97. 1ll SllIif ~ in ( ) 0 ( ) 18 Voor u gelezen. -1 I-let g 1.1 hi ~('phr nili I d' I 2 12 Mijn vorst-alarm

1/97

rWEEMAAND~LlJKS

~

TIjDSCHRIFT VAN DE NEDERLANDSE ORCHIDEEEN VERENIGING

t'l'lIW~ n llrchldcIo'l;n in b old (18) I-let g 1.1 hI ~('phr nili d' I 2 Bcm~ len \ ,111 rchid 'l'l'n b B.ukt'ri.1 q ze, Rhidel'im ~r rnaand (1) 1ll SllIif ~ in ( )£0 ( )

-1

\ I,

I

11

12

13 14 15 18

Weer een ander pottenverhaal Mijn vorst-alarm Australie en zijn orchideeen Valkuilen voor beginners (7) Orchideeen kweken als hobby Voor u gelezen

Nederlandse Orchideeen Vereniging Leden van verdienste H.e. Pil n Eck; M,A.M, I'l7ul; e.lv!, de Weij zc; H. W E. Villi Bl'IIggcII; H.G, K},(lIll'11berg; f.H. Post; E,H,M, Klillkcllbcrg/}- va ll Haagell; 5, Strlliks111a; L.1d,e. de LlIl1ge-vllll Aa/deren; A. Sl11its-Dellss,. Bestuur Voorzitter: de Graaf, Dageraadweg 32,2 141 VP Vijfhuizen, 023-5581 01 9 Secretaris: P.C.van dey Horst, Ribesp ad 23, 3852 GL Ermc.lo, tel 0341-553482, f
rC.

Redactie N,A. lIlIIl del' Cillgd, Hooiweg 185, 9765 EC Pate.rsw olde, 050-3091902, fax 050-3092011 A. Killassell,

Kra yenhoffstraat 2, 1222 RW Hilvers um

035-6832033, fax 035-6839064

e.-mail: [email protected]

Realisatie Prodllktie: Dl'llkkerij Knijnclli>erg, Zuiderhoofdstraat 70, 1561 AP Krommenie Kopij: I:lijdragen voor 'Orchide.ecn', te zenden i\an Reda cti c Orchideeen, Hoo iweg 185,9765 .FG Paterswo lde, resp, v60 r 1 febru a ri , 1 april, 1 juni, 1 au gustus, 1 oktober en 1 d ecember, dLls ruim 2 maanden voor verschijning, Verschijnillgsdatll1tl: 'Orchideeen' ontva ngt u rand h et midd e n van d e even ma,lnd en Bibliotlteek: A. KlanssCil Krayen.hofstraat 2, 1222 RW HilversLlm, 035-6832033, fax 035-6839064 e-mai l: [email protected] Advertenties: \foor advcrtenties wende men z ich uits luitend schrifte lijk tot d e heel' T. van den Heuve!, W Drift 53, 9752 LC H a re n, Advertenties inzenden vour 16 feb r. , 13 a pril , 8 juni, 22 aug" 19 ok!. e11 25 d ecembe r. Contriblltie: Nederland se led e n (met hui s­ gcnoot) f 55,- per kale nd erjaa r; je ugdleden tot 21 jaar f 27,50, Beta ling d oor s torting of overschrijl'ing naar rek.n r, 191191 bij d e Postb,lnk of re k,nr, 45,04,09.376 bij ABN A1VIRO bcide t,n.v, NOV Ledenadminis tratic te Aalsmeer, Buitenlandse Icd en, die het tijd­ chrift ontvangen op een N ed erla nds adres: f 55,-, Buitenlandsc I.e den, die lid zijn van een kring en het tijdschrift op hun huisad.res we nse n te ontv"ngen: f 60,-, Buite nlilndse leden , die geen lid zijn van ecn kring f 70,-. Vcrzending per luchtpos t f 80, -. Aile bank­ kos te n (kosten voo r afschrijving en bijschrij­ ving) voor het o "ermake n van de contributie vanuit het buitenland komen voor rckcning va n he t desbetreffend c lid , Ve.rmeJd daaram o p uw opdracht 'our cos ts', De Orchideevriend Belgie Secretariaat: Mnurice Cas tcleYI I, Osscnstraat 70, 9000 Gent COl/tri/Jlltie: 500 Bfr door s torting of over­ schrijv ing op rekening 737-51]0609-13 v,m De Orch idee-vriend, Bronstraat 21 te 9700 Mater Belgische Orchideeen Vereniging Zete/: 10 lal1S('}1, Fortladn '1 6,2070 Zw ijndcecht Secretarisfpenll.: A. Colm'l, Vuurkruis laan 4, 2610 Antwerpen Lidgeld: Orchika (Orchideeenklub Antwerpen) 550 BFr, inbegrepen tijd schrift Orch.ika (6 nummers). Orchika + Orchid eeen 1600 BFr. Bijdrage n te storten op re ke ning 068-2089058-93. ISSN: 0030 4484

2 Orchideeen 1/ 97

Vijf eeuwen

orch~deeen

in beeld (18) In 1963 verscheen er op de boekenmarkt een groot formaat boek in een genummer­ de oplage onder de titel "Hummingbirds and Orchids of Mexico". Het bevat naast een voorwoord en een korte inleiding aileen korte teksten over de afgebeelde koli­ bri's, niet ove.r de orchideeen. De 59 afbeeldingen, gebaseerd op aquarellen van Montes de Oca, gevcn elk een kolibrisoort weer in combinatie met een Centraal­ Ame.rikaanse orchidee.. Het weergegeven gedrag van de koUbi's rond de planten suggereert dat de vogels de plant bezoeken vanwege nectar, Vaak vbegen ze omhoog naar de bloemen, met de snavel gericht naar een bepaalde bloem, Toch zijn de meeste afgebeelde orchideeen geen soorten die bekend zijn vanwege zo'n relatie en voldoen ze ook niet aan d e beschrijving van het syndroom van vogel­ bloem, Zo'n syndroom beschrijft de kenmerken van een bloem die door een vogel wordt besto­ ven: leve.nclige, meestal rode of oranje kleur, stevige stengels, vrijhangende, vaak buisvormige bloemen met stevige wanden die de voortplantingsorganen van d e bloem beschermen tegen de harde sna ve l, overvloed ige nectar, bloe.men geurloos en zonder honingmerk. Maar koli­ bri's kunnen ook bloemen bezoeken om spinn e ~es en insecten te versc halken. De aquarellen dateren uit de periode rond 1875. Montes de Oca was talen- en tekenleraar, Ca.rolina Amor de Fournier, een uitgeefster, had als kind de pla­ ten leren kennen doordat haar moeder af en toe grootmoeder's orchideeenalbum voor de dag haald e en dat aan haar kinderen liet zien. Vrienden van het gezin vroegen dan vaak waarom die mooie platen niet werden ingelijs t en opgehangen, of als huw elijkscadeau~es mee­ gegeven aan de kinderen, maar de moeder voelde daar niets voor en bewaakte de schat zorgvuldig. Oma was ongetwijfeld een leerling geweest van d e schilder, blij­ kens een gevonden aantekening in een gepub liceerde monografie, waarin hij vertel­ de dat de orchideeen en de vngels naar het leven waren getekend, dank zij de door enkele dames beschikbaar gestelde planten, De kolibri's waren kennelijk opgezette exemplaren en naar het leven is dan behoorlijk misplaatst, Grontmoeder Sei'lora de Schmidtlein was een van de drie genoemde dames, Ze was vast een afstammeling van een van de vele Duitse immigranten die in de vurige eeuw zich vestigden in Centraal- en Zuid-Amerikaanse landen. Montes de Oca was er eerder in geslaagd een aantal tekeningen uitgegeven te krijgen en was daarna begonnen met een hele reeks aquarellen van orchideeen en kolibri's, die echter nooit in druk verschenen en blijkbaar in het bezit kwamen van de grootmoeder. Gelukkig bleven ze in een zo goede staat bewa ard dat uiteindelijk de prachtige bladen konden worden uitgege­ yen, lang nadat de schilder en bedenker ervan moet zijn llverleden, Klein- en ach­ terkleinkindere.n hebben echter het werk van hun (over)grootvader wei kunnen bewonderen in gepubliceerde vorm , Vandaag de dag kUlmen we er van genieten, dankzij een familie die ze zu inig bewaarde, Hoeveel aquarellen zouden er nog hier en daar Iiggen te wachten om noit of nooit gep ubliceerd te worden? Het hier afge­ beelde pren~e is niet naar een origineeJ gecopieerd maar naar een bij de teksten over de vogels gegeven verkleinde schets, druktechnisch voor zwartwit afbeelding beter geschikt dan de uiteraard door hun kleuren en verfijnd e lijn voering veel mooiere prenten ujt het boek. vde. Van het bestuur

Bij het verschijnen van het februarinummer wenst het bestuur van de Nederlandse Orchideeen Vereniging, aile leden een gezond en gelukkig 1997 toe

El1cyclia vespa

T. v.rl. Heuve/

Uit Kring N.O. Brabant, februari 1996

Encyclia vespa Deze 500rt hecft een groot verspreidingsgebied, bijna heel tro­ p isch Amerika. Oat betekent dat het een plant is die zich goed in verschillende omstandigheden kan handha ven en dus dat hij gemakkelijk te kweken is: EncycZia vespa stelt geen aparte eisen. Gematigd tot warm en d an Ijcfst met koelere nachten. raag halfschaduw met wat zon. Op de ven s terbank of in de kas, in een mooi zomer ook buiten. Het kan allemaal bij deze plant. ALs hij in h t voorjaar begint te groeien, langzaamaan meer water gaan geven. Bij volle groei in de warme zomermaanden veel water geven en liefst oak een hoge luchtvochtigheid . In de herfs t als de bulb rijpt watergift weer wat minderen en de hoeveelhcid licht opvoeren. In de winter niet laten verUit de kringen: NO-Brabant, september 1995

Twijg-epifyten TWijg-epifyten hebben d e naa m m aar kort te leven in de kas. Vaak verklaart men dit door te vermelden dat zc in de natuur op kwetsbare plaatsen groeien en dus gemakkelijk vernie tigd worden. Ze moe ten snel groeien e n uitbundig bloeien in korte tijd voor he t geval dat he.t twijgje of blaadje waar ze op ontkiemd zijn, afbreekt of verdroogt. Bij voorbaat wordt bij de ze verklaring al aangenomen dat tWijg-epifie ten in de natUllr ook altijd kort leven. OM is nie.t bewezen. Jk vond over dit onderwerp het volgende: (opmerking viln Bruce Hubbard, California in de orchideeenclub op Internet­ vertaIing: Marjolijn Lopez Cardozo) "Over twijg-epifyten: ik vond ze altijd erg kortlevend tenzij ze gekweekt werden onder condities die zeer dicht de na tuurlijke omstandigheden waarin ze thuis horen, benaderden. Dichtbij hun natuurlijke groe.iplaats hebben ze zich aardig aangepast aan d e omstandigheden op de citrusboomtakjes die we in overvloed hebben in Zuid­ California. Behalve de goede lidl thoeveelhe id en de goed e luchtvochtigheidsnivea us ontdekte ik dat de soort boom waar de twijg-epifiet op zit van het grootste belang is. Citrllstwijgen geven veel be tere groei en een langer leven aa n hun epifiet. Men onderzocht 75 bomen, verdeeld in een groep (lude, een groep middelbare en een groep jonge bomen (respectievelijk 30, 20 en 13 jaar). Men ontdekte d at de soortenrijkdom het grootst was op de middenmaat takken van de oude bomen, maar het g rootste aantal individuele planten za t op kleine buitenste takjes van jonge en

E I1cyC/ia vespa

K. Eisses

schrampelen, het volgende voorjaar begint d e plant dan met bloeien op d e bulben va n het vorige jaar, waarna de cyclus weer van voren af aan begint. Deze soort is erg variabel van vo nn, sommige exemplaren hebben ronde bulben, and ere heella ngwerpige. In maat kun­ nen de bulben varieren van 6 tot 20 cm lengte. bij een breedte \Ia n wei 5 tot m aar 1,5 cm. Er staan altijd twee lange 5pitse glimmend groene bladeren op. De bloeiwijze komt zoa ls bij aile EncycUa's boven uit de bulb en vormt een langw erpige onvertakte tros. De blocmen var ieren ook sterk, zowel in grootte als in kle ur. Ze zijn vlez ig, wdsachtig, gelig van kleur en meer of minder sterk donker gespikkeld. Het zuiltje is dik en wit van kleur; de lip is klein en wit met ros tekening. De maat varieert 1,5 - 2,5 cm. In fei.te is EncyC/ia vespa zo variabel, dat de. verschillcnde voj'­ men bij hun ontdekking vaak eerst cen eigen naam hebben gekregen. Pas la ter erkende men dan dat dat elke vorm een vespa was. middelbare bomen, dit waren twijg-epifieten. Ondanks de grate be.schikbaarheid aan oppervlak voor zaad op grote takken, zaten op deze plaatsen geen twijg-ep ifyten! De schrijvers namen aan, dat tenminste gedeeltelijk de verschiHen in vochtigheid en Iichtintens iteit een hoofdrol spelen bij de verspreiding. LIons groe pje twijg-epifytJiefhebbers hebben we de ervaring dat deze orchideeen (/ol1opsis , Psygmurchis, NutyIia I'I1 Z.) tamelijk lang leven als je eenmaal het goede takje voor z hebt gevonden, en de goede plek in de kas. Ze lijken inderdaad sneller te groeien dan veel andere epifyten, gaan ook op jongere leeftijd bloeien dan veel andere epifytische orchideeen. Dit zou evolutie-technisch een voo rdeel kllnnen zijn gezien hun tamelij k kwetsbare groeiplaats (z ie boven) . We hebben ze oo k op andere takjes gekweekt, en dat ging vaak even goed als op Citrus".

IOl1op sis panicuiatll

A. Klaassell

3 Orchideeen 1/ 97

Ret geslacht Sophronitis, dee12 door Jo Jansen

Nb. Het eers te dee! van dit tweeluik is verschencn in 3/94. Sophronitis mantiqueirae. Deze soort is pas in 1972 besdl reven door dr. Fow lie in "Orchid Digest", hoewe! bijna zeker vroeger planten gevonden zijn. Dit toont aa n dat de verschillen tussen sommige soorten bijzondcr klein zijn, en een ged eta illeerdc s tudie v ragen .

Dc plan ten zijn vernoellld naar en komen voor in de Serra da Mantiqueira, een gcberg te d at 80 km landinwcl arts lig t tel' hoog te van d d 'rv rmelde Se rra do Mar (deel 1). De Serra da Mantiqueira strekt zi h uit van 1300 tot 2100 meter hoogte, e n is begroe id met een primair wO Lld met versdl illende hard­ houtsoorten e n coniferen. De hogere gedeeltes zijn vanaf 's middags in mis t en nevel gehuld. aar habitus lijkt Soplirollitis fIIalltiqueime wat op zijn voorgan­ g'T, maa r de bulben zijn iets fijner, en voora l de bladeren zijn anders: de rod e s treep op de middennerf ontbreekt hier, maar de onderkant van het blad heeft een donkerrode sch ijn, die voor tkomt van kleine plekjes anthocyanine. De bloeitijd is ook typisch en valt altijd in de zomer.

De bloem is va n vorm Leer gelijkend op Sophronitis coeeillea, in

de lip echter zitten maar 3 tI 4strepen.

De gele bovenzij de van de lip blijkt heel dominant bij he t

maken van kruisingen.

De afmetingen van de bloem zijn ongeveer hetzeUde als bij

Sopllrollitis coeeillm en kan gaan tot 8 cm. Zekef bij deze 500rt

is het geven van voldoend e licht belangrijk.

Er bes taan twee min of m eer bekende onder;;oorten: - va r. parviflrra, me t een zeer kleine bloem 81'. varoi,ica, die voorkomt bij Pico Crysta l, met een gele to t zalmachtige kleur. Sophronitis wittigiana (syn. Sophronitis rosea). Deze SOOft \Nerd beschreven in ] 878 in Revis ta de

Horticultura, door Barbosa Rodrigues, en later door

Reichenbach als Sophrollifis pllrpllrea .

Sophrol1itis wittigiana komt aileen voor in de staat Espiritu

Santo, vcmaf de Serra Caparao tot Pedra Azul. Ze groeien op

1200 tot 1500 m, op bomen in hooglandm oerassen.

De bulben s taan ne ~ es a lterne rend links en rechts van he t rhi­

Loom, en zijn gedrongen-bolvormig.

De bladeren zijn ovaa l-rond, maar veel dikker dan bij de twee

vorige soorten .

Sophrallites rosea

!\.. Klaassen

Sophronitis brevipedunculata. Deze soort werd officieel beschreven dO(1[ Cogniaux in 1898 al5 Sophml1itis wittigiana val'. brevipcd/.//lcllll7la. In 1972 werd deze door dr. Fowlie als een apar te soort geklassee rd.

