenant Juist in de realisatie van deze onderdelen in gezamenlijkheid zit de meerwaarde: het een versterkt het ander met als uiteindelijk doel: het convenant.
Ad. 1. Voorlichting - 1 startbijeenkomst voor bestuurders, LTO Noord bestuurders en gemeente- en provincieambtenaren - 2 startbijeenkomsten melkveehouderij sector - 1 bijeenkomst voor achterban Natuur en Milieuorganisaties in Groningen en Friesland. De bijeenkomsten zijn gericht op het geven van voorlichting over de problematiek, de oplossingsrichtingen en het werken met een convenant. Ad. 2 : Inspirerende voorbeelden In beide provincies (Fryslan en Groningen) worden inspirerende voorbeelden geïnventariseerd waar verbeteringen ten aanzien van lichtemissie naar de omgeving gerealiseerd zijn, dit zowel voor ten aanzien van bestaande als ook voor nieuwe bedrijven. Hiermee wordt beoogd voor nieuwe en bestaande bedrijven inzichtelijk te maken welke maatregelen praktisch en qua kosten en resultaat inpasbaar zijn in de melkveehouderij en waar rekening mee moet worden gehouden bij implementatie. Tevens wordt aan de hand van inspirerende voorbeelden bij nieuwe en bestaande bedrijven een toetsingskader opgesteld, hoe gemeenten rekening kunnen houden met verlichting en de zichtbaarheid van stallen en welke stimuleringsmaatregelen zij kunnen nemen om de problematiek op te lossen. Ad. 3 Convenant De aanbevelingen vanuit de vorige projecten in Groningen (belevingsonderzoek) en Fryslan (meer technisch) dienen omgezet te worden in concrete afspraken en maatregelen. Om deze afspraken voldoende te waarborgen worden deze vastgelegd in een convenant tussen de milieufederaties in Groningen en Frylan, het bedrijfsleven en LTO Noord Groningen en Fryslan met daarin haalbare, controleerbare en handhaafbare afspraken over vooral tijd, zichtbaarheid en lichtuitstoot. De inhoud van het convenant zal aan de hand van de uitkomsten van de informatiebijeenkomsten, de inspirerende voorbeelden bij nieuwe en bestaande bedrijven en een reeks van gesprekken met de projectgroep opgesteld worden. De vertegenwoordigers van de verschillende organisaties zijn verantwoordelijk voor afstemming van de inhoud van het convenant met hun achterban. Kosten en dekking De kosten van het project bedragen € 89.111,20. De financieringsopbouw ziet er als volgt uit:
^ Ö911li
Financiering Financiering
LTO Noord fonds Provincie FrI Provincie Gr LTO Noord bijdrage Milieufederaties Productsch. Zuivel
20000 20000 20000 2871 3940,2 22300
Van de provincie wordt een subsidie van € 20.000,— gevraagd. De provincie Fryslan heeft inmiddels te kennen gegeven om € 20.000,- bij te dragen. Ook de overige bijdragen zijn zeker gesteld.
