Prospectus Versie april 2013
VERENIGING DUURZAAM WONEN OVERBETUWE p/a Dorpsstraat 9a 6672 LC Hemmen Telefoon: 06-4248 1617 Email:
[email protected] Internet: www.duurzaamwonenoverbetuwe.nl
Introductie In de zomer van 2009 is een groepje van initiatiefnemers begonnen met het werven van potentiële leden voor het ontwikkelen van een eco-woonwijk in de Gemeente Overbetuwe. De groep wil ruimte bieden aan en een inspiratiebron vormen voor een leefwijze die weinig effect heeft op de natuurlijke leefomgeving. Zij wil op één hectare, in de omgeving van Hemmen en Zetten, 24 duurzame woningen realiseren voor 44 bewoners. Van deze hectare wordt 0,5 hectare bebouwd oppervlak en 0,5 hectare groenvoorziening: groen, bufferzone (overgang van bebouwd gebied naar landelijk gebied) en indien mogelijk een eigen waterzuivering (helofytenfilter). Er komt ruimte voor zowel individueel als groepswonen. De belangrijkste bouwmaterialen voor het casco, gevels en vloeren zijn hout, natuurlijke isolatiematerialen als stro, cellulose, vlas of hennep. De binnenwanden worden afgewerkt met leem. De Vereniging Duurzaam Wonen Overbetuwe is opgericht in januari 2010 en had in het voorjaar van 2011 ongeveer twintig leden en circa honderd geïnteresseerden. De Algemene Ledenvergadering heeft op 24 januari 2010 statuten en een reglement vastgesteld en een bestuur gekozen. De vereniging is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Naast het vormgeven van het project en het betrekken van partners worden er regelmatig opendagen en excursies georganiseerd. Het bestuur is volop bezig met het ontwikkelen van het project. In verschillende werkgroepen wordt gewerkt aan onder andere de bouw en installaties, werving en excursies.
Visie De Vereniging Duurzaam Wonen Overbetuwe wil in de gemeente Overbetuwe de eerste duurzame, organische en energiezuinige op Cradle-to-Cradle principes gebaseerde woonwijk van Nederland met betaalbare woningen realiseren. De woningen worden zoveel mogelijk van natuurlijke materialen gebouwd en de bouwmaterialen kunnen bij afbraak van de woningen zoveel mogelijk worden hergebruikt of gecomposteerd. De woonwijk gaat zoveel mogelijk in haar eigen duurzame energiebehoefte voorzien en het woningaanbod in de wijk bevindt zich voornamelijk in het sociale huur- en koopsegment. De bewoners van de wijk vormen een hechte gemeenschap van mensen met een milieuvriendelijke levensstijl die de wijk gezamenlijk beheren en met de wijk een inspiratiebron vormen voor anderen. Ontwerp, bouwmateriaal en installaties De woningen worden gemaakt van duurzame organische materialen die bij afbraak zoveel mogelijk composteerbaar of recyclebaar zijn, bijvoorbeeld houten skelet met natuurlijk isolatiemateriaal als strobalen, houtpulp of andere organische isolatie, afwerking met leemstuc, een vegetatiedak, enzovoorts. Binnenwerk en leidingen kunnen zo volledig mogelijk worden hergebruikt. Binnenmuren worden flexibel geplaatst, zodat bewoners in overleg hun woonruimte anders kunnen indelen en de woningen vergroot of verkleind kunnen worden. De woningen worden zeer energiezuinig door toepassing van goede isolatie en bijvoorbeeld een serre aan de zuidkant en ventilatie met warmteterugwinning. Energie komt uit hernieuwbare bronnen, zoals biomassa, groene stroom, PV-panelen, warmtepomp. Ook wordt er zo min mogelijk afvalwater geproduceerd, bijvoorbeeld door middel van een helofytenfilter of een composttoilet. Het project wordt ingepast in de natuurlijke omgeving, waardoor het ook van landschappelijke en ecologische waarde wordt. Betaalbaarheid Het project wil laten zien dat betaalbaarheid, duurzaamheid en gemeenschapszin goed samengaan. Het