De plant komt voor in het biImenland van de provincie Minas Gerais, tLtssen 1700 en 2000 m hoogte. Ze groei n op de bekende Vellozia-bosje (een soort Yucca), temidden van een omgeving met cact u 5~e n en doornige stnliken. De bulben s taan ook hier VI' • om beurt links en rechts van het rhizoom, en zijn eivormig. De bladeren zijn vrij dik, maar langw erpiger dan bij Sophrol1iti~

wittiginlla.

De bloeis tengel is vrij kort, en draagt grote bloem n in april­ m ei. De petalen zijn smal-elliptisch, en er zit een roz.ige onder­ toon in de rode kleur. Sophronitis acuensis Sophrollitis aCllellsis werd pas in 1975 be chreven door dr.

Fowlie in "Orch id Digest"! De p lant komt voor ill een zeer

beper t gebied in het Orgelgebergte, nabij de Pico d At; u. Ze

groeit tussen 200 en 2300 m op bomen die in stei le kloven

staan.

De plant llCeft stev ige, gedro ngen bladeren, en ronde bulben,

die weer w illekeurig naast elkaa r groeien.

Ze bloeien in novembel~ hoewel dit schijn t te verschuiven

naar me i-jLtnl wanneer ze warmer gekweekt worden .

De bloemen zijn oranje-rood, maar de petalen zijn ro nd e r dan

bij Sopltnmitis brevipedllnCII/ata . De sepa len en de lip hebben

een minder scherp uitei nde.

Wegens de groeihoogte lTIoeten deLe planten kouder

gekweekt worden dan de andere Sophronitis.

Sophronitis cernua. De planten bloeien in BraziJie in juni-juli, dLts midden in de

winter. Typisch is ook de bloeistengel, die minstens even lang Dit is een gemakke lijk te onderscheiden 500rt, alleC'l1 al

wegens de veel kleinere bloemen.

is a ls de blade ren.

De bloem is even groot aJs bij de twee voorgangers, maar de

Ze \Nerd beschreven in 1827 door Lindley in Botanical

Register.

petalen zijn puntiger. H et meest typische is uiteraard de diep­

roze kleLtT, mel de strepcn in de petalen en sepalen.

Sapitronitis cemua heeft een groot ver reidingsgebied, v,lIlaf

Recent is er cen volledig witte varieteit van Soph rollitis witti­

de kust tot vcr in het binnenland.

gia l1a ontdekt bij Pedra Azul.

Heren, haa l LlW portefeuille maar boven,,1

De ineengedrukte, kleine bulben zijn 2 cm groot, en groeien

gewoonlijk op een rij. De bladeren zijn dik, bij na rond en Iicht

lepelvol'lrug .

De bloeistengel verschijnt tussen mci en augustus, en draagt

4 OrchideeE'n 1/97

2-5 of zeUs meer bloemen va n 1,5 em. Ze zijn stcrvorrnig, en lieht oranjc van kl eur. Er bestaan twee hoofd va rie teiten. l. var. Cf rlll/a, dit is he t kusttype, met flauw-orilnje bloemen en var. lIIil1eira, de vorm uit het binnenland. Dc bladeren z ijn grijsgroen , en de bloemen schittcrend karmijnrood. Naast deze beide komt e r nog een uiterst zeldza me Vilr. lowii VOOf, met citroengele bloemen. Andere soorten SOlTIS treft men in prijslijsten SoplmJ/litis pygmea aan. Zoals de naa m het zcgt hecft d eze vorm bijzondcr kleine bloemen. Volgens dr. Fowlie is het een ged ege nereerde vorm va n

Sophron itis coccillca. Oorspronkelijk werd er nog een andere 500rt beschreven:

SopiJrol1itis ptcrocarpa. Uit de tekeningen blijkt d at het vru cht­

beginsel een soort vleugeltjes heeft. To t nu toe werd d eze

plant nie t opnieuw gevonden. Plan ten die onder deze naam

aangeboden wo rden, zijn va rieteiten van SopiJrol1itis cernua

var. IIll1'lt'lra.

Mocht de eehte plan t ooit opduiken, d an is de kans klein dat

ze in het geslacht Sop/Jronitis blijft.

In 1840 werd Sophrol1 itis violacca beschreven. Deze soort is eeh­

ter 7.0 ve rschillend dat ze overgebracht is naar het apar te

geslacht Sop/Jronitc.lla.

In diverse ca ta log'i uit Brazilie komt men ge regeld ande re

namen tegen, maar het gaat hier altijd om va rietciten va n

bestaande specie" :

vb. SophrDnitis orgaocl1sis is eige nlijk Soplmmitis coccillea var

orgaoellsis.

Rece nt duiken er planten op die "nieuw" genoemd worden.

Omdat de ver'chillen tusscn diverse pecies va n het geslacht

Sopizronitis oms zeer klein zijn, is een nauwgezette studie

nodig om hierover uitsluitsel te geven.

Maar d e bekcnde soorten z ijn natuurlijk ook niet mis'

Cultuur Aile Sopizrollilis-soorten zijn pure ep ifieten. Daarom moeten ze in een goed doorlatend mengsel gep lcm t worden, of beter nog, opgebond en op een tak of een stuk boomvaren. Het is in ied e!' geva l belangrijk dat de wortels tu ssen twee gietbeurten kun­ nen opdrogen. it de soortenbeschrij ving blijkt ook d a t ze allemaal groeicn in berggebieden, gaande van 600 to t 2300 m.

Sophrollite5 cemUiJ Bran : AI1 Illu strated Survey of Orchid Gfl/cra door Tom el1 Marion Sheel/an Dit kom t overeen met een ge matigde kweekwijze voor de meeste, me t s trikt koele omstandigheden 'oor de soorten die boven de 2000 m groeien. Hun voorkom en in d e bergen wijst ook op hun affiniteil voor hagere lichtintensiteiten, zonde r dat ze de heir dag d e volle zon kunn n ve rd ragen. Een heldere, lichtbeschaduwde plaats is dus ideaal. Pa " dan zien we bij sommig soortcn de typische purperen kl ur op d e bladeren en zullen de bloemen groter en feller va n kleuf zijn. Ze reag ­ ren ook gunstig (zoals ten ander bijna alle planten) op vol­ doende lichtcirculatie.

We kunnen aileen maa r besluiten met: probeer het eens, de plan ten zijn nict dUUJ~ niet moeilijk, nie t groo t en toch heel mooi. Referenties: - A Contribution to a Mo nographic Revision of the Ce nus Sophronitis door dr. J.A. Fowlit' in Orchid Digest 01 -02­ 03/ 1987 - O rchid eeen voor kamer en kas door W.Rysy

Eerd er versc hent'n in "Orchika", janllari 1994.

Opme rking redaktie "Orch ideeen":

H et artike l "het geslacht Sopizro l1itis " \lerscheen oorspronkelijk

als een geheel. De rcd ak tie van "orchidceen" heeft ge mcend

lIit oogpunt van toegankelijkheid van he t arti kel tot een pllbli­

ka tie in twee delen.

AK

5 Orchideeen 1/97

Bemesten van orchideeen.

De groei van orchideeen is van een a,mtal factoren afhanke­

lijk zoals bijvoorbeeld de hoeveelheid, duur en soort licht,

temperatuur, soort potmateriaal, hoeveelheid water en lucht

en een aantal stoffen waarvan de plant zijn voedsel kan

maken.

- Licht. Daglengte en lichtsterkte zijn van grote invloed op

de groei van de plant. Teveellicht is schadelijk voor de plant. In de wintermaanden, van half oktober tot half februari, zal dit bij ons vrijwel onmogelijk zijn. In deze periode zal ook de behoefte aan meststoffen kleiner zijn. - Temperatuur. Deze zal ook van invloed zijn op de behoefte aan meststoffen. - Potmateriaal. In de soort potmateriaal kunnen meer of minder voedingsstoffen aanwezig zijn. Potmateriaal waar o.a. beukenblad en/ of sphagnum in is verwerkt zal voor orchideeen voldoende voedingsstoffen bevatten. Potmateriaal bestaand uit meer of minder boomschors (bark) zal extra stikstof vragen. - Water. Water kan ook meststoffen bevatten, denk aan regenwater dat we opvangen van het dak en waar vogel mest in kan zitten. - Lucht. Ook de kwaliteit van lucht is belangrijk; lucht met veel zuurstof is goed voor de groei. Verse lucht toelaten in de kweekruimte is zeer belangrijk. In een ruimte met bedompte lucht kunnen gemakkelijk schimmels ontstaan, die dan de groei van planten kunnen be'ilwloeden. Voedingsstoffen. We maken onderscheid tussen 2 groepen meststoffen, t.W.: Organische meststoffen, wals dierlijke mest, visproducten, gedroogd bloed, beendenneel en andere dierlijke substanbes. Ook potmaterialen kunnen dit 500rt meststo£fen bevatten zoals bijvoorbeeld beukenblad. Door bacteriologische wer­ king leveren organische stoffen oplosbare delen die door de plant kunnen worden opgenomen. De omzetting verloopt nogallangz aam, zodat deze voedingsstoffen dan ook lang­ zaam beschikbaar komen voor de plant. Een voordeel van organische stoffen is dat ze geen wortelverbranding kunnen veroorzaken. Een nadeel is dat ze van nature omstandighe­ den scheppen voor de vorming van algen en schiml1lels. Ook breken organische stoffen het potl1lateriaal sneller af en zul­ len we iets vaker moe ten verpotten.

Voedingsgegevens van verrijkte koemestkorrels. Gehalte stikstof totaal stikstof njtraat stikstof ammonium stikstof ureum stikstof organisch gebonden stikstof P 20 5 Fosforzuuranhyd.rine oplosbaar in water K20

en in neutraal ammoniumnitraat Kaliumoxide oplosbaar in water

Organische stof

7'1., 0,5% O,5 X, 2,5% 3,5% l

3,0'X, 4,0% 40%

Anorganische meststoffen (kunstmest). Anorganischc mcst­ stoffen voorzien de plant van grondstoffen die vrijwel direct kunnen worden opgenomen . Vandam dat deze meststof snel­ ler voor de plant beschikbaar is en in de juiste balan s. Wei zal met de hocveelbeid rekcning moeten worden gehouden, want overbemesting kan beschadiging van de plant, zoals wortelverbranding, tot ge"olg hebben. De voedingsstoffen die onontbeerlijk zijn voor planten verdclen we in twee groe­

6 Orchideeen 1/97

pen, t.w. de micro- en de macrostoffen. Dit wil niet zcggen dat de ene groep belangrijker is dan de andere groep. Het ontbreken van een van·deze elementen kan een mindel' goede groei tot gevolg hebben. Een teveel kan tevens slecht voar de plant zijn. Vele anorganische meststoffen worden aangeboden, slechts verschillend in de hoeveelheden van bepaalde stoifen. In sommige gevallen is er een kleur aan toe­ gevoegd welke niet van invloed is op de hoeveelheid of waarde van een meststof. De waarde van een l11eststof wordt meestal aangegeven door 3 cijfers, bijvool'beeld: 20-20-20, 10­ 52-10 of 28-14-14. De cijfers verwijzen naar het percentage van de drie belangrijkste stoffen die in de meststof zitten. 20 za120-20-20 betekenen dat er 20°/.) stikstof, 20% fosfor en 20% kalium in oplosbare vorm in de meststof zit (N-P-K). Op dezelfde manier zullen ook de andere elementen worden aangegeven bij een goede meststof. Een te hoge concentratie van deze l11eststoffen zal beschadiging c.q. wortelverbran­ ding tot gevolg hebben. Ook een "niet of te weinig" kan scha­ de veroorzaken.

Hoeveel meststoffen. Door de drie cijfers van de mestsof op te tellen krijgen we het totale percentage van de oplosbare stoffen in de l11eststof. Dat betekent dat een meststof van 20-20-20 (totaal 60) 2 keel' zoveel oplosbare mes tstoffen bevat als een 10-10-10 meststof (totaaI30). Hieruit voigt dat als een 10-10-10 meststof in een bepaalde hoeveelheid water veilig is, een 20-20-20 meststof in dezelfde hoeveelheid schadelijk kan zijn. Om te weten te komen hoeveel meststoffen er op 1 liter water gebruikt moe­ ten worden, tellen we de getallen bij elkaar op. Als dit onge­ veer 60 is, gebruik dan 1 gram per liter water, of 1 theelepel meststof per liter water. Is de som van de getallen boven de 60, bijvoorbeeld 75, gebruik dan 3/4 gram per liter water.

Totaal gegevens van een goede anorganische meststof, bv. Plant-Prod. 20-20-20. Totaal stikstof (N) 20,0'X, Beschikbare fosforzuuranhydrine (1'205) 20,0% 20,0% Oplosbare kaliumoxyde (K20) Borium (B) werkelijk 0,02% Koper chelaat (Cu) werkelijk 0,05% O,lO'Yo Ijzer chelaat (Fe) werkelijk Mangaan cheladt (Mn) werkelijk 0,05% Molybdeen (Mo) werkelijk 0,0005% Zink (Zn) werkelijk 0,05% • DTA rest chelator 1,0% Bij bladvoeding wordt de plant slechts in een deel voorzien van de drie essentiele voedingsstoffen. Indien geneveld, los het product dan op in lauw water voor een snelle oplosbaar­ heid. Plant-Prod. is een in Canada geproduceerde l1leststof.

Watergeven. Niet aile meststoffen zullen door de plant gebruikt worden, een groot deel zal met het water weglopen en een ander deel zal achterblijven in het potmengsel en zich langzaam gaan ophopen. Met elke volgende watergift zullen deze achterge­ bleven l1leststoffcn zich oplossen en in verdunde oplossing bij de plant terccht komen. Ook in het regenwater zijn stoffen aanwezig die kunnen dienen als rneststof, echter in een lage concenh·atie. Om te voorkornen dat zich teveel zouten gaan ophopen, gaan we het potmateriaal regelmatig doorspoelen met water met een lage concentratie aan meststoffen. Hoe vaak en hoeveel water we geven is afhankelijk van tempera­ tuur, weersomstandigheden etc.

Zuurgraad. (pH)

DE zuurgraad van het potmengsel speelt een belangrijke rol bij de opname van meststoffen. Ais het potmateriaal te zuur of te basisch is kunnen de planten de meststoffen niet optimaal opnemen. Een goede pH voor orchideeen is tussen 6 en 7, dus licht zuur. Bij deze pH komen er meer voed ingsstoffen voor de plant vrij dan bij andere pH-niveaus. De oppotmaterialen die tegenwoordig veel gebruikt worden bestaan voor een groot deeluit turf en/of boomsdlors (bark). Deze stoffen heb­ ben van oorsprong een pH van ongeveer 4. Bij gebruik van deze stoffen is ILet raadzaam er enige kalk (Doloca l) aan toe te voegen. In de praktijk komt het erop neer dat men per '1 liter turf e.g. boomschors 3 a 4 keel' per jaar een bee~e kalk over het potmateriaal strooit. In de praktijk is geb leken dat de pH dan zo rond de 6 schommelt. Bij gebruik van bark is het raad­ zaam om zo nu en dan een meststof te gebruiken met een hoger stikstof (N)-gehalte te gebruiken. Planten in rust kun­ nen we beter niet bemesten. Voor al deze planten geldt tevens dat het watergeven op het potmateriaal beter nilgelaten kan worden. Beter is dan om regelmatig te nevelen totdat er weer nieuwe wortels verschijnen. Oorzaken van een sleeht wortel­ ste lsen kunnen zijn: 1) teveel watergeven, 2) teveel bemesten en 3) slecht potmateriaal.

Spoorelementen.

Van de spoorelementen is slechts een zeer kleine hoeveelheid nodig. reveel Viln deze elementen heeft een giftige invloed. Martgaan (Mn).

Bij gebrek aan mangaan wo rden de jonge bladeren geel, ter­ wijl de nerven groen blijven. Koper (Cu).

Bij het niet aanwezig zijn van koper worden de bladeren extra groot en onnatuurlijk. Borium (Bo).

Bij gebrek aan borium stop t de groei van de nieuwe bladeren, ze gaan naar beneden hangen en sterven af. Zink (Zn).

Zinkgebrek geeft klei.ne, gekrulde, chlorotische bladeren. Molybdeen (Mo).

Bij afwezigheid van molybdeen krijgen de bladeren vlekken, krullen om en worden onregelmatig va n vorm. Zwavel (5).

Stikstof (N).

Stikstof is een bestanddeel van het bladgroen dat de planten hun groene kleur geeft. Bij gebrek aan stikstof word t de plant in haar groei geremd en krijgen de bladeren een geelachtige kleur. Een overmaat aan stikstof resulteert in een slappe lange groei. Fosfor (P).

