5

De Drietand Nederlandsche Vereeniging van Kustzeilers

2008/5

De Drietand 36e jaargang nummer 5, oktober 2008 De Drietand is het verenigingsblad van de Nederlandsche Vereeniging van Kustzeilers. Verschijnt 6 maal per jaar.

In dit nummer Veiligheid Van de bestuurstafel / Joke In Memoriam Heerendag / Cursussen Motoronderhoud / Sterrenkunde Ankerbol 2008 Discussie over de toekomst NVvK werkt mee aan Hiswasymposium over AIS en Radar Aanvullingen Hiswa-symposium Man over boord Regelzucht KNRM. Nu weet ik het weer Koersvast. Bellefleur Sluitingstocht in Muiden Svenska Högarna in de Stockholm Skärgård Jaarboek 2009 Deltableau Uit de Buitenlandse Bladen Er is leven na het zeilen Verhuisd / Te koop gevraagd Het andere Zeilen Uit de Boekenkist Uit de Scheeps-Toko Nieuwe leden De Drietand en Colofon

bladz. 1 2 3 4-5 6 7 8-9 9-11 10-11 12 13 14-15 16-17 18-20 21 22-23 24-25 27 27 28 29 30 32 32

Evenementen a g e n d a 1 november 2008: Redders in nood in de Salentein door Sip Wiebenga 13 december 2008: Heerendag in Makkum. 11 januari 2009: Nieuwjaarsreceptie in Loosdrecht 24 januari 2009: Superzeiljachten in de Salentein door Thijs Nikkels 22 en 29 januari 2009: Cursus Introductie Sterrenkunde. 7 februari 2009: Cursus Motoronderhoud bij Volvodealer Bert Droog in Hoorn. 14 februari 2009: Cursus Motoronderhoud bij Volvo-dealer Hans van Dijke in Brouwershaven. Kopij voor het volgende nummer uiterlijk 21 november 2008 op het bureau te Zeist ISSN 1385-5417 Niets uit deze Drietand mag worden gebruikt of gepubliceerd zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Veiligheid De zee opgaan: het is en blijft, zowel voor de beroepsals de pleziervaart, een hachelijke onderneming. De aanwezigheid van reddingsmaatschappijen langs alle kusten van de wereld geeft aan, dat er juist op de grens van zee en land veel mis kan gaan. Het zeilgebied vóór onze kust, de Noordzee, is één van de drukst bevaren zeeën van de wereld. Met plezier daar varen begint met een goed en veilig schip. Je dient er heel goed uit te kijken en uitkijk te houden. Dat blijkt nog maar weer eens uit een onlangs gehouden Hiswa symposium waar het ging over AIS en radar en waar de vraag gesteld werd of het hedendaagse elektronische meten ook een zeker weten is. Het is toe te juichen dat daar symposia over gehouden worden, immers het houdt ons scherp om aan boord van eigen schip kritisch en zorgvuldig over veiligheid te blijven nadenken. In dit nummer van de Drietand leest u er over in een artikel van Egenolf van Stein Callenfels en van Frans Bertens. Dat veiligheid aan boord niet staat of valt met de aanwezigheid van alle te koop zijnde nieuwe elektronische apparatuur en snufjes weet niet alleen diegene wiens schip in een zware onweersbui getroffen werd door bliksem. Stroom aan boord kan ook door een andere oorzaak ineens verdwenen zijn. Nadenken over hoe weer aan boord te komen na het te water raken. Daartoe spoort het artikel van André Wijsenbeek ons aan. En hoe het is om bij harde wind en hoge golven zonder kleerscheuren en kneuzingen achter de kaartentafel of het fornuis te komen: u kunt het u ook met zonnig weer voor de geest halen. Blijven nadenken en zoeken naar wat er aan boord zoal mis kan gaan, doet je hoe langer hoe meer met plezier varen. Een motorcursus of op de sterren kijken, verslagen inzenden voor het Jaarboek 2009, de Boekenkist van Ad; al die bijdragen helpen mee het plezier in onze vaart er in te houden. Ook al staat uw boot op de wal deze winter. Hans Althuis 1 De Drietand - oktober 2008

Van de bestuurstafel

Terwijl buiten de wind met 40 kn door het want giert, lig ik in Dover te wachten op een weergaatje om de boot terug te brengen naar Nederland. Einde seizoen, zoveel is duidelijk. Seizoen..? Was er eigenlijk wel een seizoen Of zijn we allemaal de hele zomer bezig geweest met slalommen tussen weergaatjes en Gribfiles? Toch zijn er voor zover mij bekend drie jachten naar Spitsbergen gevaren: Ben Hoekendijk, Ed Megens en Margot Gonggrijp. De Saraban'de heeft een rondje IJsland gemaakt,

