Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12 juni 2007 Nummer voorstel: 2007/75 Voor raadsvergadering d.d.:
11 september 2007
Agendapunt:
20
Onderwerp: Lokaal Gezondheidsbeleid
Aan de raad van de gemeente Steenwijkerland wordt voorgesteld te besluiten: Conceptbesluit: -
Akkoord te gaan met de preventienota regio IJssel-Vecht 2007 -2011 als basisnota waarbij voor het gezondheidsbeleid Steenwijkerland 2007 -2011 de prioriteiten komen te liggen bij overgewicht , alcoholmatiging , de ontwikkeling van een centrum voor jeugd- en gezin en het binnenmilieu van de openbare scholen;
-
Akkoord te gaan met de volgende uitgangspunten:
-
Bij overgewicht en schadelijk alcohol gebruik aan te sluiten bij de regionale aanpak en die te
-
vertalen naar een op de lokale situatie toegesneden aanpak. Bij de jeugdgezondheidszorg de prioriteit te leggen bij de ontwikkeling van de centra voor jeugd en gezin en deze te vertalen naar een op de lokale situatie toegesneden voorziening. De inpassing van het thema depressies bij ouderen onderdeel te laten zijn van de beleidsvoorstellen in het kader van de WMO waaronder de geestelijke gezondheidszorg. Het reeds in uitvoering zijnde lokale beleid rond het binnenmilieu van de openbare scholen wordt in de jaren 2007 en 2008 afgerond. De nota inclusief de eventueel door de WMO – raad i.o. en WMO adviesgroep te maken opmerkingen voor te leggen aan de raadscommissie van 9 mei 2007;
-
De nota ter vaststelling voor te leggen aan de gemeenteraad op 26 juni 2007 ;
-
Bij de opstelling van de gemeentebegroting 2008 een bedrag beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de preventienota “Samenwerken aan gezond leven” van € 0,50 per inwoner ( circa €21.559);
-
De nota na de zomer nader uit te werken in een uitvoeringsprogramma en deze 18 december 2007 ter kennis te brengen van de gemeenteraad
Samenvatting: 1. Inleiding In de jaren 2001-2002 presenteerden de meeste gemeenten in de regio IJssel-Vecht hun eerste nota Lokaal Gezondheidsbeleid. Uitgaande van een vierjaarlijkse cyclus zijn gemeenten vanuit de Wet
1
Collectieve Preventie Volksgezondheid (WCPV) verplicht om voor juli 2007 een nieuwe lokale nota gezondheidsbeleid vast te stellen. Vanuit die verplichting van de WCPV is op voorstel van het regionale ambtelijk overleg volksgezondheid het Portefeuillehouderoverleg Volksgezondheid op 19 april 2006 besloten opdracht te geven om een regionale nota preventiebeleid volksgezondheid te ontwikkelen. Een door het portefeuillehouderoverleg instelde stuurgroep heeft samen met een ambtelijke werkgroep met ondersteuning van de GGD de regionale nota. “Samenwerken aan gezond leven” ontwikkeld. De Nota gaat vooral over de WCPV taken en de door het Rijk aangegeven speerpunten. De nota vormt een gezamenlijk startpunt en kan als richting worden gebruikt voor het te formuleren lokale beleid. Hierbij dient aandacht te worden geschonken aan de koppelingen met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. De vraag is in hoeverre deze regionale nota voldoende is om de komende vier jaar het lokaal gezondheidsbeleid te kunnen dragen. 2.
Proces
2.1 Regionaal Vanuit de gedachte dat niet iedere gemeente het wiel hoeft uit te vinden heeft het Portefeuillehouderoverleg Volksgezondheid regio IJssel-Vecht op 19 april 2006 besloten te kiezen voor een gezamenlijke voorbereiding van het lokaal gezondheidsbeleid . Het proces daarvan is als volgt verlopen: -
19 april 2006 heeft het portefeuillehouderoverleg Volksgezondheid een stuurgroep en ambtelijke werkgroep regionaal gezondheidsbeleid ingesteld. De GGD Regio IJssel-Vecht is als adviseur aan de werkgroep toegevoegd.