Fosfor zorgt voor stev ige wortels en bevordert de bloem­ klcur. Gebrek aan fosfor veroorzaakt groeiremming en het blad krijgt een diepgroene kleur die later overgaat in pams of brons, of het blad krijgt vlekken. Beendermeel bevat veel fos­ for. Kalium (K).

Ka.Uum is een belangrijk element; het verhoogt de weerstand tegen ziekten en het bevordert bovendien de vorming van veel bloemen. Bij kaliumgebrek krijgen de bladeren bruine bladpunten en bladranden. Houtskool bevat veel kalium.

De versehijnselen va n zwaveIgebrek lijken op die van stikstof­ gebrek, ma ar in minder erns tige mate. De groei wordt ver­ traagd. Daar zwavel ook gebruik t wordt om de grond zuur­ der te maken, zal er bij een zwaveltekort ook een tekort zijn aan ijzer en magenesium. Chloor (CI).

Voor d groei van planten is maar een zeer kleine hoeveelhe id

chloor nodig . Teveel aan chloor veroorzaakt dikke en broze

bladeren. Een overmaat g eft verbranding en beschadiging

van de wortels. Het leidingwater in ons land bevat over het

algemeen veel chloor. Door het gietwater een dag op een zon­

nige plaats te zetten, wordt het ehloor geneutraliseerd .

Gegevens ontleend aan: Voedingsstoffen voor Orchideeen,

door: oran E. Kerstra

Gegevens voedingsstoffen ontleend aan product-informatie.

Aangevuld met gegevens lIit de praktijk door K. Jonker.

Calcium (Ca).

Calcium bevordert de bloemvorming en de groei van de wor­ tels. Wanneer de grond te zuur is treedt er calciumgebrek op. Gebruik van bijvoorbeeld Doloeal lost dit gebrek op. Calciumbeva ttende stoffen die de zuurgraad n.iet be'invloe­ den zijn o.a. houtskool, schelpen en fijngemaakte eierschalen. Magnesium (Mg).

MagneSium is een belangrijk element van het bLadgroen. Een gebrek eraan veroorzaakt chlorose, het geel worden van oude­ re bladeren. Stikstofgebrek veroorzaakt eveneens ehlorase, maar het verschil is dat bij magnesiumgebrek de bladnerven groen blijven. Het vermogen va n de plant om magnesium op te nemen wordt ernstig belemmerd wanneer de grond te killk­ rijk is. Controleer de zuurgraad va n het potmengsel en corri­ geer de pH. IJzer (Fe).

Evenals magnesiumgebrek treed t ijzergebrek ook op wanneer de grond teveel kalk bevat. Het gevo lg daarvan is dat het bla­ dweefse l geel wordt, maar de nerven groen blijven. Ijzer maakt zelf geen deel uit van het bladgroen maar is weI van belang voo r de vorming van bladgroen. Gebruik van ijzerehe­ laten kan het tekort herstellen.

Te Koop: - Aluminium kas (1972) van 2,5 x 2,5 m(verlenging 1,5 m) en 2 m hoog. Toebehoren: autom. ventilatieope ner(verlomax) d.m.v. zonneenergie en gasgevelka cheHBenraad) uit 1994. - Jaargangen Orchideeen vanaf dec. 1972 tim

dec.1996(volledig).

Mw. A.J. Human-Tanis

Voorstraat 110

3251 BE Stellendam

0187-491413

7 Orchideeen 1/ 97

Barkeria

Barkeria's hebben dunne, rietvonnige bulben die ecllter nie t lang worden , hooguit 25 cm, sommige soorten worden maar haLf zo hoog. Ze maken veel dikke lange ,vortels. De bloem­ stQnge! komt bovenaan als veri nging van de bulb zoals dat bij de meeste Epidendrum-achtigen ga M. Ze hebben g rote, bij­ zonder mooie bloemen, meestal in trossen van 6-20 blocmen. Gij jonge planten natuurlijk minder. Barkeria u niflora heeft meestal maar ecn bloem, en Bpall11l!ri kan er w e i 100 op ('en rijk vertakte bloemtak h ~'bben. De bloe men blijven vveken mooi. Ba rkeria 's kom n voor aan de pacifische kant van Midden-Am rika over bijna de hele lengte. Er is echter maar een soort die vrijwel ove ral in dit gebied gevonden kan Wt [­ d en, d a t is de kleinst blo iende soort: Barkcria [h illellsis. De m ees te soorten groei n in een vee I beperkter i el van het gebied. 10 SOOl'ten en J onde rsoort z ijn bijvoorbee ld nde­ mis h in Mexico. Behalve B.:>peclabilis die tot 2QOOm hoog groeit, kom c n a ile Barke- ria's op geringe hoogte VOl r, ze willeD. dus graag gema ti gd tot warm ge hveekt worden. En B. specta­ bili;; past 7. ich gdukki g ge.ma kke lijk aan aan gematigde tempt.~ raturen. Barkeria's groeien in korte tijd, dus :iI1el. In he t voor­ jaar mclken ze de nieuwe scheu ten in enkelc maanden tijd, bloeien m ee-·tal meteen daarna en dan voigt een heeJ lange rustperiode, di e op hun natuurlijke groeiplaatsen samenvalt met d e d roge tijd. Ze komen dus niet uit het r genwoud en moe ten dan ook niet als bosorehideeen behandeld worden. Zonder die la nge droge rust zijn de planten niet in sta nd te houden. Sommige soorten zijn Litho fy tiseh zoaJs B.lindlcynlla ssp. ua lll7erialla, B.halbillgeri en B.scl1IIriclIs.Bij de epifylische han ge n de vele wortels vaa vrij in de lucht, som s zi t een plant maar m et een enkele wortel vast aan zijn gastheer. Sommige z it tcn zel fs op cactus zoals B.lI1c/aI10Cl1l1lo11, ol'erigens wei aan de kc1Ilt die van d e zon af is. Liefst opgebonden op kurk, hout of h arde boomvaren. De lithofitische soor­ ten groeien in een klein potje met stuk­ ken houtskoo l en steenslag, Zoals u uit d e standplaats­ be 'ehrijvingen kunt hC1 lcn, mo ten Ba rke ria's flink w a t Ii I t hebben en bovendien d uidelij­ ke seizoenversehil­ len. Vee! W e ter in de groeitijd, want ze willen hard groeien en heel d roog in d e rusttijd. In de rus t­ tijd krijgen ze op de ncttuurIijke groei­ plaatsen het meeste lieh t. Ais de planten flink aan de groei z ijn hebben ze veel water nodig en vooral ook een hogt: luehtvoehtigheid. De wortels moe ten wel steeds even op Barkcria halbingeri K. EisSC5 kunnen drogen. Tegen d tijd dat de groei voltooid is en de bloemen open gaan , moet de hoeveel­ heid water geleidelijk vermindeI d z ijn en kan m e tal vol­ staan worden met nevelen. De hoevceilleid lieht moet dan inmiddels Flink toegenomen zijn. Meestallaten Barkeria' hun

8 Orchideeen 1/97

Barkeria /lac

K. Eisses

)QSiJ

blad eren va llen t>gen he t eind van d e bloei. B.clzillt'lIsi,; ver­ lies t ze al als de bloemen open gaan en B.naCU(l517 zelfs nog eerder. Aileen B.llI1lbingeri wil Zl' wei een pam seizoenen hou­ d en bij een uitgekiend waterreg ie.m. Bij de a nde re Barke ria's moet je nict proberen m t extr,l wa te r de bladeren te behou­ den, het kost je de bloei en op d ell dULIr oak j plantenDe bloernen komen aan een vaa k lange tak, Bij sommige soorten sta t de bloemtak rechtop, bij an d ere buigt hi] sie rlijk \lOoro­ v r. De bloemen 7.ijn groat en helder gekl eurd. B.lilldlcYlIlla krijgt aan een bloe mstengei van 30 em tot 10 bloemen van ongeveer 6 em, d e kleur is variabel van wit tot clon ker rose met donkerder s pikkel op de lip. B.spcctabilis krijgt aan zijn bloem tcngel van 15 em de groatste bloemen, 7.5 em. tot 10 stu k tegelijk; ze zijn rose Olet een dO! k r rOse rand aan de g m te lip met een donkcrrose z uiltje, d lip is daarh.L en geel met donkerrose ·pikkels. B.sCI1ll11cns kr ijgt geheel donkerrose bloemen van 5 em; wei 25 stuks aa n een bloemstenge l die tot 80 em lang kan worden. B.barkaiola krijgt een bloems tengel van 15 em m et ongevee r 5 bloe mcn van 4 eIll. die prachtig gekleurd zijn, zaehtrose petalen, lip groot en wit, halfrond gebogen '11 langs he t z ui ltje d oorlope nd, het zuj.ltje is gesp ik­ keld met guel en hardrose, de lip heeft voomp een grote bard­ rose vlek. B.71leliJIl0Cl1l1lo11 heeft cell blocmstengel van ong veer 20 cm me t 6-8 bloemen van 2.5 cm. Ze zijn zachtlila, van licht naar danker verit pend, lip donkerder, ribbels op de lip en onderkant van he t zuiltje gee!. B.lllleVOSI7 is een dwergje met praclttige, hangen de, 2 em gro te, rose b locmetjes met een gele lip met rose adertjes. In het boek " iJinia ture Orchicls"­ McQueen, dat verschill nde kring led en he bben, staan 6 Garkeria's beschre \'cn met foto( en 300 andere orehideetjcs allemaal m et kweekbesehrijving en kI!: urenfoto, aanbevolen!).

Li te ra tu ur. V orchitheek B.lind. - DOG Orchikartei B.me/an, B.sCI1rI. B.~pec. B. bark. - AOS bulletin jrg 1987 biz 580-587. - "Bark ria's - The Shape of Thi.ngs to Come" - Dr.Robert Mcrsh. - " Miniature Orchids" - Me Queen

Marjolijll Cardozo. U i t de K rin gen: Kring

.0. Brabant

Onze orchideeen per maand (1) C.J. Verweij Maart De maand maart is, voor wat betreft het weer, mogelijk vol van tegenstellingen. Het kan van de een op de andere dag ver­ anderen van mooi zacht weer naar koud of nat en somber. In de nacht kan het kwik nog wel t1ink onder nul dalen. Met de ver:lOrging van onze orchideeen moeten we daarmee flink rekening houden. Toch staan al veel orchideeen in bloei. In deze maand worden ook de meeste tentoonstellingen gehouden. - Luchtt'n en sc/zemlt'n Door toename van de lichtintensiteit wordt de dagtempera tuur in de ka . , oak op bewolkte en koude dagen, wei enkele graden hager. Op zonnige dagen kan de temperatuur al zodanig oplopen dat daartegen maatregelen genomen moe ten worden. Zorg vooral voor voldoende frisse lucht en goede luchtbeweging. Om verbranding van blad te voorko men, zal op die dagen al geschermd moe ten worden.

- Verz01gil1g Aan verschillcnde planten ontwikkelen zich nieuwe scheu ten en is wortelgroei waarneembaar. Deze planten mag men gaandeweg wat meer water geven. Tracht daarbij wei te voorkomen dat er water in het hart van de jonge scheu ten blijft staa.n. Het gevaar dat ze anders wegrotten i' zeer groot. Men kan de plant het beste even ondersteboven houden om het overtollige water er uit te schudden. Om goede groei te bevorderen, wordt aangeraden om mest met een hoger stik stofgehalte te gebruiken. Bijvoorbeeld NPK 30/20 / 20. Bij het bemesten is het van belang dat men erg nauwkeurig te werk gaat. Er zijn liefhebbers die, in plaats van kunstmest, organi sche meststoffen gebruiken. Door mij wordt uitsluitend scha penmest gebruikt. Bij deze manicr van bemesten is echter nogal wat ervaring nodig. Ik raad daarom de beginner niet aan om daarmee gelijk al te begi.nnen. Op de verpakking van kunstmest wordt meestal de samenstelling vermcld. Men kan dus weten wat er in zit. Belangrijk is dat het ook sporen­ e.lementen bevat. U kunt het beste volgens een bepaald sche ma bemesten. Bijvoorbeeld eenmaal per veertien dagen een halve tot een gram op een liter water. U kunt deze hoevecl heid ook verdelen over alle gietbeurten. Bij elke methode van bemesten is het echter gewe.nst dat het substraat regelmatig met schoon water wordt gespoeld. Hiermee worden schade lijke reststoffen verwijderd. - Verpotten Planten die gebloeid hebben of niet meer in rust zijn, mogen nu worden verpot. Doorgaans is een plant aan verpotten toe wanneer het substraat voor een groot gedeelte verteerd is. Een andere reden is als de plant uit de pot dreigt te groeien. Ee.n orchideeenplant ondervindt na het verpotten meestal enige groeistoring. Te vaak verpotten is dus oak niet goed. - Orchidee van de I1IGand maar! Barkeria lindlcyalla neem ik als plant van de maand. Het is een van mijn eerste planten die nog afkomstig is van een import bestelling uit Brazilie in 1979. In het najaar verliest de plant al zijn blad en begint de rusttijd van ongeveer twee maan den. Mijn Barkeria lindleyana zit op een groot stuk acacia schors, terwijl het merendeel van de wortels in de vrije ruim te hangt. Al vroeg in het voorjaar groeien de nieuwe scheu ten vrij snel. Tegelijk met het blad ontwikkelen zich aan de toppen de bloemstengels. De prachtige lichtlila bloemen die een purper gespikkelde lip hebben bloeien weI een week of zes. De plant verlangt in de bloeitijd veellicht en vocht.

April Ook in deze maand kllnnen de weersomstandigheden erg verschillend zijn . Dit heeft invloed op het klimaat in de kas of op cl.e vensterbank. Aangezien de meeste planten nu groeien, moeten we extra zorg daaraan besteden. - luchtell en scliermcl1 Op zonnige dagen zal er voldoende geschermd moeten wor den. Ook is aanvoer van frisse lucht en goede luchtbeweging van belang. De maand april geeft mij de grootste zorg voor wat betreft het schermen. De eiken, die de kas op uren dat de zon hoog staat de nodige schaduw geven, zijn dan nog kaal.

- VerzOIging Bij schraal en zeer droog weer i . het onze zorg om de relatie­ ve luchtvochtigheid in de kas en bij de vensterbank op het gewenste pei! te houden. Door wat vaker te sproeien of nevelen en de vloer en paden nat te houden is dit \·vel te berciken. Een luchtbevochtiger kan dan zijn dienst bewijzen. Aangeraden wordt om ook in deze maand mest met een hoger stikstofgehalte te geven. Regelmatige controle op de aanwezigheid van sdladelijke insekten blijft geboden. Daar de ramen en deuren wat vaker geopend worden, hebben bladluizen en dergelijke vrijer toegang. Bladluizen zijn gemakkelijk te bestrijden met water waaraan wat zachte zeep en een scheutje spiritus is toegevoegd. Let ook op de aanwezigheid van slakken. Deze kunnen aanzienlijke schade aan de planten aanrichten. Zij zijn, behalve door wegvangen, ook goed te bestrijden met anti-slakkenkorrels. Het voordeel is dat ook pissebedden hiervan "snoepen" met het voor hen noodlottig gevolg. Zorg dat er geen korrels op de planten of potten terechtkomen. - Verpottell Deze maand kan ook verder gegaan \...'orden met verpotten. De meeste orchideeen gedijen minder goed in (te) grote pot ten . Gebruik daarom een pot waarin de plant maar betrekke lijk weinig meer ruimte heeft dan in de oorspronkelijke. Verstoor zo min mogeJijk het nog levende wortelgeste.l. De bulben die nog groen zijn, terwijl er geen blad meer op zit, hebben nog een functie bij de vocht- en voedselvoorziening van de plant. Hetzelfde geldt voor oude wortds. Deze lijken soms dood doordat het omhulsel verschrompeld is, maar als ze doorgesneden worden is te zien dat de kern nog leeft en groen is. Aileen sterk verkleurde bulben en wortds mogen verwijderd worden. Om te voorkomen dat eventuele virus ziekten worden overgebracht, is het gewenst om de gebruik te schaar of het gebruikte mes telkens even in een vlammetje te houc!en. Ik gebruik daarvoor een aansteker die een vaste plaats in de kas heeft. - Orchidee van de mal7lld april Allgraecum jlorulentlll17 wordt mijn orchidee van deze maand. In het najaar van 1983 kocht ik een Angraecum-zaailing voor vier gulden. Het heeft jaren geduurd voordat dit plantje ging bloeien. Eerst toen bleek dat het Angraecul1l jloruie17tu11I was. De oorsprong daarvan is Madagaskar en Comoren.. Het heeft geen rusttijd en moet het gehele jaar door lichtvochtig gehouden worden. De plant die aanvankelijk in een potje stond, verhuisde later naar een hangend kratje met als sub straat aileen varenwortel. Meestal komen in het begin van april de vele mooie witte bloemen die uit was gesneden lij ken te zijn. Weken lang kun je van deze bloei genieten . Nasellrift redactie. Dit is het eerste artikel van een serie over verzorging van orchideeen het jaar rondo Met elkaar vormen zij een "verzorgingskalender", vooral bedoeld VOOI' beginnende liefhebbers. Voor vragen over de verzorging van orchideeen kunt u zich rechtstreeks tot de auteur, de heer Verweij wen­ den. Interessante vragen zuUen bovendien in het tijdschrift aandacht krijgen. Adres c.J.Verweij: Vinkenbergweg 7, 8084 AX 'tHarde; 0525.651402.