Peter Visser stuurde berichten vanuit een winters Patagonië en ook in Horta zagen we diverse Drietanden. Ongetwijfeld zijn er nog meer heroïsche tochten gemaakt deze zomer. We branden van verlangen om al uw ijzingwekkende belevenissen te vernemen op de komende winteravonden. Het bestuur heeft in september alweer vergaderd. Wat kwam daar aan de orde? Evaluatie van de afgelopen tochten en wedstrijden waaronder de Delta Lloyd 24 Uurs Zeilrace die dit jaar een weekend later gehouden werd.

Het winterprogramma wordt de komende tijd ingevuld met een reeks boeiende lezingen en activiteiten. Verder de financiële situatie (gezond) en de invulling van de vacatures in bestuur en in de diverse commissies. In het bestuur zijn in 2009 Dick van Bommel, Egenolf van Stein Callenfels en onze voorzitter Frits van Berkel statutair aan de beurt om af te treden. Het plan is ook om de komende tijd het thema "Veiligheid" wat te verbreden en te verdiepen, en een nieuwe Veiligheidscommissie op te richten. U hoort daar binnenkort meer over. Verder, schroom niet om uw belevenissen samen te vatten in boeiende en bondige verhalen voor de Drietand of het Jaarboek. Vergeet niet het verst bereikte punt aan te geven, want je weet maar nooit. Laat u in een luie stoel naast de haard zakken terwijl de wind rond de schoorsteen giert en bezin u erop hoe wij met z'n allen onze vereniging nog boeiender kunnen maken. Alle initiatieven zijn welkom! Egenolf van Stein Callenfels

stormvogeltjes de ochtend is nog nieuw en vroeg de grijze zee is leeg en vrij de zee is meer dan groot genoeg voor kleine vogeltjes als zij waar komen ze zo snel vandaan ook waar ze heen gaan

2 De Drietand - oktober 2008

geen idee we zien ze golvenscherend gaan

hun woonplaats is de wijde zee joke

In Memoriam Thijs Alle Zoethout Op 5 september 2008, een week voor het verschijnen van Drietand nummer 4 met het artikel van Ad Beringen over zijn opmerkelijke Folkeboot, is Thijs Alle Zoethout tijdens voorbereidingen voor de eerste tocht onder zeil in zijn thuishaven Harlingen door een hartaanval getroffen en aan boord overleden. Thijs werd in 1939 in Rotterdam geboren en ging werken bij het Kadaster toen zijn vader op 42-jarige leeftijd stierf. Landmeter zijn beviel hem niet en hij ging studeren: wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde. Als wiskundige was hij mede debet aan de ontwikkeling van de computer. Zeilen was zijn grote hobby, eerst in huurboten, maar begin jaren '80 kocht hij zijn Marieholm 26 "Solvejg", die hij tot zijn dood heeft gehad. Met dit schip maakte Thijs vele lange reizen en won vier maal de Zeepaardbeker, twee maal de Voorzittersprijs en twee maal de Jubileumschaal van de NVvK. Hij was de initiator van de Ruslandreizen, die door de NVvK werden georganiseerd en legde contacten, die tot op de dag van vandaag nog waardevol zijn. In 2000 begon Thijs met de bouw van zijn nieuwe

schip "Gungnir", een met 2,5 meter verlengde Marieholm 26, die hij schoenertuigage meegaf naar eigen ontwerp. Tijdens de bouw werd Thijs al 6 maal door een hartaanval getroffen en 2 maal had hij een lichte tia, maar hij liet zich niet ontmoedigen en bouwde ijverig door. Des te triester dus, dat hij de eerste trip onder zeil niet heeft mogen beleven. De vereniging verliest in hem een actief lid, dat van plan was met het nieuwe schip nog vele malen voor prijzen in aanmerking te komen. Karel Fros


Heerendag 13 december: naar Bloemsma en De Vries Sails in Makkum. J-klassers en zeilen