-
Tijdens een op 23 oktober 2006 gehouden bijeenkomst hebben de ambtenaren Volksgezondheid uit de regio IJssel-Vecht regionale speerpunten benoemd die voor de komende vier jaar een belangrijke rol gaan spelen.
-
Op grond van de resultaten van deze bijeenkomst en naar aanleiding van de landelijke preventienota heeft de stuurgroep in oktober 2006 de regionale prioriteiten als leidraad voor verdere uitwerking vastgesteld.
-
In de maanden daarna heeft de ambtelijke werkgroep in een regelmatige afstemming met de stuurgroep de inhoud van de speerpunten uitgewerkt.
-
Op 24 januari 2007 is de inhoud van deze regionale nota tijdens een bijeenkomst voor raadsleden toegelicht. Naar aanleiding van deze avond is de inhoud aangescherpt en opgestuurd naar alle betrokken regionale organisaties.
-
Op 21 februari 2007 is tijdens het portefeuillehouders overleg deze eerste regionale preventienota ‘samenwerken aan gezond leven’ behandelt. Het portefeuillehouders overleg heeft ingestemd met het voorstel kennis te nemen van de nota en deze conform door te zenden aan de gemeenten.
-
In maart 2007 is de regionale nota voor de gemeenten beschikbaar gekomen.
-
De lokale nota’s moeten 1 juli 2007 vastgesteld zijn.
-
Op basis van de vaststelling van het volksgezondheidbeleid Steenwijkerland zal bekeken worden of de afspraken met de GGD over de dienstverlening moet worden herzien.
2.2 Lokaal Behandeling regionale preventienota IJssel-Vecht 2007 - 2011
21 februari 2007
Adviesgroep WMO, verzoek om een schriftelijke reactie
22 maart 2007
WMO raad
2 april 2007
2
Stukken klaar
18 april 2007
College
24 april 2007
Raadscommissievergadering (behandeling en eventuele amendering) dit
9 mei 2007
betreft qua behandeling een extra moment voor de commissie Verwerking opmerkingen commissie ,Stukken klaar
23 mei 2007
College
29 mei 2007
Commissievergadering
13 juni 2007
Raadsvergadering
26 juni 2007
Uitvoeringsprogramma
December 2007
3. Opbouw van de regionale nota Na de inleiding, het proces en de doelstellingen begint hoofdstuk twee met een beschrijving van de verantwoordelijkheid met betrekking tot collectieve preventie van de belangrijkste betrokken partijen. Daarnaast wordt de relatie tussen de WCPV en de WMO zoals de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg toegelicht. Het hoofdstuk sluit af met een beschrijving van de doelgroepen en de manier waarop deze kunnen worden benaderd. Hoofdstuk 3 is het belangrijkste hoofdstuk in deze nota. Hier wordt per thema ingegaan op de doelstelling, de omvang van het probleem en het beleid rond het thema voor de komende vier jaar. Rond dit hoofdstuk speelt voor de gemeente te vraag in hoeverre de hierin genoemde thema’s voldoende overeenkomt met de gemeentelijk prioriteiten c.q. accenten. In hoofdstuk 4 worden de financiële gevolgen van het regionale en lokale gezondheidsbeleid benoemd. Hoofdstuk 5 sluit af met een conclusie. Apart van de nota is een themabijlage gemaakt. In deze bijlage worden de thema’s verder toegelicht en het beleid verder uitgewerkt. De bijlage van het thema jeugdgezondheidszorg bestaat uit drie onderwerpen die met elkaar samenhangen. De thema’s infectieziekten en medische milieukunde zijn vanwege hun omvang samengevoegd. 4. Speerpunten Onderzoek in de regio IJssel- Vecht laat een aantal zorgwekkende trends zien. Zo wordt er een toename gesignaleerd in het aantal SOA’s en beschikken weinig scholen over een gezond binnenmilieu. Het alcoholgebruik onder jongeren is zorgwekkend hoog en het aantal mensen met overgewicht neemt toe. Binnen de jeugdgezondheidszorg vinden belangrijke ontwikkelingen plaats op het gebied van vroeg signalering en opvoedingsondersteuning. Voor de formulering van de regionale prioriteiten zijn zowel de gegevens uit regionaal onderzoek als de prioriteiten uit de rijksnota richtinggevend geweest. Dit betekent dat de door de regio geformuleerde speerpunten betrekking hebben op alle WCPV-taken en niet alleen op de taak van gemeenten in het kader van gezondheidsbevordering. Dit heeft geleid tot de volgende speerpunten in samenwerken aan gezond leven: A. • • • •
