A destination worth exploring Een bestemming om te ontdekken

www.lacduder.com

A destination worth exploring Een bestemming om te ontdekken A1

BELGIUM/BELGIË LUXEMBOURG/LUXEMBURG

REIMS

GERMANY/DUITSLAND

4 PARIS A

A4 NANCY

A26

AVERAGE DISTANCES AND TIMES GEMIDDELDE AFSTANDEN EN TIJDEN

A5

LAC du DER A31

TROYES

A36

A6

• Lac du Der - Paris : 220 km / 2h30 • Lac du Der - Lyon : 370 km / 3h50 • Lac du Der - Reims : 100 km / 1h • Lac du Der - Dijon : 190 km / 2h • Lac du Der - Nancy : 100 km / 1h • Lac du Der - Troyes : 110 km / 1h15 • Lac du Der - Belgium/België : 300 km / 3h15 • Lac du Der - Germany/Duitsland : 250 km / 2h40

DIJON

LYON

EN CHAMPAGNE

Lac du Der

IPHONE

ANDROID

Li s eg ted ist in er th va e R n re egi is- ste en r o ve f T rb rav lijf e so l a pe nd ra H to ol re ida n on y S de ch r h em et es nu (N m o. m er IMO IM 5 O5 11 11 00 00 01 01 7) 7

Station Nautique 51290 Giffaumont Champaubert Tél. : 0033 (0)3 26 72 62 80 Fax : 0033 (0)3 26 72 64 69 GPS : 48.553958 / 4.768420

Email : [email protected]

www.lacduder.com Free WiFi access / Gratis wifi Join us on Facebook/ Bezoek ons op Facebook

Op

ge

no

m

en

in

he

tr

le Lac du Der en Champagne

2 // CONTENT

////33

DÉCOUVRIR INHOUDSOPGAVE ET S’OXYGÉNER

Content

Inhoudsopgave

◆ MAP OF THE LAC DU DER AREA ................ 4

◆ KAART VAN HET LAND VAN HET MEER VAN DER ..................................................................................... 4

◆ GENERAL PRESENTATION ................................ 6

◆ ALGEMENE VOORSTELLING

..........................

6

7 > Discovering the Lac du Der

7 > Ontdek het Lac du Der

◆ THE LAKE AND ITS HISTORY

◆ HET MEER: GESCHIEDENIS

..............................

8

◆ THE LAKE, A DESTINATION WORTH EXPLORING ........................................................... 10

8

◆ TREKTOCHTEN ROND HET MEER ......... 20

10

Te voet of met de mountainbike, een andere manier om het Land van het Meer van Der te ontdekken ................................................................................................ 22

...............................

◆ HET MEER, EEN BESTEMMING OM TE ONTDEKKEN

◆ THE LAKE, CHAMPAGNE’S ANSWER TO THE SEASIDE ...................................................................... 12

...........................................................

Fietstochten ................................................................................................... 22

◆ HET MEER, DE ZEE VAN CHAMPAGNE ..................................... 12

The pleasures of water sports and angling ..................................................................................................... 13

De geneugten van het water en de visvangst ......................................................................................... 14

◆ THE LAKE, A FAVOURITE FOR BIRDWATCHING ........................................................ 15

◆ HET MEER, DE FAVORIETE PLEK VAN ONZE GEVLEUGELDE VRIENDEN

15

Nature at its best .................................................................................... 15

◆ THE LAKE AND ITS PATHS ..................................... 20

A preserved natural environment and emblematic birds ...................................................................... 16

On foot or by mountain bike - another way of exploring the Lac du Der area ................................... 20

See nature at its best

Cycling ................................................................................................................... 20

Een beschermd natuurgebied en emblematische vogelsoorten ...................................... 18

Floral walks

Kijken naar het schouwspel van de natuur ...... 19

...................................................................... 17

.................................................................................................... 21

◆ THE LAKE AND ITS AMAZING HERITAGE ................................................................................................ 25 Timbered buildings, the heart and soul of the Lac du Der area .................................................................. 25 The Timbered Churches and 16th-century Stained Glass Trail ............................................................................... 25 A stroll in town

.......................................................................................... 26

Exploring the Blaise Valley

...................................................... 28

◆ ENCOUNTERS OF THE BEST KIND

.......

34

Het schouwspel van de natuur

.........

.......................................... 17

Bloemenwandelingen

..................................................................... 24

◆ HET MEER, VERRASSEND ERFGOED

........................................

25

Vakwerkbouw, de ziel van het Land van het Meer van Der ...................................................................... 29 De route van de vakwerkkerken met glas-in-loodramen uit de 16de eeuw Stadswandeling

............ 29

....................................................................................... 29

Doorheen de Vallei van de Blaise .................................. 33

◆ DE GROTE TREKPLEISTERS

.............................

34

la Chaussée-sur-Marne Vers Suippes Aulnay-l’Aître

Vers Suippes

4 // MAP DÉCOUVRIR OF THE ET LACS’OXYGÉNER DU DER AREA A

1

Ablancourt Songy

Songy Soulanges

Pringy

Pringy

N

Aulnay-l’Aître

Ablancourt

Bassuet

3

Bassuet

4

N

5

KAART VAN HET LAND DÉCOUVRIR VAN HETET MEER S’OXYGÉNER VAN DER

6

7

A

Soulanges

Drouilly

Drouilly

S

MaisonsLoisy-en-Champagne sur-Marne

Maisons-en-Champagne

B

2

la Chaussée-sur-Marne

Scrupt Vauclerc

Blacy

Blacy

Vauclerc

Saint Eulien

Courdemanges

Blaize -sous-Arzillières

C

Les Rivières Henruel Arzillières-Neuville

St-Chéron

Saint Eulien

Villiersen-lieu

Blaize -sous-Arzillières

Perthes Les Rivières Henruel

B

Scrupt

Courdemanges

C

S

Loisysur-Marne

Villiersen-lieu

Perthes

Arzillières-Neuville

Hauteville

St-Chéron

Hauteville

D

D

Margerie Hancourt

Margerie Hancourt

Trois-Fontainesla-Ville

Trois-Fontainesla-Ville

E

E Attancourt

Attancourt Magneux

Magneux

Sommancourt Brousseval

Valleret Brousseval

Fays Montreuil-sur-Blaise

F

Montreuil-sur-Blaise Domblain Vaux-sur-Blaise

Bailly-aux-Forges

Bailly-aux-Forges Rachecourt-Suzémont

Doulevant-le-Petit Ville-en-Blaisois

Fays

F

Domblain Vaux-sur-Blaise Rachecourt-Suzémont

Doulevant-le-Petit Morancourt Ville-en-Blaisois

Morancourt

Sauvage Magny

Sauvage Magny

G

Sommancourt

Valleret

G

Colombey-les-Deux-Eglises Colombey-les-Deux-Eglises

0

1 cm + 2 km

4 km

Flower-decked villages Village / Bloemendorpen Fleuri selon information (2012) disponible au 04/09/2012 Beaches / StrandenPlages

H

1

2

3

4

5

6

7

H

// 5

6 // GENERAL PRESENTATION

ALGEMENE VOORSTELLING

The Lac du Der in Champagne Het Meer van Der in Champagne The Lac du Der, which is very popular with walkers, cyclists, anglers and water or outdoor sports enthusiasts, unveils ever-changing attractions with the passing seasons. Set amid the paths and hedgerows, the austere beauty of the area’s timbered churches surprises many a visitor. For nature lovers, the vast lake offers a glimpse of nature at its very best. So close - and so unusual

DID YOU KNOW THAT… ? The oak, the king of trees in this area, gave the lake its name dervos meaning “oak” in Celtic - 1,000 hectares of trees were removed from the Der Forest in order to fill the lake with water. LE LAC DU DER IN FIGURES • 4 800 hectares (48 sq. km) • 77 km round its shores • 10 km from one end to the other • 350,000,000 cu. metres of water (equivalent to 100 days’ worth of drinking water for the entire Paris Basin) • When the water level is at its highest, the average depth of the lake is 7 metres and the maximum depth is 20 metres (Giffaumont Champaubert dyke)

Het Meer van Der, dat erg in trek is bij wandelaars en fietsers, maar ook bij liefhebbers van watersport en buitenactiviteiten, toont zich elk seizoen van een andere kant. De pure schoonheid van de vakwerkkerken in het wallenlandschap verrast elke bezoeker. Deze immens grote waterpartij is de plek bij uitstek voor al wie geboeid is door het ‘schouwspel van de natuur’. Zo kortbij, verbazingwekkend

WEETJES De eik, de koning der bomen van deze streek, heeft zijn naam aan de regio verleend - dervos betekent eik in het Keltisch – De eik, de haagbeuk, de wilde kersenboom en de es vormen samen

het bos van Der. Dit bomenmassief van 6000 hectare heeft 1000 hectare afgestaan voor de aanleg van het meer. Als je vandaag bij laagwater wandelt naar Le Vieux Der of La Brèche, zie je nog wortels en stronken die herinneren aan dit uitgestrekte bos van Der.