9 Orchideeen 1/ 97

Stuif es in (33)

Uit de brand Monadenia's vormen een Zuidafrikaans orchideeengesiacht van 16 soorten. Op een na komen ze aile uitsluitend voor in het Kaaps plantendistrict. Een soort, Monadcllia bractenta, komt tevens in West Australie voor, waar de 500rt bij toeval werd ingevoerd vanuit Zuid-Afrika. Typisch is hun vlezige karakter en hun vaak wat donkere kleur. De meeste soorten bloeien na bos- en heidebranden. Enkele soorten, waaronder Monadel1ia ophryden bloeien zelfs uitsluitend na een brand. Monadenia bracteata, die ik zelf eenmaal vond op de Tafelberg, is een zelfbestuiver. Vandaar dat deze soort in een ander con­ tinent zich kon verbreiden. Van de andere soorten is het steeds een raadsel geweest hoe ze worden bestoven, met name van de soorten met een lange spoor, en wei vanwege hun donkere kleur. Meestal worden ze behoorlijk bestoven, echter zander dat er overdag bezoekers worden waargeno­ men. Een uit zo'n honderd planten bestaande populatie van Monadenia oplll-ydca op de zuidheUing van de Pilaarkop bij Riviersonderend werd na een brand in de voorafgaande zomer bloeiend aangetroffen door Steve Johnson. Hij obser­ veerde zowel overdag als 's avonds (met een zaklantaarn). Isecten die op bezoek kwamen werden gevangen. Twee soor­ ten nadltvlinders bleken pollina ria te dragen. De meest gew(}­ ne bezoeker was Syngrapha circulllf/exa, waarvan vier exem­ plaren werden gevangen met pollina ria. Verder was er nog een tweede nachtvlinder, Cucul\ia minuta, die werd gevangen met H)-(l) paar pollinia. Beide vlinders hebben een roltong die lang genoeg is om de nectar in de 2,5 cm lange spoor die tot de heLft gevuld is, te kLUmen bereiken. Aangezien zelfbestui­ ving hier niet voorkomt en meer dan 90'10 van de bloemen werd bestoven mag er gesproken worden van een effficiente bevruchting. Dat is ook nodig voor een 500rt die soms wei 40 jaar niet bloeit. Natuurlijke branden komen voor met interval­ len van 5-40 jaar. De wat ongebruikelijke donkere kleur wordt door Johnson verklaard als een schutkleur in de door brand geblakerde omgeving. Het 'brandoffer' van de onzichtbaar­ heid is de 'brandverzekering' van de soort tegen vreterij door herbivoren. Steiner heeft aangetoond dat vraat een belangrijk effect heeft op populaties orchideeen. De klipdas schijnt ook van dit soort planten te hOllden. Rebelo nam waar dat ze de bloeistengels van Sntyriwn odorul1l afknabbelden. De bloemen van M. oplzl'ydea geuren s'avonds sterk naar kaneel en worden blijkbaar door de nadltvlinders op de geur gevonden, want uiteraard maakt hun donkere klellr ze al vroeg in de avond onzichtbaar. vde.

Stuif es in (34)

fen betuivers waren manne~esbijen. Een vijftal bijen van de soort 111l111al1thidium imml'lIaculatul1'l, die daar 'carder bee' wordt genoemd (wolkaardersbij), twee behangersbijen van de soort Megacllile aibohirsli/a en een van de soort Megnchilc scmiflavn werden gevangen met pol\inaria. Tenslotte ving Johnson ook nog vier monkey beetles Capenkevers') met pollinaria. Deze laatste dieren zijn bepaald geen efficiente bestuivers en eten ook pollinaria in pbats van ze te transporteren naar andere bloemen. Als er mannelijke bijen in het spel zijn is het altijd zaak goed op te letten of er ook sex in het spel is. Johnson meent dat de bijen l1l0gelijk op de orchideeen afkomen om hier vrouwtjes te ontmoeten. Ze vliegen in min of meer vaste cirkelvormige baan~es rondom een 5-20 bloemen en gaan dan op een rots­ punt zitten. Een bij hield dat territoriale gedrag weI een half uur vol. Het doet daarom denken aan het gedrag van Euccra tubcrClllatn op Orchis pnpilionacen in het Middellandse zeege­ bied. Het verschijnsel wordt 'rendez-vous' genoemd. De bijcn inspecteren de bloemen en gaan af en toe korte tijd, 1-2 sec., op de bloemen zitten. Hoewel de bloemen geen nectar bieden, zijn ze kennelijk toch aantrekkelijk. Ze zijn heldergeel en een paar cm groot. De bloeiwijze draagt 1-3 van LlIlke bloemen. Blijkbaar zoeken de bijen de bloemen op vanwege hun opval­ lende kleur en speelt wellicht toch ook het voedselzoekin­ stinkt een belangrijke rol. Mogelijk Lijken in dit geval de orchi­ deeen op de voedselplanten waarop de wijfjes afkomen. Vrouw~es kaardersbijen werden in elk geval aangetroffen op gele vlinderbloemen. De bloemen bLijven een week of dde goed als ze niet worden bestoven. Ongeveer een d rde van de bloemen bleek aan het einde van de bloeiperiode bevrucht en er is dus sprake van 'pollinator-limitation', beperkte bevruchting door tekort aan bestuivers. Gezien de lange periode van 5-20 jaar die verstrijkt tussen opeenvolgende bloeiperioden bij ordlideeen die voor hun bloei afhankerlijk zijn van branden is niet te verwachten dat voedseltekort (resource limitation) een belemmering vormt voor grotere vruchtzetting. v.d.C

IN MEMORIAM

Territoriumbakens

Oisa tCI1UifOli1l is een Zuidafrikaanse orchidee die na regeLma­ tig in de buurt van Kaapstad voorkomende heidebranden in grote aantallen gaat bloeien. Zulke branden kunnen veroor­ zaakt worden door slordigheid van mensen, op natuurlijke wijze door bliksem, of door moedwillig aansteken. Een ZlIidafrikaanse orchideoloog vertelde me in november 1995 met pretoogjes dat sommige mensen fluisterden dat de diver­ se branden in de voorafgaande periode (met name in 1992 waren er veel branden) door orchideologen zouden zijn aan­ gestoken. Het grote aantal publikaties over bestuivingen van orchideeen rond de Kaap wijst in elk geval op grote activiteit, maar dat is uiteraard beter te verstaan als waakzaamheid en van de nood een deugd maken. Johnson onderzocht in november en december 1992 enkele populaties van Oisl1 tenuifolia in de natl.lllrreservaten Cape Point (bij Judas peak) en Silvermine. De spaarzaam aangetrof­

10 Orchideeen 1/ 97

Op 8 januari 1997 overleed op 66 jarige leeftijd Albert Hendriks. Hij stond aan de wieg van de Kring Noord-Oost Brabant en ook vanaf de oprichting van de Kring Eindhoven 1990 was hij daar een actief lid; toen de KCO werd opgericht was hij weer bij de eersten die zich ervoor inzet­ ten, ditmaal als een van de secretarlssen en als keurmeester waarop altijd een Iberoep kon wor­ den gedaan. Degenen die hem hebben gekend en meegemaakt gedenken hem met dankbaar­ heid. Wij wensen zijn kinderen vee I sterkte toe bij het dragen van dit verlies.

Sonnenberg

orchideeen Een greep uit ons assortiment: CaUleya

mannii

f f f f f f f f

do rm ann iana Uong) gaske llialla gu ule male nsis gullata Ieopo ldii ha rri son iana lu teola

mossiae schilleri ana

f f

skinn eri

warsccwiClii

12,50 35,OQ 28,50 25.00 22,50 20,00 35,00 45.(X) 45,00 55.00

Epidendrum aromCllica nemorale nocturn um

parkisonianul11 (jung)

f f f f

17.50 22.50 15.00 12.50

Phalaenopsis

f 27. -0 formosa f 17,50 am boine nsis f 25.00 ccl e bc nsi~ f 45 ,00 c questris f 12.50 e qucs lris iliac us f 17.S0 faciala f 17,SO giga ntea ISO.()O I 150.00 hieroglyphica J 30,00 leucorrhoda f 22,50 linde nii f 22 .50 lucdde-mann ian a f 17.50 amabiJis aurea

pallens p ulchra schi lleria na stuart iana

f f f f f f

vei tchiana

J

venOsa

f f

marine

violact:'a horn eD

22.50 22,50 12.50 22.50 17.50 17.50 22,50 25,00 45.00

Overigen Aeranthe, henrici (jong) imcrinc nsi) A"rides japonica f 20,00 odora ta Angraecum sesq uipedalc Bakeria lindleyana Bollea cocle ·tic ia\\' re ncana Brassi" caudala BraS"!')a\'ola Ilouosa Broughlonia ,,, n!luinca Calanlhe vc lita

Catasetnm e..\;pa nsum Cochleanthes discolo r Coelogyne cristata daya na

mtl ssan geann a

maye riana Cymbidillm erythrosty lum

f f f f f f f f f f f

12,50 17,50 65.00 17,50 SO,OO 15,00 2S,00

22.50

2S,00 IS .00 35,00 .f 15,00 f 25.00 f 15,00 f 12,50 f 25.()() f 25,00 f 17.50 f 30.00

Reinhart Orchideeen Westerveen 16 9751 HW Haren . . 050 - 4062455

C,mhilliella rhodochi1a Dendrobium loddi gcsii nobil e Dori IS pulche rrim a var. a lba Dracula mops us Gornela eri spa Gongora qui nqu e ncrvis Kefe rsleinia gra minca Kingidium de lici osa Laelia a!leeps cris pa (jong) perrinii purpurata

j

f f f f f f f f f f f f f rubcsc.::ens f sincoran a f tibicinis f Miltonia c10wesii f regncllii f specrabilis f Odonloglossum biclOn ie nse f Oncidium hicallosum f harriso niao ulll f la nccan um f 20,00 .f m acu latum f onustum f pu il vinal um J pusillum f varicosum. ! Paphiopedilum pa riehii f Pescatorl!u wallisii f Podangis dacl yloceras ! Polyslachya pubescens J Promenae. stape lioides f xa nth ina f Rhlnrholaelia Jighya na f glauca Rodrigllezi. secund a

f

80.00 12,50 15,00 [5 ,00 15.00 12.50 22,50 22.50 17,50 12..50 35.00 12,50 65 ,00 65.00 17,)0 40.00 17.50 17.50 17,SO 17.50 22.50 25,00 35,00 ' -.00 22 .50 175() 2S ,OO 17,50 17.50 45.00 22. SO 35,00 17.50 17 -0 lS.IlO 25.00 25.00 17.50

Rossioglossum gra nde insleay i Stanhopea martiana (jon~) Trichopilia marginal a ., lo rtilis . Vanda mc rrillii (jong) Ic res. (jong) Irico lor (jong) Z)'gopetalum crinilum

f f f f f f f f f

45.00 45 ,00

12.50 22 .50 22,50 12,50

15,00 12.50 2250

Sonnenberg orchideeen D evc IsI uis Ra

2995 XB H ee rj a n sda m (on de r Ba rcndrecht) Tel.: 071l - 677 18 SO Fax: 076 - SOl 52 44 Openingslijden: ma a ndag tim vrijdag

10.00 - 17.00 uur zaterdag 10.00 - 16.00 uur H e t vcrzc nden vall pla nt c n pe r post is m ogc lijk. Wij vermee rdc, re n in e igcn la bora tor iul1l e n he bbe n een ruime ke uze' jonge planlc n lege n redelijkc prij ze n in o nze 2000 m ' kas.

ORCHIDEEEN WUBBEN Groot assortiment Orchideeen en Tillandia's, Botanische Orchideeen , de meesten uit zaad gekweekt en hybriden . • Oppotmaterialen • Diverse soorten meststoffen • Gewasbeschermingsmiddelen in kleinverpakking

ledc.re zate rdag open

va n 09.00 uur - 17.00 um

en op afspraak

Prijs/ijst schrifte/ijk aanvragen

Openingstijden: maandag tim zaterdag van 9.00 u tot 12.30 u en van 13.30 u tot 18.00 u

nu ook zeldza me

tilland sia's te koop

U kunt o ns vinde n als u op de Rijksst raatlVeg

tu ssell H aren e ll Glimmen de Y iad uc twcg insla nt

en damna LIe eerste weg links Ilcc mt

Tolakkerweg 162

3739 JT Hollandsche Rading

Telefoon 035 - 5771222 - Fax: 035 - 5772103

ORCHIDEEEN-TILLANDSIA'S

SCHALK--Regelmatig nieuwe import botanische soorten Orchideeen-kwekerij Huub en Truus van Campen Geopend: dinsdag tim zaterdag 1 0 00 tim 12 00 uur 13.00 tim 16.00 uur

~

_

.

Oosterterpweg 36 1771 SK Wieringerwerf (richting Kreileroord) Tel/fax 0227-663376

Gratis toegang Excursles mogelljk na telefonl sch overleg

Mastlanddreef II, 4841 KJ Prinsebeek

Tel. 076-5414023

(Aan de weg Rotterdam-Antwerpen , afslag Prinsebeek Breda-Noord)

Geopend aileen zaterdags tot 4 uur,

of na telefonische afspraak.

Wij versturen geen prijscourant.

Opvallende artikelen in orchideeenperiodieken tussen september 1996 en december 1996 Journal fur den Orchideenfreund, Jahrgang 3, He t 4, 1996

- His tor ' of rl eu ro t h~ llids 6, Jenny,R., bu. 165-169;

- Dc

sa n d\-vich ku ltur~

eine

zei tg:e m ~· Lf!

und prei:-;wurdi g c

Kulturrn cthode fUr Orchideen, Se.nghas,K., bi z. 170-178;

- Die Gattun ' Cattleya: •aturfor01en, Farbvarietjten und

I 'a turh ybriden, Diekman,H.. , bl ~ . 185-1 90;

- Spirm;tlrr:J pirali~, ewger,K., b17. 191-193;

- Orchideenpflegt' in de r Wohnung, Schmucker,M., bi z. 193-199;

Orgideejoernaal, Vo l 27/3, Septembe r 1996

- Pollinati on of Salyrilllll species: la tes t find ings, Johnson,S.,

biz. 70-73; - Epidelldrrtlll mclalloporp"ifrewn, Vogelpoel,L. , bi%. 74-76; - SllI n/i"PM Ii 'r il/(/ , i1nd how I grew 01 ) FCC;, Gray,A, bl/.. 78 - Odontocidiuffiy bi ge.neric hybrid s, Rakow,T., biz. 79-82; - Slclloglolti;; 1~lIgifalin, ~ch ee pe rs ,K , biz. 83. - Brl'ed ing dev Jopments in the Weste rn Cape, Simogiottis Venus, Duckitt,WH., blL 95-96;

Reis per luxe touring car naar de 11 e Europese Orchideeen Tentoonstelling te Geneve, van 16 tim 19 april 1997

•

Voor deze reis zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Voor deze tentoonsteliing hebben zich 55 standhouders uit diverse tropenlanden aangemeld. Deze 4 daagse reis kost f 500,- voor een 2 persoonskamer op basis van half pension. toeslag voor 1 persoonskamer f 55 .-. V~~r

nadere bijzonderheden en het programma voor deze reis; tel 0229 57 1270.

