A STREETCAR NAMED DESIRE
van: Tennessee Williams regie: Eric de Vroedt
a streetcar named desire van: Tennessee Williams regie: Eric de Vroedt vertaling: Eric de Kuyper, Céline Linssen Blanche Dubois Tamar van den Dop
scenografie: Maze de Boer
Stanley Kowalski getrouwd met Stella: Mohammed Azaay
kostuumontwerp: Lotte Goos
Stella Kowalski zus van Blanche, getrouwd met Stanley: Janni Goslinga Mitch vriend van Stanley: Leon Voorberg Eunice buurvrouw van Stanley en Stella: Çigdem Teke Steve vriend van Stanley en Mitch, getrouwd met Eunice: Wouter van Oord dokter Bram Coopmans, Noël S. Keulen e.a. Overige rollen worden gespeeld door Çigdem Teke, Wouter van Oord en de parkiet Tennessee
lichtontwerp: Casper Leemhuis compositie/muziek: Florentijn Boddendijk, Remco de Jong Assistentie regie: Casper Vandeputte Castingadviezen: Hans Kemna Artistieke coördinatie: Wouter van Ransbeek Hoofd productie Toneelschuur Producties: Saskia Heerkens Hoofd techniek & productie Toneelgroep Amsterdam: Götz Schwörer Productie: Annetje van Dijk, Petra Swagers Techniek: Pim van den Heuvel, Ed van Liemt, Pieter Ploeg Dramaturgisch advies: Corien Baart Publiciteit: Ilja Kievit, Maaike Tjepkema Decor uitgevoerd door Toneelschuur Producties: Ed van Liemt, Fred Höppener Rekwisieten: Lotte Goos Kostuumatelier: Magriet Beentjes (kleedster), Faridah Bouhbouh, Wim van Vliet (coördinatie) Uitvoerend producent: Toneelschuur Producties Grafisch ontwerp: The Stone Twins (www.stonetwins.com) Druk: SSP Amsterdam Met dank aan: Roswitha Evenwel, Mirjam de Swart, David Verswijveren, Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond, mightysociety Deze voorstelling is mede mogelijk gemaakt door: VandenEnde Foundation, het VSBFonds A Streetcar Named Desire wordt opgevoerd na afspraak met The University of the South, Sewanee, Tennessee Toneelschuur Haarlem (023 517 39 10) di 27, wo 28, do 29 (première), vr 30 mei t/m za 7 jun (beh zo, ma) Theater Frascati Amsterdam (020 626 68 66) di 16 t/m za 27 sep (beh zo, ma) Meet & Greet More than Brando vr 6 jun nagesprek
a streetcar named desire Op de vlucht voor het verleden dringt Blanche het huis van haar zus Stella en schoonbroer Stanley binnen. Met haar provocaties zet ze een spannend pokerspel in gang, waarin hoog wordt ingezet en veel gebluft. De seksueel bevrijde Blanche en de traditioneel denkende immigrant Stanley komen steeds scherper tegenover elkaar te staan. De inzet van het spel is de waarheid. Niet alleen de waarheid over het verleden, maar ook over dromen en verlangens van nu. Om het spel te winnen sluiten de spelers bondgenootschappen en manipuleren ze elkaar en zichzelf. Waarheden en gevoelens worden voorgewend of verhuld. Een confrontatie die uit de hand loopt en leidt tot psychische ontwrichting van de vier spelers en uiteindelijk tot een treurige wanhoopsdaad.
Eric de Vroedt
Illustratie: Petra Swagers
Theatermaker Eric de Vroedt (1972) studeerde in 1996 af aan de toneelschool in Arnhem. Hij was één van de oprichters van toneelgezelschap Monk, waar hij eigen teksten schreef en regisseerde. Hij regisseerde een aantal voorstellingen op toneelscholen, waaronder De Lange Dagreis naar de Nacht van Eugene O’Neill. In 2003 verliet Eric de Vroedt het gezelschap en startte hij mightysociety: een reeks van tien voorstellingen die hij schrijft en regisseert en waarin grote thema’s en actuele kwesties binnenstebuiten worden gekeerd. Het project is halverwege, deel 6 volgt begin 2009. De keuze voor A Streetcar Named Desire De Vroedt als een vervolg op zijn regie van De Lange Dagreis naar de Nacht, ook een Amerikaanse klassieker. Het samenwerkingsverband van Toneelgroep Amsterdam en Toneelschuur Producties om talent te ontwikkelen, stelt hem in staat om zijn thema’s en vormideeën naar een grotere schaal te vertalen.