inkomen mag geen drempel zijn om in het project te komen wonen. De huurprijs van de huurwoningen ligt dan ook onder de huurtoeslaggrens en koopwoningen vallen zoveel mogelijk onder de categorie sociale koop. Zelfwerkzaamheid in de bouw en het beheer dragen bij aan de betaalbaarheid van het project. Openheid en diversiteit In het project is sprake van een diversiteit aan woonvormen en functies, alsmede een diversiteit van bewoners naar inkomen en samenstelling van huishoudens. Het project staat open voor iedereen met een milieuvriendelijke levensstijl, ongeacht leeftijd, inkomen, levensovertuiging en seksuele Visie
Pagina 3
voorkeur. Bij het wonen ligt de nadruk op ecologie, gemeenschappelijke voorzieningen en gedeelde ruimte. Het project heeft een praktische en pragmatische instelling en geen spirituele of religieuze grondslag. Gemeenschappelijkheid en gezamenlijke verantwoordelijkheid Door de woningen relatief klein en de voorzieningen in de woningen relatief sober te houden ontstaat er financiële ruimte voor gemeenschappelijke voorzieningen, die voor alle bewoners toegankelijk zijn. Door het creëren van deze gemeenschappelijke ruimtes en voorzieningen, door te bouwen voor verschillende doelgroepen (jongeren, ouderen, gezinnen, alleenstaanden), door gezamenlijk beheer en zelfwerkzaamheid en door het milieuvriendelijke karakter ontstaat een sterke betrokkenheid van de bewoners met het project, met elkaar en met de leefomgeving. Op die manier wordt een duurzame gemeenschap opgebouwd. Alle bewoners zijn medeverantwoordelijk voor het reilen en zeilen van het geheel en helpen onbetaald mee met de instandhouding en ontwikkeling van het project (bijvoorbeeld onderhoud, groenonderhoud, financiële administratie, koken voor de groep). Dit staat in het huurcontract en de koopovereenkomst. Als zaken blijven liggen bespreken de bewoners dit met elkaar. Regelmatig is er een gezamenlijke dag, zowel praktisch als sociaal: bijvoorbeeld een klussendag of een brainstorm/ discussiemiddag. Besluiten worden zoveel mogelijk met instemming van iedereen genomen. Om ervoor te zorgen dat toekomstige bewoners goed in het project passen, is er een zorgvuldige selectie van nieuwe bewoners. Levensstijl en voorbeeldfunctie De bewoners van het project proberen hun ecologische voetafdruk zo klein te maken, zodat zij een eerlijk aandeel aan land en natuurlijke hulpbronnen gebruiken ten opzichte van de andere bewoners van deze wereld. Deze intentie komt ook tot uiting in het persoonlijke gedrag van alle bewoners. Zij besteden expliciet aandacht aan mens- en milieuvriendelijk (koop)gedrag. Ze stimuleren elkaar actief in het minimaliseren van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen (water, energie), en in het duurzaam consumeren en reizen. Dit kan bijvoorbeeld op ludieke wijze door individueel de eigen CO2-en water-voetafdruk uit te rekenen, te berekenen wat de voetafdruk van het hele project is en vervolgens te kijken waar iedereen kan verbeteren. Deze voornemens kunnen de bewoners dan later gezamenlijk evalueren. Daarnaast stimuleert het project milieuvriendelijk consumentengedrag van bewoners door het inkopen van fairtrade-producten en lokaal geproduceerde groeten, fruit, melkproducten en vlees, en komen er elektrische deelauto’s. Het project heeft een milieuvriendelijke uitstraling. Het vervult een voorbeeldfunctie in duurzaam en milieuvriendelijk wonen en staat open voor geïnteresseerden van buitenaf. Hiermee willen de initiatiefnemers een inspiratiebron vormen voor bewoners, beleidsmakers en ontwikkelaars om milieuvriendelijke en energiezuinige technieken toe te passen in bestaande bouw en nieuwbouw.