Gezondheidsbedreigende leefwijzen overgewicht (inclusief diabetes) alcoholgebruik Roken Infectieziekten (SOA bestrijding)
B. Jeugdgezondheidszorg • Jeugdgezondheidszorg
3
- Psychosociale problematiek bij kinderen en jongeren - Opvoedingsondersteuning - Centra voor Jeugd en Gezin C. Depressies • depressie bij ouderen D. Medische milieukunde • Binnenmilieu op scholen en in woningen Voor de speerpunten zijn regionale doelstellingen en een regionaal plan van aanpak aangegeven. Dit regionale plan van aanpak dient vertaald te worden naar de lokale situatie. Hierop is een uitzondering gemaakt voor het speerpunt roken. Geadviseerd wordt niet in regionaal verband maar op lokaal niveau aandacht aan dit landelijk speerpunt te schenken omdat is aangenomen dat een regionale aanpak ten opzichte van de inspanningen vanuit het Rijk en de gemeenten geen toegevoegde waarde heeft . 5. Lokale invalshoek vanuit de regionale nota 5.1 Inleiding De voorliggende regionale nota vormt voor de regiogemeenten een gezamenlijk startpunt en zal als richting worden gebruikt bij de vertaling naar de lokale situatie. De vraag is in hoeverre deze nota aanvulling behoeft om als lokaal gezondheidsbeleid voor de komende jaren te boek te staan. Anders gezegd zijn er naast de geformuleerde speerpunten specifiek voor onze gemeente speerpunten aan te geven dan wel accenten te leggen die in het lokale gezondheidsbeleid opgenomen dienen te worden. 5.2 Gezondheidsbedreigende leefwijze De speerpunten: overgewicht, schadelijk alcohol gebruik, roken en infectieziekten(SOA bestrijding) betreffen gezondheidsbedreigend ten gevolge van een bepaalde leefwijze. De insteek is derhalve een gedragsverandering tot stand te brengen om te voorkomen dat mensen door ziekte niet meer (volledig) kunnen participeren in de samenleving. Daarmee is een overlap met de WMO aanwezig het gaat bij de WMO immers om het centrale thema “Iedereen doet mee”. Naast deze constatering is aan te geven dat de gezondheidsbedreigende situaties zich in alle gemeenten van de regio afspelen. In de nota wordt dan ook de suggestie gedaan om elkaar als gemeenten bij de zoektocht naar het vinden van oplossingen te versterken. Het zal van de individuele gemeente afhangen voor welke ontwikkelde oplossingen dan wel activiteiten zal worden gekozen. De toepassing van de in samenwerking met alle regiogemeenten ontwikkelde oplossingen zullen afhangen van de lokale situatie. Een uitzondering wordt gemaakt voor het roken. In de werkgroep is over het speerpunt roken aangegeven dat het rookbeleid voor een belangrijk deel afhankelijk is van rijksbeleid als het gaat om rookverboden. Tevens schenkt de rijksoverheid via voorlichtingscampagnes de nodige aandacht aan dit onderwerp. Ook op dat gebied is het de vraag in hoeverre extra gemeentelijke voorlichting nog een toegevoegde waarde heeft. Tenslotte wordt binnen het onderwijs op verschillende momenten aandacht besteed aan een gezonde leefwijze. Kortom naast datgene wat al gedaan wordt is geen verdere intensivering van dit onderdeel voorgesteld. Wat over roken gezegd is kan ook gezegd worden ten aanzien van de bestrijding van seksueel overdraagbare aandoeningen. Voorlichting over veilig vrijen wordt regelmatig via
4
voorlichtingscampagnes van de rijksoverheid en via de GGD gegeven. Tevens is er een beweging gaande om binnen het onderwijs meer aandacht te besteden aan seksualiteit. Beslispunt 1: Conform het collegeprogramma overgewicht en schadelijk alcohol gebruik zoals bedoeld
-
in de preventienota van de regio aan te wijzen als speerpunten en hierbij aan te sluiten bij de regionale aanpak met als doel te komen tot een op de lokale situatie toegesneden aanpak. -
De aanpak van het speerpunt roken niet verder te intensiveren vanuit de gemeente
-
Het speerpunt seksueel overdraagbare aandoeningen , niet verder te intensiveren.
