ß
365
717. AAN BARLAEUS. (K. A.) Seorsim te convenio , Lucane Belgarum, Barlaee charissime ,et acceptissimom fuisse poema tuum 6 ) nuncio Principi , militibus literatis et Iesuitis, quasi Dijs superis, dicam, terrenis et inferis. Me ver0 curaturum sedulo, ne exuisse humanitateni credas, qui C I I ~anima illam nescio, an depositurns sit
.. ...
Commendo Brosterhusium viris magnis, Quem nostis omnes intime, salis nemo, Leporis et modestiae et venustatis Et eruditionis - at nimis haec ~ I E I ; Succurre Iambe synopsin aut compendium.
-
Commendo, inquam , Brosterhusium toto affectu. Cave, is videre possit , ad qaem intercessore me opus fuerit. In castris ad Mosae Tra-j., 11Octoh. 1632, plane somno obrutus.
718. A. PLOOS
".
(H. A.)
Uwe brieven heb ik onvangen. De genoemde persoon ') schrijft mij: .Ick beu van gantscher harten verheucht, dat dese salie noch nyet verder en is geavanceert; sal1 oock alle mogelicke debvoiren doen, ten eynde in een
5) Zie blz. 360. 6) De cursief gedrukte woorden zijn in ciferschrift, maar Huygens schreef er de verklaring boven. 7) NI. Coenders; zie blz 36?.
.
.
IL’
.:’
+
I
.-
:i‘.
366
.
saecke van so groote importantie nyet precipitantelyck en werde gedisponeert. So ick int leger come, sullen coram van alles beter connen den anderen spreken, ende dependeert myne compste van de resolutie, die alhyer sall werden genomen, waervan ick zyne F. D. vermaen doe. De stadt van Ut~echtheeft contrarie gevoteert ende geprotesteert van nullité; het sal wel hangen aen Holland, ende waere te wenschen, dat de gelegentheyt hadde toegelaten de presentie van S. Ex.; men verliest t y t ende geeft doch mede oorsake ende occasie tot vele contraminen, dewelcke by dilayen vermeerderen sullen. Verleden Saterdach wierden by de gecommitteerden wt Holland geurgeert desenthalven een deputatie naer Vriedand, vanwaer naer myn oordeeì in vele wekeu geen resolutie can comen. Met geen fatsoen sal men connen weygeren deconferentie, dan bemercke meerder ingredientia in de forme, mode, tyt ende plaetse, waervan veel gesproken werdt int particulier. Den voorslach van dé voorss. deputatie wierden noch niet goet gevonden, maer in bedencken gehouden, totdat gesien soude wesen d’intentie van HoUa?id. Ick weete, dat eenige heeren, van haer een pertinenter kennisse hebbende, advis geven, waeromme daervan sal swygen. Daer wert gesustineert by eenige, dat men met de Staten in geen seeckerheyt en kan handelen: te voren heeft men geroepen, datsulcx niet en coude geschieden mette Coningh. Eenighe willen oock, dat uien sa1 bedingen v r i j h m voor de gereformeerde aeu gene $/de, doch werdt dit vooralsnoch int particulier gediscoureert, oock in de vergaderinge. Weynich tyts sall ons wyser maken. Qui amat periculum, peribit in illo. Sunt qui calidi, sunt qui frigidi, nee desunt multi, qui tepidi sunt.” De syndicus Gockinga I ) is hier gisteren aangekomen. Hage, den 1212 8b. (Oct.) 1632.