Visie
Pagina 4
Mogelijke locaties Waarom Zetten? De locatie Zetten in de gemeente Overbetuwe is op de eerste plaats gekozen vanwege de dynamiek op het landgoed Hemmen. Hier zijn een aantal biologische landbouwbedrijven gevestigd en ook een winkel met biologische producten. Bij deze dynamiek wil het project graag aansluiten. Andere redenen zijn het kleinschalige karakter van het landschap rond Hemmen en Zetten en het open landschap in de Overbetuwe, de nabijheid van de natuurgebieden in de uiterwaarden van de Rijn en de Waal, de goede treinverbinding naar Arnhem en Nijmegen (via Elst), de nabijheid van universiteitsstad Wageningen (via pondje) en het hoge voorzieningenniveau van Zetten (scholen, winkels, etc.). De gemeente Overbetuwe staat zeer positief tegenover het project vanwege het milieuvriendelijke en sociale karakter.
Ligging van Zetten
Bereikbaarheid Zetten per trein: Arnhem: 18 min. 2x per uur Nijmegen: 34 min. 2x per uur Utrecht:1:13 uur. 4x per uur Tiel: 22 min. 2x per uur Den Bosch 1:08 uur, 4x per uur Mogelijke locaties
Pagina 5
Locatie De vereniging heeft een intentieovereenkomst met Woonstichting Valburg en Pepping Bouw om het project te ontwikkelen aan de Veldstraat in Zetten. Hiervoor zijn de partners in overleg met de Gemeente Overbetuwe om de rode contour aan te passen. Naast deze prioritaire locatie heeft de vereniging nog vier andere mogelijke locaties geïdentificeerd. Deze komen in aanmerking voor verder onderzoek als ontwikkeling aan de Veldstraat niet mogelijk blijkt te zijn.
Veldstraat, Zetten Bijna 8 ha, waarvan DWO in samenwerking met Woonstichting Valburg 1 ha wil ontwikkelen.
Locatie
Pagina 6
Bijlage A GEMEENTELIJKE EN PROVINCIALE KADERS Draagvlak bij politiek en gemeentelijk apparaat De Vereniging Duurzaam Wonen Overbetuwe heeft een breed netwerk in de politiek en het gemeentelijk apparaat van de gemeente Overbetuwe. In gesprekken hebben alle politieke partijen zich uitgesproken voor het project en denken gemeentebestuur en betrokken ambtenaren mee over locaties en de invulling van het project.
Sociale huur- en koopwoningenbeleid Woonvisie Overbetuwe 2010-2015 In de Woonvisie verwoordt de gemeente Overbetuwe dat zij inzet op meer variatie in het woningaanbod, op het bieden van kansen aan senioren, op uitbreiding van de voorraad betaalbare huuren koopwoningen en op leefbare wijken. Bij de betaalbaarheid van de woningen richt de gemeente zich primair op het beperken van de energielasten. Het project sluit aan bij deze ambities met de verscheidenheid aan woningtypen, onder andere voor ouderen, met de focus op goedkope huur en koop, met de gemeenschappelijke voorzieningen waarmee een duurzame gemeenschap wordt gecreëerd en met het streven naar CO2-neutraliteit door minimaal energiegebruik en gebruik van hernieuwbare energiebronnen.
Welstandsnota 2010 De welstandsnota beschrijft dat woningaanpassingen en nieuwbouw moeten passen in de directe omgeving. In de kernen moeten ze passen bij de andere woningen in de wijk en in het buitengebied moeten ze passen bij woningen en landschapskenmerken in de omgeving. Dit betekent dat de vormgeving van de woningen in het project één geheel moeten vormen en dat inpassing in de omgeving en het project als overgang van bebouwing naar landelijk gebied zullen bijdragen aan een hoog welstandsniveau
Milieubeleid Pilot energieneutraal wonen De gemeente Overbetuwe wil een pilot starten voor een innovatief bouwproject waarbij zij streeft naar een Energie Prestatie Coëfficiënt 0,0 en het accent komt te liggen op toepassing van passieve zonne-energie. De Vereniging Duurzaam Overbetuwe biedt de gemeente een uitgelezen kans om met haar project invulling te geven aan deze pilot.