5.3 Jeugdgezondheidszorg maakt onderdeel uit van zowel het lokale gezondheidsbeleid op basis van de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid als het lokale jeugdbeleid op grond van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Op basis van de laatste wet zijn door het Rijk de volgende 5 functies voor het lokale jeugdbeleid vastgesteld die de gezondheid van jongeren moet beschermen en bevorderen. Het gaat daarbij om: -
informatie en advies
-
signalering
-
beoordelen en toeleiden
-
licht pedagogische hulp
-
zorgcoördinatie
Op grond van de WCPV zijn de volgende kerntaken benoemd: -
verschaft inzicht in de gezondheidstoestand van de jeugd;
-
spoort ziektes op en voorkomt deze door screeningen en vaccinaties;
-
signaleert risico’s,
-
stemt zorgverlening af op de zorgbehoefte;
-
bevordert gezond gedrag;
-
onderkent en beïnvloedt gezondheidsbedreigende factoren;
-
levert een bijdrage aan de vermindering en uitschakeling van risico’s;
-
adviseert gevraagd en ongevraagd aan de gemeenteraad inzake gezondheidsrisico’s voor de jeugd;
-
stemt af met en tussen curatie en preventie inzake de jeugd.
Op dit terrein is er derhalve sprake van verwevenheid tussen JGZ en het jeugdbeleid zeker als het gaat om bevordering gezond gedrag, onderkenning en beïnvloeding gezondheidsbedreigende factoren en het leveren van een bijdrage aan de vermindering en uitschakeling van risico’s. Om te voorkomen dat bij de JGZ de integraliteit in gevaar komt is in regionaal verband zowel bestuurlijk als ambtelijk het jeugdbeleid leidend. In het kader van de ontwikkeling van het jeugdgezondheidsbeleid zijn een drietal speerpunten benoemd. 1.
Psycho - sociale problematiek en depressies bij jongeren
2.
Opvoedingsproblematiek
3.
Centra voor Jeugd en Gezin
De drie speerpunten hebben een duidelijke relatie met elkaar. De geconstateerde psycho sociale problematiek en depressies hebben als ondersteuning een goede infra-structuur nodig in de vorm van opvoedingsondersteuning en het onder verantwoordelijkheid brengen van één organisatie.
5
Het accent is bij de verdere uitwerking van de JGZ door het portefeuillehouderoverleg Volksgezondheid in de komende periode gelegd bij de ontwikkeling van een centrum voor Jeugd en Gezin. Dit komt overeen met de inzet van het Rijk op dit gebied. Ook in het collegeprogramma wordt aangegeven dat voorkomen moet worden dat de jeugdgezondheidszorg niet moet worden versnipperd. Als oplossing wordt in het collegeprogramma gesproken van één loket. Beslispunt 2: in regionaal verband dient de prioriteit te worden gelegd bij de ontwikkeling van de centra voor jeugd en gezin wat te vertalen is naar een op de lokale situatie toegesneden voorziening. 5.4 Depressies Bij dit speerpunt gaat het met name om depressie bij ouderen. De preventie op dit onderdeel staat nog in de kinderschoenen. De inspanning is dan ook in eerste instantie gericht op de ontwikkeling van een integraal plan van aanpak depressiepreventie bij ouderen. Wel dient gezegd te worden dat depressie bij ouderen een segment is van alle mogelijke beperkingen die een rol spelen bij het maatschappelijk functioneren. Dat bredere perspectief komt meer tot zijn recht via de WMO dan via het beperktere volksgezondheidbeleid. Beslispunt 3: de aanpak depressiepreventie krijgt geen lokale accent binnen het lokale volksgezondheidbeleid gezien de vereiste bredere aanpak in het kader van de WMO. De inpassing van het thema depressies zal onderdeel uitmaken van de beleidsvoorstellen op basis van de WMO. 5.5 Milieu en gezondheid; binnenmilieu op scholen en woningen Het gaat hierbij om het signaleren en onderzoeken van gezondheidsrisico’s in relatie tot milieufactoren. Door het team milieu en gezondheid zijn de volgende speerpunten geformuleerd: 1.