mmB
Land- en Tuinbouw Organisatie Noord
^ t S f ï b ^ provincie y ^ i i ^ ^ ^ groningen
Vestiging Drachten
Ing.d.d.: Corr.nr,:
Provincie Groningen T.a.v. de heer A.M.A. Hoen Postbus 610 9700 AP GRONINGEN
Afd.:
Doori
088-888 66 77
Datum:
Faxnummer:
088 - 888 66 70
Betreft:
LICHTend Voorbeeld
10 juli 2012
1 2 JUL 2012 Zaaknr,;
m^ Referentie:
^r
B446\SK\gdv\208391
Geachte heer Hoen, Projectplan Hierbij ontvangt u namens LTO Noord Friesland en Groningen, de Friese Milieu Federatie (FMF) en de Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG) het door Projecten LTO Noord geschreven projectplan "LICHTend voorbeeld". Doel Het doel van dit project is om in gezamenlijkheid via een breed gedragen aanpak de problematiek rondom de storende zichtbaarheid van veriichte stallen in het donkere buitengebied van Friesland en Groningen te voortkomen en reduceren. Het plan is opgesteld samen met de Natuuren Milieufederaties in Friesland en Groningen waarbij de wensen van beide Provincies zijn meegenomen. Hien/oor hebben parlijen periodiek met elkaar overieg gehad. De bedoeling is aanbevelingen vanuit het vorige onderzoek in Friesland (optimale veriichting van melkveestallen) en Groningen (belevingsonderzoek lichtemissie melkveestallen) om te zetten in concrete afspraken en maatregelen. De meenvaarde van dit project vertaalt zich in: Draagvlak (het project draagt bij aan het draagvlak in de sector, overheid en NGO's) Vooriichting (het project geeft voorbeelden hoe aanpassingen te implementeren) Convenant (het project heeft als doel om tot concrete afspraken te komen) Bewustwording (het project wil het gevoel van urgentie benadrukken) Begroting De begroting is tot op detailniveau met partijen besproken. In het projectplan staat de begroting op hoofdlijnen. Er is kritisch naarde begroting gekeken en getracht zoveel als mogelijk met elkaar te combineren. Vanwege de kabinetsplannen dienen we in de begroting te rekenen met 21% btw i.p.v. 19%. Uiteindelijk is de totale begroting voor beide Provincies uitgekomen op € 120.000. LTO Noord vraagt een bijdrage van de Provincie Groningen ter hoogte van € 20.000. We hopen dat u het belang van dit project onderschrijft.
Mocht u nog vagen hebben, dan kunt u contact opnemen met Taeke WahIe van LTO Noord, 06 - 51 03 18 92 twahle(5)ltonoord.nl of met Sylvia Koenders van Projecten LTO Noord, 06 - 1 3 92 41 04 skoenders0)proiectenltonoord.nl Uw reactie zien we met belangstelling tegemoet. Met vriendelijke groet,
Bijlage: het projectvoorstel en de gedetailleerde begroting
I I I I I I I I I I I I I I I I I I B I
Morra 2 9204 KH Drachten Postbus 186 9200 AD Drachten T 088 888 66 77 F 088 888 66 70 KvK 34 11 09 43 Bank 38 16 41 864
[email protected] www. projectenltonoord. nl Vestigingen: Zwolle, Drachten, Haarlem, Wageningen
LICHTend voorbeeld stappenplan op weg naar een convenant om de lichtemissie van melkveestallen te beperken
Friese Milieu Federatie
nllteu Fgniningen Fgnini natuur en mllteu
Datum:
Juli 2012
Projectplan:
391/SK/gdv/208391
Opgesteld door:
Projecten LTO Noord Postbus 186 9200 AD DRACHTEN
Contactpersoon:
ifi
mmm
Sylvia Koenders en Bianca Domhof
[email protected] [email protected] T 088 888 66 77 F 088 888 66 70
projecten
I I I I I I ■
I I I I I I I I I I I I
Pagina 2 van 13
INHOUDSOPGAVE
1.
INLEIDING, ACHTERGROND EN BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATIE
3
2.
DOEL
5
3.
V UIT OERING, TOEKOMSTIGE SITUATIE EN PLANNING
6
3.1 V oorlichting
6
3.2
Inspirerende voorbeelden
8
3.3
Convenant
9
3.4
Planning
11
3.5
Beoogde partijen
12
4.