HET MEER VAN DER IN CIJFERS • 4800 hectare (48 km²) • 77 km oever • 10 km op het breedste punt • 350 miljoen m² water (het equivalent van 100 dagen drinkwaterverbruik in de regio van het Île de France) • Bij hoogwater is het meer gemiddeld 7 meter diep, met een maximumdiepte van 20 meter (waterkering van Giffaumont-Champaubert)

// 7

8 // THE LAKE AND ITS HISTORY

HET MEER: GESCHIEDENIS

December to June, protecting the valleys from the most devastating floods. Then, during the summer and autumn, the lake discharges the water it has accumulated over the winter months. This means that the area of water in the Lac du Der varies from 4,800 hectares down to almost 1,000 hectares.

The lake and its history Het Meer: geschiedenis

The Musée du Pays du Der Located in a timbered building just a stone’s throw from the north shore of the lake, the local museum gives you and your family a chance to find out about the amazing story of the lake’s construction and the disappearance of three villages. Champagnestreek - één grote en ondoordringbare kom (klei van Gault) in de onmiddellijke nabijheid van de Marne – was hiervoor in alle opzichten ideaal.

Elk jaar een springvloed

Eglise de Champaubert

Het meer of de totale verandering van het wallenlandschap

The Lake: the bocage revolution Following the devastating floods of 1910, 1924 and 1955, a vast programme designed to regulate the flow of the Seine and its tributaries was put in place: the Champaubert reservoir (1938) 450 hectares followed by the construction of the Marne reservoir, named Lac du Der, designed to accommodate the Marne floods.

The Bocage Champenois, a vast watertight (Gault clay) basin, located near the Marne, provided ideal conditions for accommodating 4,800 hectares of water. The peace of mind of the Marne valley inhabitants was to the

despair of the 300 inhabitants of the bocage, as three villages - Champaubert aux Bois, Nuisement aux Bois and Chantecoq were wiped off the map in order to fill the lake with water.

Every year: one very high tide To fulfil its purpose, the Lac du Der is “married off” every year. The Institution des Barrages Réservoirs du Bassin de la Seine, which owns the lake, manages its water levels. The lake fills from

De vernietigende overstromingen van de jaren 1910 en 1924 leidden tot het opzetten van een verreikend programma voor het normaliseren van de getijden van de Seine. Het bekken van Champaubert (1938) – 450 hectare – was de eerste stap. De hevige regenval van 1955 maakte duidelijk dat er dringend noodzaak was aan een tweede stap: de aanleg van het Marnebassin dat de naam ‘Lac du Der’ meekreeg. Bij hoogwater van de Marne moest het Meer van Der als buffer dienen. Het wallenlandschap van de

// 9

Om zijn rol 100% te kunnen vervullen kent het Meer van Der een jaarlijks getijverschil. Het Institution des Barrages Réservoirs du Bassin de la Seine (instelling bevoegd voor de stuwmeren en de bassins van het Seinebekken) controleert het waterniveau. Zo vult het meer zich van december tot juni om de valleien te beschermen tegen de vernietigende kracht van het wassende water. Van de zomer tot het einde van de herfst geeft het meer het tijdens de winter verzamelde water af aan de rivier. Voor het Meer van Der betekent dit een inkrimping van zowat 4800 hectare naar 1000 hectare water.

de ongelooflijke geschiedenis van de aanleg van het meer en van de drie verdwenen dorpen te ontdekken.

DE VERDWENEN DORPEN De ingezetenen van de vallei van de Marne zijn rustig en kalm, en juist deze gerustheid is de wanhoop geworden van 300 inwoners van het wallenlandschap, want voor de aanleg van het meer werden 3 dorpen van de kaart geveegd. • Champaubert-aux-Bois. • Chantecoq • Nuisement-aux-Bois.

Het Museum van het Land van Der Op een steenworp afstand van de noordelijke oever van het meer staat het Museum van het Land van Der. Een vakwerkhuis dat zowel jong als oud uitnodigt om

Musée du Pays du Der Museum van het Land van Der

10 // THE LAKE, A DESTINATION WORTH EXPLORING

HET MEER, EEN BESTEMMING OM TE ONTDEKKEN

Personalised sightseeing with the Greeters

The lake, a destination worth exploring Het Meer, een bestemming om te ontdekken

Marina - Nuisement

Greeters are local people who love their village or the Lac du Der. They are volunteers who are delighted to show you their favourite spots, describe the things they love best and tell their stories. In In de loop der seizoenen onthult het Land van het Meer van Der zijn geheimen en geeft blijk van een hele waaier van kleurrijke facetten. Groen voor de oneindigheid van zijn natuur, blauw voor de uitgestrektheid van het meer en zijn buitenactiviteiten, bruin voor zijn typische vakwerkhuizen, vuurrood voor de sporen van de metallurgie, … Met de fiets, op het water of vanuit de lucht: het Meer van Der is het ontdekken waard.

Met het gezin naar het meer: dat is al te gek!

As the seasons pass, the lake reveals its secrets and the many colours in its views. Its vast stretches of countryside are green. Blue is the colour of the immense lake and its sports activities. Brown is the colour of timbered buildings. And fire is a reminder of the importance of metalworking. By bike or boat, or from the air, the Lac du Der is a wonderful place to explore.

Lac du Der: there’s something for everybody!!! Climbing in trees or riding ponies; learning how to sail or catching roach; observing the grebe dive or the worker bees in the hives in the Bee Barn; see the vegetable garden and its old vegetables; play a round of crazy golf or have a trip on a Segway®; imagine yourself at sea and set off on a voyage of discovery around

the lake on board an electricpowered boat. – whatever you’re looking for, you’ll find it at the Lac du Der.

Holidays for all Accommodation and sightseeing venues make sure that holidays and leisure activities can be enjoyed by disabled visitors. Don’t hesitate to contact the Lac du Der tourist office for any information you require.

Klimmen in de bomen of op de rug van een pony, jezelf leren beheersen bij het zeilen of bij het hengelen naar voorn, kijken naar de duiksprong van de fuut, naar de bedrijvigheid van de werkbijen in hun korf of naar het onophoudelijke heen-en-weergeloop van de bezige mieren, zoeken naar vergeten groenten in de moestuin, een partijtje minigolf spelen, even een ommetje maken met de Segway® of het binnenmeer verkennen aan het roer van je elektrische boot… Het Meer van Der heeft voor elk wat wils!

fact they enjoy a chat, and it’s free. It’s an ideal way of getting a different view of the Lac du Der! To make sure that meetings and chats don’t lose that authentic flavour, Greeters limit groups to a maximum of six people. Every outing is unique. It depends on the personality of the visitors, the Greeter who accompanies

// 11

them and the likes or dislikes they have in common. Ready for an outing? Come and see us on www.greeters-enchampagne.com If you prefer a nature outing with an ornithologist, the Lac du Der also has enthusiastic guides with fascinating tales to tell. See on www.lacduder.com

Op originele ontdekkingstocht: de greeters Greeters zijn mensen van hier die gepassioneerd zijn door hun dorp of het Meer van Der. Zij staan te popelen om hun favoriete plekjes met jou te delen, om jou te tonen wat zij leuk vinden en om jou hun verhaal te vertellen, gezellig en volledig gratis… De gelegenheid bij uitstek om het Meer van Der op een totaal andere manier te ontdekken! Om de authenticiteit van deze ontmoetingen die gebaseerd zijn op uitwisseling en interactie te garanderen, wordt er gewerkt met kleine groepjes van max. zes personen. Zo wordt elke wandeling anders, afhankelijk van het karakter van

de bezoekers, van dat van de greeter die hen vergezelt en van de overeenkomsten die hen binden. Klaar voor de tocht? Surf naar www.greeters-en-champagne.com Ook natuurwandelingen met uitleg van een ornitholoog zijn mogelijk: het Meer van Der heeft tal van enthousiaste gidsen die weten hoe ze hun publiek kunnen boeien. Surf naar www.lacduder.com

STAY TRENDY / ALTIJD ONLINE Download our «Holiday Guide» app. It’s free! Download gratis onze applicatie ‘Logeergids’. IPHONE

ANDROID

DÉCOUVRIR ET S’OXYGÉNER 12 // THE LAKE, CHAMPAGNE’S ANSWER TO THE SEASIDE

The Lake, Champagne’s answer to the seaside Het Meer, de zee van Champagne

HET MEER, DE ZEE VAN CHAMPAGNE

// 13

The Lake: the pleasures of water… Man has turned this outstanding site into a holiday location, designed to provide pleasure for everybody. As soon as the good weather makes its appearance, the lake turns into a sea of sails of varying colours. Keen swimmers and sun lovers come here to take advantage of the six specially-designed beaches throughout the summer. At the same time, motor boats, sea scooters and water skiers make full use of the 600 hectares specially set aside for them. You can also take a trip on the lake in a canoe or an electric-powered boat or on a paddleboard. There’s all you need here for a real sailing experience.