Kaders
Gemeente Overbetuwe klimaatneutraal in 2030 In de nota ‘Overbetuwe naar klimaatneutraal’ (2007) verwoordt de gemeente Overbetuwe de ambitie om in 2030 een klimaatneutrale gemeente te hebben gerealiseerd. Als tussenstap dient de gemeentelijke organisatie in 2015. Het uitvoeringsprogramma van deze nota omvat 73 actiepunten, waarvan een aantal gericht zijn op woningbouw en energievoorziening: beleid voor kleine windturbines, bouwbeleid met strengere eisen voor de Energie Prestatiecoëfficiënt, in bouwbeleid aansturen op gebruik van gerecycled en recyclebaar materiaal en de bovengenoemde pilot innovatief wonen met een EPC van 0,0. Pagina 7
De Vereniging Duurzaam Wonen Overbetuwe wil met haar project bijdragen in deze ambities en concreet aantonen dat de in de nota gestelde doelen en ambities haalbaar, realistisch en uitvoerbaar zijn.
Stadsregio Arnhem-Nijmegen (KAN) De twintig gemeenten in de Stadsregio Arnhem Nijmegen werken samen aan regionaal beleid. De Stadsregio richt zich met name op verkeer en vervoer, economische ontwikkeling, wonen, ruimtelijke ontwikkeling en milieu. De Stadsregio heeft in de afgelopen jaren beleid ontwikkeld waardoor gemeenten niet meer beperkt worden in de aantallen te bouwen woningen. Met alle gemeenten is een concessieovereenkomst (2004) gesloten waardoor de Stadsregio nog steeds sturing heeft op de nieuwbouw. Deze wordt immers (ruimtelijk) beperkt door gebieden, die vallen binnen de bij de overeenkomst behorende kaarten, waarop de bebouwingsgrenzen (contouren) staan aangegeven. In de concessieovereenkomst is opgenomen dat gemeenten zich moeten inspannen om de bouwprogramma’s en de kwaliteit van de woningvoorraad beter te laten aansluiten op de vraag van de woonconsument. Ook zijn hierbij woningdifferentiatie-afspraken gemaakt en is een koopprijsgrens bepaald voor de verkoop van sociale (betaalbare) koopwoningen.
Ruimtelijke ordening Wat Ruimtelijke Ordening betreft zijn onderstaande beleidsstukken van de gemeente Overbetuwe relevant voor het project: Nota toewijzingsregels voor particuliere kavels (raadsbesluit d.d. 28 oktober 2002) Gemeente Overbetuwe Kadernota Visie op Ruimte 2004 Handhavingsbeleid Ruimtelijke Regelgeving Gemeente Overbetuwe 2004 Nota ‘Overbetuwe naar klimaatneutraal’ 2007 Beleidsregel Functieverandering en nieuwvestiging in het buitengebied gemeente Overbetuwe 2008 Gebiedstypenkaart 2008 Beleidsregel Beoordeling inbreidingsverzoeken 2008 Nota grondbeleid 2009 Woonvisie Overbetuwe 2010-2015 Welstandsnota 2010
Kaders
Pagina 8
Bijlage B BOUWMATERIALEN De initiatiefnemers van het project willen dat de woningen zoveel mogelijk van natuurlijke materialen worden gemaakt en bij afbraak zoveel mogelijk herbruikbaar of composteerbaar zijn. Als casco kan hiertoe het beste een houten skelet worden gebruikt. De isolatie gebeurt met natuurlijke materialen als stro, cellulose, vlas of hennep. De afwerking van de binnenwanden kan met leemstuc en de buitenwanden met schelpkalk of hout. Een vegetatiedak maakt de natuurlijke woning compleet. Op het zuidgerichte dak komen PV-panelen te liggen, ongeveer 30 m² per woning. Om de zonnewarmte nog efficienter te benutten willen we aan de zuidkant een zonneatrium aan de woning vastmaken.
Houtskeletbouw
Prefab panelen
Bouwmaterialen
Pagina 9
Groendaken Groendaken passen goed in het natuurlijke landschap en zorgen voor een goede isolatie. VOORDELEN VAN GROENDAKEN:
•
• • • • • • •
Groendaken gaan langer mee dan een gewoon dak, doordat substraat en begroeiing beschermen tegen schadelijke effecten van UV-straling, temperatuurwisselingen, hitte, kou en neerslag. De kans op lekkage is ook kleiner. Ze houden onderliggende ruimtes koel in de zomer (de isolerende werking in de winter is beperkt). Ze absorberen regenwater en voorkomt zo overbelasting van het riool bij hevige neerslag. Ze filteren het regenwater voordat het in het oppervlaktewater komt. Dempen verkeerslawaai. Betekenen meer groen in bebouwd gebied. Bevorderen biodiversiteit (leefruimte voor vogels, vlinders). zijn mooi om naar te kijken.