KOSTEN EN FINANCIERING
13
Financieringsopbouw
LICHTend voorbeeld
13
I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 3 van 13
1. INLEIDING, ACHTERGROND EN BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATE
Het donkere buitengebied van het Groninger en Friese platteland wordt als grote meen/i/aarde gezien van deze provincies ten opzichte van andere provincies. De provincie Groningen heeft in het Provinciaal Omgevingsplan (POP) de gebiedskenmerken "stilte" en "duistemis" zelfs benoemd als kernkwaliteit van het Groninger landschap. Het beleid rondom duistemis is nog volop in ontwikkeling. De provincie Groningen heeft als eerste provinciaal beleid voor duistemis vomi gegeven in concrete nonnen in de omgevingsverordening. De provincie Groningen wil de benoemde kemkwaliteit behouden of veriDeteren. Dit geldt ook voor de provincie Friesland. "Donkerte" is in het Friese streekplan als één van de kemkwaliteiten van de provincie benoemd. De provincie vraagt bij de inrichting (en beheer) van de ruimte ook aandacht voor deze bijzondere landschappelijke kwaliteit van de provincie, namelijk de vrijwel ongestoorde duistemis. Het thema "duistemis" wordt niet alleen genoemd in overiieidsplannen, maar staat in het algemeen steeds meer in de belangstelling. Onder andere door activiteiten van de Natuur en Milieufederaties zoals "de Nacht van de Nacht", zijn inwoners zich bewust van de schoonheid van de donkere nachten. Steeds meer bedrijven en gemeenten sluiten zich aan bij "de Nacht van de Nacht" door slim, zuinig en duurzaam met hun nachtelijke veriichting om te gaan. De nachtelijke verlichting neemt met 4 a 5 % per jaar toe. Er komen namelijk steeds meer bronnen van veriichting; namelijk rotondes, tennisbanen, voetbalvelden, straatveriichting, tankstations, bedrijfsteneinen etc. Daarnaast is een van de toenemende bronnen van licht in het duistere buitengebied de veriichting van melkveestallen. Bij de inrichting van de veriichting van een melkveestal moeten ondememers rekening houden met steeds meer aspecten. Melkveehouders willen hun stal zo inrichten, dat er voldoende veriichting is bij het uitvoeren van de weri
LICHTend voorbeeld
I I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 4 van 13
het onderzoek was om de mogelijkheden in kaart te brengen, die gericht waren op het tenjgdringen van lichtuitstoot en dit vast te leggen in een adviesdocument voor melkveehouders en beleidsmakers. In Groningen is door LTO Noord, de Natuuren Milieufederatie Groningen en de provincie Groningen in datzelfde jaar onderzoek gedaan naar de beleving van de lichtuitstoot van melkveestallen bij omwonenden. Het doel van dit project was het onderzoeken van de beleving van (storende) lichtemissie van melkveestallen. Tijdens dit onderzoek is door uitvoerige discussies tussen melkveehouders, burgers en experts het probleem nauwkeurig gedefinieerd en zijn er mogelijke oplossingen in kaart gebracht. De Provinciale Staten van zowel Groningen als Friesland heeft inmiddels aangegeven graag verder te willen met de aanbevelingen uit het project. Er is behoefte om op basis van deze aanbevelingen met de sector tot concrete afspraken te komen, zodat gewaarborgd wordt dat de problematiek rondom lichtemissie van melkveestallen in het buitengebied in de toekomst tot de verieden tijd zal behoren. Ook LTO Noord, de Natuur en Milieufederatie Groningen en de Friese Milieu Federatie (in het ven/olg genoemd de milieufederaties) willen