L'Orchidophile, no 12.), sep tembre-nctobre 1996

- Opllry$ slI/?ill5ec1ifaa, Amarde ilh,ll:'., bIz. 149-1 54;

- Proposition d·une lOs talJation comp!(' tc d 'humidification pour une

serre, Ku hn,HW., biz. 161-162;

- V.ljid ~ ti o n d"OphrVs fll ciflora subsp. clinlor, En gel. e~, biz 163-171;

- Une prpmrerc compnrallio n entre £pipactIS pillcel/line e\ E. IIIlIdJeri

subsp. cerriine, Gr
The Orchid Review, i\ovcmber-DeCl:'.mber 19%, Vol 104, number 1212

- Cymbidiums, with hindsight and vision, Bilton,I<. , biz. 313-324;

- AllgracclI lIl ballCQm 5e and its re lati ves, La Croi x,!. , bl ~. 325-328;

- Representati ves of the Maxiiarieac in contemporary collection:;,

part L Z'lx"pelnlhme, Da vies,KL. , biz. 337-:>42; mixed co llection, the weird and the wondt'rful, Truss01 R&A, bIL.. 343-347; - Raising CliP /ipedill lll caeeoilis from flas k, Corkhill,r , b iz. 348-352;

- 'n,e

Die Orchidee, Ja hrgang 47, Heft 5, Septcmbe r/O ktob r 1996

- OeHdrooiw" lapiell'<' , R6Ilke,G ., bl/, . 227;

- Pnphiopcrlr /wil Jrl'nnisiomtl11 vJr. cl!r;stiatrm liil e in t? ne Ul' \' a ri(~ ta t v un

Pl1pli iOjJcdilli m hmni,iow l/I., Gruss/ Roth, bl/., 234-236;

- Di" Gattung I~'"ttiq ll t'zja, XI![. , Bock,1., bi z. 23t't-23Y;

- Betrach tungen libc r Snlpilidi lllll ('"dre,;i, tvIC'O; pillidllllf1 " lId ,..esii, Lind

i'vk-ospinidill rll IlVri,liii, Bock,!. biz. 242-247;

- Botilni5("ne Impressionen a us 1vlilla",;, Bernhard t,KG., b iz. 249-252;

- Zwei neuE' I.,tu rh ybrid en von Br.1s ilien, biz. 257-259;

Hen, klein unr w underschbn: Enjcl/1n echillnta, Silberrnagel,E, biz. 261-262; - meinp Frostw" rnanlage, Avenh,lUS, E , bl/.. 267; - ml'inc pcrs6nliche U rchideenk~rtei , Avunh nus,E. , biL 268.

NEDf:RLANDSE ORCHIDEE.EEN VERENIGING

tijdschrift -manager Westere Drift 53 9752 LC Haren

TE KOOP

Oude jaargangen en losse nummers van het tijdschrift

Orchideeen, voor zover nog vooradig

Een complete jaargang tim 1992 losse nummers tim 1992 Een complete jaargang 1993, 1994 en 1995 losse nummers jaargang 1993, 1994 en 1995

a (15,­ a ( 2,50 a (25,­ a ( 5,-

Eveneens orchitheekbladen in zwart/wit en kleur

verkrijgbaar f 0,40 per stuk.

Op aanvraag krijgt u een lijst toegestuurd.

Bestellingen uitsluitend schriftelijk bij de tijdschrift-manager.

Australian Orchid Review, October 1996, \10162, nO ­

- Catilryll species, flamboy ant flowers for all ,eilsons, Friend,R., part 1,

bIz. -l- ;

TE KOOP gevraagd botanische orchideeen. Liefst hele colJecties v~~r onze doorlopende tentooostelling.

- The magic of ZenE'n, O rchid Observ" tion in Ecu,ld or, part 2,

Thompson,R., b17. -14;

- Ocndrobiul/l II1l1cmp"ylllllll, La verilck, bIz. 15;

- Notes on the orchids of cw Guinea and the Pacific. part 2,

Orme rod,P. , biz, 39-42;

- Arhficial pollination of Cymbidill/1/ C11l1aliwlnllll7l, Shiya / Halbm,

bIz 58-60; Orchids, Septembe r 1996

- Orchid in llr"zi l, Fitch, biz. 922-937;

- Rankafu, Withner, ., '138-943;

- Propa gation of nati ve orchids, Coleman,RA., b iz. 950-955;

- Repottmg in the Au tumn, Fitch, biz. 962-964;

- En igmatic d ontoglossum, pert 5, tne O. crispum-compl ex,

Dalstrom, bi z. 966-969; Orchids, October 1996

- G rowing Catasetums on the wi nd owsill, fitch, biz. 1046-1051;

- O rchids of the N.lta l Dr.,kensbcrg, ed te r,B., biz. 1052-1058;

- Endangerd Vietnames' I'aph iopcdilums l: I'lipiliopMil lllll hell'lIae,

Hiep , ea., biz. 1062- 1068;

- Valida "mllT/ea, Christellso n, AE., bIz. 1070-1071;

Orchids, Novembe r 1996

- Th genus COlIgvra,jenny,\{., biz. 1164-1169;

- Cym bidium hybrids in tht' Ru ss ian far e~ st: the red infiu"nce; part 1:

the ex pedition, Sheviak,Ch .i ., bi z. 1170-11 75;

- Enigmatic Odontog los5ums, p art 0: the Odontoglossul1l pluteopur

pureum complex , Da.lstr01l1, b iz. 1184-1187;

- Dendrobiunl -pedes cultu re: part 1: DClidrol>illlllllobilr, Baker

Ch&M., biz. 1190-1195;

A. KJaasse/ l

8 decemb,>r 1996

Handelskwekerij

Fa. Th. D. Maarssen en Zn.

Oosterringweg 34. 38 15 PS Luttelgeest bij Emmeloord, tel: 0527-202875 b.g.g. 0561 -481414

ORCHIDEEEN-KWEKERIJ IMPORT-EXPORT

Jac. C. van Beem

Molenweg 59, 1436 BP Aalsmeerderbrug .

Telefoon 020-6534315 , fax 020-6435317

Vertegenwaordiger voor Nederland vaor Michel Vacherot

Het ad res vaor:

Cattleya Cymb id ium Paph iapedi lum Melati-planten Doritus-alba Dendrobl um Zygopetalum Vanilla plan ifolia

div. meristeem Phalaenopsis

Ook ku.nt u in anze boetiek zondags geslaten

v~~r

Oncidium

Angraecum

Epidend rum

al 'Uw bloem-bruids en rouwwerk terecht.

Actueel

planthu nl ' r; 10 /5 onderlin gc keuring en uitgeblt'i­ de plantenbe, pn:> king; 14 / 6 vei lin g doo r G Kennis Noordwest-Veluwe HIV Wo udenbcrg 030.3316200 14 / 2lcdcI1\'crgodering c a.; 21/3 Iezi ng; 18/4 d oe­ avond (\'crpotten- ruil('n-in fo r11ilterialen et1z); 23/ 5 Ic.'l ing

..

Voor alll\\, b<:'richtl'n vnor het komende kWilrt('lill.

Als het nl il .:lf met orchidl'Cc.n tc mnken heeft en

t/ 11119 april; bd 0229.571270.

~NOV go'

int'rnl't. Bez.oek

OI1l.e

site en gecf uw

' uggesti <: WWlV. Bart.nl /- pavelile r / nov ind .htm · \N!j..dging secrctcl riadt Kri ng Arnhem; Joost Rikscn, Be rgcrhoi 22,6871 ZJ Rc nkl.lm, 031 7.314399 *Orrh id et.'i:'m eekend 1,2 ma ilrt in d e ithof te Utredlt. De Botanische Tuin organisccrt dit wee k­ end in sa men w crkin g m et Kring 't CooL

Oost-Nederland GJI ScharrC'nborg 0545.272082 1/3 exc ursil'

Opcn rngstijden: lO.UO tot 110.00 L1 ur; e.nI'ret.'p rijs f 7,50; hoofdi ngang BLldapestlad ll. Vcclleuh' acti vi­

zig bij i vd HClI\'el. Vragen ... bel dan even.

Praktijkwerkgroep Amateurs C Bruin 0229.571270 Elke eer:;te L
te itcn: de o[chj dceendoktl' rs zullen \V ~ r aa n\,v<.'Lig zijn . pl,:l11tvcrkOt1p, borduur\\' er k~n, rad V7I ll ilv()n­ tuuf, d(lOrlopt~dl' diavoorsteJlin g, kl einc It!.cingel1

Volgendc sluitingsdatull1 l4 mnart.

tfln"

en (>('n kle ine t('ntI)OnstcIling,

NO V NI CL1W5

Groot Rotterdam :VIll vdVen-vNimwegen 0186.61 7712 10/3 Ruud \ ,labiba ks houclt een verh" .,1 o"er orchi­ dee"n op Madagascar. 14/ 4 Epidcndrum Pn Encyclia cloor JGM ijhub. 1e.dere krino;,,,,ond plan te n uit c igen kri.ngkJs te koop en Vl'J'lotin g

actu eel ic;, du ge.en "tand(lJrdtekst. Teks t voaf deze

rubriek op ge""n bi) secretaris-NOV (dus niet bi j reci.act ie); pef brief, fax of telefonisch. Ind ien <)fwe­ c

NOV-activiteilen

NOV· d ag'97 4/ 10; Be, tuurdc.rs BCril,)d (8B) 3/ 4,

15/11 Amsterdam CA G rocnewcgen 020 .6395574

28/ 2 Drs LYT \'vest" " enkde aspecten \'an

Zuidamcrika<1nsc 0.; 21 /3 jaa rvc.rgadrring en din's van leden ; 2.'1 / 4 \I an Jiles over orchideee n d r.,)or J

Utrecht J Berg 030.603 1616 15 /3 de Him" 1"),,0 cinar J Berg; 3/~ Frons Guy"no door G vd Wollenbcrg

Tn dczc ru bri ek rui.mte \' oor uw i:)dvertc.ntif', exc ur­

sie, oprocp. \"l'a<1 g t'n7- enz .

* In- en vt:.' rkoop orchide ;>c_ nboeken ('nz . voor kos t­

prijs: Bert vit n Zuylen, l'cnnin gkruid 3, 5411 GM Z" 1,lOcI (J Brl. 0486.452772, fa x 43269 1

·'re }wop
bx3m, me t alUn1i_lliul1l fundcriJ1g. j \' Hccrde, v B Cal koenstr 3H, 3945 D Cothen; 0343.56]691 na HUlO"

~ ieuw(-,J1hllis; 30 /5 onderl inge ll~ntoo nstdlill P; en

plantenbcsp rc king doo r E W

t;;

Arnhem JAC Ri k. en ().317.314399 14/2 Zui d Amcrika door H ter 13orch; I4 /J il lgeme­ ne kden verg.lcl cring; 11/4 u itgcbrcide plantenbe­ sp reking dnor T Kla ,) ssen; 9/;' gecn bij('enkQn1!>t i" In tc'ntoons tcJling, 'lie " Icnt oo n s tc ll in~en"

Ver. Orch. Vermeerdering Rob Brandon 046X28524 15/2 bl j'enkol11st te Bilthoven: cigl' n ena rin gen met zaaien en upkw eken d ec~n. Z~adbeurs :

\ 'CUl

J Kanis Veldc.ks t

Eindhoven 1990 W " Weert 040.2836073 12/3,9 / 4,2 6/4 ruil beurs, 14 / 5; o lld ~rwerpen nog niet be kend 't Gooi H Nieuwenhu is-Visser 035.541 2519 1,2/3 orch ldeeenlVeekencl, 1i "Bcrichtpn "; I / 4 le7ing; 1 ~/ 6 onderli ngL show Haarlem L Kri stelijn 02973 2 707 4/3 jaarvergadering; 1/4 voigt; 6/5 Cuadel(l lipC en Martin ique

rw q~

11 , Rl72

VZ VaaSS
Den Haag 1h Bentve lz.en 015.2617522 24 / 2 vo l;.;t

terristri...d l c orch i­

o-~5 .5 723579

-1 /3 sprcker uit mel'Sd B Igie; 1/ 4 jaarwrgadcrin g, gezell ige ,wond; 6/5 veiling; 3/i1 causeri e B ELC1 E

Ook B Igibche kringen kunnen gebl1.1ik mil ken

TENTOO NST6L LlNCI:N ~.d.

Uok uw tentoonste lling; hoe
('C'nkornsten' "De W.t terhoei" Tcrb urg hhveg 100, Od rwijk

1997

Masdevallia F vKrieken 05% .572200 Merge.lland PHJ Eng,'ls 043.3/\21953 18/ 2, 18/3 program ma voigt

'27/ 2 t/m 2/.1 "Tu inidee '97": sta nd me t PRO.\ IIO dnar NO-Brabant. Eindhoven'90 en Hart vBrabant te Den l,osch *1.2/ Ordudecenweekcnd BoLTuin. Bud"pestlailn. Uilh"f Utrecht: ron'\\' hi,,!; 'tCooi ' 6 l/m lO / 3 Tcntnnn, tc llin !> NNederiand: ln tratu in, Of ' So!).;, tee 70, }\sscn '8-9/3 Orchideemchou Osnabriick, Sta dtthalle, Schlosswa lJ ] ·9, Duit, lil l1d ' )9-23 / 03 1nt.o rch.te.nt tuttgart, Du itsland '29, 31/ 3 Tent(lon q dlin g Hart van Brabant in Gicsse.n

*27/3 t/m R/ 4 Orch ideeenparad c Keu ke nhllf, ded­ name door

Noord-Brabant West P Huesman 0164 .257481 bf)g 076 .59 1586 17/ 2, 17/3 agend a voigt Noordoost-Brabant Marjolijn CardCl70 lM12.479354 21/ 2 dia l C7 in ~ (\." lg I); 21 /3 Pleumthallis-ilchtigen door Pieter ()\.~e rste(:' ge n

Noord-Holland Noord CJ Cu ichcl"or-Roozenda11 1 072.5113497 15/2 uitoebreidc plantenbespreking door J Lod ew ij k; 15/3 Encyclia en pidendn.un dOC1r JGM Nijhuis; 19/4 ledenvcrgadering; 24 /5 cxcllrsie Noord- en Middenlimburg N Wieringa 077.472185S

17/2 vid co/ d ia lez ing; 17/3 voorjaarsvciling; 21 / 4 Nepa l dno r A Rcijnders loord Nedcrlitnd H deBoer-Koezen 0522.257531 15/3 film m idd"g; 12 / 4 L Ko ning Leven van een

\' ,111

Orchika A C"Jlort 00323. 27'l8]]

21 / 2 Mr. Guy Dl><;a mps d ia le7ing (in't Fra ns) Cl)sta

Rica; 2R /3 pr.1kt ij kd ag "oor,,1 vOGr niellwc led en;

25/4 in.h c'Un1sP 0.; 20/6 dio 's " on cigen leden . Plaat,

Cult u red cnll1.1111 Berchem, Dric Kon ingl'nstra,)t

126, 2600 l}crchc.m-A Mt,,·erpen, a" tw ang 19.30<1

tentoonste.ll ing in Gic- " n. 11 iieuw f' plaC1 h kringblj­

Kring Ned. Orch. Producenten (KNOP) 11 Boots 072.5 71 9425 27/3 t/m 8/-l dee.lname aan Orchide€'€ .nparade KClikrohof; 1 -20/4 declnanw 3an Lie [u r. arch. tent. Gencv-e

Graafland hOllten kasje

afm . 3 X 2,5 m .

Stegdoppel gedekt.

te beyr,: ), Hendriks tel: 040-2128328 overdag tel: 040-2441288 's-avonds

dczc rubriek. Sccretari ssen V,111 k rin gt'll die hie.r ­ V(jO f belang::otd lin g hebben kunncn contla g).

Hart va.n Brabant A vdDon k 0I 3 .~283454 28/ 2 O. in Midclcn- C'n ZuidAme rik" door H ter Bord 1; 28/3 O. in Surinam' oor j{ Ku ns tman; 11/3

Keurings Commissie Orch. (KCO) I: vHolthc 0411,2523il71

Te Koop:

r

"16-20/ -1 11 e ur. oreh. congre.- en tent. Ceneve,

d"l' )nam ~ clQpr KNO l'

' 26-27 / 4 lorlh of England O rchicl Societv

Ccntenal'Y ShO\v, Southport. Engl,' nd

"8 ti m 11 /'jTcntoons telJing Krin g Arnhc rn:

\' pge ningen, k Tropische PI.1I1tcnteclt

"17 t/ m 19/5 Ten toonstellin g Orch ika in d c'

Kruidtuin , J.eopolds traat , 2000 An twerpcn

*21-23/5 Chelsea nowl"" ho\\', Lllnden, EngcJdnd.

' 19-21 /9 AUf)sburger Orchidl'cn-Sch,1L1 mit t\'larkt,

Ne lls~i ss, Stadthtli ll', Duit.slcl nd

ALle rechtcn voo rbehouden . iets uit deze uitga ve mag w orden ver veeJ­ voudigd, opgeslagen in een geallto­ matiseerd gegcvensbestand, of open­ baar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elecktronisch, mechanisch, door fotokopicen , opna­ men, of enige and e re manie.r, zonder voorafgaande schriftelijke toestem­ ming va n de auteur of redactic.

1998 8- 15 sept. 6th A,ii" Pacifi c O rchid Conference, ro wnsvillc, Queensla nd , Australia. lnforrnatic bij T \·d Heuvel BER1CHTEN (/liel vaar lUllulc1sdveldwl.,, ) ""l3ruin-excur::;ic" naar de Europ e Orch ideeen

Tentoonstc lJing in Genevr (Zwitse ria nd) van 16

Redacti e noch uitgever aanvaarden aan­ sprakelijkheid voor scJ1ade tengev(l lge va n eni ge fout die, ond anks all e aan te ks t of cfbeelding bestede zorg, in deze uitgave zo u kunnen voorkomen.