NADELEN VAN GROENDAKEN:
•
•
•
•
Groendaken verkleinen weliswaar de kans op lekkage, maar áls er lekkage ontstaat, is het veel meer werk om die te (laten) verhelpen. Problemen doen zich overigens vaker voor bij bestaande bouw dan bij nieuwbouw. Ze zijn niet geheel onderhoudsvrij; bij grote droogte moet - zeker zolang de plantjes nog niet volgroeid zijn - incidenteel worden gesproeid. Daarnaast moet jaarlijks worden gecontroleerd of de afvoergangen nog vrij zijn (maar dat moet bij gewone daken ook). Ze ijn in Nederland nog geen algemeen bekend fenomeen. Leveranciers dragen verschillende boodschappen uit als het gaat om de te gebruiken materialen en/of beplanting. Daardoor is het voor een huiseigenaar soms moeilijk te bepalen wat het beste is. Ze zijn vaak een flinke investering, zeker zolang de overheid nog geen subsidie verstrekt.
Een matig intensief groendak is zwaar; dit verhoogt de prijs van het dak vanwege de benodigde sterkere constructie. Om deze reden zou voor een extensief vegetatiedak gekozen kunnen worden. Dit type behoeft ook minder verzorging (een dak met gras en kruiden moet gemaaid worden).
KOSTEN
Op de vraag wat een groendak kost, bestaat geen eenduidig antwoord; ieder dak is anders. Bouwkundige Ravesloot gaat uit van € 30,- tot € 50,- per vierkante meter bij grotere projecten. “Maar bij kleinere daken kan dat hoger uitvallen, omdat je daar op een kleine oppervlakte te maken hebt met relatief veel ‘storende elementen’, zoals dakranden, regenpijpen en schoorstenen.” Door zelf het substraat aan te brengen kunnen we op kosten besparen. Dit voordeel moet dan wel tot uiting komen in de woonkosten.
Bouwmaterialen
Pagina 10
Zonneatrium Frisse lucht komt via het atrium de woning binnen, wordt daar voorverwarmd, gaat via een buis naar de warmtewisselaar van de ventilatieunit, wordt hierin verder voorverwarmd door de onfrisse en opgewarmde lucht die de woning verlaat en gaat pas dan de woning in.
Met een zonneatrium kan het in de zomer te heet worden. Manieren om dit tegen te gaan:
Bouwmaterialen
Pagina 11
Bijlage C INSTALLATIES Energiezuinigheid en gebruik van hernieuwbare energie De woningen worden zeer energiezuinig (EPC waarde van 0,4 of beter). Een zeer energiezuinig huis: • Is héél goed geïsoleerd en absoluut kierdicht • Heeft mechanische ventilatie anders komt er teveel vocht in de woning • Heeft ventilatie met warmte-terugwinning (>90%) • Is georiënteerd op het zuiden en maakt gebruik van passieve zonne-energie • Voorkomt oververhitting in de zomer Het project gaat voor 100% gebruik maken van hernieuwbare energie (biomassa, groene elektriciteit). Dit heeft grote voordelen ten opzichte van fossiele energie: De voorraden van fossiele energie zijn eindig De prijs fluctueert maar stijgt trendmatig De fossiele energievoorziening is afhankelijk van dubieuze regimes als Rusland, Iran en Saoedi Arabië Fossiele energie het brengt koolstof vanuit de aardkorst in de atmosfeer en versterkt daarmee het broeikaseffect
Verwarming en warm water Voor de verwarming van het project zijn er twee bewezen mogelijkheden: verwarming met een warmtepomp (elektriciteit) of biomassa. VERWARMING MET WARMTEPOMP
Warmtepomp (warmte- en koude-opslag, WKO): • Maakt een “all-electric-” verwarmingssysteem mogelijk; de hiervoor benodigde elektrische energie kan met hernieuwbare bronnen worden opgewekt, • vrij duur systeem, • maakt gebruik van bodemenergie; om te voorkomen dat de bodembron uitput, moet het systeem zorgvuldig uitgevoerd, ingeregeld en gemonitord worden, • de volgende onderdelen maken deel uit van zo’n systeem: ondiepe, gesloten bodemwarmtewisselaar, kleine warmtepomp (3 kW) met boiler in elke woning, warmteafgifte op lage temperatuur in vloer en/of wand, 10 m² zonnecollectoren voor warm water op het dak, PV-panelen voor zonnestroom. Om de totale behoefte aan stroom helemaal zelf op te wekken, moeten de panelen zo’n 4500 kWh produceren, wat neerkomt op ruim 30 m² zonnepanelen. • mag juridisch niet in een waterwingebied toegepast worden; Zetten en Hemmen liggen in zo’n gebied. Onderzocht wordt nog of een ondiepe, gesloten bodemwarmtewisselaar wordt toegestaan; de gemeente is vergunningverlener voor gesloten bronnen VERWARMING MET BIOMASSA