Tijdens de Heerendag brengen wij een bezoek aan de nieuwe vestiging van UK-Halsey-De Vries Sails en de aluminium cascobouwer F. Bloemsma. De ontwikkelingen bij De Vries Sails, zoals de toetreding tot de internationale groep UK-Halsey, maken dat zij voorop blijven lopen in zeilontwerp, uitvoering en doeksoorten. In Makkum staat één van de modernste lasersnijders, maar worden alle zeilen nog door mensenhanden in elkaar gezet. Het directe contact tussen opdrachtgever en uitvoerders zorgt voor vruchtbaar overleg. Dat zal ook tijdens de Heerendag blijken als de ervaren wedstrijdzeiler en directeur van De Vries Sails Harry Amsterdam ons gaat rondleiden door de zeilmakerij waar ook tenten en kappen worden gemaakt. In Nederland lijkt een strijd gevoerd te worden voor nieuwe opdrachten in de tot nieuw leven gekomen J-klasse. Zowel bij het ontwerpbureau van André Hoek als bij dat van Gerard Dijkstra zijn oude tekeningen van de composiet gebouwde J-klassers aangepast, doorgerekend en getest met simulatieprogramma's omdat het nu is toegestaan deze schoonheden in aluminium te bouwen. Al dat werk heeft daadwerkelijk geleid tot opdrachten in Nederland, Bij de werf van Bloemsma is de eerste J-klasser, de Lionhart van Hoek Naval Architects, gebaseerd op de oorspronkelijke tekeningen van de Ranger van 44 meter lengte, al 4 De Drietand - oktober 2008

gereed gekomen. Bij een nabij gelegen werf is het casco in de verf gezet en daarna getransporteerd naar Zaandam voor afbouw bij Claasen Jachtbouw. Ondertussen ligt er al weer een nieuw casco, eveneens van André Hoek, dat tijdens ons bezoek rechtop staat en door ons mag worden bezichtigd. Het is zelfs mogelijk dat de bouw van een derde casco net van start is gegaan. Tijdens ons bezoek zullen wij meer horen over de geschiedenis van de J-klasse.

Een nacht op zee. Onbewolkte hemel. Geen opstralend licht om je heen. Je zit je wacht uit en ziet geen lichtjes van schepen. Dan kijk je eens omhoog. Onvoorstelbaar wat je dan ziet! Honderden, duizenden sterren en planeten. Maar welke? Wat zie je nu precies? Dan komt de wens dat je graag wat meer van die fascinerende sterrenhemel wilt weten.

Programma Vanaf 10.30 uur wordt u verwacht bij De Vries Sails. 11.00 uur gaat één groep voor een rondleiding door de zeilmakerij, de andere groep loopt 3 minuten naar Bloemsma om de J-klasse te bekijken. 12.30 uur stappen we in onze auto's voor een lunch bij Restaurant De Vigilante met uitzicht op het IJsselmeer. 's Middags wisselen de groepen . 15.30 uur wordt de dag besloten met een borrel bij De Vries Sails. Zo meldt u zich aan De kosten voor koffie, lunch en borrel bedragen € 22,50 p.p. U maakt het bedrag vooraf over op nummer 2618098 van het Bureau N.V.v.K. te Zeist. Aanmelden tot 8 december via email: [email protected] of per telefoon 030-6932079. De evenementencommissie

Hans Hovius, docent aan het Ichthus College in Driehuis (bij IJmuiden) besteedt veel van zijn vrije tijd aan het geven van cursussen sterrenkunde. Zowel aan de Volkshogeschool als voor mensen zoals wij. Hij leidt ons in twee avonden door de wereld van sterrenkunde. Hij vertelt over planeten en hun loop, wat vallende sterren zijn en ook over de maan, die voor eb en vloed

Cursus Motoronderhoud 7 januari in Hoorn en 14 januari in Brouwershaven Volvo2 Een motor is aan

boord een nuttig maar vaak storend instrument. Voor het onderhoud vragen we een betrouwbare monteur en verder moet het ding het altijd doen. Maar wat als zich in een vreemde haven een probleem met koelwater of brandstof voordoet, of de motor niet start? Het is toch fijn om een probleem zelf op te kunnen lossen en al helemaal als u op volle zee zit! Daarom is deze Cursus Motoronderhoud opgezet. Het doel is vertrouwd te raken met en preventief onderhoud uitvoeren aan uw eigen motor. De Volvo-dealers Hans van Dijke in Brouwershaven en Bert Droog in Hoorn (Aquasport) nemen u mee naar de heus niet zo ingewikkelde wereld van de scheepsdiesel. De cursus is merkonafhankelijk. Zij gaan in op elk merk motor, dat u van tevoren aangeeft. Gevraagd wordt om uw eigen multimeter mee te nemen. Zij leren

u om daar meer mee te doen dan alleen stroom meten. Het programma 10.00 tot 10.30 uur 10.30 tot 12.30 uur