Sophronitis brevipedunculata Sophronitis coccinea Sophronitis cernua Sophronitis rosea Sophronitis mantiqueira Sophronitella violacea Deze schitterende miniaturen met hun aantrekkelijke kleuren zijn nu weer leverbaar. Orchideeen-centrum

"De Wilg" Bermweg 16 b, 2911 CA Nieuwerkerk aid IJssel Telefoon 0180-314568 ORCHIDACEAE

Cru qUiusweg 9, Postbus 17, 2100 AA Heemstede, t el. (023) 52900 88, fa x (023) 528 50 22

Spie,g eltje, ,piegeltje aan de wand ... ... W le het maaiste is kunt u zelf bepalen van donderd. b

tim maandag 10 maart. Danderdag van 9.00 tat

20.00 uur, vrijdag van 9.00 tot 2 1.00 uur, zaterdag van 8.00 tot 17.00 uur, zondag van 10.00 tot 17.00 uur en maandag van 9.00 tot 20.00 uur. Het Groene Warenhuis is dan geheel amgetoverd in een kl euren-pa radijs van de maoist blaeiende arehideeen. All es wat u weten wil .. . Vier dagen lang maken wij u, onder leiding van de Nederlandse Orehideeen-Vereniging, wegwijs in de we­ reid van de orehidee. Met d e rti g jaar ervaring kunnen zij u tot in de puntjes de geheimen van deze sehit terende groep planten on thullen.

ASSEN

.. tWD • U.a.ua

~:-~

Borgstee 70, tel. 0592 - 343444 HE T G RO E NEW ARE N H U I S

Ermelo 21-12-96

Geachte redactie,

Onderstaande stukje is een reache op het laatste artikel van mevrouw Lopes Cardozo. Ik heb telefonisch contact met haar gehad en zij zei mij het weI op prijs te stellen als er enige dis­ cussie kwam, vandaar dat ik u dit stukje ter pllblicatie in Orchideeen aanbied. L. Hols Ivoogd

Weer een ander pottenverhaal. In Orchideeen nummer 6/96 is een artikel overgenomen van de kring N.O. Brabant van jllni 96 van de hand van mevrouw Lopes Cardozo met de titel (Te) grote pot. Ik citeer: Voor grate planten is er een heel goede oplossing; zet een kleinere pot ondersteboven in een grate en dan de plant op de eerste zetten en met bark, houtskool en dergelijke verder opvullen. Na het oppotten op deze manier zie je de kleine pot niet meer, maar hij vormt een flinke holte midden onder de plant en geeft zo de wortels een llichtige mimte, einde citaat. Het lijkt een heellogisch advies. Een jaar of tien geleden hoorde ik er voor het eerst van. Nu houd ik van grate planten die dus vaak in grate potten staan. Het prableem dat het cen­ trum van grate potten te lang nat blijft kan dan, zoals Marjolijn beschrijft, een prableem vormen. Het idee van het omgekeerde po~e sprak mij dan oak erg aan. Orchideee, epi­ phyten, veellucht om de wortels, zo'n omgekeerd po~e dat was het ei van Columbus. Toen het tijd werd om te verpotten heb ik een aantal grate Cattleya's op deze wijze verpot. Overtuigd van het sllcces wachtte ik af. Geleidelijk aan verla­ ren enkele van deze zo verpotte planten echter hun vitaliteit Na drie maanden gingen de blilben zelfs schrompelen. Een dllidelijk geval van verdraging dus. Daar de niet verpotte Catt/eyn's er prima bijstonden moest de verdroging wei het gevolg zijn van een slecht wortelgestel. Nu dat bleek ook het geval te zijn. Aile wortels waren verrat. De oorzaak bleek hem te zitten in dat omgekeerde po~e . Het gruis in de pot­ grand was naar de bodem van de pot gespoeld, en had zich daar vastgezet tussen de rand van het omgekeerde po~e en de bodem van de grate pot. Bet gevolg was dat het water in de pot bleef staan tot de hoogte van het omgekeerde potje. Moerascultuur dus. Oat was wei even een f1inke teleurstel­ ling. Maar geen nood, in de rand van het omgekeerde plastik po~e werden op verschillende plaatsen een uitsparingen aan­ gebracht terwijl, ik was toch bezig, in de wand van het kleine potje nog enkele gaten werden gebrand. Ook in de bodem van de grote pot werden nog enkele extra gaten gemaakt. ( U weet toch hoe dat gaat. Met een kleine hobbybrander verhit u een stukje koperen waterleidingpijp. Als dat pijpje, dat u met een tang vast houd, goed heet is drukt u er moeiteloos de mooiste gaten mee in plastik potten ) Water kon op deze manier nooit meer blijven staan en via de gaten in de wand van het omgekeerde potje kon lucht op verschillende plaatsen het centrum van de pot berijken. Andere grate planten die aan verpotten toe waren werden van deze nieuwe po~es voorzien. Helaas. Ik heb er nooit enige verbetering van gezien ten opzichte van mijn ouderwetse wijze van verpotten. Later, toen de planten weer aan verpotten toe waren, heb ik zelden een wortel gezien die door de gaten in het kleine potje de lege ruimte in gekropen was. Later heb ik nog een paar extra gaten in de wand van de grote pot gebrand. Ook dat gaf geen duideJijk effect op de groei. Ook door deze gaten zag ik zel­ den een wortel naar buiten kruipen. Eigenlijk heel verwon­ derlijk want een Cntt/eya op blok stuurt z'n wortels weI vrij

aUe kanten op. Zou het kunnen zijn dat de wortels in de pot een andere stll.1ktullr hebben dat die welke direct vanuit de plant de vrijheid opzoE"ken ? Nu zult u waarschijnlijk opmer­ ken dat in de trapen wei vaak aardewerk potten worden geb,ruikt die aan de zijkanten voorzien zijn van gaten in aller­ lei vralijke vormen. Oat doen die mensen toch niet zomaar, dat zal we] op ervaring berusten. Oat denk ik oak wei, maar we moeten on5 echter goed realiseren dat in de trapen een heel ander klimaat heerst dan wij hier in Nederland hebben. Het droogt daar veel sneller dan bij ons. Oat feit, en de van gaten voorziene aardewerk potten, maakt dat je je planten elke dag drijfnat kan spuiten. Na enkele uren zijn ze weer droog, net als in de natuur. Bet mesten van de planten is in die landen dan ook veel minder kritisch dan bij on5, de vol­ gende dag spoel je de restanten er toch weer uit. Bij ons doen deze weersomstandigheden zich eigenlijk aileen voar op een hete zomerse dag. Terug naar het kleine po~e. rk gebntik ze niet meer. Een nat blijvend potcentrum voorkom je er weI mee maar de graei wordt er, naar mijn ervaring, niet beter op. Verder vind ik het een heel gedoe. Tegenwoordig pot ik mijn Cntt/eya's nog steeds op in plastik potten waarin ik weI enkele extra gaten in de bodem brand. Naar mate de pot grater is doe ik wat extra piepschuim of kleine kleikorrels in het mengsel. In plaats van het omgekeerde po~e stop ik tussen de wortels wat brakken piepschuim (ongeveer 2 x 2 x 2 cm groot ). Later blijkt dat de wortels dwClrs door de stukken piepschuim heen hun weg weten de vinden. Op deze wijze verpotte plan­ ten, en dat geld niet aileen voor Cntt/eyn's maar ook voor grate Oncidul11s, Lycaslen, Coeloglj/Je en andere zware jongens, doen het hier heel goed op. Van een nat blijvend potcentrum heb ik op deze manier verpot, geen last meer. L. Hois Ivoogd

11 Orchideeen 1/97

Mijn vorst-alarm

'5 Nachts om half vier word ik door een nachtmerrie wakker: stiekem had de kou zich van mijn kas meester gemaakt, had jonge bl emtakken geknakt, zachte Oncidium- en Odontoglos umbladeren Laten verwelken en de vlezige Vanda's, Ascocentra's begon­ !e.-w, nen ook te zieltogen." ... Gelukkig is het maar een droom. Ik hoef nergens bang voor te zijn, want ik heb immers een vorstalarm. Zeg eens eerlijk, hebt u zich vol­ doende beschermd tegen zo'n ongeluk als het blliten vriest dat het kraakt? De centrale verwarming kan er' nachts mee llitscheiden. TJzel kan hoogspanningsleidingen ver­ nielen en de stroomtoevoer dagcnlang lamleggen. Of mis­ schien is aileen maar de th r­ mostaat van de kachel defekt. Zo'n pedl met catastrofale gevolgen doet zich graag in de winternacht voor, als het hard vriest en de kou door de dunne kaswandjes snel door­ dringt in ons tropisch para­ dijsje - terwijl wij niets ver­

-----' ho'

Orchideeen in de literatuur

De orchideeenbioem als symbool van de vergankelijkheid van de mens Over onopgemerkt heengaan Even vergeefs een stem te verheflen als een Zl/.cht

III het IUlllult vall bladeren in de luchl.

Wal bell je waard in de sehaduw van bomen

0001"1 liehl cn de bries boven ill beslag gCl1oll/en?

Minder dall de komnlworlel *) weel je

Die tevredell is lIlel hel dngliehlbeelje,

Die zOllder eigen bladerell Icefl

En gevlckll! bioemcil nielig hnngen iTcefl.

Dc basi die je bij een oneflcll plooi vaslhoudl,

Jc kijkl kleinljes op vnn de vocl vall hel woud.

Het blad dat vall zie je vel' wcgzwevel1,

Zander je Ilanm op de kanl geschreven.

Je Inll1ll je klein IIllrl)e en benl zo weer gegnal/,

Het bas bliifl vol bind weid lIilgestrekl slnnn,

En 111i 'l zclfs de bloelll del' komalworlel Iliel

Die je jeze/f als Irofee anllbicdt.

*) In Noord-Amerika komen 6 soOtten koraalwortels voor. Ze behoren tot het geslacht Comllorhizn. Hier is bedoeld de Gevlekte Koraalwortel, Cornllorlzizn maculnln. De soort is tamelijk gewoon in de naald- en loofbossen van Brits ColLuubia tot Ne'vv FOllndland in Canada en in het westen, noorden en noordoosten van de V.s. tot in Californie, Arizona, Nieuw Mexico en Texas.

Robert Frost. (Vertaling Nelis van der Cingel)

moedend in bed liggen zonder bovenvermelde nachtmerrie. Mijn alarm bestaat uit een thermostaat, een platte za kJampbat­ terij (4.5 volt), een bel en een paar meter schelledraad of tele­ foonkabel (zie tekening). Het is essentieel, zich met een batterij onafhankelijk te maken van het electriciteitsnet, omdat de stroom immers kan llitvallen. Natullrlijk moet de batterij elke 1 a 2 jaar vervangen worden, want ook zonder stroom te hoe­ yen leveren gaat die langzaa m achteruit. De thermostaat is een bimetaalschakelaar waarbij de omschakeltemperatuur met een knop instelbaar is. Een (oude) kamerthermostaat van de centrale verwarming voldoet uitstekend. Met behulp van de knop kan men het systeem ook testen en de bel afzetten als hij ons gealarmeerd heeft. In mijn kas heb ik het alarm ingesteld op +7 a C; dan heb ik nog genoeg tijd om te rea geren. De bel moet 1I dicht bij de slaapkamer aanbrengen en hij moet zo stel'k zijn, dat Ll hem overdag in de rest van het huis ook kunt horen. Ik heb hem op het plafond recht boven mijn kussen aangcbracht. Een alarm alleen is nlltteJoos als II geen striltegie hebt bedacht om uw orchideeen in geval van nond van de dodelijke kou te redden. Men zo u de planten naar d kelder kllnnen evacueren, als u die hebt. Voordat een kelder DOC wordt moet het heel lang vriezen. Tk heb speciaal een propaa,ngasbrander aangeschaft die voor noodgevallen klaar staat. Zo nu ' 1 dan oden ik met het apparaat, opdat ik niet vergeet hoe h t werkt.lll ieder geva l moet ook de noodverwarming onatlli1l1kelijk Li jn van de 1100'male energiebronnen zoals electriciteit en aardg(1s. Vii: Die 'Orchidee' nr. 5 1996 door Ernst Avenh(1us vertaling Maliolijn Cardozo.

Orchideeen in de literatuur Rose Pogonia's *)

Eell verzadigd weiland Kleill juweel door ZOIl gevornld Een krin/{ l/{/lllvelijks wijder dan de ball/en groot zijll rondolll; Waar de wind ge/zecl wordl geweerd, ell de luctzl verslikkend zoel is l1Iel de ndel1l vall de blo(,l11el1­ hele tempel vall Arlemis. We bogen 01'lS dnnr il1 de /Zitle zoa fs men de ZO Il ail/lbidl, Pluklcll duizelld orchidcefn wallr niemand zc wakelijk l1Iisl; Hoewel hel gms guplel WIlS, sclzern am de alldere spri!'1 dc top Reklellrd mel vleugc/s eel! zwccmpje coloriel Voor wi) de plat1/s verlielell dedCll wij een scl1ictgebed Oat wie oveml komt l/1i7aiCll l1iet op dil weiland let; Of dal men in SCllade indicn dal l1iellilOc/11 batclI uerlcgcn door dc blocmcl1 hier 'I gms hcl Xms zou lnlen Pogollia ophioXlossoides, een fraaie orchi­ dee met als regel een blad en 1-3 rose bloemen met baardige lip. Komt voor in het Oosten va n Amerika , na(1r het noor­ den van Ontario en Quebec tot New FOLmdland, naar het zuiden tot Florida, Alabama, Missisippi, Louisiana en Zuidoos t-Texas. Groeit in venen,moerassen, natte weiden. Soms in grote kolonies.

*) De Rose Pogonia is

Robert Frost (1913). Vertaling Nelis van der Cingel Vit: Collected Poems of Robert Frost. London. Jonathan Cape, 1942 12 Orchideeen 1/97

Uit: Orchideeen, Kring N.O.Brabant december 1995

AustralicO en zijn orchideecon et terug van mijn va kantie in Australie wil ik u graa g mijn ervaringen vertellen van een weekend me t d e Mackay-kring va n de Au trali ~c he Inheemse Orchideeenclub. De s tart was op za terd ag middag m et een lunch en de kennis­ making met leden van dive rse andere kringen, soms van \/e r gekomen wa ls uit Sri bane, Logen, Maryborouch en Gold­ Coast (maar afstand spee lt hier geen rol). Daarna was er een korte ledenvergadering waarvan ik u de de tails zal onthou­ den. De vergadering werd met opzet kort gehouden, zodat we tijd genoeg hadden om wat lokale bush-houses te bezoe­ ken (kasbezoek bij kringleden op zijn Australisch). Orchideeen worden daar niet in kassen gekweekt, omdat Queensland subtropisch is. Men zet een ruimte af met wat wij gebruiken als sd'termdoek om d e plek min of meer ongedier­ tcv rij te houden en dat is alles. Ook kweekt men veel planten in de tuin onder en in bomen. Vlfe bezochten vier bush-houses met grate gevarieerde collecties van veel exotische (= uit andere Icmden) en voora l veel Australische soorten. De Australische waren natuurlijk voor mij als daarin gespe­ cialisseerde lie.fhebber het mees t interessa nt. Jammer dat het haast njet mogelijk is om in Australie een vcrgunning te kr ij­ gen voor uitvoer. Aileen laailingen in fl essen leveren geen cnkel probleem op, zo wel hier als daar mogen die vrij in- en uitgevoerd worden (ik heb dan ook weer he t nodige meege­ brac ht). I a terugkee r van de "kas bczoeken" wachtte ons een heerlijke barbecue met naar Australischc gewoonte vee l vlees, salades en bier, het la atste vooral va nwege de temperiltuur. Later op d e avond werden we onthaald op een dialezing door een ranger (=boswachte r) van Eu ngell a National Park, Steve Pearson. De volgende dag zouden we het pa rk bezoeken. Stevc en zijn vrouw zjjn erg ge'mteresseerd in Australische inheemse o rchid eeE~ n en andere planten die in het National Park voorkomen . Veel va n d e dia's w aren va n bekende plan­ ten maar dan in vormen en varia ties die aileen in Eungella scbijnen voo r te komen. Zoals Cnilldenia CIII'IlCn, Acimzthus sitb­ btU5, Pie tor ri7izn fridelltnta en Dendl'Obilllll. teretijolilllll. Al met al werd he t laat en was het de hoogste tijd geworden met de gas ten van buiten de streck huiswaarts te keren, daar we de volgende dag al wee.r vroeg op weg moes ten. Aile bezoekers va n andere kringen sliepen bij leden van "onze" kring thuis. De volgende morgen ve rtrokken we am 7 uur met 6 terrein­ wagens met 4-wielandrijving naar Eungella waar we opge­ wacht I,verden door Steve m t zijn familie die onze gids zou zijn. H et gebied dat we bezochtcn was \'rij rijk aan zowel ter­ re ·tische als epifytische orchideeen. Vooral het prachtiO'e gezicht van hondcrdcn exemplaren DcndrolJilll1l speC i0 5!1IH in volle bloei op de bomen en op de rotsen za l ik niet gauw ver­ geten. Prachtig va n vorm en kleur, varierend va n cr E~ me tot fel citroengepl. In deze streek beweert men d at de beste show­ planten uit dit geb ied komen. Ook Dendl'OlJilllll teretijolilllli bloeide erg moot, de grote bloemen zijn cremckleurig met donkerrode s trepen op de lip naar he t hart va n d e bloem. Andere Dendrobiumsoorten die we in bloei von den WMen: D. nell/ullIl'II, D. lJorul1lallii,D. cal1nliClilatlllll, D. discolor, D. gmci­ limulII , D. lillgllijorlllr?, D. mccmOSUIII, D. rigidlllll en nog vele andere. We vonden die dag zo'n 32 verschillend -, soorten orchideeen, waarvan veIl' in bloei. Leuke bijkomstigheid was dat we die dag 2 soorten ontdekten die nog niet eerder in dat gebied gevonden waren. De gevonden soorten waren van de volgen de geslachten: Acin l/tirus, BlIlhopirylllll1l, Cnindl'lIia, CymbidiulII, DCl/drubilll11, Ccodonllll, OlJerollia, Phaills, Plcctorritiza, Pterustylis, Sarchoch ilus, Tltclyl17itm . Eungella National Park bestaa t uit be rgen bedekt met regenwoud en de