Voordelen van verwarming met biomassa: • De voorraden zijn in principe oneindig • geringe effecten op klimaatverandering, • (nog) goedkoop, de prijzen stijgen echter door gestegen vraag, houtprijs is niet gekoppeld aan bijv. de olie- of gasprijs en daardoor is de prijsontwikkeling ongewis; Installaties
Pagina 12
•
maakt door het aanplanten van eigen energiebos zelfvoorziening mogelijk.
Nadelen van gebruik van biomassa: • Als heel Nederland overschakelt op biomassa is het benodigd areaal véél te groot, • Verbouw van energiegewassen gaat mogelijk ten koste van voedselproductie. • Stoken met biomassa vergt meer aandacht, verder een apart ketelhuis met opslagbunker én tussenopslag in geval van houtsnippers; als we besluiten voor houtsnippers uit eigen teelt betekent dat ook meer inzet van de bewoners. Voorwaarde voor eigen teelt is de beschikking over goedkope grond. Omdat toepassing van Warmte-Koudeopslag (WKO) met een open bron of een diepe gesloten bron in het gebied rond Zetten en Hemmen niet is toegestaan en WKO en in andere gebieden WKO wel boven biomassa te verkiezen is, is het ecologisch verantwoord dat het project verwarming met biomassa toepast. BIOMASSA: STOKEN OP HAKSELBAMBOE, MISCANTHUS OF WILG
In België is onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van particulier stoken op biomassa. De bevindingen uit dit onderzoek zijn dat energiegewassen: • ook in Vlaanderen een haalbare en rendabele toekomst hebben, weliswaar voorlopig alleen op kleine bedrijfsschaal. • De technologie en de teelt al redelijk op punt staan • meerwaarde voor de portemonnee en de duurzaamheid is bewezen. • Belangrijk is dat er gronden in aanmerking lijken te komen die niet zo geschikt zijn voor de gewone akkerbouw, wegens te nat, vervuild met zware metalen, te arme bodem, te erosiegevoelig,…
Bamboe
Wilg
Miscanthus
WIJKVERWARMING
Als we gebruik gaan maken van stoken met pellets (geperste zaagselkorrels) of houtsnippers, betekent dat er één ketel is die het hete water maakt voor alle woningen. De woningen krijgen geen individuele verwarmingsketel, maar worden verwarmd met wijkverwarming: • 1 houtsnipperketel in een apart ketelhuis stookt water tot 80°. • Het c.v.-water wordt middels een geïsoleerd leidingensysteem naar de woningen geleid • In de woning wordt de warmte afgegeven aan de wand door middel van een mengventiel (LTV: lagetemperatuurverwarming), warm tapwater kan via een hydraulisch gescheiden warmtewisselaar afgenomen worden op het moment dat er vraag is.
Lagetemperatuurverwarming (LTV; tot 45°C) en hogetemperatuurverwarming(tot 90°C). LTV wordt toegepast als vloer- en wandverwarming. Warme vloeren en wanden geven meer stralingswarmte af dan radiatoren. Stralingswarmte is prettiger, gezonder. Een warmtepomp produceert water van lage temperatuur. Combinatie met vloer- en wandverwarming ligt dus voor de hand. Een houtketel produceert water van hoge temperatuur en kan met radiatoren én via een regelklep ook met vloer of wand. Installaties
Pagina 13
Tapwaterverwarming is geen probleem voor een houtketel; een warmtepomp heeft meer moeite met de minimum temperatuur waaraan opslag van warm water wettelijk moet voldoen (60°). Aanbrengen van wandverwarming met leemstucwerk:
Leidingen aanbrengen
Installaties
Leem erop
Klaar!
