8.2 Fort Elmina Thema/ onderwerp: Werkblad Korte samenvatting van de leeractiviteit: De geschiedenis van Fort Elmina wordt verteld a.d.h.v. afbeeldingen en een videofragment. Hierna gaan de leerlingen ‘op weg naar Fort Elmina’ met een werkblad waarbij de leerlingen gebruik moeten maken van de windrichtingen. Het werkblad wordt kort toegelicht door de leerkracht. Nadat het werkblad in tweetallen is gemaakt wordt het klassikaal besproken. Vakgebied(en): • Wereldoriëntatie • Geschiedenis • Aardrijkskunde Doelstelling(en): • De leerlingen maken kennis met Fort Elmina. • De leerlingen kunnen m.b.v. een atlas de reis naar Fort Elmina volgen. • De leerlingen kunnen aanwijzingen volgen waarbij gebruik is gemaakt van de windrichtingen. • De leerlingen kunnen zich inleven in de situatie aan boord van een schip. Didactische werkvormen: • Klassikaal • Tweetallen Benodigde tijd: Inleiding: Kern: Verwerking/ afsluiting:
10 minuten 30 minuten 20 minuten
Voorbereiding: • Kopiëren van het werkblad “Op weg naar Elmina” • Windroos op het bord tekenen • Atlassen • Wereldkaart Organisatie Inleiding: De leerkracht bespreekt de vragen met de leerlingen die op hun plaats zitten. Kern: De leerkracht tekent een windroos op het bord en zorgt ervoor dat er genoeg werkbladen zijn. Verwerking/ afsluiting: De leerlingen zitten op hun plaats.
1
Lesverloop: Inleiding: De leerkracht vertelt kort over de geschiedenis van Fort Elmina (hoe het in Nederlandse handen is gekomen). De leerlingen bekijken de foto’s van Fort Elmina. De leerkracht bespreekt de vragen met de leerlingen: • Waarom is de ligging van Fort Elmina zo handig? • Waar werd Fort Elmina voor gebruikt? • Hoe zou jij je voelen als je daar zou zitten als slaaf? • Waarom zouden de slavenhandelaars niet verder Afrika intrekken. (ziektes, gevaar, slaven werden door stamhoofden naar kust gebracht) Kern: De leerkracht bespreekt het gebruik van windrichtingen dit wordt gedaan a.d.h.v. een windroos die de leerkracht van tevoren op het bord heeft getekend. Hierna worden de vragen van het werkblad kort besproken en worden de leerlingen in tweetallen aan het werk gezet. Bij het maken van het werkblad mogen de leerlingen een atlas gebruiken. Verwerking/ afsluiting: De leerkracht bespreekt de vragen van het werkblad met de leerlingen, hierbij kan gebruik gemaakt worden van een wereldkaart die voor het bord gehangen wordt. Aanvullende ideeën: • Vandaag de dag wordt het Fort Elmina gebruikt als museum. De leerlingen maken een tekening waarin ze Fort Elmina een nieuwe functie geven. • Gebruik bij het bespreken van de windrichtingen een echt kompas. Hierbij kan de leerkracht de werking van een kompas uitleggen. Onderwijsleermaterialen: Bijlage 8.2.a: Geschiedenis van het Fort Elmina te Ghana Bijlage 8.2.b: Werkblad “Op weg naar Elmina” Bijlage 8.2.c: Antwoorden werkblad
2
Bijlage 8.2.a: Geschiedenis van het Fort Elmina te Ghana. Fort Elmina – Ghana