Sarcoci7ilis fit_geraldii

A. Klnassen

Bulbopitylllll1l wcintllllilii

A. Klaassen

Dendrobiul11 lingllifonne

A. Klaa ssen

13 Orchideeen 1/ 97

meeste orchideeen groeien langs bergstroompjes waar het wat lichter is. Erg toegankelijk is het gebied niet: het is dicl1t begroeid en bezaaid met rotsblokken waar je overheen moet klimmen. Overed groeien wat ik noem Wacht-eens- even­ planten, dat zijn lianen vol vlijmscherpe weerhaken waar ik steeds vergat op te letten want ik wilde orchideeen zien. Met aile bloederige gevolgen vandien, de jodiumfles moest dik­ wijls te voorschijn komen. Zomers is dit gebied erg warm en nat; 's winters is het droog met een dagtemperatuur van gemiddeld 20°e. en een nachttemperatuur van 10-15°e. Hoger in de bergen kan het zelfs wei eens vriezen of sneeu­ wen 's nachts, maar om een L1ur of 10 in de morgen is het er altijd weer lekker warm. Veel orchideeen groeiden wat hoger in de bomen vanwege het licht, des te opvallender was het dat Dcndrobilll1l nell/uium overal op de stammen zat vimaf de grond tot boven aan toe. Onze picknicklunch bij een oud houthakkerskamp werd

wreed verstoord door een groep wilde z wijnen die ons bezoek blijkbaar niet op prijs stelden. Later hielden we een pauze om wat bushcitroenen te piukken die heerlijk voor de dorst zijn en toen zagen we 4 vogelbekdieren in de Eungellarivier spe­ len. lnmiddel· was het de hoogste tijd am huiswaarts te keren. Moe en voldaan kwamen om 8 L1ur 's avonds weer in Mackay, vele ervaringen rijker. lk dank de Mackay-kring voor het plaImen van het weekend gedurende mijn vakantie, het was een onvergetelijke ervaring. P.S. Er zijn die dag geen orchideeen verzameld!. Eungella is een National park en orchided!n verzamelen uit het wild in Australie is ten strengste verboden en wordt zwaar bestraft.

Valkuilen voor beginners (7).

Advies 7: Leer van de natuur, maar probeer de natuur nooit klakkeloos na te bootsen.

Laten we - na het denkbeeldige uitstapje naar Brazilie - terug­ keren naar ons Icll1d. En wei naar onze vertrouwde kas. In de vorige aflevering werd beschreven dat in de natuUf de voch­ tighejd 's nachts vaak hoog en overdag laag is. Daaraan zijn orchideeen kennelijk gewend. Dus, zou je zeggen: laat over­ dag de zon '5 zomers maar zijn gang gaan waarbij de vochtig­ heid van de lucht behoorlijk daalt. Wei moet worden gedacht aan de broeikaswerking. Zorg dus voor voldoende be scher­ ming tegen de zon tussen begin mei en eind augustus om schroeien van de bladeren te voorkomen. En verder hod je je

geen zorgen meer te maken over de luchtvochtigheid ? Zou het kweken van orchideeen z6 eenvolldig zijn ? Ik hoop hier­ onder een antwoord te geven op deze vraag. en ding is zeker: Zo'n hoge temperatuur bij l o'n lage lucht­ vochtigheid is voor geen enkele plant gllnstig. Dit geldt ook voor orchideeen, maar orchideecn zijn daaraan beter aange­ past dan vele andere plantensoorten. Ze bezitten pseudobul­ ben om een hoeveelheid reservewater in op te slaan. Hierdoor kUIU1en vele orchideeen een droge periocle heel goed door­ staan. In vele gevallen moe ten bepaalde orchideeen zo'n droge periode ondergaan om tot bloei te komen. Voor mjj is het klassieke voorbeeld Odol1togiosS HlI1 pelldullllll die pas tot bloei komt als de plant, nadat de pselldobulben zijn vol­ groeid, praktisch een half jaar geen watel" krijgt. Geef je wei water dan zal deze orchidee zeker niet bloeieJ1. Dit moet je weten en je moet wei het lef hebben om deze orchjdee zo lang droog te kwmen laten staan. Soms verbaas je je er over dat, orchicleeen onderworpen aan zo'n klimaat, nog groeien. Bij een te hog temperatuur, al clan niet gepaard met een lage luchtvochtigheid, groeien ze dan ook beslist ni et. Tijdens dit "Iijden" (zie vorige aflevering) staan de levensverrichtingen van de plant ook praktisch sti!. Blijft de vraag: wanneer groei­ en ord1ideeen dan wei? Het antvvoord voor tropische orchi­ deeen is, afhankelijk van het soort, in zijn algemeenheid: over­ dag bij een temperatuur die globaalligt tussen 17° en 27° C bij een 11Ichtvochtigheid van 50 a 80 'x" Het zal duidelijk zijn dat er overdag twee periodes zijn waarin de temperatuur de gewenste waarde heeft:' morgens vroeg en laat in de mid­ dag. Wei moeten we er rekening mee hOllden dat de bladtem­ peratuur door opvallende zonneschijn hoger kaJ1 zijn dan de omgevingstemperatuur. Met andere woorden: Het blad kan bijv. wei een temperatuur hebben van 30~ C terwijl de lucht­ temperatuur slechts 22 c C is. Wat je in je kas moet doen is dllidelijk. De goede temperatuur is in de zomers 's morgens vroeg en laat in de middag aanwe­ zig. M.a.w. dan kLllmen onze planten groeien. Aan de tempe­ ratuur hoeven we niets te doen. Waar we weI wat aan moeten doen is de lumtvocl1tigheid. We moe ten ervoor zorgen dat vroeg op de morgen en laat in de middag de Illchtvochtigheid zo'n 50 tot 80% is. Niet lager maar zeker niet hoger. Voor de hoge lllchtvochtigheid in de late middag maak je, bij zOllllig weer, je orchideeen in de morgen nat. Gewoon de nevelspuit erop. Doe d it wei voldoende vroeg in de morgen, zodat 's avonds de planten beslist weer droog zijn. "en bijkomend voordeel van dlt z.g. broezen is dat voOr de verdamping van dit wat ' r warmte nodig is. Deze warmte wordt deels aan de bladeren onttrokken. Dit heeft een koelend effect op de orchi­

Oncidium concalor

14 Orchideeen 1/97

A. Klaassen

dee waardoor de temperatuur van de bladeren langer op de geWeJ1ste temperatuur blijven. Als het minder zonnig weer is, is het beter de bodem van de kas nat te maken. Zijn de plan­ ten's avonds niet droog dan krijgen we zeker last van schim­ meIs en rottingsverschijnselen. Vooral de nieuwe scheu ten zijn erg kwetsbaar. Dit is heel duidelijk in tegenstelling tot wat we in de natuur zien. Willen we '5 morgens een goede luchtvochtigheid hebben - en daarbij denk ik aan de heIe vroege ochtend als de zon opkomt - dan moeten we de avond daarvoor al de nodige stappen zet­ ten. Maak gewoon 's avonds de bodem V
voor groei en bloei in onze kas.

En tenslotte de orchid.ee voor de beginner: Ollcidiu71l can c%r.

Oncidium concolor H t woord concolor betekent "van dezeLfde kleur" en duidt erop - in afwijking van praktisch aile andere soorten uit het geslacht Oncidium - dat aile onderdelen van de bloem van dezelfde kleur zijn: in dit geval gee!. Deze fraaie orchidee komt in het beschreven gebied voor op hoogtes tussen 800 en 1100 m in lichte bossen of op alleenstaande bomen. De dicht op elk
Ik hoop dat dllidelijk is geworden wat ik wilde zeggen. Het kweken van orchideeen in de kas is heus niet zo moeilijk. Aileen je moet leren begrijpen W
Orchideeen kweken als hobby door H.G. Kronenberg

Hoofdstuk 1

Algemene inleiding Al meer dan 30 jaar vraag ik mij af waarom ik eigenlijk orchideeen kweek . En ik weet nog steeds niet waarom. Natuurlijk had ik van mijn jeugd af belangstelling voor planten en was er van mijn lOe jaar af mee bezig. En dan ineens komt de belangstelling voor orchideeen. Is dat omdat ze zulke bijzonderc bloemen hebben? Want dat hebben Ze voor een liefhebber eigcnlijk niet. Is dat omdat sommige lekkcr ruiken? Heel veel soorten, vooral de gekweekte, doen dit niet. Is dat omdat niet bloeie.nde planten er zo aantrekkelijk uitzien? Oat is het zeker niet. Want niet bloeiende orchideeenplanten hebben voor mij weinig aantrekkelijks, in vergeLijking met andere planten. Is het omdat er zo'n enorme veelheid van planten bestaat, zodat men altijd kan blijven proberen, blijven experimenteren? Maar dat is nauwelijks een reden om er mee te beginnen; eerder een reden om er mee door te gaan. Misschien is het kweken van orchideeen weI een reactie op

het haastige leven van deze tijd. Orchideeen groeien langzaam en brengen door die eigenschap wellicht wat rust in ons leven. Of is het misschien dat er bij het woord orchideeen gedacht moet worden aan hun bijzondere groeiplaatsen in de "jungle", aan hun rijke geschiedenis van het in cultuur brengen, aan de grote rijkdommen van hen die 200 jaar geleden met de kweek begonnen of beter gezegd: lie ten beginnen? Mogelijk was er helemaal geen aanwijsbare reden voor de aanschaf van de eerste orchidee. De plant viel op. Trok de aandacht en werd gekocht. Pas later bleek het een orchidee te z ijn! Een impuls-aankoop noemt men d.it tegenwoordig. Nogmaals ik weet het niet. Nu 35 jaar geleden ben ik met de kweek begonnen en ga er nog steeds mee door. U, lezer van deze tekst, zult weI net met het kweken van orchideeen begonnen zijn, want voor 1I is dit geschreven. En ik wens u toe, dat u met hetzelfde plezier orchideeen gaat kweken als dat ik doe, want het heeft mij al vele prettige en gelukkige uren in mijn leven gegeven.

1. De Orchideeen: GROEI EN SLOEI

Inleiding Een veelheid van bloeiende planten groeit op onze aarde, zeker zo'n 250.000 soorten .Het is mogelijk, op grond van verwantschap, deze veelheid in eerste instantie in tweeen te verdelen: tweezaadlobbigen en eenzaadlobbigen. Oat zijn planten die bij zaaien met twee of maar met cen zaadlob boven de grand komen. Bij planten die zich al verder

15 Orchideeen 1/97

ontwikkeld hebben zijn de veIschillen opvallender: het nervenpatroon van het blad. Tweeza adlobbigen hebben bladeren met een hoofdnerf en zijnerven; Eenzaadlobbigen hebben parallellopende bladnervcn die samenkomen in de punt van het blad. Een verdere bestudering van de planten leidde tot een indeling in families: groepen planten waarvan de bloembouw een grote overeenkomst vertoont. Zo bestaan er binnen de eenzaadlobbigen een familie van d e lelieachtigen en een familie van de orchideeen. De familie orchideeen aileen al beva t lO')!o van aile bekende plan tE'llsoorten, dus ongeveer 25.000. In principe hebben de bloemen 3 kelkbladeren, bij orchideeen ook wei sepalen genoemd, en 3 kroonbladeren, petalen. Vaak vormen deze twee kransen, samen een zogenaamd bloemdek.

Bloem van een Cattleya met 6 bloemdelen . 1. kclkb/aderl'l'l (scl'a/el1) 2. krooll/'/aderell (peto/ell) 3. krool1b/ad IIIfl fC/1 wat afwijkellde IJornl Idc lip)

erg veel zaad. Soms wei tot een miljoen per Laa ddoos. BinIlcn een famili e "vorden geslachten en soorten onderscheiden. Ten onrechte ook wei botanische SQorten genoemd. Een soort is een groep planten die zo nauw aan elkam verwant is -zoveel op elkaa r lijkt- dat zc eikaar kunnen bestuiven. Een aantal soorten word t meestal samengebracht in een geslacht. Dit gebeurt als de soorten een zekere gemeenschappelijke bloembouw hebben. Zo bestaat er een geslacht Pnphiopedillflll (v l1us5choen) met bijvoorbeeld de soort illsiglle (opvallend). Een plant wordt steeds met geslacht en soortnaam aangeduid: Pllphiopedi/ulIl insigne. De naamgeving is aHijd in het latijn. De groei Alhoewel de hele indeling van het plantenrijk op de bloembouw gebaseerd is, zal men over het algemeen een orchidee niet direct aan zijn blocmbouw herkennen. eIder aan de bOllw van de heIe plant. De planten vertonen twee nogal verschiilende groeiwijzen.Bij de eerste groep (monopodiaa l) kan de stengel zonder ve rtakkingen doorgroeien, Ivaardoor een hoge plant kan ontstaan.De Phl1 /llcllopsis behoort tot de7.e groep orchideeen.Hier is de "stam" erg gedrongen.

Monopodiale g roeiwijze Vanda:uit een recht()pst<,<,nde s tam komen bladeren en luchtwortel , d e' bloe ms\t>ngc l ontstaat in een bladokse l

Daarbij komen dan weer grote verschillen voor. Zo heeft Masdcvallia een opvailend grote kelk met daarbinnen een heel kleinc kroon. Pilphiopcdillllll (venusschoen) heeft maar 5 bloemdekbladercn omdat twee bloemdekbladeren met elkaar vergroeid zijn tot een. Bij de tweede groeiwijze, de sympodiale, vnrmt de plant een korte, beblade rde stenge.l (scheut), die uit cen knop in de bladoksel van het laatst gevormde blad gaat bloeien. Uit een wortelstok ontstaan dan nieuvve schellten, di ' op hun beurt weer gaan bloeien, enz. Deze groep orchideeen vormen zo, als de wortelstok gedrongcn is, bossine planten.

Bloem van <'en PilphiopedjJum met v iji bloemde len 1. vlag; rechtopstaalld kclkl>lad 2. twee ucrgroeide kelkb /nderell 3. kroolli'/ndcn'll 4. selwelltje; eel l kroo l1b1nd 1111'1 em ntiuijkmdc lIonll

Algemeen geldt voor orchideeen dat de bloemen wei synunetrisch van bouw zijn maar niet regelmatig van vorm zoals bij bijna aile andere families binnen de monocotylen. De een of twee meeldraden zijn met de stijl vergrocid tot een stamperzuil, wat llniek is in de plantenwereld. De stuifmeelkorrels zijn meestal tot poilinien (stuifmeelklompjes) verenigd, wat voordelen oplevert bij de beshliving. Een insekt of vog I welke de bloem bezoekt, neemt h et stuifmeelklompje mee en brengt dit over op de stamper van een bloem van deze lfde soort. Dit type bevruchting leidt tot

16 Orchideeen 1/97

Sympadiale groE'iwi jze a ttlcya. Deze plant leg t z ijn bloemknoppen aan, in de a b el va n een blad dus bnven op de stcngelkllol.

Scheu ten kunnen er wei enige jarcn over doen om tot bloei te komen. Orchideeen hebben vaak uitgesproken dikke reserve organen: stengelknollen (pseudobulben) . Hiermee kunnen de planten succesvol moeilijke groeipe.rioden zoals bijvoorbee1d dwge perioden door komen.