Pagina 14
Ventilatie Omdat de woningen goed geisoleerd zijn en nagenoeg kierdicht, moeten ze goed geventileerd worden. Hiervoor gaan we gebruikmaken van balansventilatie met warmteterugwinning
Warmteterugwinning uit ventilatie Met warmteterugwinning kan de warmte uit afvoerlucht worden gebruikt als voorverwarming van de ventilatielucht. De afvoerlucht zelf wordt echter naar buiten afgevoerd, alleen de warmte uit die lucht wordt teruggewonnen. Hiermee kunnen rendementen tot 90% worden gerealiseerd. Ook geproduceerde warmte van ventilatoren kan via warmteterugwinning nuttig worden gebruikt. Bij gebalanceerde ventilatie (mechanische luchttoevoer en mechanische luchtafvoer) worden de toevoer en afvoer van ventilatielucht op mechanische wijze met elkaar in evenwicht gebracht, waardoor gegarandeerd wordt dat een ´luchtdichte´ woning of gebouw voldoende geventileerd wordt. Als gebalanceerde ventilatie aanwezig is, dan kan de warmte in de afvoerlucht worden benut, door middel van een warmteterugwinunit (wtw).
Ventilatie-unit met warmteterugwinning:
Installaties
Pagina 15
Water AFVALWATER
Het is mogelijk een eigen natuurlijke afvalwaterzuivering te installeren door middel van een helofytenfilter. Een helofytenfilter zuivert huishoudelijk afvalwater tot bijna drinkwaterkwaliteit. Dit water mag op het oppervlaktewater worden geloosd, waardoor we niet hoeven te worden aangesloten op het riool. Met deze besparing kunnen we de eigen afvalwaterzuivering financieren. Voorwaarde is dat de gemeente instemt met het niet aansluiten op het riool.
REGENWATER
Regenwater kan opvangen worden in een ondergronds regenwaterciterne. Dit water gebruiken we voor bevloeiing van de groendaken en het overige groen. Regenwateropvang:
Installaties
Pagina 16
Wadi’s:
Installaties
Pagina 17
WARMTETERUGWINNING UIT DOUCHEWATER
Circa driekwart van het warm tapwater wordt gebruikt voor douchen. De warmte van het afgevoerde water kan door warmteterugwinning benut worden om het koude aanvoerwater op te warmen. Bij een verticaal systeem moet de douche moet zich wel op de eerste verdieping bevinden vanwege de pijp van 2.10m.
Schema van warmteterugwinning uit douchewater:
2 concentrische buizen
Douchegoot wtw; horizontaal systeem.