DID YOU KNOW THAT? MARINA - BLUE FLAG

Station Nautique

Nuisement

Nemours

…and Fishing Pleasures Lac du Der is an angler’s dream providing them with over 4,000 hectares for all types of fish. Its surroundings, the richness of the aquatic surroundings combined with the excellent quality of the water make Lac du Der one of the top fishing sites in France. Anglers can catch pike, carp, perch, zander, tench, roach etc. Furthermore, some of these fish become outstanding trophies for fishing enthusiasts. Every year there is a major challenge for the biggest fish caught organised by the Maison des Pêcheurs (Angling Centre).

Anglers can fish on the Lake and also the man-made Lake de la Horre. Specially developed areas are available for anglers looking to catch large carp.

A FEW HANDY TIPS to be entitled to fish on the Lake you will need two documents: firstly, fishing authorization for the Lake, plus a fishing permit issued by the Association de Pêche pour la Protection du Milieu Aquatique (Fishing in Aquatic Environment Association) approved and bearing a or several fishing stamps corresponding to the type of fishing you wish to do. FISHING – CHILDREN’S DELIGHT The fishing school welcomes groups of children to learn how to fish. Monitored by a team of specialists, they discover the joys of catching nice fish that wriggle at the end of the line…

14 // HET MEER, DE ZEE VAN CHAMPAGNE

De geneugten van het water... Men is erin geslaagd om van deze uitzonderlijke plek een vakantieoord te maken dat bij iedereen in de smaak valt. Van bij de eerste mooie dag glijden er kleurrijke zeilen over het meer. De watersporter die gretig gebruik gemaakt van een windvlaag om Le Vieux Der te doorklieven, de regattazeiler die nauwgezet de instellingen van zijn spinnaker in het oog houdt, de kitesurfer die zich helemaal uitleeft op de luchtverplaatsingen: een waterpartij die vreugde schenkt aan alle zeilaanbidders. De hele zomer lang komen zwemmers en zonners hier

WEETJES MARINA - BLUE FLAG

Station Nautique

Nuisement

Nemours

genieten op een van de zes aangelegde stranden. Ondertussen zorgen de motorboten, de waterscooters en de waterskiërs voor het nodige spektakel op de 600 hectare die aan hen voorbehouden zijn. Het meer nodigt ook uit tot peddelen of een tochtje op het water met de kano of een elektrische boot. Alles is aanwezig voor een ontdekkingstocht op het water

...en de visvangst Een paradijs voor hengelaars: met zijn 4000 hectare biedt het Meer van Der visplezier aan alle soorten vissers. Ideale omgevingsvoorwaarden, een rijkelijk aquatisch milieu en een uitstekende waterkwaliteit zorgen ervoor dat de vissen snel groeien. Hun uiterlijk, hun grootte en hun beweeglijkheid maken van het Meer van Der een van de beste viswaters van heel Frankrijk. Vissers vangen hier snoek, karper, rivierbaars, snoekbaars, zeelt, voorn… Voor de aanhangers van de sportvisserij zijn

THE LAKE, A FAVOURITE FOR BIRDWATCHING

// 15

The Lake, a favourite for birdwatching sommige van deze vissen echte trofeeën geworden. Er wordt jaarlijks door het Maison des Pêcheurs een wedstrijd gehouden voor de grootste vangst, waarbij je foto’s kunt bewonderen van de ‘reuzen van het Meer van Der’. Verbazingwekkend! Sportvissers kunnen terecht op de Der en op de vijver van La Horre. Ook voor vissers op grote karper zijn er speciale plaatsen voorzien.

EEN PAAR HANDIGE TIPS Om te mogen vissen op het Meer van Der moet je een visvergunning hebben voor het meer zelf, maar moet je ook in het bezit zijn van een viskaart afgeleverd door een erkende AAPPMA (Association de Pêche pour la Protection du Milieu Aquatique, visserijvereniging die zich inzet voor de bescherming van het watermilieu) en voorzien van de nodige viszegels. Elke soort visvangst heeft eigen zegels. VISSEN: EEN LEUKE BEZIGHEID VOOR KINDEREN Op het ‘kapermeertje’ leert de visschool groepen kinderen hengelen met aas. Onder begeleiding van specialisten ontdekken ze de vreugde van het vissen en maken ze ook kennis met de verschillende soorten vis die aan hun vislijn hangen te spartelen...

Het Meer, de favoriete plek van onze gevleugelde vrienden

Nature at its best The changing face of nature throughout the seasons In springtime, the grasslands and stretches of water become one giant nursery for birds. This preserved and protected natural setting provides a regular home to over 200 species of birds some of which are rare and threatened, 40 types of mammal, 45 varieties of dragonfly, 20 sorts

of amphibians and more than 200 different types of vegetation. The warm autumn colours gradually adorn the Der landscapes heralding the arrival of the migratory birds. Coming to spend winter on our shores or migrating towards the south, birds arrive in their thousands.

Protecting nature … Enhancing and showcasing this protected nature through the development of sustainable tourism that respects this fragile

environment is the real challenge of the Lac du Der. Your actions contribute towards keeping it as it is • f ind out the rules and regulations • do not enter the birds’ private area under any circumstances • look at the birds from the dykes or the observation points and above all to not attempt to go within 400 m of them. Stay in your car and stop in a covered area.

16 // THE LAKE, A FAVOURITE FOR BIRDWATCHING

A preserved natural environment and emblematic birds CRESTED GREBE Nesting bird Commonplace throughout the year: one of the commonest and easily recognisable birds. Numbers on the Der: Several hundred to several thousand birds depending on the season. In spring, there are several dozen nesting couples here.

Crested Grebe Fuut

HERON Nesting bird Commonplace throughout the year Numbers on the Der: Several dozen to several hundred birds depending on the season. In spring, there are several dozen nesting couples here.

Heron Blauwe reiger

HET MEER, DE FAVORIETE PLEK VAN ONZE GEVLEUGELDE VRIENDEN

KESTREL Nesting bird Commonplace throughout the year: A small number of kestrels nest in the nearby villages and sometimes close to the lake. In autumn, they hunt in the valley, more or less close to the dykes. Numbers on the Der: Kestrels are usually spotted alone or, very occasionally, in pairs. COMMON TERN Nesting bird Commonplace throughout the year: Terns can only be seen here from early April to early October. They nest on the tern rafts built especially for them in a quiet area near the road across the Chantecoq dyke. Numbers on the Der: There are approximately one hundred nesting pairs on the rafts. GREYLAG GOOSE Wintering October to March on the flood meadows round the Lake and in the countryside. The greylag goose is rarely seen at the lake in the summer. The first migratory birds arrive in the second

between September and November but there are rarely more than 100 of them here in January.

Common tern Visdiefje

CRANE - THE BIRD THAT SYMBOLISES THE DER Migratory and Wintering With its long legs, long neck and “bustle”, the crane is France’s largest wild bird with a wing span of 2 metres. The family unit consists of a loyal couple (although they undertake courtship rituals every year) and one or two young birds every

year. The young are recognisable for their brown plumage. The Lac du Der is the crane’s most important stopover in France. Cranes can be seen from mid-October to mid-March on the dykes at sunset and sunrise or at the Ferme aux Grues (Crane Farm). Cranes often spend the summer on the man-made lakes in small numbers. The first migratory birds appear in August, but it is in October when the hordes arrive. Depending on the year, it is still

possible to see Cranes on the lake from the end of March to the end of May. Numbers on the Der: The aggregate number of cranes who pass through varies from between 60 000 to 140 000; up to 74,000 at the same time in November 2010; In winter, there are 2,500 to 20,000 here depending on the year.

heel kwetsbaar. Ze brengen deze tijd dan ook zo beschut mogelijk door. En dan hult het landschap van de Der zich stilaan in warme herfstkleuren en zie je de eerste grote trekvogels.