graag verder op de ingeslagen weg: de aanbevelingen uit het eenJere onderzoek omvonnen tot harde afspraken die enerzijds op voldoende draagvlak kunnen rekenen binnen de sector en anderzijds de overtieid de garantie bieden dat deze ook het gewenste resultaat opleveren. Daamaast is er de behoefte om gemeenten en melkveehouders aan de hand van inspirerende voortDeelden voor te lichten over de problematiek en mogelijke oplossingen. Daarom hebben de verschillende betrokken partijen de handschoen opgepakt om de aanbevelingen en maatregelen om te zetten in concrete afspraken en inspirerende voort)eelden. Voor de uitvoering hien/an is het vooriiggende projectvoorstel ontwikkeld. Het projectvoorstel richt zich erop meenvaarde te realiseren door invulling te geven aan de volgende onderdelen: • Draagvlak (het project draagt bij aan het draagvlak in de sector, overtieid en NGO's) • Vooriichting (het project geeft voorbeelden hoe aanpassingen te implementeren) • Convenant (het project heeft als doel om tot concrete afspraken te komen) Bewustwording (het project wil het gevoel van urgentie benadrukken) Gemeente Tytsleri<steradiel De Friese gemeente Tytsjeri^steradiel heeft zelf het initiatief genomen, om ook met lichthinder aan de slag te gaan. Dat project is echter alleen gericht op melkveehouders in deze gemeente. De aanpak die "LICHTend voorbeeld" voorstaat is breder en moet over de provinciegrenzen heen leiden tot een uitrolbare aanpak en resultaten. Aangezien de lokale LTO Noord afdeling bij het gemeentelijke project betrokken is en de provinciale LTO Noord organisatie bij dit project, is het logisch dat onderiing en/aringen worden uitgewisseld. Hiemiee is een koppeling gelegd waar beide projecten voordeel van kunnen hebben.
LICHTend voorbeeld
Pagina 5 van 13
I I I I I I I I I I I I I I I I
2. DOEL
Het doel van dit project is om in gezamenlijkheid via een breed gedragen aanpak de problematiek rondom de storende zichtbaartieid van veriichte stallen in het donkere buitengebied van Friesland en Groningen te voori
LICHTend voorbeeld
I I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 6 van 13
3. UITVOERING, TOEKOMSTIGE SITUATIE EN PLANNING Voorgesteld wordt om drie groepen activiteiten uit te voeren die uiteindelijk moeten leiden tot haalbare, betaalbare en handhaaflDare afspraken in een convenant, met als doel lichtoveriast vanuit ligboxenstallen te reduceren met behulp van: 1. vooriichting 2. inspirerende voortjeelden 3. convenant
3.1 Voorlichting Deze vooriichting bestaat uit verschillende onderdelen. Eén startbijeenkomst voor bestuurders, LTO Noord bestuurders en gemeente- en provincieambtenaren, Aanleiding: Het blijkt dat de oplossingen/ resultaten uit het Friese en Groningse onderzoek niet bij alle gemeenten bekend zijn en dat er binnen de provincies en gemeenten veel verschillen bestaan over de aanpak van deze problematiek. Gemeenten hebben als eerste overtieidslaag direct te maken met nieuwe voorschriften voor veriichting in en zichtbaartieid van melkveestallen in het buitengebied. Het doel is via infonneren en discussiëren de gemeenten te motiveren en te activeren. Aanpak en doelgroep: Er wordt een centrale vooriichtings- en discussiebijeenkomst georganiseerd voor ambtenaren van gemeenten en provincies, bestuurders, eventueel aangevuld met experts. Tijdens deze bijeenkomst wordt de problematiek geschetst en worden de resultaten van de onderzoeken gepresenteerd. Ook wordt het plan van aanpak richting een convenant gepresenteerd en ven/olgens is er gelegenheid tot discussie. Aansluitend is er een excursie naar aansprekende voortjeeldbedrijven. De uitkomsten van deze discussie en excursie zullen meegenomen worden bij de uitweri