719. C. V A N DER MYLE. (H. A.) J’ay bien considere ce qu’il vous a pleii me faire entendre par la vostre du 3 de ce mois La celerite, requise en l’affaire duquel faictes mention, est tres bien apprehende, mais impossible de la practiquer, selon que seroit à desirer pour faire reussir ce dont est question avec reputation et profit; il en sera selon l’ancien dire : ibant, quo poterant, et il me semble avoir aucunement compris le sens de vostre apocalypse, et si je ne m’abuse, l’homme qu’y est revele, s’acquitte de son devoir de asses bonne facon. J’ay escrit ceste nuict passe Monseigneur le Prince, mais asses confnsemeiit , l’informant de tout ce que hier s’estoit passe en nostre assemblee: je veux esperer que sonExce1lence en aura sceu venir a bout. J e vous prie de l’advertir que ce jourdhuy j’ay apperceu qu’on pourroit bien incliner à donner de la part de ceste province pleine charge certaine quantite de deputes, qui se rendront avec les ordinaires en l’assemblee de M. les Estats generaulx et auront pouvoir de depnter des personnes gui, avec l’advis et communication de son Excellence, traiteront avec cenx des Estats de l’autre coste, le tout soubs la ratification de M.les Estats. J e veux esperer que par eest expedient on evitera I’inconvenient du transport de ceste ”).
1) Scato Gockinga (1570-1681) was sedert 1UO2 raad en syndicus der Ommelanden. Hij was ook afgevaardigde ter Staten-Generaal. 2) Die brief is verloren gegaan.
I
367
grande compagnie, de laquelle j e fis mention en ma susmentionnee. L’intention seroit aussy de depescher au plustost les S.18 Teresteyn I ) , Beaumont E) et Haersolte 3)1 pour informer mon dit Seigneur de la resolution prise pour traicter, afiu qu’elle . . . 4, de disposer de l’armee, selon et de representer a son que l’occurrence des affaires et la saison de.sja bien avancee, selon sa tres grande prudence, jiigera convenable. De tant plus que, devant M. les Estats Generaulx scauroyent venir, quelques jours s’esconleront , et me semble qu’on souhaite la presence de son Ex.Ce plus proche, et que I’assemblee des Estats fust ii Heusden ou Boisleduc. Mais comme je vous ay [dit], les dits deputes communiqueront de tout cela avec le Prince. J e vous prie de m’excuser, si je ne m’ose estendre plus amplement , n’osant plus hasarder, ayant escrit jusques icy. Ceux de Leiden retournent. J e ne fermeray la presente que le plus tard, afiii que s’il m’est possible de vous dire ce qu’ils nous auront rapporte depuis hier qu’ils ont fait un tour vers letir vroedschap. De la Haye, ce 12 d’octobre 1632, sur le une heures du matin. - Brusles, s’il vous plaist. J e ne pense pas que le peusionnaire Pau 5 , puisse faire le voyage a ceste fois avec les susdits deputes. Mess.r8 de Leiden viennent d’arriver et quant au point d’entrer en conference avec ceux de l’autre coste, ils se conforment avec les autres tellement qu’en thesi toute la Hollande est unaniment resolue. Les articles projettes par les deputes courent partout imprimes I1 vous plaira communiquer a son Ex.ce ce que jugeres digne de sa cognoissance. J e regrette que, ne pouvans surmonter les longueur[s], on faict devoir pour accelerer tout, et s’il est possible qu’on puisse reduire le tout à ce qu’est des sages et vigoureuses intentions de Monseigneur. Le 8.r Teresteyn y travaille dextrement. J e croy que -ce jonrdhuy on verra vers ou ceste assemblee inclinera.
.
”).
720. W. BOREEL. (K. A.) Nu de heer Borr, raad 9, gestorven is, zou ik gaarne zien, dat m i n broeder Abraham Boreel , advocaat voor het hof van Holland ,in zijne plaats werd benoemd. Wilt gij daarover met X. E. spreken? In den Haglie, den 13: Octobr. 1632. 1) Zie blz. 363. 2) Of Simon ran Beaumont (1574-1659), pensionaris van Middelburg en sedert 1625 gecommitteerde ter Staten-Generaal, ook als dichter bekend, of zijn iirrmgenoot (1: 1C?37), burgemeester van Dordrecht en lid der Staten-Generaal. 3) Sweden van Haersolte (+ 1644) was drost van Salland en afgevaardigde ter Staten Generaal voor Overusel. 4) Onleesbaar. 5) Zie blz. 326. 6) Er zijn zelfs drie uitgaven van de Arliculen, Voor-glteslell tol Onderhandelingen tussclten de Respective Heeren Slaten der Nedwlandtsclie Pi.ovintien in Octobev 1632. 7) Pieter van Dorre was van 1619 tot 1632 lid van den Raad van Brabant; den9aenOct. van dat jaar stierf hij. 8) Abraham Boreel (1605-1664), een jongere broeder van Willem, was advokaat en werd later raad en generaal-meester van de Munt der Vereenigde Nederlanden. Hij was getrouwd met Maria van der Does. In plaats van Van Borre werd in 1633 Pieter van Panhuys in den Raad van Brabant benoemd.