40 soorten zoogdieren, 45 libelvariëteiten, 20 kikvorsachtigen en ook meer dan 200 verschillende planten.

fortnight of August, sometimes not until September, but it is in October that they arrive in large numbers. Depending on the year, there may still be greylag geese on the lake from the end of March to the end of May. Numbers on the Der: A total of 3,000 to 4,000 birds winter here.

WHITE-TAILED EAGLE Wintering Mid October to the end of March, from Chantecoq Island and the quiet area to the church in Champaubert and Old Der. Numbers on the Der: 1 to 3 wintering birds plus a few others that pass through the area. GRAND EGRET Migratory and Wintering Grand egrets arrive in July and remain until March on the shores of the lake and ponds. They regularly spend the summer here but we have not yet found any traces of nests. Numbers on the Der: In all, 300 to 400 egrets can be seen here when migration is at its height,

Crane Kraanvogel

Het schouwspel van de natuur Een ontdekkingstocht doorheen de seizoenen In de lente behoort deze plek toe aan de nestbouwende vogels. Misschien lukt het je wel om de paringsdans van de fuut bij te wonen, die dan zijn oranjekleurige kraag toont. De zomer is ruitijd. De eenden, meerkoeten en futen verliezen al hun slagpennen en worden

// 17

Een beschermd natuurgebied… Het Meer van Der, de vijvers, de bossen en het grasland vormen een beschermd natuurgebied met meer dan 200 vogelsoorten, waaronder een aantal zeldzame en zelfs bedreigde exemplaren,

See nature at its best Facilities designed to help you discover the area more easily Outstanding facilities include the observation points on the Lac du Der – Site de Chantecoq and Presqu’île de Champaubert and the Outines-Arrigny lakes; telescopes; the Sentier de Découverte Nature (Nature Discovery Path). The Ligue pour la Protection des Oiseaux has a visitor centre on the dyke, manned by a volunteer who will answer all your questions.

18 // THE LAKE, A FAVOURITE FOR BIRDWATCHING

… een zichzelf respecterende natuur De opwaardering van dit beschermd natuurgebied hangt nauw samen met het uitwerken van een plan voor duurzaam toerisme dat rekening houdt met de kwetsbaarheid van de omgeving. Ook jij kunt door jouw gedrag meehelpen aan de bescherming van dit natuurlijk erfgoed.

Krestel Torenvalk

• Win inlichtingen in over de reglementering. • Begeef je nooit in de zogenaamde rustzones. • Observeer de vogels vanop de dijk of vanuit de uitkijkpost en ga nooit dichter dan 400 m. Blijf in je wagen en stel je ergens beschut op.

Aanwezig in de Der: Honderden tot verschillenden duizenden individuen afhankelijk van het seizoen; in de lente tientallen koppels die zich hier komen voortplanten.

BLAUWE REIGER Nestbouwende vogels Het hele jaar en overal te zien Een paar tientallen tot enkele honderden individuen afhankelijk van het seizoen; in de lente tientallen koppels die zich hier komen voortplanten. TORENVALK Nestbouwende vogels Het hele jaar en overal te zien De torenvalk plant zich in beperkte mate voort in de omliggende dorpen, soms vlakbij het meer; in de herfst jaagt hij in het keteldal, al dan niet in de onmiddellijke buurt van de dijken. De torenvalk vliegt meestal alleen rond; je ziet maar zelden koppels. VISDIEFJE Nestbouwende vogels Het visdiefje komt alleen voor van begin april tot begin oktober. Om zich voort te planten zoekt deze vogel de vlotten op die speciaal voor hem in Sterne

Een beschermd natuurgebied en emblematische vogelsoorten FUUT Nestbouwende vogels Het hele jaar en overal te zien Een van de meest voorkomende en gemakkelijkst te herkennen vogels.

HET MEER, DE FAVORIETE PLEK VAN ONZE GEVLEUGELDE VRIENDEN

Greylag goose Grauwe gans

Grand egret Grote zilverreiger

werden geplaatst, vlakbij de dijkweg die leidt naar de site van Chantecoq. Op deze vlotten zitten een honderdtal nestbouwende koppeltjes.

GRAUWE GANS Wintergasten Van oktober tot maart op het drooggevallen grasland van het meer en de Bocage (wallenlandschap). De grauwe gans overzomert zelden aan het meer. De eerste trekvogels verschijnen in de tweede helft van augustus, soms pas in september, maar de grote massa strijkt hier neer vanaf oktober. Sommige jaren zitten er eind maart tot eind mei nog grauwe ganzen op het meer. Aanwezig in de Der: 3000 tot 4000 individuen die hier overwinteren ZEEAREND Wintergasten Van half oktober tot eind maart van het Île de Chantecoq en de rustzone tot aan de kerk van Champaubert en Le Vieux Der. Aanwezig in de Der: 1 tot 3 vogels die hier overwinteren en een paar andere op doortocht.

// 19

GROTE ZILVERREIGER Trekvogels en Wintergasten De grote zilverreiger zit vanaf juli en tot in maart op de oevers van het meer en de vijvers; hij brengt hier ook vaak de zomer door, maar tekenen van voorplanting zijn tot nu toe nog niet geregistreerd kunnen worden. Aanwezig in de Der: 300 tot 400 individuen op het hoogtepunt van de trek, tussen september en november; zelden meer dan een honderdtal in januari. KRAANVOGEL, DE EMBLEMATISCHE VOGEL VAN DE DER. Trekvogels en Wintergasten Hoge poten, lange nek en ‘pluimige’ staart: de kraanvogel is met zijn vleugelbreedte van 2 meter de grootste wilde vogel die je in Frankrijk aantreft. De gezinskern wordt gevormd door een monogaam koppel (hoewel de paringsdans elk jaar opnieuw wordt opgevoerd) en één of twee kuikens per jaar, herkenbaar aan hun bruine kleur. De kraanvogel is waarneembaar

White-tailed eagle Zeearend

van half oktober tot half maart op de dijken, bij zonsopgang en zonsondergang, of in de Kraanvogelboerderij. De kraanvogel brengt ook regelmatig in kleine getale de zomer door op de vijvers. De eerste trekvogels verschijnen in de maand augustus, maar het is pas vanaf oktober dat de aantallen groter worden. Sommige jaren zitten er nog kraanvogels van eind maart tot eind mei op het meer. Aanwezig in de Der: Totale

migratie van zowat 60.000 tot 140.000 kraanvogels; meer dan 74.000 bij een momentopname half november 2010 - 2500 tot 20.000 wintergasten afhankelijk van de winter.

Kijken naar het schouwspel van de natuur Allerhande voorzieningen om de observatie te vergemakkelijken Op het terrein zijn verschillende voorzieningen aanwezig voor het publiek, zoals observatieposten met uitzicht op het meer op de site van Chantecoq en op het schiereiland van Champaubert, in de Kraanvogelboerderij en aan de vijvers van Outines en Arrigny. Daarnaast zijn er ook nog observatiebrillen en kun je het Natuurontdekkingspad volgen. De Liga voor Vogelbescherming heeft bovendien op de dijk een trefpunt waar een vrijwilliger antwoordt geeft op al je vragen.

20 // THE DÉCOUVRIR LAKE AND ET ITS S’OXYGÉNER PATHS

TREKTOCHTEN ROUND HET MEER

The Lake and its paths

DID YOU KNOW THAT?

Trektochten round het Meer

Certain professionals provide accommodation for cyclists (B&B or group gîtes) or supply bikes (cycle hire firms). You’ll find them in the second part of the guidebook, marked with the logo :

greenway along the canal • Vitry le François, 13 kilometres of greenway along the canal and 9 kilometres of cycle paths • Montier en Der, 12 kilometres of greenway through forests and flat, open land with hedges. • 27 kilometres for bike riding along the towpaths between Vitry le François and St Dizier

Outings to discover the Lac du Der area The arrival of spring sees visitors coming in large numbers to walk or ride along the numerous paths.