LICHTend voorbeeld
I I I I
I I
Pagina 7 van 13
Twee startbijeenkomsten melkveehouderijsector Aanleiding: Het blijkt dat de oplossingen/ resultaten uit het Friese en Groningse onderzoek niet bij alle melkveehouders bekend is en dat er tussen melkveehouders veel verschillende inzichten en en/aringen bestaan over de aanpak van deze problematiek. Melkveehouders krijgen in hun bedrijfsvoering direct te maken met nieuwe voorschriften voor veriichting in en zichtbaartieid van melkveestallen in het buitengebied. Zij zijn hiemiee een belangrijke partner in het convenant. Aanpak en doelgroep: In zowel de provincie Friesland als Groningen wordt een vooriichtings- en discussiebijeenkomst georganiseerd voor melkveehouders. Gedacht wordt aan een opzet gelijk aan die van de melkveecafés (Melkveeacademie) met expertboeren en het bedrijfsleven, mogelijk aangevuld met experts. Tijdens deze bijeenkomsten wordt de problematiek geschetst en worden de resultaten van de onderzoeken gepresenteerd. Ook wordt het plan van aanpak richting een convenant gepresenteerd en ven/olgens is er gelegenheid tot discussie. Aansluitend is er een excursie naar aansprekende voortjeeldbedrijven. De uitkomsten van deze discussie en excursie zullen meegenomen worden bij de uitwerking van het verdere project. Gewenst resultaat: De problematiek en uitkomsten van de eerdere onderzoeken zijn bekend bij melkveehouders. De plan van aanpak richting een convenant is bekend bij melkveehouders. De mogelijke inhoud van het convenant, de problematiek rondom bestaande en nieuwe stallen en de vragen, opmerkingen en input van de melkveehouders hierover zijn bekend.
I I I I I
Eén bijeenkomst voor achterban Natuuren Milieuorganisaties in Groningen en Friesland. Aanleiding: Vanuit de achtert)an van Natuur en Milieuorganisaties in Groningen en Friesland is gebleken dat zij veel zorgen hebben over de toename en zichtbaartieid van veriichte ligboxenstallen in het buitengebied. Zij waanderen het agrarische landschap onder andere vanwege de daar nog aanwezige duistemis. Zij zijn hiermee een belangrijke partner in het convenant. Aanpak en doelgroep: Voor de provincie Friesland en Groningen wordt één gezamenlijke vooriichtings- en discussiebijeenkomst georganiseerd voor achteriaan van Natuur en Milieuorganisaties en geïnteresseerde burgers. Tijdens deze bijeenkomst wordt de problematiek geschetst en worden de resultaten van de onderzoeken gepresenteerd. Ook wordt het plan van aanpak richting een convenant gepresenteerd en ven/olgens is er gelegenheid tot discussie. Aansluitend is er een excursie naar aansprekende voort)eeldbedrijven. De uitkomsten van deze discussie en excursie zullen meegenomen worden bij de uitweri
LICHTend voorbeeld
Pagina 8 van 13
I I I I I I I I I I I I I I I
Gewenst resultaat: De problematiek en uitkomsten van de eerdere onderzoeken zijn bekend bij de achtert)an van de milieufederaties. De plan van aanpak richting een convenant is bekend bij de achtert)an van de milieufederaties. De mogelijke inhoud van het convenant, de problematiek rondom bestaande en nieuwe stallen en de vragen, opmerkingen en input van de achtertjan van de milieufederaties hierover zijn bekend.