368
721. A. RIVET. (L. B.). Uwe brieven aan mij zijn onderschept. Men maakt zich hier wel ongerust, maar ik heb vertrouwen op den loods. Ik schrijf aan Z. E., om ,1uy representer le desir de plusieurs gens de bien pour l’establissement d’une eglise a l’approche de Liege”. De heer Sanmáise I ) is ziek geweest, maar zal toch vóór den winter hier zin. De la Haye, le 13 Octob. 1632.
722. AAN J. GOLIUS
(K. A.)
Rogavit me vir eruditus z, in his regionibus, qui nescio quid mathematici meditatur et luci publicae destinat, u t a legato Hagâ 3, sciscitarer exactam latitudinem Byzantij, seu Perse , quam qui ad gr. 43.18.‘45.’ elevant, arbitratur ipse quam proxime a ver0 obesse. Eins rei nuncius dum ingentis viae spatio non propere adveiitat, rogo te , amice, u t expectationi scriptoris non spernendi, quem alias indicabo, prornptior succimas, et quid huius vel mernori&, vel in commentarium retuleris , significare, quam mature possis , ne graveris, devincturus , cum hoc pristino , amicum novum , cuius tam vili amicitiam stetisse, nunquam erit quod doleas. Vale. In castris ad Traject., 12 Cal. Novemb. (= 21 Oct.) CIL)I3CXXXII. Quousque D. Descartes opusculum processerit, valde scire ave0 et, ut perpetuam a me salutem nuncies, obnixe peto. Literarum , si quas ad me dare volueris, penes uxorem cura erit.
723. PRINSES AMALIA VAN ORANJE ’). (H. A.) Monsieur Heygnes, je vous prie de aller voir Monsieur de Boulgon 5)de ma part et de luy asurer que son mal m’afliche bein fort, et je priera Dieu pour sa gerison; j e voustrois que le povais servir, mais la comoitie 8) ne le vieuxt pas permestre, et j’espere qu’il n’oras pas a faire pour cest fois. VOUSm’obligera de vous tesmoigner a voutre retour, que j’espere sera beintost et que je peuk voir Monsieur le Prince en tres bone sante et vow asurer que j e sera tousjour . ’) J e vous prie, si vous povies, de me mander beintost, comme Monsieur de Boulgon ce porte.
. ..
1) Claude Saumaise (1588-1653), de beroemde Fransche geleerde, werd in 1631 op dezelfde vereerende wijze aan de Leidsche Hoogeschool verbonden als vroeger Scaliger. 2) NI. Wendelinus; zie blz. 353. 3) Cornelis Haga (15784654). geb. te Schiedam, werd in 1611 als gezant naarconstam tinopel gezonden. H i j bleef daar t o t 1639. In het vaderland teruggekeerd, werd hij in 1645 benoemd tot president van den Hoogen Raad en bekleedde die betrekking tot ziju dood. 4) No. 7%a. Een ander brielje, s. d. (H. A.), waarschijnlijk uit dezen tijd, diende om Iluygens te bedanken voor zijne berichten over de gezondhoid van den Prins. 6) commoditk? 5) Zie over den hertog van Bouillon, biz. 109. 7) Hiiygeiis teekeiide op ilet tirieîje aan: Reyeue le 22 d’octobre 1632.
369
724. E. PUTEANUS
I).