The 250 km of waymarked paths spread out in a loop-shape provide excellent opportunities to admire and observe the surrounding countryside.

Horse-riding - another way of getting about A 21 km route enables you to ride round the paths of the Der state forest. Having fun while learning, sharing special time with your pony or horse will create numerous memories made possible by horse-riding experts.

// 21

If you’re looking for an unusual way of going out with all the family, then set off on a donkey that will lead you either alone to ensure a relaxing experience.

Outings by bike Almost 100 kilometres of freedom on a bike with family or friends • The Tour of the Lake, 38 km of greenways reveal the wonderful landscapes, forest and local villages visible from the dykes, • St Dizier, 12 kilometres of

Cyclists can also enjoy the Timbered Church and 16th-century Stained Glass Trail (see pages 25/26), explore the Blaise Valley (see page 28), visit the vineyards on the Tourist Trail across the Hillsides of Vitry (see page 28 and 31) or visit Troyes via the cycle track that skirts Champagne’s great lakes. Itineraries: www.voiesvertes.com

Floral walks The colourful hills and beautiful farmland provide visitors with a warm welcome, inviting them to discover a series of delightful flower-adorned villages. In June, parks and gardens, both public and private open their gates to the general public to let them enter a world of visual delight.

GATEWAYS TO PARKS AND GARDENS • The Curate’s Simples Garden in the Musée du Pays du Der (museum) in Sainte-Marie du Lac Nuisement, • The arbours pruned into niches beside the road and into a maze in the garden that surrounds the Japiot estate in Montier en Der, • The rose garden in the Musée Champenois (museum) in St Rémy en Bouzemont • The Garden of the Senses in Ceffonds (hamlet of La Grève) with its harmonious colours, forms and scents. • The Provost’s Garden in Louvemont with its beds of perennials, • The Mairupts Garden in Planrupt, many gardens in one, • The botanic garden in Giffaumont Champaubert • The park round the Château de Cirey sur Blaise, decorated with vast plant layouts opening onto the Blaise Valley, • The Grand Garden park in Joinville, with Claude de Lorraine’s Renaissance garden

PROLONG YOUR ENJOYMENT WITH A STAY IN A “GÎTE IN THE GARDEN” Combining a high-quality “Gîte de France”, an outstanding garden and enthusiastic owners is the idea behind the “Gîte in a Garden” concept launched by Gîtes de France. Take advantage of your holiday to share a moment’s pleasure and enthusiasm. You’ll find accommodation in the second part of the guidebook, marked with the logo :

22 // THE LAKE AND ITS PATHS

TREKTOCHTEN ROUND HET MEER

// 23

SOME ADVICE FOR AN ENJOYABLE TRIP

- Wear a helmet - Respect the Highway Code - Share the paths with other users of the “Green Roads” - Respect the everyday work of the employees from the Institution des Barrages des Grands Lacs de Seine who maintain the bridges and keep them safe - Please be courteous.

EEN PAAR TIPS VOOR EEN MOOIE TOCHT

- Draag een helm - Houd je aan het verkeersreglement - Laat plaats aan de andere gebruikers van het fietspad - Respecteer het dagelijkse werk van het personeel van het Institution des Barrages des Grands Lacs de Seine (instelling bevoegd voor de stuwdammen van de grote meren van de Seine) dat instaat voor het onderhoud en de veiligheid van deze bouwwerken - Wees altijd beleefd. Bedankt!

250 km bewegwijzerde paden in lusvorm om de ons omringende natuur te leren kennen. Langs het meer, in het bos of midden op het wallenlandschap, met je gezin of vrienden: plezier gegarandeerd op elke ontdekkingstocht door het Land van het Meer van Der. En ook in de dorpen kunnen je heerlijk kuieren, ieder op zijn eigen tempo. En ook in de dorpen kunnen je heerlijk kuieren, ieder op zijn eigen tempo.

Te paard, een andere manier van wandelen Een parcours van 21 km bosweg om te paard het staatsbos van Der te doorkruisen. Leren en tegelijk genieten van de momenten van verstandhouding met je pony of je paard, zoveel leuke herinneringen die je worden aangeboden door onze professionele paardrijders. Ben je op zoek naar een originele uitstap voor het hele gezin?

Waarom dan geen ezeltocht? Een trouwere compagnon zul je niet snel vinden.

Fietstochten Zowat 100 km vrijheid op de fiets Ideeën voor fietsuitstappen met het hele gezin of met vrienden • De Omloop van het Meer, 38 km fietspad over de dijk, langs het meer, doorheen het bos en de dorpen van het wallenlandschap. • Terug naar het Meer Vertrek in Saint-Dizier, 12 km fietspad langs het kanaal Vertrek in Vitry-le-François, 13 km fietspad langs het kanaal ‘Tussen Champagne en Bourgogne’ en 9 km langs de weg Vertrek in Montier-en-Der, 12 km fietspad doorheen de bossen en graslanden van het wallenlandschap • Langs de oevers van het kanaal tussen Vitry-le-François en Saint-Dizier over 23 km: ideaal om te genieten van de rust van de kanaalomgeving

18 km

Met de fiets eropuit trekken betekent ook rijden langs de vakwerkkerken met glas-in-loodramen uit de 16de eeuw (zie pagina 26 en 29), op ontdekking gaan in de vallei van de Blaise (zie pagina 33) en langs de wijngaarden van de Toeristische Route van de Heuvelhellingen van Vitryat (zie pagina 31) of ook een bezoek brengen aan Troyes via de fietsweg van de Grote Meren van Champagne. Om de juiste weg te vinden: www.voiesvertes.com

WEETJES

13 km 18

30 km 9 km

8 km

8,5 km

21 km 8 km

12 km

21 km

17 km 33 km 6,5 km

De dienstverleners uit de streek hebben hun krachten gebundeld om de ontvangst van wielertoeristen te verbeteren (gastenkamers of vakantiehuizen voor groepen) en het fietsen op zich te stimuleren (verhuurders). Je vindt hier alles over in het tweede deel van de gids, bij het label :

17 km

Vélo voie des grands lacs

Signposted path (on foot/mountain bike)

Cycle track

Tourist office

Village in bloom

Raodcycle track

Sports equestrian

24 // THE LAKE AND ITS PATHS

HET MEER, VERRASSEND ERFGOED

Dit deel van Champagne staat in sterk contrast met de uitgestrekte graanvelden en de met wijngaarden beplante heuvelruggen. De Champagnestreek rond het Meer van Der is een land van water, bos en weiden. Ondanks de gewijzigde bebouwingstechnieken blijft het wallenlandschap bestaan, met weitjes die afgeboord zijn met heggen en bomen en waar kuddes nog rustig staan te grazen in de fruitgaarden.

Bloemenwandelingen Zin in geur, kleur en lieflijkheid; vanaf de eerste lentedag biedt het wallenlandschap zijn bezoekers een prachtig bloemenboeket aan. De wandelpaden leiden je langs gele irissen en paarse kattenstaarten die de ongerepte oevers van het meer kleuren en ook langs zeldzame, mythische orchideeën die her en der opduiken in het grasland. Om deze diversiteit te kunnen behouden wordt er laat gemaaid, rekening houdende met het natuurlijke groeiritme.

Louvemont

PARKEN EN TUINEN OPENEN HUN HEKKEN • De tuin met geneeskrachtige kruiden en bloemen van het Museum van het Land van Der in Ste-Marie-du-Lac-Nuisement. • De gesnoeide heggen in de nissen langs de straatkant en in het labyrint langs de tuinzijde van de eigendom Japiot in Montier-en-Der. • De rozentuin van het Museum van de Champagnestreek in St-Rémy-en-Bouzemont. • De zinnenprikkelende tuin van Ceffonds (in het gehucht La Grève) waar een perfecte harmonie heerst tussen kleuren, vormen en geuren.