3.2 Inspirerende voorbeelden Aanleiding: Om de uitvoering van dit convenant tot een succes te maken, is het van belang dat er enerzijds voldoende draagvlak voor is binnen de sector en anderzijds genoeg houvast biedt voor provincie en gemeenten om naleving te kunnen waarborgen. Naast een convenant zal dit project daarom gemeenten en melkveehouders aan de hand van inspirerende voortjeelden vooriichten over de problematiek en mogelijke oplossingen. Dit om inzichtelijk te maken hoe voorgestelde maatregelen ook daadwericelijk geïmplementeerd kunnen worden op agrarische bedrijven en geïncorporeerd kunnen worden in gemeentelijk- en provinciaal beleid. Bij de ontwikkeling van nieuwe vonmen en materialen is er verschil tussen nieuwe en bestaande stallen. Nieuwe stallen kunnen al in de ontwerpfase maatregelen nemen om lichtemissie te reduceren. Bij bestaande stallen ligt het gecompliceerder: zij zijn al vergund en gebouwd, maar kunnen ook nog wel degelijk maatregelen nemen om de bestaande lichtemissie te reduceren. Aanpak en doelgroep: In beide provincies (Friesland en Groningen) worden inspirerende voorbeelden geïnventariseerd waar verbeteringen ten aanzien van lichtemissie naar de omgeving gerealiseerd zijn. Nieuwbouw: Het doel is om binnen dit project een toetsingskader voor gemeenten ten aanzien van nieuwe bedrijven te ontwikkelen, waardoor al in de ontwerpfase vastgelegd wordt hoe lichtemissie vanuit de stal naar omgeving voori
LICHTend voorbeeld
I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 9 van 13
het melkvee in het advies kunnen worden meegenomen. Eventuele op- en aanmeridngen vanuit omwonenden worden hiertDij meegenomen. Hier wordt samen met de ondernemer een plan van aanpak voor opgesteld. Het bedrijfsleven (o.a. doekspecialisten en lichtbedrijven) wordt hier actief bij betrokken, zodat zij ook kunnen adviseren over nieuwe ontwikkelingen en technieken. Naast kennis zal van het bedrijfsleven gevraagd worden (financieel) bij te dragen met betrekking tot mogelijke oplossingen en innovaties. Als bijdrage vanuit het project is hien/oor in de begroting € 2.500 per stal opgenomen (€ 5.000 in totaal). Aan de hand van de en/aringen bij de pilotbedrijven, zal er een advies richting gemeenten opgesteld worden over de mogelijkheden die zij hebben om te stimuleren en er op toe te zien dat ook deze stallen in de toekomst maatregelen hebben genomen, om de zichtbaartieid van de veriichte stal te reduceren. Indien mogelijk wordt gebmik gemaakt van al bestaande voort)eelden, hiertoe worden het bedrijfsleven, milieufederaties, de sectoren gemeenten gevraagd om deze aan te leveren. Communicatie: De uitkomsten van de pilots worden gecommuniceerd richting burgers, gemeenten en melkveehouders via media en vakbladen. Gewenste resultaten: - Aan de hand van inspirerende voortDeelden bij nieuwe en bestaande bedrijven is inzichtelijk gemaakt welke maatregelen praktisch en qua kosten en resultaat inpasbaar zijn in de melkveehouderij en waar rekening mee moet worden gehouden bij implementatie. - Aan de hand van inspirerende voorbeelden bij nieuwe en bestaande bedrijven wordt een toetsingskader opgesteld, hoe gemeenten rekening kunnen houden met veriichting en de zichtbaartieid van stallen en welke stimuleringsmaatregelen zij kunnen nemen om de problematiek op te lossen. - De uitkomsten van de inspirerende voortDeelden zijn bekend bij gemeenten, melkveehouders en burgers.