Eeue dochter van mij is getrouwd met Oem uit Dordrecht, waar ik zelf ruili eerste onderricht heb genoten. Mijn schoouzoon zal u een bezoek lromeii
brengen en met u spreken over de Relationes Bentivolrianue 2 ) 1 waarvan ik u spoedig eeii exemplaar iii het Italiaanscli lioop te zenden. Lovanii, iii arce, XII Kal. Nov. (= 21 Oct.) CI311)XYXII. 725. A A N A. RIVET. (H. A.) J’ay charge de desabuser vostre zele, et celuy du synode wallon, en ce qui regarde I’estahlisseinent de la religion publique dans la terre de Herstal a), laquelle, en ui1 mot, n’est ni souveraine, ni neutrale, mais de contribution. Son Ex.0 consequerument n’y a non plus d’autorité qu’au reste du Brabant, qui releve de l’Infante. Considerez, s’il vous plakt s’il est raisonnable qu’on y aille enroyer un ministre droict au niartyre, et se tirer à dos un affront indubitable, pour n’y gaigiier que le repentir d’avoir tenté l’impossible. Pour les villes closes, qu’ou vient de conqiiester cliwewz ratio est x d 8 3~p~pCOç aohk A vous autres messieurs le soiiig d’y procurer les ouvriers qu’il appartient. M. le Prince ne manquera d’y contribuer ce qu’il doibt e t peut. - Aux excuses, Mousieur, qiie nia femme vous a avancées de ma part, il n’y a rien de controuvé. J e croy que, pour divertir Lin pen l’Infante en ses adversitez, on luy a parfois voulu donner le plaisir de veoir, comment les heretiques s’entretienent. S. Ex.e mesme en a pati. Mais il a esté tant deferé à ce qui s’est trouvé de sa main dans certains pacquets, qu’encor Madame la Princesse en est venue en possession. C’est la courtoisie que se doibvent les grands, et nous autres rEc! plebe les hazards du passage. En cela j e ne regrette olaicm nec ope~am puisque mou mestier est de brouïller force papier. I1 n’y a que le soiipçoii de mes auiiz que j e ressens. Mais, ne me trouvant plus en peine de celuy qiie j e veoy qne vostre discretioii vous oste, j’en demeure à repos pour cette fois. Pour l’avenir j’aiiroy le soing, qu’il me sera possible, de ne vous payer plus de cette monoye, et tousjours celuy de vous tesmoigner ,combien je cheris l’honneur de vostre amitié, et d’estre creu , Au camp près de Maestriclit, le 22e d’0ctob. 1632.
...
726. A.
PLOOS5). (H. A.)
Uw brief heb ik ontvangen. De drie heeren
6)
z i n nu zeker al aange-
.
1 ) Het Hs. is verloren, maar de brief is gedrukt in Eryci Pvteani.. ad C. Elugmiuin
ct
D. Heinsivm ... Epistolae.. ., 1647, blz. 13.
2) Guido Bentivoglio (t1644), apostolisch nuncius in Vlaauderen en Frankrijk, schreef verschillende werken, o. a. het dikwijls herdrukte Relazioni di G. Bentivoglio in tempo delle sue nunziature di Fiandria e di Francia, Antwerpen, 1629. 3) Zie blz. 368. De heerlijkheid Herstal in het land van Luik behoorde aan den Prins. 4) Matthaeus, 9, YS. 37. 5) De cursief gedrukte woorden zijn in cijferschrift, dat echter op te lossen was door vergelijking met No, 707, 716 en 718. 6) ïeresteyn, Haersolte en de thresorier Coch gingen uit den Ilaag naar Maastricht, om J.