Geschiedenis Het zijn de Portugezen geweest die als eerste de westkust van Afrika hebben bezet. Dit was aan het einde van de vijftiende eeuw. De handelsroutes blijken erg lucratief en dus is beveiliging nodig. In 1482 wordt gestart met de bouw van het kasteel ´Sao Jorge Da Mina´. De Portugezen wilden langs de hele kustlijn meerdere verdedigingswerken bouwen om zo de handelsroute, en het goud, te kunnen beheersen. Er blijken inderdaad kapers op de kust te zijn. In 1612 zijn het de Nederlanders die fort ´Nassau´ bouwen. En ze willen meer. Ze proberen een aantal keer het fort ´Elmina´ te veroveren. In 1625 is het Piet Heyn die een poging doet, maar deze mislukt. In 1637 krijgt hij van Johan Maurits, vanuit Brazilië een nieuwe opdracht fort ´Elmina´ te veroveren. Deze keer lukt het wel. En dus komt er een andere vlag op het fort, de Nederlandse driekleur. Ook de naam wordt veranderd. De lange Portugese naam wordt ingeruild voor het eenvoudigere ´Elmina´. De Nederlanders deden het niet alleen om het goud en ivoor, nee, ze deden het zeker ook om de slaven. Tijdens het Portugese bewind was het al een fort waar veel slaven werden verhandeld. Dit kwam de Nederlanders goed uit omdat ze veel slaven nodig hadden op de plantages in Zuid-Amerika. Halverwege de zeventiende eeuw waren het de Nederlanders die het monopoly op de wereldzeeën hadden. Na deze tijd ging het snel. De Engelsen, Fransen, Denen, Zweden en Brandenburgers kregen ook zicht op wat mogelijk was in Afrika en zodoende moest het fort worden afgestaan. De Engelse Union Jack werd in 1872 gehesen. Toen, eind jaren vijftig van de twintigste eeuw, de Engelsen uit Ghana vertrokken, bleef het fort leeg en verpauperde het. Totdat de Nederlandse ambassade in Ghana de noodklok luidde en er fondsen geworven werden voor de restauratie. Daardoor is het fort nu nog in een goede staat.
Heersers fort ´Elmina´: 1482-1637 1636-1872 1872-1957 1957-heden
Portugal Nederland Engeland Ghana
3
Bijlage 8.2.b: Werkblad “Op zoek naar Elmina”. We gaan een reis naar Fort Elmina maken. Met behulp van de informatie uit scheepsjournalen gaan we ‘op zoek naar Elmina’. Vraag 1 Met een ‘fregat’, een schip van de West-Indische Compagnie (WIC), zeilen we de haven van Middelburg uit en komen we op wat nu de Westerschelde is terecht. We varen nu in westelijke richting de ………………………… op. Vraag 2 We varen na een uur op volle zee. We maken langzaam een draai in zuidelijke richting. De matrozen moeten zorgen dat het zeil gedraaid wordt voordat we van richting kunnen veranderen. We varen door de wateren van België richting Frankrijk. Je vaart nu heel dicht bij de Engelse en de Franse kust. Hoe heet dit water? Naam water: …………………………. Vraag 3 We komen nu in Het Kanaal. In de 17e en 18e eeuw waren hier veel kapers. In de verte ziet de bootsjongen, die in het kraaiennest zit, in de verte een schip met een zwarte vlag en witte doodskop. De kapitein geeft bevel het schip in westelijke richting te laten varen. Zo ontwijken we de piraten. Wat is de naam van deze oceaan? Naam oceaan: ……………………….. Vraag 4 Midden op zee besluit de kapitein om naar een haven te gaan om aan wal te kunnen gaan. Hij laat het schip een zuidoostelijke koers varen en komt langs de kust van Frankrijk en Portugal. Eenmaal lang de kust varend, komen we aan bij een grote stad met een naam die in de taal van het land ‘haven’ heet. Welke havenstad is dit? Naam havenstad: ……………………………………… Vraag 5 We varen weer verder in zuidelijke richting en gaan de volle zee weer op. We verlaten hier Europa. Het volgende werelddeel is Afrika. Hoe heet de meest zuidelijke stad van Spanje? De meest zuidelijke stad van Spanje: ……………………. Vraag 6 We varen nog steeds in zuidelijke richting en na een paar weken varen zien we in de verte een groep eilanden liggen. We leggen aan in Santa Cruz op Tenerife. Op welke eilandgroep zijn we nu aangekomen? En op welk eiland zitten we? Naam eilandengroep .…………………….