EN OM NOG VERDER TE GENIETEN KUN JE ALTIJD EEN VERBLIJF BOEKEN IN EEN ‘GÎTE AU JARDIN’

// 25

The Lake and its amazing heritage Het Meer, verrassend erfgoed

Het concept van de ‘Gîte au Jardin’ is het volgende : een eersteklas etablissement van het type ‘Gîte de France’, een uitzonderlijke tuin en gepassioneerde eigenaars. Gelanceerd door ‘Gîtes de France’. Boek een verblijf en deel plezier en passie. Je vindt deze etablissementen in het tweede deel van de gids, bij het label :

• De tuin van het provoostambt in Louvemont met zijn vele vaste planten. • De tuin van de Mairupts in Planrupt, een tuin die vele andere tuintjes omvat. • Het botanische park van Giffaumont-Champaubert • Het park van het kasteel van Cirey-sur-Blaise, dat opvalt door zijn monumentale aanplantingen en dat uitkijkt over de vallei van de Blaise. • Het park van de Grand Jardin in Joinville: renaissancetuin van Claude van Lotharingen

Drosnay

Outines

Timbered buildings, the heart and soul of the Lac du Der area The combination of clayey soil and oak timber led to the

Châtillon-sur-Broué

Bailly-le-Franc

development of the Der Country’s typical local architecture: half-timbered buildings. Wood (usually oak) was used for the framework of the building. The cob, made of a mixture of clay and straw and held in place on wooden boards, was deposited in between. A rich lime mortar was then used to cover the cob. On facades exposed to bad weather (west facing facades), additional protection was needed

Outines

(horizontal or vertical planks of wood, shingle, or cladding and weather-boarding.

The Timbered Churches and 16thcentury Stained Glass Trail This civil architecture featuring timber-framed walls can also be seen in the region’s churches thus creating a common theme unique in France. The churchlined scenic route reveals the

26 // THE LAKE AND ITS AMAZING HERITAGE

HET MEER, VERRASSEND ERFGOED

WASSY

Route touristique (60 km)

Wassy is a town with a past marked by the “Massacre” of Protestants, gathered together in a barn, by the soldiers of the Duke of Guise on 1 March 1562; Wassy is also renowned for metalwork, with locallysourced wood, water from the River Blaise and iron ore from Pont-Varin. Today, Wassy reveals architectural reminders of this rich history: Notre Dame Church, la place Marie Stuart (square) with its hall and superbly refurbished theatre, the “Promenades” and its cast iron art work, the Temple Protestant Museum... Office de Tourisme de Wassy et de la Vallée de la Blaise (0)3 25 07 64 47

Vers les Eglises à pans de bois de l'Aube

DID YOU KNOW THAT? The Timbered Churches in Champagne Trail includes the churches in St Léger-sousMargerie, Morembert, Longsols and Mathaux. Soulaines-Dhuys boasts the smallest, and one of the oldest, timbered buildings St. John’s Chapel. www.tourisme-champagneardenne.com

// 27

splendour of the architecture of the villages and their churches, with the timber-framed walls of the sanctuaries and the stone churches lit up by the magnificent stained-glass windows with their gleaming colours embodying the 16th century School of Troyes.

A stroll in town MONTIER-EN-DER Owes its name (Monasterum in Dervo) to the monastery founded in 672 by Benedictine monks. A visit to the old abbey is recommended with its Roman nave and a gothic chancel. Today, this tourist attraction offers a visit to this architectural

site with a flowered park. You can also discover the powerful horse Ardennes during training sessions at the wheel. Office de Tourisme du Pays du Der (0)3 25 04 69 17

CHAVANGES Perched on the chalky foothills of the Champagne Pouilleuse, Chavanges overlooks the splendour of the Champagne bocage, this fascinating patchwork of hedges and fields. Outstanding features include the special wood used to build the covered market and the timber-framed houses with their distinctive front doors. St. George’s church with its attractive white stone is another key place to visit.

SAINT-DIZIER Welcome to Saint-Dizier, showcase of cast iron art work with its Art Nouveau works created by Hector Guimard (who designed

Saint-Dizier

Wassy

entrances to Metro stations in Paris). The town centre is the starting point for numerous discoveries: the château (Sub-Prefecture) and its ramparts, the half-timbered houses (16th century), the recently refurbished Italian-style theatre …visitors strolling around the town will appreciate the parks and numerous events organised throughout the year. Office de Tourisme de Saint-Dizier (0)3 25 05 31 84

VITRY-LE-FRANÇOIS Vitry-le-François, lying close to the Champagne region and the Lac du Der is a very pleasant town boasting outstanding heritage: Notre-Dame Collegiate Church (listed building) built in the 17th and 18th centuries, l’Hôtel de Ville (the Town Hall also a listed building) from the 17th century, the Porte du Pont (listed building) from the 18th century

and the square, Place d’Armes. Culture and community organisations play a key role in the heart of the town. Don’t miss out on the local produce, wine cellar visits and Champagne tasting! Office de Tourisme de Vitry-le-François (0)3 26 74 45 30

Vitry-le-François

28 // THE LAKE AND ITS AMAZING HERITAGE

Exploring the Blaise Valley Dommartin-le-Franc and its “Metallurgic Park”, Sommevoire and its collection of plaster moulds and statues, Osne le Val and its amazing bronze casting demonstrations, St-Dizier and the Guimard smelting, are all places ready to provide an insight into 2,500 years of the metallurgical industry. www.metallurgicpark.com (0)3 25 04 07 07

Find out about the “Lac du Der bubbles” To the north, on the outskirts of Vitry-le-François, the Hillsides of Vitry Trail runs along 60 km of country roads past the vineyards and through fifteen or more villages. In all, 300 hectares now produce Appellation d’Origine Contrôlée champagne around Vitry-le-François, which has 25 vignerons. In 2015, when the champagne-producing area is extended, there will be 800 hectares of vineyards on the outskirts of the town. South of the Lac du Der, the Hills of Bars tourist trail takes you to Colombey les Deux Eglises and its 80 hectares of vineyards, in Haute-Marne. Why not stop and pay a visit to a wine-grower? He will lovingly share his passion for his land, his champagne and his life as a wine-grower dictated by the seasons. Champagne, a wine and a landscape to be enjoyed in equal measure.

CIREY SUR BLAISE: IN VOLTAIRE’S FOOTSTEPS Several reminders of Voltaire’s stay here can still be seen : the sculptured door dedicated to the Arts and Sciences, the library and above all the small theatre where Voltaire rehearsed his plays. The Park provides superb views of the Vallée de la Blaise (Blaise Valley) – a moment of tranquillity. www.visitvoltaire.com (0)3 25 55 43 04

Renaissance Garden in Joinville Renaissancetuinen van Joinville

HET MEER, VERRASSEND ERFGOED

CHARLES DE GAULLE COLOMBEY LES DEUX EGLISES’S MEMORIA The Mecca of the history(story) of the General de Gaulle, is an exceptional place of memory. At feet of the Cross of Lorraine, the Memorial endowed with the last equipment and scenic museum to discover the personality of the most famous Frenchman of the XXth century. The Memorial offers permanent and temporary exhibitions dedicated to the life and work of the General de Gaulle, who was chosen as the Haute Marne land resorts and reflection. www.memorial-charlesdegaulle.fr (0)3 25 30 90 80 JOINVILLE: ONE OF THE FEW RENAISSANCE GARDENS IN FRANCE. The Grand Château has an outstanding Renaissance garden with its 365 fruit trees, its boxtrees, and the flowers which change with the seasons. www.legrandjardin.com (0)3 25 94 17 54

Vakwerkbouw, de ziel van het Land van her Meer van Der Door het gebrek aan bouwstenen waren de ambachtslui verplicht om de kleiaarde te combineren met eikenhout. Zo ontstond de typische architectuur van het Land van Der: de vakwerkhuizen.

VAKWERK: EEN HEEL SPECIALE TECHNIEK In de constructie doet het hout dienst als geraamte met een muurplaat onderaan, horizontale hoofdligger die door middel van een laag muurtje van de grond is gescheiden; de verticale palen ondersteunen het gebint en de horizontale delen, de zogenaamde dwarsdragers. De pleisterspecie, een mengeling van leem en gehakt stro, wordt op kleine houten plankjes aangebracht die tussen de balken liggen: de muurinvullingen, in het Frans palsans of paleçons. Wanneer de specie droog is, wordt deze ingesmeerd met een mengsel van kalk en zand, soms verrijkt met paardenhaar voor een nog betere cohesie van het geheel.

// 29

De aan de regen blootgestelde gevels moeten worden beschermd. Dit gebeurt dan met horizontale of verticale houten planken: tavillons, of houten schalies: zogenaamde dakspanen of essentes.