24
370
komen , , wt dewelcke U E. sall verstsen de constitutie van alhyer, zynde my nevens veel anderen leet, dat het nyet en heeft connen gebracht werden tot hetgene Utrecht heeft goet gevonden gehadt. Hedert het voorss. vertreck zyn na Zeeland de h.h. Gats I ) ende Marienburch *) , ende na Vrksland d’heeren Boreel 3, ende Waltha 4, verreyst, ende dat op gisteren goet tyts. De Staten van Zeeland zyn verleden woensdach voor de tweede reyse op reces tegens huiden gescheyden; de vrye neringhe doet aldaer te meer dispute. Wenste , dat met eenige . 5, mochteschryven, soliditeyt van de apparente resolutie van de noch . verseeckere U E., dat naer myn opinie Vrieshnd met Grocninga sal accorderen, d’welcke den 23en, by Hoolluiid gepresseert, hebben verclaert de couferentie toe te staen, dan onvoorsichtich gepresseert zynde tot opeiiiiige van haere bedenckinye verclaeren, dat se genegen tot een wedt off ewicch vmbont, ende alsiilcx staet met staei, ende niemant te horen, die van wegen den cowinck compt , ende dat se vremt zyn van de trevea. Naerder gevraecht, off zy verstaen met die staen ondm den coi&ick, waerop zy: met die daervan vrij siin, of gesint zyn hun vri te maeken. U E. sall naer myu opinie in der da[e]t bevynden, dat - so Zeeland al te verre compt - de drie sullen accorderen, ende dat daervan nyet solidelyck sal werden gedaen iiit afwem van S. E. De stadt Leyden heeft haer met d’andere leden geconformeert ende heeft haere gecommitteerde mede ter vergaderinge, sulcx dat die n u eenpaerlyck gaen ende byeen blyveii. A ende G contramineren, B is noch still.” Hage, 25en 8b. (Oct.) 1632.
.. .
727. C. VAN DER MYLE. (H. A.) Uw brief heb ik ontvangen. , Je communique avec celuy du triumvirat 6, qui est demeure ici, touchant le second point 7 , sur lequel on attendoit que, cependant que le premier se manioit , ils eussent procure quelque esclaircissement , mais il m’a replique qu’il estoit bien vray que Son Ex.ce leur en fist ouverture, mais qu’ayant ouy leurs raisons, elle trouva bon qu’on n’en fist pas mention pardeça. Si vous avez raison de vous plaindre des longueurs qui semblent gaster un affaire si important, lorsque faisiez vostre depesche precedente, je crains qu’a present j’cntends desja des plus jnstes reproches que nous feres la dessus. Croyes moy, s’il vous plaist, ce noeud ne sera jamais deslie ou den Prins mee te deelen, wat de Staten-Generaal den 16den en 18den Oct. besloten hadden naar aanleiding van de vredesonderhandelingen. Johan van Goch (f 1637)’ burgemeester van Zutphen, was afgevaardigde ter Slateiien thresorier-generaal der Unie sedert 1628. Jacob Cats, pensionaris van Dordrecht. Dr. Wilhelm Marienborch, burgemeester van Deventer. Willem Boreel, pensionaris van Amsterdam; zie blz. 76. Peter van Walta, lid der Staten-Generaal voor Friesland. Onleesbaar. lissehien wordt gedoeld op Teresteyn, Slaersolte en Goch. De laatste kan ziJn achtergebleven, want Huygens teekende in zijn Dagboek (blz. 22) aan, dat de beide eersten op 24 Oct. in het leger bij Maastricht terugkwamen. 7) Het tweede artikel van de negen, die werden voorgesteld voor de hernieuwing van ,,het Tractaet van Treves, gemaect met den Coninck van Spaeiigien, Anno 1609.”
371
desembarassé par ceux qui s’en rueslent, mais l’une longueur produira l’autre I ) , si ce n’est que iiostre Alexandre s’en approche et la coupe. J e luy en touche quelque chose. Voici uue adjoincte dii S.r Ploos de Thienhoven 2), ii laquelle pour n’user des redites j e n’arljousteray rien.” De la Haye, ce 26 d’octobre 1632.
728. D. TULDENUS. (L. B.) Hierbij zeiid ik u m i r i Commenta~iwad Institutionau juris ”); spoedig volgt nog eeii ander werk. Lovaii., tertio Kal. Nov. (= 30 Oct.) 1632.
1) Van der Mgle lieeff gelijk gehad; liet lange tahien heeft slecht gewerkt op de onderhandelingen. 2) NI. NO. 726. 3) Zie blz. 325.
,
1
’
.
_..
.