3.3 Convenant Aanleiding: Het doel van dit project is om in gezamenlijkheid via een breed gedragen aanpak de problematiek rondom de storende zichtbaartieid van veriichte stallen in het donkere buitengebied van Friesland en Groningen te voortkomen en reduceren. Om dit te bereiken moeten de aanbevelingen vanuit de vorige projecten omgezet worden in concrete afspraken en maatregelen. Om deze afspraken voldoende te waartjorgen worden deze vastgelegd in een convenant tussen de milieufederaties in Groningen en Friesland, het bedrijfsleven en LTO Noord Groningen en Friesland. In dit convenant zullen de partijen haalbare, haalbare, controleertDare en handhaafbare afspraken maken over bijvoortDeeld de tijdstippen waarop het licht aan is, zichtbaartieid en lichtuitstoot. Plan van aanpak: Er wordt een projectgroep opgesteld met daarin LTO Noord Friesland en Groningen, milieufederaties en bedrijfeleven (schemi- en lampenfabrikanten). De achtertian van de genoemde organisaties kunnen hiertjij fungeren als klankbord. In samenweri
LICHTend voorbeeld
I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 10 van 13
De inhoud van het convenant zal aan de hand van de uitkomsten van de informatiebijeenkomsten, de inspirerende voort)eelden bij nieuwe en bestaande bedrijven en een reeks van gesprekken met de projectgroep opgesteld worden. De vertegenwoordigers van de verschillende organisaties zijn verantwoordelijk voor afstemming van de inhoud van het convenant met hun achtertjan. Co/Dmu/?/caf/e.' Tijdens een afsluitende bijeenkomst zal het convenant door LTO Noord Friesland en Groningen, milieufederaties en het bedrijfsleven ondertekend worden en de uitkomsten van het gehele project worden gepresenteerd. Het convenant en de uitkomsten van het onderzoek zullen breed gecommuniceerd worden richting burgers, gemeenten en melkveehouders via media en vakbladen. Gewenst resultaat: - Een convenant met daarin concrete en handhaaftjare afspraken over het temgdringen van de problematiek rondom zichtbaartieid van veriichte melkveestallen wat op draagvlak onder zowel melkveehouders als gemeenten kan rekenen. - Er is breed aandacht besteed aan het convenant in media en vakbladen. - Naast de bijeenkomsten zal er ook over de problematiek, uitkomsten van het eerder onderzoek en het plan van aanpak richting een convenant gecommuniceerd worden in diverse media richting melkveesector, burgers en overiieden. Communicatie: De uitkomsten van onderdelen 3.1, 3.2 en 3.3 zullen breed gecommuniceerd worden naar melkveehouders, burgers en gemeenten: Communicatie melkveehouders: Aandacht in Nieuwe Oogst (het ledenblad van LTO Noord) aan de hand van een serie artikelen; Aandacht in bestuurdersnieuws (intern middel voor LTO Noord bestuurders); Artikelen in overige landbouwbladen (Veldpost, Agrarisch Dagblad, Boerderij, Melkveemagazine etc); Aandacht voor het ondenwerp tijdens afdelingsavonden en secton/ergaderingen; Inzet nieuwe media (Twitter); Gebmik van provinciale middelen (website, weblog gedeputeerde). Communicatie burgers: • Aandacht in nieuwsbrief en website van milieufederaties; • Persberichten en artikelen in huis-aan-huis-bladen en regionale kranten (DvhN); • Ingezonden brief of opiniestuk naar DvhN; • Inzet nieuwe media (Twitter); • Aandacht voor het ondera/erp bij achtert)an, aangesloten organisaties van de milieufederaties en inwoners van de provincie Groningen; • Gebmik maken van provinciale middelen (website, weblog gedeputeerde). Communicatie overheden: • VNG • IPO
LICHTend voorbeeld
I I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 11 van 13
Concrete producten project: o Bijeenkomsten o twee bijeenkomsten voor melkveehouders o een bijeenkomst voor bestuurders, gemeente- en provincieambtenaren o een bijeenkomst voor achteri)an van Natuur en Milieufederaties in Groningen en Fryslan. e Inventarisatie inspirerende voort)eelden • Toetsingskader voor (nieuwe) bedrijven • Advies voor gemeenten en provincie • Een convenant tussen melkveehouderijsector (LTO Noord Friesland en Groningen), milieufederaties en bedrijfsleven. 3.4 Planning Voorgestelde planning in tijd is oktober 2012 tot en met 1 oktober 2013 (ondertekening convenant) (NB een en ander is aftiankelijk van de besluitvonning rond de financiering van dit traject).