scenografie Uitgangspunt voor decorontwerper Maze de Boer bij A Streetcar Named Desire was een appartement neer te zetten waarin het publiek te gast is en als buitenstaander fungeert. Hij ontwierp een bomvolle Amsterdamse etagewoning die bijna letterlijk uit de grond is opgetrokken. Het publiek kijkt langs de lange muren het huis binnen en is daardoor ongemerkt ‘thuis’ in het appartement. De muren zijn slechts te herkennen door de afwezigheid van vloerbedekking tussen de kamers. In de rommelige, benauwde ruimte is het nauwelijks mogelijk het gevecht uit de weg gaan. Het geluid kan, in het klankdecor van Florentijn Boddendijk en Remco de Jong heel specifiek worden aangestuurd via het plafond, de vloer en de radiatoren. Dit ‘realistische’ decor vindt een magische tegenpool in de hallucinaties van Blanche. Zij hoort muziek die er niet is, zingt mee met de verwarmingsbuizen en zoekt via de radio naar geluiden uit een andere wereld. Kostuumontwerpster Lotte Goos laat de personages doorlopend van gedaante veranderen om het pokerspel van inzet, manipulatie en bluf te onderstrepen. Casper Leemhuis is als lichtontwerper en technicus verbonden aan Toneelschuur Producties. Daarnaast werkte hij met regisseurs als Guy Cassiers en Gerardjan Rijnders.
Thomas Lanier Williams groeide op in het zuiden van Amerika, Mississippi. Na een moeilijke jeugd verhuisde hij in 1939 naar het French Quarter in New Orleans. Hij stortte zich volop in de verleidingen die deze nieuwe wereld voor hem openbaarde: seks, drugs en alcohol. Hij leefde er niet alleen zijn (onderdrukte) homosexsualiteit uit, maar vond er ook zijn roeping om te schrijven. Na het succes van The Glass Menagerie (1944) schrijft Tennessee Williams in 1947 A Streetcar Named Desire. Het stuk wordt met open armen ontvangen en krijgt al gauw de stempel klassieker. De schrijver putte voor A Streetcar Named Desire rijkelijk uit zijn eigen turbulente leven. In 1951 wordt het stuk verfilmd, net als zijn Cat On A Hot Tin Roof een paar jaar later. In 1983 overlijdt hij, vermoedelijk door zelfmoord.
Illustratie: Lotte Goos
Tennessee Williams
a streetcar named desire
een cultureel conflict In de hevige confrontatie tussen Blanche en Stanley vertegenwoordigt Blanche, in de regie van Eric de Vroedt, de ‘seksueel bevrijde’ en ‘vrijgevochten’, postmoderne vrouw, verdwaald in haar vrijheid. Stanley staat voor de Ander, de immigrantenzoon die bekneld raakt tussen zijn traditionele opvattingen en de verleidingen van ‘de vrije samenleving’. Zijn aanvankelijk rustige middenklassenhuwelijk met Stella wordt steeds meer ondergraven door de openlijke seksuele provocaties van Blanche. Maar de strijd tussen Stanley en Blanche gaat verder dan een verpersoonlijking van
Illustratie: Walter Plinge
een gebroken wereld Mede door de verfilming van Elia Kazan uit 1951, met in de hoofdrollen Marlon Brando en Vivien Leigh, wordt A Streetcar Named Desire vaak beschouwd als een melodramatisch huiskamerdrama waarin de karakters zelfzuchtig gericht zijn op het vervullen van hun persoonlijke verlangens, terwijl de misstanden en het grote lijden in de wereld hardnekkig genegeerd worden. 1947, het jaar waarin Tennessee Williams A Streetcar Named Desire schrijft, is een bewogen jaar in de wereldgeschiedenis. In de jaren net na WOII geloofde Amerika hartstochtelijk in een wereld waarin de groten der aarde in eeuwige vrede en vriendschap naast elkaar zouden voortleven. Dit optimisme had geleid tot de oprichting van de Verenigde Naties in 1945. Al in 1947 zijn de eerste scheuren in het nieuwe bondgenootschap zichtbaar; de wereld wordt door een ijzeren gordijn in twee machtsblokken verdeeld en staat aan het begin van de Koude Oorlog. Williams beschreef de verwarring in de samenleving niet als socioloog, maar maakte het indirect voelbaar in verschuivingen van sociale verhoudingen en in personages die vluchten uit de realiteit door drugs, drank en dromen. A Streetcar Named Desire is een microkosmos in een grote, bewegende buitenwereld. In deze kleine wereld worden, net als in de grote, de kaarten opnieuw geschud.
de zich polariserende spanning tussen de ‘vrijheden’ van de seculiere West-Europese samenleving en de strakkere moraal van de islamitische immigranten. De strijd gaat om het wel of niet behoren tot een ‘Verlichte’ of een ‘achterlijke’ cultuur. Stella en Mitch, een poker-vriend van Stanley, staan in dit multiculturele ‘debat’ misschien wel voor de mensen in het midden, bereid tot redelijk compromis en overleg; de politiekcorrecten, de polderaars, de twijfelaars…
een heel leven ‘What I’m writing about is human nature.’ Williams noemt zijn werk ‘emotioneel autobiografisch’: het heeft geen relatie met concrete gebeurtenissen, maar het reflecteert de emotionele stromen van zijn leven. Een leven dat een opeenstapeling van menselijk tekort weerspiegelt: ‘Want de misstappen in de wereld zijn in werkelijkheid slechts onvolmaaktheden, tekortkomingen, die worden goedgemaakt door te lijden. Er ontbreekt een muur in huis, omdat de stenen op waren, een kamer blijft ongemeubileerd omdat de eigenaar er geen geld voor had – dit soort tekortkomingen worden gewoonlijk bedekt door noodoplossingen. Verbeelding, vluchten in dromen of kunst is een zelfbedacht masker om onvolmaaktheden mee te bedekken.’