Installaties
Pagina 18
Besparing op huishoudelijk energiegebruik
Hotfill was- en vaatwasmachine (bijvoorbeeld gekoppeld aan de zonneboiler). Dat leidt tot een verschuiving van respectievelijk circa 120 kWh en 100 kWh elektriciteit naar warmte. Een korte leidinglengte tot de warmtebron is cruciaal. Toepassen van centrale of decentrale standby killers waarmee inactieve apparaten worden uitgeschakeld kan een besparing opleveren van circa 200 kWh. Toepassen van A++ apparatuur (bijvoorbeeld koelkast, vriezer) en energiezuinige verlichting (LEDlampen, spaarlampen, eventueel met intelligente schakeling) kan een besparing opleveren van circa 360 kWh, respectievelijk 390 kWh. Het vervangen van een wasdroger door droogkast of warmtepomp droger kan een besparing opleveren van circa 400 kWh, respectievelijk 250 kWh elektriciteit. Bewoners bewust maken van de invloed van hun dagelijks handelen op het elektriciteitgebruik kan een besparing opleveren van zeker 10% op het huishoudelijk energiegebruik. Hotfill wasmachine
Installaties
Pagina 19
Bijlage D GEMEENSCHAPPELIJK BOUWEN, WONEN EN GEBRUIKEN Naast het milieuvriendelijke aspect vindt de vereniging DWO het gemeenschappelijk bouwen, onderhouden, wonen en gebruiken belangrijk. Daartoe wil de Vereniging:
Meedenken met het ontwerp om het project aan te laten sluiten bij de behoeftes van de initiatiefnemers Meewerken tijdens de bouw om de bouwkosten te beperken Wonen in vier woongroepen (naast eengezins- en eenpersoonswoningen) en zo ruimte geven aan andere woonvormen De groenvoorziening gezamenlijk beheren en zo betrokkenheid bij de buitenruimte creëren Klein onderhoud van de woningen in eigen beheer uitvoeren om de exploitatiekosten te beperken
De Vereniging wil een sterke gemeenschap vormen waarin de bewoners sterk betrokken zijn bij elkaar en hun leefomgeving. Een belangrijk middel hiervoor zijn de ruimtes voor gezamenlijk gebruik: Woonkamer en ontmoetingsplek met keuken (voor alle bewoners) Voedselcoöperatie. Badhuis Wasmachineruimte Fietsenstallingen Logeerruimtes Werkplaats Tuin
Gemeenschappelijkheid
Pagina 20
ORGANISATIEVORMEN Bijlage E ORGANISATIEVORMEN Om ervoor te zorgen dat het project toegankelijk is voor alle inkomensgroepen streeft de vereniging Duurzaam Wonen Overbetuwe bij de realisatie van het project naar een combinatie van sociale woningbouw door een woningcorporatie en Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). De samenwerking met een woningcorporatie biedt het voordeel dat er sociale huurwoningen gerealiseerd kunnen werden en het project zo toegankelijk wordt voor lage inkomensgroepen. Wel zullen in het sociale woningbouwgedeelte meer beperkingen optreden in ontwerp en zelfbouw. De vereniging wil dat de huurders van het sociale woningbouwgedeelte de huurwoningen collectief huren van de woningcorporatie, omdat dat zorgt voor meer verantwoordelijkheid en betrokkenheid van de huurders CPO biedt het voordeel van zelfbouw, meer vrijheid in de financiering en bouw en het ontbreken van maximale inkomensvoorwaarden, waardoor het project ook toegankelijk wordt voor hogere inkomensgroepen. Wel is voor dit CPO-gedeelte een relatief hoog inkomen nodig. Voor het CPO-gedeelte wil de vereniging CPO-subsidie aanvragen.
Organisatievormen
Pagina 21
Bijlage F SFEERBEELDEN Om een indruk te krijgen van de manier waarop de woningen en de wijk vormgegeven zouden kunnen worden volgen nu enkele plaatjes die door de leden verkozen werden uit een palet van bouwstijlen (Sfeerbeeldenenquête, februari 2011).
Hannover-Bothfeld: Grasdaken op rijtjeswoningen
Wageningen: Patiowoningen
Lalita in Zuid Spanje: centrale gezamenlijke ruimte, “organische” architectuur Sfeerbeelden
www.agrodome.nl
www.lalita.net Pagina 22
Schetsontwerp van de Zonnespreng in Driebergen
www.zonnespreng.nl
Schetsontwerp van het Duurzaam Wonen Overbetuwe project: koude serres, grasdaken en veel gemeenschappelijk groen
Sfeerbeelden
Pagina 23
Strobalenbouw met leemstuc
Passiefhuis: “the Smith House”, Urbana, Illinois, E-colab
Sfeerbeelden
Strobalenbouw in Clinton (VS): zonnepanelen
Rural Studio (VS): houtskelet en overstekende daken
Pagina 24
Spiral house - Ierland
Sfeerbeelden
Pagina 25
Leemstuc op Patiowoningen, Wageningen
Serre Wintergartenhuis Keulen
Sfeerbeelden
Pagina 26
Contactgegevens
VERENIGING DUURZAAM WONEN OVERBETUWE p/a Dorpsstraat 9a 6672 LC Hemmen
Telefoon: 06-4248 1617 Email:
[email protected] Internet: www.duurzaamwonenoverbetuwe.nl
Contactgegevens
Pagina 27