Samenvatting Orchideeen herkent men aan: - de bladvorm, veelal lange smalle bladeren - de groeiwijze: stamvormend of bestaande uit een groep scheu ten - wortels met een waterweefsel - vClak met dikke reserve organen - de dri ta Uige, symmetTische bloeiwijze

De bloei Orchideeenplanten kunnen prachrig bloeien. De crvaring leert echter dat zc dit bij de teelt niet altijd doen. De meeste orchideeen verlClngen na een periode van goede groei een wat minder actieve groei -lees niet: geen groei- om tot bloemvorming te komen. In de literatuur wordt wei g sprokc.n van een "rust"periode. De kern van het probleem is, dat om tot bloemaanleg te komen de plant vrij grote, niet te actieve gr eipunten nodig hee ft. Ionge planten willen vaak, som zelfs een aantal jaren, niet bloeien omdat hun groeipunten nog te klein zijn. Kleine groeipunten splitsen aileen bl adere n af. Een bloem is eigenlijk een groter aantal bladeren, die tegelijkertijd gevormd moeten worden. Daarvoor z ijn grotere groeipllnten nodig, die pas ontstaan in gratere, goed groeiende planten. Oa t kleine groeipllnten geen bloemen aanlcggen is eigenlijk begrijpelijk. De planten lOuden zich zo uitputten door de bloei dClt ze daarna dood gaan. Maar de gekweekte orchid eeen zijn bijna altijd meerjarige planten die na de bloei behoren door te groeien. Maar hoe zit het dan met grote planten die niet bloeien 7 In feite net zoo rote planten moeten eerst een periode van goede groei doormakcn alvorens ze in een periode met wat minder vlotte groei bloemknoppen kunnen aanleggen. Be~N GROEITIJD

.:iROEJT1JO

_lh'i1.J'~

"",tt...
-=...=::=-_ _ -="'.... ' ''''1. il~ .cfl lu:;.h' lICl'Ie rmen

-

I

EINOE GROEJnJD c .. t , vlew".d

BEGIN ROsntJO I1t,ui ~ .. It .1

ma l , "chi

I .. ~ hc h!

vI QlQe 1t

fC...

r~n -,

~uSfnJO .. nnp · OO!f'NI

_ +-'""'' 'oc!..,.,--_~ m.t bdll

planten een periode van minder goede groei gegeven mocten worden om de ze planten in bloei te laten komen. Onde.r Nederlandse oni.standigheden valt deze periode voor de mecste soorten in de winter. HOLl de planten dan dro~e r.Ze wilen in het voorjaar gaan bloeien. Andere planten, zoals vee I venusschoenen groeien midden in de zomer niet zo goed en leggen dan, terwijl er schijnbaar goede groeiomstandigheden zijn, hun bloemen aan, die pas in de hcrfst - winter - voorjaar gaan bloeien. Dit brengt een tweede as pect van het in bloei krijgen van planten nailr voren. r 7.ij n namelijk drie perioden in de tijd tot aan de bloei te onderscheiden: A: bloemaanleg B: bloemuitgroei C: bloei Behalve dat er omstandigheden zijn die tot bloemaanleg leiden, moet de aangelegde bloem ook lIitgroeien. Oit lIitgroeien kost energie, in de vorm van Iicht. Planten willen bijvoorbeeld in de wi.nter in Ned erland niet bloeien, omdat er dan onvoldoende licht is. Dus na een periode van niet te actie\re groei, die leidt tot bloemaanleg, client een periode Viln betere groei te volgen am tot blo mllitgroei te komen. Planten die bij weinig Iici1t en wat lagere te mperaturen hun bloemen aanleggen, gedllrende de winter dus, zullen in het vroege voorjaar hun bloemen late n uitgroeien en in het late voorjaar bloeien. De venusschoenen (Pnphiopedillllll) leggen ve lal hun bloemen aan in juni - jllii - augustus en als ze na die pe.riode weer beter gaCln groeien, vindt ook de bloemllitgroei plaats die leidt tnt bloei in de periodc oktober­ maart. Maar dit geslacht kent, om de zaa k ingewikkeld te maken, ook zomerbloeiers. Dit zijn soorten, die in de zomer doorgrocien, maC1I" de winter als bloemaanlegperiode kiezen en zoals heel vee I andere orchideeen, voor de bloemllitgroei het voorjaa r kiezen, wat leidt tot zomerbillei. Opvallend is bij orchideeen, omdat het zulke lan gLaam groeiendc planten zijn, dat er weI drie maanden kllnnen verlopen tu en bloemaanleg en bloei.

Samenvatting Een orchideeenplClnt gaat bloeien a ls deze : - groot genoeg is en goed genoeg groeit - een zekere "rustperiode" voor blocmaanleg heeft doorgemaakt - als er voldoende groei is om de blnemaanleg tot bloem te laten ontwikkelen

'---­ i '1i~"n

nov(llon

Icb r. - mIt. '---

lalsn~

\"IQI1IO ~leo

'ipnl - mo.

lun. - Jul,

otug - ao!:,; p,_-,---,_ O' --,_0 - ..;. 0"

dec: - Jan

Dendrobi/llli /lobile verzorg ing met uitgesprokcn druge rustperiode wamin bloemaanleg plaatsviJldt. Daarnil de uitg roei van de bloemaanleg in het vruege voorjaar.

J~ arrund

Een niet zo goed gekweekte plant kan zo jaren niet bloeien. Een in bloei gekochte plant kan daarna 50ms moeilijk weer in bloei komen. In de natllur veroorzaken droogte, lage, soms ook hoge tcmperaturen en periodes met minder licht, enz., oms tandigheden, die tot bloei leide n. Tenminste als er eerder een periode is gewccst van goede groei. Zo niet, dan blijft ook in de natuur de bloei achterwege, wat in feite een beschermin g van de planten is. In de teeH za l aan veel

Over de bloei zelf zou een heel boek te schrijven zijn. Zulke boeken zijn er oak. Hier wordt volstaan met enige opmerkingen. Als een bloem er lang over doet om zich te ontwikkelen, dan zal deze bloem ook een zeke:re hOlldbaarheid hebben. Uit de enorme veelheid van soorten worden slechts die gekwcckt die aantrekkelijk zijn en goed(= lang) hOlldbare bloemen hebben. Phaincl1opsis, de maanorchidee, is hier een pra dl tig voorbeeld van. Het is heel wei mogelijk orchideeen te kopen die snel hun bloemen aangelegd hebbe.n, ell dus ook niet zo lang hOLldbaar zij n, zeker niet als snijbloem. Doch dit zijn ryp isch planten, die in grotere collecties thuis horc.n en aan beginners ontraden moeten worden.

17 Orchideeen 1/ 97

Voor u gelezen

Reinikka, M.A. A history of the orchid, Timber Press, Portland u.S.A. 324 pag., zwarhvit foto's, / 63,= Dit is geen nieuw boek, doch een heruitgave, dat nu ook in Nederland aangeboden wordt. De eerste editie verscheen in 1972 en deze uitgave is exact gelijk aan de vorige, aileen is er een 4 pagina's lange lijst can vroeger gebruikte plantennamen aan toegevoegd. Het is geen boek '\ovaarin u teeltaanwijzingen vindt of waarin plantensoorten behandeld worden met mooie plaatjes. Het omvat een groot aantal hoofdstukjes, die ieder een persoon bespreken, die in bijzondere mate heeft bij­ gedragen aan de kennis van orchideeen, zoals wij die nu heb­ ben. Enige voorbeelden volgen bierna. Blume (1796-1867) werkte in Buitenzorg en Leiden. Verschillende Phalacnopsis-soorten dragen nog zijn auteurs­ naam, zoals P al11abilis Blume. George Ure Skinner (1804-1867) verzamelde in Guatemala en veel van de daar voorkomende orchideeen dragen zijn au teursletters. Heinrich Gustav Reichenbach (1823-1889) beschreef veel soorten maar bij bewees de wetenschap geen dienst door in zijn testament te bepalen, dat zijn herbarium 25 jaar lang met geraadpleegd mocht worden. Ais laatste persoon - hier als laatste besproken - Lewis Knudson (1885-1958), de man die uitvond dat orchideeenza­ den goed kiemden op een gebruikelijke voedingsbodem waaraan suiker toegevoegd was om te voorzien in de ener­ giebehoefte van kiemende orchideeenzaden; zaden die immers niet over reservevoedsel beschikken. Daarmee stond hij aan de wieg van de moderne orchideeenvermcerdering, die, met de omstreeks 1960 uitgevonden meristeemcuitllur, voor de popularisering van de ordlideeen zorgde. Toepassing van beide technieken maken het nu mogelijk dat wij, orcllideeenliefhebbers, vrijwel ongestoord met onze hobby door kunnen gaan, dit ondanks het feit, dat cr nog maar weinig planten uit hLm tropische biotoop gehaald kun­ nen worden. Een bijzonder interessant boek over mensen die vee I bijge­ dragen hebben aan de huidige orchideeenkunde. Aanbevolen aan hen die zich wat breder willen orienteren over orchi­ deeell.

Orchids of Kenya, door "Joyce Stewart met fotogra£ie van Bob CampbeLL ISBN 1873304028.8 192 pag., 197 kLeurenfoto's, 27 x 19 cm, 1996. £35,Eerst even over de fotograaf. Bob Campbell is geen onbekende: hij vormde aL eerder een team met Joyce Stewart (Orchids of Africa). Ook nu staan er weer mooie plaat­ jes in, 197 in totaaL Opvallend daarbij is dat het een selectie is van "onbekende" soorten. Natuurlijk ontbreken Cyrtorchis arcliata en Polystaclzia bella niet, maar de mooie platen van Cribbia braclzyce­ ras of Vanilla polylepsis steken er echt uit. Toch aan hem een noot van kritiek: er zitten een paar foto's bij , die gewoon zeer matig zijn. Jammer, want dat doet afbreuk aan het geheel. Joyce Stewart is ook geen onbekende, zij is niet aileen een gewaardeerd medewerkster van "The Orchid Review", maar heeft ook reeds meerdere boeken op haar naam. Naast het bovengenoemde kennen we van haar ook "Wild Orchids of Southern Africa" (1982), samen met anderen geschreven. Van elke in Kenia gevonden orchidee geeft ze een soortbe­ schrijving, de vindplaats, de bloeitijd en waar in Afrika de soort voorkomt. Zij begint steeds eerst het geslacht te beschrijven (150 in totaal). Vervolgens wat algemene kweek­ aanwijzingen, beperkt, maar binnen de context van het boek voLdoende. Daarna voigt een sleutel tot het geslacht. Tenslotte de beschrijving van de soorten. Het u.itgangspunt is het voorkomen in Kenia, maar veel 5001'­ ten groeien zeker niet a ileen binnen de grenzen van dit land. Voor liefhebbers van Afrikaanse soorten is dit een goed bruikbaar boek De aanwijzingen van hoogte, biQtoop en bloeitijd zullen zeker tot steun z ijn bij de kweek. Het boek kost £35,- (vanuit Engeland), mindel' dan /100.-. Redelijk vriendelijk geprijsd voor een dergelijk boek. Aanbevolen.

A.Klaassc/l

H.C. Kronenberg

GEZIEN op de beurs, De Uithof, op 5 oktober 1996.

Ronddrentelend op d e beufs, die bij de jaarvergadering wcrd ge houden, kwam ik langs een tafe!, waarop veel werd rond­ gcfriemeld. Door vele, vele beestjes. Torretjes en heeeele klei­ ne wepsjes. Hier trachtte de fi7 BIO Pl<'f. (U7I1gcrallr, 0172 53 93 33) onze chemisch geimpregnecrde gees ten ervan te doordringcn, dat er veiligcr methoden zijn om ongediE'rte in ons dierbare groenvoer de nek om te draaien. Met aile soorten van genoe­ gen Icveren zij gedicrte, dat wij tegen ons eigen ongcdie rte kunnen ophitsen. Natuurlijk gaat dat niet vlekkcloos, zeker in het begin. Het blijft lliteindelijk insekten werk' Op den duur lukt het in grote kwekerijcn ook, dus waarom niet in onze kassen? Het belangrijkste is, dat men er voor open staat en niet van tevoren alles afwijst, wat niet met ver­ gif te maken heeft en onmiddellijk dood en verderf zaait. Om

18 Orchideeen 1/97

te voorkomen, dat er ook maar een vlekje op een plant komt, waardoor zij kansloos in de keuringen wordt, zijn we bereid, l.iefst periodiek, de erg te vergiften om ons heen te sproeien . Proost, op w gezondhei.d! Wannecr men met biologische middelcn wil werken zijn er een aantal voorwaarden, waar men aan moet voldoen. Natuurlijk moet men zeker een maand van tevoren niet meer met vergiften werken, om te vOOl"komen, dat de prooidieren giftig zijn. VerdeI' zal het verstandig zijn om muggengaas voor de openingen te spannen, om te voorkomen, dal torret­ jes en dergeLijke weg kunnen l.iegen. En ook is het zaak om kJevende vallen, zoa ls insektenetende plantjes met klevende bLaderen en ook spinnewebben weg te halen. De wespjes zijn zeer klein' Verder zijn deze diertjcs in het voorjaar en in de zomer het meest actief. Aan het eind van het jaar en in de winter hou­ den ze het voor gezien tot het volgende jaar. Het is du zaak in het voorjaar er meteen flink tegenaan te gaan! Ook de tem­

peratuur is belangrijk. Tussen l8°e en 25°e zijn de meeste insekten werkzaam. De wespjes eten zelf hun prooidieren niet op, maar leggen ei~es erin. De larven zijn de eters. Wespjes zijn zeer ijverige zoeker~es. In het begin moet men dus een zekere bjd, nodig voor het leggen en uitkomen van de ei~es, wachten: enkele weken. Verstandig is het om halverwege deze tijd een nieu­ we pilrtij los te laten, zodat er voortdurend overlappende bestrijding plaats vindt. De wespen zijn gespecialiseerd, ieder soort wesp zoekt uitsluitend een bepaalde soort prooi uit in een specifieke levensfase. Bijvoorbeeld een bepaalde soort, halfwas, schildluis. De torretjes bestrijden weer andere soorten dan de wespjes. Zij eten zelf prooidieren op en hlm larven nog veel meer. Zij zijn minder kieskeurig in hun menu, maar ook minder

secuur. Zij trekken zich ook minder van de temperatuur aan.

Daarnaast levert BIO PRE allerlei andere bestrijdings-orga­

nismen, zoals nematoden tegen allerlei ongemakken, bacte­

rien, virussen (onschadelijk voor orchideeen), roofspint. Een

zeel uitgebreide collectie, ook van Kopperl, import uit de

USA en andere landen en eigen kweek.

Een aantal organismen is ook op de vensterbank toe te pas­

sen, waarschijnlijk de huiselijke typen.

De keus van Uw toekomstige medewerkers moet U aan BIO

PRE overla ten.

En vooral niet ongeduldig worden. Het duurt lang om orchi­

deeen groot en aan de bloei te krijgen, het duurt lang om het

biologische evenwicht in Uw verzameling op te bOU\'\fen.

Volgend jaar geef ik het een, grote, kans. Ik geloof erin.

PAvT.

RELDAIR

EEN HOOGWAARDIG

MIST..SYSTEEM

VOOR EEN AANTREKKELIJKE PRIJS

Informatie bij RELDAtR bv, Druten (0487-517565)

19 Orchideeen 1/ 97

Ledendag 1996 De Uithof

De ledendag werd dit jaar voor de tweede maal gehou­ den in de kassen van de

BOTANISCHE TUIN DE UIT­ HOF in Utrecht. De opkomst was groat. Zeker 15% van de leden is gekomen. Er waren technische stands met een nieuw type vernevelingssys­ teem, kasinrichtingsmateria­ len, boeken en allerlei appara­ tuur. Een aantal bekende kwe­ kers had prachtige planten te koop. Er was een veiling . Aemnti1cs Spl:'c.

ledereen kreeg een gebakje vanwege ons 65-jarig

jubileum. Braodjes ham en kaas werden verzorgd door kring Noord- Holland-Noord. Kring 't Gooi was weer gastheer en kring Utrecht ondersteunde. De schrijversgroep kwam bijeen en maak­ te plannen. Er werd gekeurd door de KeO. De vergadering kon irt de grate kas plaatsvinden omdat de kuipplanten nag buiten standen . Deze verliep geanimeerd . AI met al een geslaagde dag die eindigde met een grate verloting en prijsuitreiking van de gekeurde planten. JdGIACLR

technische stands: BIO PRE N TUUR E BOEK RELDATR HOME ,ROW SH OP GRl\AFU\ 0 VA ANDEL HOL AN 5 HERMI G

biologische gewasbescherming orchidl'eenbol: ken mistsysteem kas / binnenteelt hobbykassen n toebehoren ventilatoren schermdoeken

planten:

REINHAR ORCH!

ORCHIDEEE ENTRU r 'DE WILe'

BOTANIS 1-1£ ORCHlDEEEN

KL GE ORCHIDEEE

leden: V O.V. BlBUOTHEEK TO.v.

'T

oor

zaaien boeken borduurwl'rk

Keus, van Heerde, Kunstman, Scharremans: pl'lnten Aerallgis pliN elala