Illustratie: Martin Pyper
een psychologisch drama Het verhitte spel van manipulaties en leugens is de veruiterlijking van een heviger inwendige strijd: het hartstochtelijke verlangen van Blanche naar beschaving en verfijning wordt overschaduwd door haar eigen nymfomanie en bezoedelde verleden. De platte begeerte die zij haar zus verwijt heeft ze zelf weggestopt achter een utopisch verlangen naar verlossing, naar totaal geluk, naar volmaaktheid. Ook Stanley worstelt met zichzelf: zijn morele kaders beginnen te wankelen onder zijn eigen fysieke lusten. Onderdrukte passie, dierlijkheid, gekooide seksuele verlangens storten hem op drank, gokken en zijn eigen vrouw. Het utopisme van Blanche en het cynisme van Stanley maken de kloof tussen de werkelijkheid en de gewenste wereld steeds groter.
It’s only a paper moon I never feel a thing is real When I’m away from you Out of your embrace The world’s a temporay parking place Mmm, mm, mm, mm A bubble for a minute Mmm, mm, mm, mm You smile, the bubble has a rainbow in it Say, it’s only a paper moon Sailing over a cardboard sea But it wouldn’t be make-believe If you believed in me Yes, it’s only a canvas sky Hanging over a muslin tree But it wouldn’t be make-believe If you believed in me Without your love It’s a honky-tonk parade Without your love It’s a melody played in a penny arcade It’s a Barnum and Baily world Just as phoney as it can be But it wouldn’t be make-believe If you believed in me
Illustratie: Peter Eversteijn
– Muziek: H. Arlen / Tekst: G. Harburg, B. Rose
toneelgroep amsterdam 08–09 Het temmen van de feeks (aug t/m dec 08) van: William Shakespeare / regie: Ivo van Hove Romeinse tragedies (sep 08) van: William Shakespeare / regie: Ivo van Hove A Streetcar Named Desire (sept 08) TA-2 / Toneelschuur Producties van: Tennessee Williams / regie: Eric de Vroedt Ifigeneia in Aulis (okt 08 t/m jan 09) van: Euripides / regie: Robert Woodruff mightysociety6 (jan t/m mrt 09) TA-2 van + regie: Eric de Vroedt
toneelschuur producties 08–09 A Streetcar Named Desire (sept 08) TA-2 / Toneelschuur Producties van: Tennessee Williams / regie: Eric de Vroedt Hallo, hallo, wie stinkt daar zo? (sep t/m nov 08) Firma Rieks Swarte / Toneelschuur Producties tekst: Rieks Swarte, Vincent Bijlo / regie: Rieks Swarte e.a. Bergen (okt t/m nov 08) van: Rob de Graaf / regie: Erik Whien
Angels in America (feb 09) van: Tony Kushner / regie: Ivo van Hove
Alles is goed (nov t/m dec 08) regie: Gienke Deuten / teksten: Laura van Dolron
Kreten en gefluister (mrt t/m apr 09) van: Ingmar Bergman / regie: Ivo van Hove
Leonce & Lena (feb 09) tekst: Georg Büchner / regie: Paul Knieriem
Antigone – Kreon – Oidipous (apr 09) TA-2 / Toneelschuur Producties van: Sofokles / regie: Thibaud Delpeut
Antigone – Kreon – Oidipous (apr 09) TA-2 / Toneelschuur Producties van: Sofokles / regie: Thibaud Delpeut
Rocco en zijn broers (mei 09) van: Luchino Visconti, Pasquale Festa Campanile, Massimo Franciosa, Giovanna Cecchi, Enrico Medioli, Vasco Pratolini / regie: Ivo van Hove Antonioni project (juni 09) van: Michelangelo Antonioni / regie: Ivo van Hove www.toneelgroepamsterdam.nl
[email protected] Prinsengracht 437, 1016 HM Amsterdam t: (020) 531 84 84
www.toneelschuurproducties.nl
[email protected] Lange Begijnestraat 9 2011 HH Haarlem t: (023) 517 39 10
MAGIE! JA, JA, MAGIE! NIET DE WAARHEID, MAAR WAT WAAR ZOU MOETEN ZIJN.