4
Vraag 7 We varen nog steeds in zuidelijke richting, we komen langs de stad Dakar en de stad Freetown. Van welke landen zijn dit de hoofdsteden. Dakar is de hoofdstad van ……………………. Freetown is de hoofdstad van ……………… Vraag 8 De boot zeilt verder in oostelijke richting. We zijn bijna op de eindbestemming van de reis. We varen langs Freetown verder en komen langs drie andere landen. Noem de Nederlandse kustnamen die hier liggen en geef aan waarom je denkt dat deze zo heten. De Nederlandse kustnamen zijn; ………………………………………………..…………… ………………………………………………..…………… Ik denk dat deze kusten zo heten omdat; ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ...................................................................................................................................... Vraag 9 Na een lange reis zien we eindelijk in de verte een groot wit kasteel, het is het fort Elmina. De Nederlandse vlag wappert in de hoogste toren. In welk land, wat vroeger Goudkust heette, bevindt zich Fort Elmina? De hoofdstad van deze en aan welke kant van Afrika bevindt het fort zich dus. In het land: …………. Aan de ………….. elijke kant van Afrika.
5
Bijlage 8.2.c: Antwoorden werkblad “Op zoek naar Elmina”. We gaan een reis naar Fort Elmina maken. Met behulp van de informatie uit scheepsjournalen gaan we ‘op zoek naar Elmina’.
Vraag 1 Met een ‘fregat’, een MCC-schip, zeilen we de haven van Middelburg uit en komen we op wat nu de Westerschelde is terecht. We varen nu in westelijke richting de Noordzee op.
Vraag 2 We varen na een uur op volle zee. We maken langzaam een draai in zuidelijke richting. De matrozen moeten zorgen dat het zeil gedraaid wordt voordat we van richting kunnen veranderen. We varen door de wateren van België richting Frankrijk. Je vaart nu heel dicht bij de Engelse en de Franse kust. Hoe heet dit water? Naam water: Het Nauw van Calais. Vraag 3 We komen nu in Het Kanaal. In de 17e en 18e eeuw waren hier veel kapers. In de verte ziet de bootsjongen, die in het kraaiennest zit, in de verte een schip met een zwarte vlag en witte doodskop. De kapitein geeft bevel het schip in westelijke richting te laten varen. Zo ontwijken we de piraten. Wat is de naam van deze oceaan? Naam oceaan: Atlantische Oceaan. Vraag 4 Midden op zee besluit de kapitein om naar een haven te gaan om aan wal te kunnen gaan. Hij laat het schip een zuidoostelijke koers varen en komt langs de kust van Frankrijk en Portugal. Eenmaal lang de kust varend, komen we aan bij een grote stad met een naam die in de taal van het land ‘haven’ heet. Welke havenstad is dit? Naam havenstad: Porto Vraag 5 We varen weer verder in zuidelijke richting en gaan de volle zee weer op. We verlaten hier Europa. Het volgende werelddeel is Afrika. Hoe heet de meest zuidelijke stad van Spanje? De meest zuidelijke stad van Spanje: Gibraltar Vraag 6 We varen nog steeds in zuidelijke richting en na een paar weken varen zien we in de verte een groep eilanden liggen. We leggen aan in Santa Cruz op Tenerife. Op welke eilandgroep zijn we nu aangekomen? En op welk eiland zitten we? Naam eilandengroep: Canarische Eilanden. Vraag 7 We varen nog steeds in zuidelijke richting, we komen langs de stad Dakar en de stad Freetown. Van welke landen zijn dit de hoofdsteden. 6
Dakar is de hoofdstad van Senegal Freetown is de hoofdstad van Sierra Leone Vraag 8 De boot zeilt verder in oostelijke richting. We zijn bijna op de eindbestemming van de reis. We varen langs Freetown verder en komen langs drie andere landen. Noem de Nederlandse kustnamen die hier liggen en geef aan waarom je denkt dat deze zo heten. De Nederlandse kustnamen zijn; Goudkust, Ivoorkust, Palmoliekust, Slavenkust, Peperkust Ik denk dat deze kusten zo heten omdat; deze producten hiervandaan komen Vraag 9 Na een lange reis zien we eindelijk in de verte een groot wit kasteel, het is het fort Elmina. De Nederlandse vlag wappert in de hoogste toren. In welk land wat vroeger Goudkust heette bevind zich Fort Elmina en aan welke kant van Afrika bevindt het fort zich dus. In het land: Ghana Aan de westelijke kant van Afrika.
7