De route van de vakwerkkerken met glas-in-loodramen uit de 16de eeuw Deze burgerlijke vakwerkarchitectuur vind je ook terug in de religieuze gebouwen, waardoor een voor Frankrijk uniek geheel ontstaat. De route start in Montier-en-Der waar de abdijkerk hoog uittorent boven de daken. Dit prachtige gebouw grenst aan de Staatsstoeterij die is ondergebracht in het oude klooster. Vervolgens gaat het langs kleine plattelandswegen die je ten volle laten genieten van de typische architectuur van de dorpen en hun kerk en waarbij je afwisselend oog in oog staat met heiligdommen opgetrokken in vakwerk en kerken van steen met glas-in-loodramen waarvan de schitterende kleuren verwijzen naar de School van Troyes uit de 16de eeuw.

WEETJES De Route van de Vakwerkkerken van Champagne loopt verder langs de kerken van St-Légersous-Margerie, Morembert, Longsols en Mathaux. In Soulaines-Dhuys kun je het kleinste en tevens oudste vakwerkgebouw bewonderen: de kapel van de Heilige Jan. www.tourisme-champagneardenne.com

Montier-en-Der

Stadswandeling MONTIER-EN-DER Montier-en-Der dankt zijn naam (Monasterum in Dervo) aan het klooster dat hier in 672 werd gesticht door de benedictijnen. De oude abdij heeft een romaans schip dat opvalt door zijn helderheid en zijn witheid en zo in scherp contrast staat met het gotische koor dat wordt opgeluisterd door 16 de-eeuwse glas-in-loodramen. In 1806 besliste Napoleon om in het klooster hengsten onder te brengen. Het gebouw werd een Staatsstoeterij en werd helemaal heringericht voor het comfort van de paarden. Dit boom- en bloemrijke architecturale geheel, met zijn stallen, zijn hofzadelmakerij en zijn officierswoning waarin een vakantieverblijf is ondergebracht, trekt vandaag heel wat toeristen aan. Je kunt hier ook leren hoe je het sterke Ardens trekpaard moet bespannen. Office de Tourisme du Pays du Der (0)3 25 04 69 17

30 // THE LAKE AND ITS AMAZING HERITAGE

CHAVANGES Chavanges ligt op de uitlopers van het krijtplateau van Champagne en kijkt uit over het wallenlandschap. Het hout van de markthal en van de vakwerkhuizen maakt plaats voor de witte steen van de monumentale kerk St. Georges. In het dwarsschip, het koor en de kapellen, met bovenop een klokkentoren van 29 meter, kun je duidelijk zien hoe de kunst van de glas-inloodramen is geëvolueerd in de loop van de 16de eeuw. Het glasraam van de Openbaring naar gravures van Dürer nodigt uit tot bezinning.

Chavanges

WASSY Ook al maakt Wassy geen aanspraak op het statuut van belangrijk dorp uit de Champagnestreek, heeft het toch een vrij opmerkelijk historisch verleden. De gronden die in 672 door koning Childerik II aan de Heilige Bercharius werden geschonken voor de bouw van de abdij van Montier-en-Der behoorden tot het uitgestrekte gebied van Wassy.

HET MEER, VERRASSEND ERFGOED

Saint-Dizier

Het was de ‘Slachting’ van een groep protestanten in een schuur van Wassy door de soldaten van hertog Hendrik de Guise op 1 maart 1562 die wordt beschouwd als het begin van de zogenaamde ‘godsdienstoorlogen’. En dan is er ook nog de metallurgie; het hout van de uitgestrekte bossen van Val en Der, het water van de Blaise en het in Pont-Varin industrieel geëxploiteerde ijzererts, alle ingrediënten waren aanwezig om van de vallei van de Blaise vóór de Eerste Wereldoorlog een van de grootste centra van de Franse ijzerindustrie te maken. In Wassy liggen architecturale getuigen van dit rijke verleden verborgen: de Onze-Lieve-Vrouwekerk, het Marie Stuart-plein (19de eeuw) met zijn markthallen en zijn prachtig gerestaureerd theater, het park van de ‘Promenades’ met zijn gietijzeren beelden, het protestants museum van de Tempel… Office de Tourisme de Wassy et de la Vallée de la Blaise (0)3 25 07 64 47

SAINT-DIZIER Welkom in de belangrijkste stad van de Haute-Marne, de stad van de ‘Bragards’. In het centrum van Saint-Dizier vertrekken heel wat avontuurlijke tochten: - cultuurwandeling met bezoek aan het kasteel (huidige onderprefectuur), de omwalling, de vakwerkhuizen (getuigen van de lokale architectuur uit de 16de eeuw), het recent gerenoveerde Italiaanse theater dat een van de kleinste en een van de mooiste is van heel Frankrijk… - wandelingen of fietstochten langs de oevers van de Marne en het Kanaal, door parken en tuinen, tot aan het Meer van Der. Saint-Dizier schittert op het gebied van gietijzeren kunst met zijn art-nouveaucreaties van Hector Guimard die ter plaatse worden gegoten en ook met zijn lijn van straatmeubilair, speciaal ontworpen voor de renovatie van het stadscentrum. Office de Tourisme de Saint-Dizier (0)3 25 05 31 84

VITRY-LE-FRANÇOIS Is een aangename plek in het zuidoosten van het departement Marne, op een uurtje sporen met de hogesnelheidstrein vanuit Parijs, pal op de kruising van de lijnen Parijs-Straatsburg en Calais-Lyon-Middellandse Zee. Vitry-le-François is er fier op een van Een opmerkelijk patrimonium : de collegiale Onze-Lieve-Vrouwekerk (geklasseerd als historisch monument) uit de 17de en 18de eeuw, het stadhuis (ook geklasseerd als historisch monument) uit de 17de eeuw, de 18de-eeuwse Porte du Pont (nog een historisch monument), de Place d’Armes. En dan mogen we natuurlijk de streekproducten niet vergeten,

de wijnkelders en de champagneproeverijen! Office de Tourisme de Vitry-le-François (0)3 26 74 45 30

Op zoek naar de ‘bubbels van het Meer van Der’ In het noorden, aan de stadspoorten van Vitry-le-François, nodigt de Toeristische Route van de Heuvelhellingen van Vitryat je uit voor een tocht van 60 km langs kleine wegen en wijngaarden, waarbij je een vijftiental dorpen doorkruist. 300 hectare rond Vitry-le-François hebben vandaag het AOC-keurmerk voor champagne. Dit gebied telt 25 wijnboeren die van hun oogst in hun

// 31

eigen kelders bubbels maken (RM, récoltant-manipulant). Met de uitbreiding van de AOC-zone voor champagne zullen in 2015 rondom Vitry-le-François 800 ha dit keurmerk dragen. Ten zuiden van het Meer van Der brengt de toeristische route van de Côte des Bars je helemaal naar Colombey-les-Deux-Eglises en zijn Haute-Marne wijngebied van zowat 80 hectare. Stop even bij een wijnbouwer. Hij zal je deelgenoot maken van zijn passie voor de streek, de champagne en het leven van een wijnboer, dat verloopt volgens het ritme van de seizoenen. Champagne, een wijn en een streek om met genoegen te savoureren.

Autorisation 183-51/JMP/12-12

32 // THE LAKE AND ITS AMAZING HERITAGE

HET MEER, VERRASSEND ERFGOED

Doorheen de Vallei van de Blaise DE ODYSSEE VAN HET IJZER EN DE MENS: METALLURGIC PARK De diepste geheimen van de odyssee van het ijzer en van de mens worden hier aan de hand van de verschillende facetten van de metallurgie onthuld. Ontdek het historische Dommartin-le-Franc en zijn hoogoven (interactieve en dynamische scenografie), de wandelpaden doorheen de vallei van de Blaise, Vecqueville, een getuige van industriële ontwikkeling en de mijnen van Poissons, beginpunt van de reis.