Binnenmilieu op scholen en woningen
2.
Risico – communicatie: - Opzetten gezamenlijke website, uitbrengen nieuwsbrief, folders - Organisatie van diverse thema -bijeenkomsten
3.
Gezondheidseffecten en gemeentelijk (ruimtelijk)beleid - Opstellen “toetsingskader gezondheid” of gezondheidsparagraaf t.b.v. gemeentelijke plannen - Advisering over luchtkwaliteit (o.a. fijn stof) en gemeentelijke plannen - Informatiebijeenkomsten organiseren over Gezondheidseffectscreening (GES) Stad en milieu
Regionaal plan van aanpak Nadrukkelijk wordt aandacht gevraagd voor het binnenmilieu van de scholen. Het streven is er op gericht om 275 basisscholen in de regio bewust te maken van het belang van een goed binnenmilieu en dat in 2010 in ieder geval 50% van de scholen ook een ventilatie -advies- op maat hebben gekregen. Dit speerpunt heeft ook binnen het gemeentelijk beleid een hoge prioriteit. Als uitvloeisel van dit beleid zijn reeds in 2006 18 openbare basisscholen onderzocht op energie en binnenklimaat. Het binnenklimaat is hierbij getoetst op het CO2 gehalte . De resultaten van dit onderzoek laten grote verschillen zien. Gebleken is dat installaties niet goed waren afgesteld, de isolatie verbetering behoeft, meer aandacht diende te worden besteed aan de ventilatie.
6
Deze 18 scholen hebben de rapportages ontvangen en kunnen hier hun voordeel mee doen door de adviezen op te volgen. Gebruik maken van de aanwezige ventilatiemogelijkheden leidt in de meeste gevallen tot een aanzienlijke verbetering van het binnenmilieu. De resterende scholen worden het komende schooljaar onderzocht. Een deel dit jaar nog en de rest in 2008. Beslispunt 4: naast de reeds aangegeven gemeentelijke inspanningen wordt een nadere intensivering van het gemeentelijke beleid niet noodzakelijk geacht. 6.
Financiering
De in de regionale nota opgenomen financiële paragraaf is gebaseerd op twee onderzoeken naar de kosten van het voorgesteld beleid door het VNG en op de ervaring van enkele voorbeeldprojecten. Uit de berekeningen wordt duidelijk dat een forse investering nodig is om het door het Rijk gevraagde beleid uit te voeren. Op basis van onderzoeken en de voorbeeldprojecten is een schatting weergegeven van de benodigde gelden om de speerpunten in de gemeenten in de regio IJssel-Vecht op te pakken. In totaal komt dat neer op ongeveer € 1.429.750. Onderstaand wordt per onderdeel ingegaan op de dekking van de aangegeven speerpunten. 6.1 Gezondheidsbedreigende leefwijze Speerpunten: -
overgewicht
-
bestrijding overmatig alcoholgebruik
Dekking Voor het onderdeel gezondheidsbevordering zijn binnen de regio geen structurele middelen beschikbaar. Wel zijn er verschillende belanghebbenden bij preventie betrokken en ook het nieuwe kabinet is voornemens preventieve activiteiten binnen de zorgverzekering te bevorderen. Er zullen dan ook verschillende financieringsstromen samengebracht moeten worden. -
gemeenten: voorgesteld wordt een incidentele gemeentelijke bijdrage voro de jaren 2007 -2011 van € 0,50 per inwoner per jaar. Dit levert een totaal bedrag van € 215.000 op. Voor Steenwijkerland betekent dit een bedrag van 43.117 x € 0,50 = € 21.559
-
bijdrage rijk aan het gemeentefonds. In het licht van het nieuwe regeerakkoord lijkt hiervoor ruimte te ontstaan. In dat geval zou de gemeentelijke bijdrage een vorm van voorfinanciering zijn
-
provinciale preventiegelden,
-
bijdrage van zorgverzekeraars
-
fondsenwerving.