Fase 1, Projectvoorbereiding Fase 2, Gezamenlijke vooriichtingsbijeenkomst burgers Fase 3, Vooriichtingsbijeenkomst veehouders Fase 4, Vooriichtingsbijeenkomst prov./ gem. ambtenaren & bestuurders (incl. aansluitend bedrijfsbezoek) Fase 5, Ontwikkelen toetsingskader (a.d.v inspirerende praktijkvoort)eelden) Fase 5, Opstellen convenant Fase 7, Presentatie convenant Fase 8, Projectgroep bijeenkomsten Fase 9, Communicatie Fase 10, Projectbeheer Fase 11, Afronding project, eindrapportage en financiële afhandeling. OW. 12 Fasel Fase 2 Fase 3 Fase 4 Fase 5 Fases Fase 7 Fase 8 Fase 9 Fase 10 Fasen
LICHTend voorbeeld
Nov. 12
Dec. 12
.,1 -
■ . . ( . : .
Jan. 13
Feb. 13
Mrt. 13
April 13
Mel 13
Juni 13
Juli 13
Aug. 13
Sept 13
Old 13
Nov. 13
I I I I
Pagina 12 van 13
3.5 Beoogde partijen LTO Noord Friesland en Groningen Natuur en Milieufederatie Groningen / Friese Milieu Federatie Wageningen UR Livestock Research (WUR) LTO Vastgoed Projecten LTO Noord Provincie Fryslan Provincie Groningen Een aantal (voort3eeld)gemeenten in Groningen en Friesland (waar het probleem speelt) Libau Nederiandse Stichting voor Veriichtingskunde Hüs en hiem of Vereniging Friese gemeenten Vereniging Groningse gemeenten
I
LICHTend voorbeeld
E I I I I I I I I I I I I I I I I
Pagina 13 van 13
4. KOSTEN EN FINANCIERING Voor de uitvoering van dit project bedraagt de totale investering € 120.000 (inclusief btw). Hieronder de begroting en de financieringsopbouw. Activiteit
Bedrag € (incl. btw)
Projectvoortjereiding Gezamenlijke vooriichtingsbijeenkomst burgers (incl. aansluitend bedrijfsbezoek) Vooriichtingsbijeenkomsten veehouders Voortichtingsbijenkomst prov./ gem. ambtenaren & bestuurders (incl. aansluitend bedrijfsbezoek) Ontwikkelen toetsingskader (a.d.h.v. inspirerende praktijkvoortDeelden)
6.110 3.425 14.392 14.014 22.301
Convenant Presentatie convenant/ slotbijeenkomst Projectgroep bijeenkomsten Communicatie Projectbeheer Onvoorzien Totaal
7.203 5.440 10.521 10.508 23.654 2.432 120.000
Financieringsopbouw Financier Provincie Groningen Provincie Fryslan Productschap Zuivel LTO Noord fonds Eigen bijdrage NMG FMF Eigen bijdrage LTO Noord Totaal
LICHTend voorbeeld
Bedrag € 20.000 20.000 35.064 35.064 5.648 4.224 120.000
Gespecificeerd projectvoorbereiding
2012
2013 Totaal Bedrag € (incl. btw)
6.109
-
3.425
6.109
Gez. voorlichtingsbijeenkomst burgers
3.425
-
Voorlichtingsbijeenkomst veehouders
14.392
-
14.392
Gez. voorlichtingsbijeenkomst p r o v . / g e m . a m b t e n a r e n & bestuurders
14.014
-
14.014
Ontw/ikkelen toetsingskader (a.d.h.v. insprirerend praktijkvoorbeeld)
-
16.251
16.251
Stalaanpassing bij insprirerend voorbeeld bedrijf
-
6.050
6.050
Convenant
-
7.203
7.203
Presentatie c o n v e n a n t / slotbijeenkomst
2.720
2.720
5.440
Projectgroepbijeenkomsten
5.260
5.260
10.521
Communicatie
5.254
5.254
10.508
Projectbeheer
10.618
10.618
21.235
Accountantskosten
-
2.420
2.420
Onvoorzien
-
2.431
2.431
58.208
120.000
Totaal
61.792