Metallurgic Park

Metallurgie in de Haute-Marne, dat is ook Sommevoire en zijn verbazingwekkende collectie gietvormen en gipsen beelden ‘Le Paradis’ of ook nog Saint-Dizier en de gietijzeren creaties van Guimard. www.metallurgicpark.com (0)3 25 04 07 07

Cirey-sur-Blaise

CIREY-SUR-BLAISE: IN DE VOETSPOREN VAN VOLTAIRE Als gast van markiezin Emilie du Châtelet verbleef Voltaire in Cireysur-Blaise van 1734 tot 1749. Vandaag vind je hier tal van elementen terug die herinneren aan zijn aanwezigheid: het gebeeldhouwde portaal dat is opgedragen aan de

Le Paradis

Kunsten en de Wetenschappen, de bibliotheek en vooral dan het kleine theater waar Voltaire zijn toneelstukken repeteerde. Het park kijkt uit over de vallei van de Blaise – een moment om tot rust te komen. www.visitvoltaire.com (0)3 25 55 43 04

COLOMBEY-LES-DEUX-EGLISES HET GEDENKTEKEN VAN CHARLES DE GAULLE Colombey-les-Deux-Eglises, middelpunt van de geschiedenis van Generaal de Gaulle, is een heel uitzonderlijke herdenkingsplek. Aan de voet van het Kruis van Lotharingen staat het Gedenkteken waar je met behulp van de allernieuwste museografische en scenografische snufjes alles ontdekt over de beroemdste

Charles de Gaulle’s memorial Het gedenkteken van Charles de Gaulle

// 33

Fransman uit de 20ste eeuw. Het Gedenkteken bevat een permanente collectie en ook tijdelijke tentoonstellingen die volledig zijn gewijd aan het leven en het werk van Generaal de Gaulle die de Haute-Marne uitkoos als vakantie- en bezinningsoord. www.memorial-charlesdegaulle.fr (0)3 25 30 90 80

JOINVILLE : EEN VAN DE ZELDZAME RENAISSANCETUINEN VAN FRANKRIJK ’ In Joinville, de hoofdstad van Vallage, staat het kasteel van Le Grand Jardin dat tussen 1533 en 1546 werd gebouwd door Claude van Lotharingen, de eerste hertog van Guise. Je kunt er wandelen door een renaissancetuin met 365 fruitbomen, decoratief gesnoeide buksbomen en tal van bloemen die variëren naargelang het seizoen. De kades van de Marne nodigen uit tot een voorzetting van het bezoek met de ontdekking van het Auditorium, voormalig landsheerlijk gerechtshof. www.legrandjardin.com (0)3 25 94 17 54

34 // ENCOUNTERS OF THE BEST KIND - DE GROTE TREKPLEISTERS

OFFICES DE TOURISME DE FRANCE LAC du DER *** Station Nautique - 51290 Giffaumont-Champaubert Tél. (0)3 26 72 62 80 - Fax (0)3 26 72 64 69 [email protected] - www.lacduder.com gps : 48.553958 / 4.768420

Free Wifi access / Gratis Wifi Find out how the lake operates / Alle details over de technische werking van het meer: Seine Grands Lacs - www.seinegrandslacs.com OPENING TIMES OF THE LAC DU DER TOURIST OFFICE Weekdays: 9am - midday (12.30pm in July and August) / 2pm - 6pm (6.30pm in July and August) Closed at 5pm on Fridays from January to May and September to December. Weekends and public holidays: Mid-February and March: Sundays only: 2.30pm - 5pm April and May: 2pm - 6pm; June and September: 10.30am - midday / 2pm - 6.30pm July and August: 10am - 12.30pm / 2pm - 6.30pm; October and November: 2.30pm - 5pm OPENINGSTIJDEN VAN DE DIENST VOOR TOERISME VAN HET MEER VAN DER Weekdagen: Van 9.00 tot 12.00 u (in juli en augustus tot 12.30 u) en van 14.00 tot 18.00 u (in juli en augustus tot 18.30 u) Tot 17.00 u op vrijdag van januari tot mei en van september tot december. Zaterdag en zon- en feestdagen: Half februari en maart: enkel op zondag van 14.30 tot 17.00 u / April en mei: van 14.00 tot 18.00 u / Juni en september: van 10.30 tot 12.00 u en van 14.00 tot 18.30 u / Juli en augustus: van 10.00 tot 12.30 u en van 14.00 tot 18.30 u / Oktober en november: van 14.30 tot 17.00 u

Websites La Marne: www.tourisme-en-champagne.com La Haute Marne: www.tourisme-hautemarne.com L’Aube: www.aube-champagne.com Champagne Ardenne: www.tourisme-champagne-ardenne.com

Les offices de tourisme de France PAYS DU DER **- 52220 2B place Auguste Lebon - Montier-en-Der Tél. (0)3 25 04 69 17 Fax (0)3 25 04 09 46 [email protected]

Encounters of the best kind The Lac du Der area, in festive mood Special events, fairs and festivals provide entertainment for all ages throughout the seasons. See on www.lacduder.com

De grote trekpleisters Het LAND van het Meer van Der in FEESTSTEMMING Elk seizoen heeft zijn activiteiten, feesten en festivals. Evenementenprogramma op www.lacduder.com

SAINT-DIZIER **- 52100 4 av. de Belle-Forêt-sur-Marne Tél. (0)3 25 05 31 84 Fax (0)3 25 06 95 51 [email protected]

We have taken great care in producing this brochure. If, despite our care, you find a mistake, please let us know and accept our apologies. Photographic credits: Pascal BOURGUIGNON – Collection Lac du Der, Déclic Editions, Service Communication de la ville de Saint Dizier, Maison des Pêcheurs, Anne BEZELIN Musée du Pays du Der, Philippe LEMOINE, Michel FORMET, Christine TOMASSON, Armel DENIAU, Emmanuel FERY, Marcisse GAILLARD, Janie DESIRANT, Etienne CLEMENT, © Luis Santos/Veer, © José Elias/Veer, © Colour/Veer, © Stocksnapper/Veer. Map (p. 23 and 31): ACTUAL – www.actual.tm.fr – All rights reserved. Graphic realization: IPPAC (03 25 87 73 18).

VITRY-le-FRANCOIS **- 51300 6, boulevard François 1er Tél. (0)3 26 74 45 30 Fax (0)3 26 74 84 74 [email protected] WASSY - 52130 Centre Socio-culturel - Square Eppingen Tél./Fax (0)3 25 07 64 47 [email protected]

Wij hebben deze brochure met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Als er toch nog fouten zouden zijn ingeslopen, gelieve ons dit dan te melden en ons hiervoor te verontschuldigen. Bronvermelding foto’s: Pascal BOURGUIGNON – Collection Lac du Der, Déclic Editions, Service Communication de la ville de Saint Dizier, Maison des Pêcheurs, Anne BEZELIN Musée du Pays du Der, Philippe LEMOINE, Michel FORMET, Christine TOMASSON, Armel DENIAU, Emmanuel FERY, Marcisse GAILLARD, Janie DESIRANT, Etienne CLEMENT, © Luis Santos/Veer, © José Elias/Veer, © Colour/Veer, © Stocksnapper/Veer. Kaart (p. 23 en 31): ACTUAL – www.actual.tm.fr – All rechten voorbehouden. Grafishe realisatie: IPPAC (03 25 87 73 18).

Ecofriendly production, 100% recycled paper, 100% ink removed - Printed by: Imprimerie de Champagne (52) Milieuvriendelijk drukprocedé, 100% recycleerbaar papier, 100% ontinkt - Drukwerk: Imprimerie de Champagne (52)

www.lacduder.com

A destination worth exploring Een bestemming om te ontdekken A1

BELGIUM/BELGIË LUXEMBOURG/LUXEMBURG

REIMS

GERMANY/DUITSLAND

4 PARIS A

A4 NANCY

A26

AVERAGE DISTANCES AND TIMES GEMIDDELDE AFSTANDEN EN TIJDEN

A5

LAC du DER A31

TROYES

A36

A6

• Lac du Der - Paris : 220 km / 2h30 • Lac du Der - Lyon : 370 km / 3h50 • Lac du Der - Reims : 100 km / 1h • Lac du Der - Dijon : 190 km / 2h • Lac du Der - Nancy : 100 km / 1h • Lac du Der - Troyes : 110 km / 1h15 • Lac du Der - Belgium/België : 300 km / 3h15 • Lac du Der - Germany/Duitsland : 250 km / 2h40

DIJON

LYON

EN CHAMPAGNE

Lac du Der

IPHONE

ANDROID

Li s eg ted ist in er th va e R n re egi is- ste en r o ve f T rb rav lijf el so a pe nd ra H to oli re da n on y S de ch r h em et es nu (N m o. m IM er IM O51 O5 1 11 000 00 17 01 ) 7

Station Nautique 51290 Giffaumont Champaubert Tél. : 0033 (0)3 26 72 62 80 Fax : 0033 (0)3 26 72 64 69 GPS : 48.553958 / 4.768420

Email : [email protected]

www.lacduder.com Free WiFi access / Gratis wifi Join us on Facebook/ Bezoek ons op Facebook

Op

ge

no

m

en

in

he

tr

le Lac du Der en Champagne