6.2 Jeugdgezondheidszorg Speerpunt: Centrum Jeugd en gezin: Dekking: -
basistakenpakket JGZ
-
gemeentelijke middelen van RSU, Verhagengelden (RSU = maatwerkdeel rijksuitkering jeugdgezondheidszorg, Verhagengelden = extra stimuleringsmaatregel preventief jeugdbeleid)
-
rijksmiddelen speciaal voor herinrichting en ontwikkeling van de centra voor jeugd en gezin
7
-
provinciale gelden in het kader van aansluiting jeugdzorg
6.4 Medische milieukunde Speerpunt: Binnenmilieu scholen en woningen Dekking via het basistakenpakket. Binnen dit basispakket wordt uitgegaan van een beperkt aantal scholen per jaar. Indien een gemeente zoals de gemeente Steenwijkerland binnen een beperkte periode het binnenmilieu van alle openbare scholen in kaart wil brengen vindt er een volume stijging plaats die ten laste van de betreffende gemeente wordt gebracht. Voor bedoeld onderzoek zijn binnen de gemeentebegroting gelden vrij gemaakt.
Bijlagen bij het voorstel Ondertekening De loco-secretaris
De burgemeester
drs. G.H. Aalderink
drs. H.H. Apotheker
Betrokken partijen afdeling
MAZA
adviseur
Jan van Ek, tel.:
behandeld in commissie
x ja, nl. Commissie II van 13 juni 2007
, email:
nee
8
Raadsbesluit Steenwijk,
11 september 2007
Nummer:
2007/75
De raad van de gemeente Steenwijkerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 juni 2007, nummer 2007/75; besluit: -
Akkoord te gaan met de preventienota regio IJssel-Vecht 2007 -2011 als basisnota waarbij voor het gezondheidsbeleid Steenwijkerland 2007 -2011 de prioriteiten komen te liggen bij overgewicht , alcoholmatiging , de ontwikkeling van een centrum voor jeugd- en gezin en het binnenmilieu van de openbare scholen;
-
Akkoord te gaan met de volgende uitgangspunten:
-
Bij overgewicht en schadelijk alcohol gebruik aan te sluiten bij de regionale aanpak en die te
-
vertalen naar een op de lokale situatie toegesneden aanpak. Bij de jeugdgezondheidszorg de prioriteit te leggen bij de ontwikkeling van de centra voor jeugd en gezin en deze te vertalen naar een op de lokale situatie toegesneden voorziening. De inpassing van het thema depressies bij ouderen onderdeel te laten zijn van de beleidsvoorstellen in het kader van de WMO waaronder de geestelijke gezondheidszorg. Het reeds in uitvoering zijnde lokale beleid rond het binnenmilieu van de openbare scholen wordt in de jaren 2007 en 2008 afgerond. Bij de opstelling van de gemeentebegroting 2008 een bedrag beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de preventienota “Samenwerken aan gezond leven” van € 0,50 per inwoner ( circa €21.559);
-
De nota na de zomer nader uit te werken in een uitvoeringsprogramma en deze 18 december 2007 ter kennis te brengen van de gemeenteraad
De raad voornoemd, de griffier,
de voorzitter,
R.G.H.P. Moonen
drs. H.H. Apotheker
1