Ontvangst met koffie Brandstof- en koelwatersystemen 12.30 tot 13.00 uur Eenvoudige broodmaaltijd 13.00 tot 14.00 uur Elektrisch systeem Hierna is nog tijd voor vragen. Het maximale aantal deelnemers per dag is 12. Is er echter meer belangstelling, dan staan extra cursussen gepland op 7 januari in Brouwershaven en op 14 januari in Hoorn. Zo doet u mee De kosten, inclusief koffie en lunch bedragen € 25,per persoon, over te maken op nummer 2618098 van Bureau N.V.v.K te Zeist. Aanmelden via email: [email protected] of telefoon 030 6932079. Wilt u duidelijk aangeven of u voor Hoorn of Brouwershaven kiest. Adressen Aquasport: Vissereiland 24, 1621 AA Hoorn. Van Dijke: Jachthaven Den Ossen r. 3, 4218 NA Brouwershaven. De evenementencommissie

Cursus Sterrenkunde 22 en 29 januari in Driehuis

zorgt. Vervolgens gaan we terug in de tijd en laat hij ons zien hoe zeevaarders aan de hand van zon en sterren hun positie bepaalden. En hoe een sextant wordt gebruikt. In een van de klaslokalen van het College staan 20 computers opgesteld, waarop een programma draait waarmee we van iedere plek op aarde en op ieder willekeurig moment naar de sterren-

hemel kunnen kijken. Hij vertelt ook hoe wij dit gratis programma op onze eigen computer kunnen installeren, om het later thuis als oefenstof te gebruiken. Zo kun je je aanmelden De twee avonden beginnen om 20.00 uur en lopen ongeveer tot 22.30 uur met een pauze voor koffie of thee. De kosten bedragen € 12,50 p.p

voor beide avonden. U moet die overmaken op nummer 2618098, t.n.v. Bureau N.V.v.K. te Zeist. Aanmelden: via email: [email protected] of tel. 030 6932079 Adres Ichthus College, Wolff en Dekenlaan 1, 1985 HP Driehuis. De evenementencommissie 5 De Drietand - oktober 2008

Ankerbol 2008 In de voorafgaande week is het al duidelijk, we gaan met de windvooruitzichten weer niet in de prijzen vallen. Na een windstil palaver met duidelijke instructies hoe om te gaan met anker en startlijn, gaan we naar de startlijn. We merken dat de wedstrijdleiding dit jaar het reglement strenger hanteert dan voorgaande jaren: we moeten na een prachtige ankermanoeuvre weer ankerop om ons gezicht te laten zien bij het startschip. Gelukkig blijft onze plaats op de startlijn onbezet en kunnen we weer terug naar onze uitgangspositie. Helaas moeten we ons anker naar achteren halen door draaiende wind of was het waterstroming die dat veroorzaakte? Hierdoor kunnen we onze 10 ton niet op snelheid brengen om over de startlijn te stuiven en vallen we niet in de prijzen voor de beste start. Die eer gaat naar het Waarschip Magic Woman (waarom zijn Waarschepen toch altijd net iets sneller met licht weer?) Na de start liggen we toch weer snel (even) vooraan in het veld, dankzij ons nieuwe grootzeil en kotterfok, die we nu wel erg rustig in vorm kunnen zeilen. Dan gaat echter de snellere groep van start en hebben de toerschepen het nakijken wanneer de Xindi Aquatic en de J-action hun wedstrijdtuigen hijsen. Samen met routinier Sawadi III maken we het de J-action nog even moeilijk zodat, naar later blijkt, we onze voorzitter Frits in de gelegenheid stellen als enige toerkustzeiler bij de eerste drie te finishen. Saamhorigheid binnen de "Vereeniging" is wel nodig bij zo'n overweldigende overmacht van getrainde wedstrijdbemanningen en -schepen. Gelukkig wordt de baan verlegd en ingekort zodat we aan de wind richting finish kunnen koersen. Dik een uur later blijkt onze route de finish te kruisen van een 6 De Drietand - oktober 2008

aantal grote klassiekers. We liggen op ramkoers met een 100tonner, die ons meldt in een wedstrijd te zijn. Evenzo melden wij hem in een wedstrijd te zijn en hebben wij daarvoor, in tegenstelling tot hem, onze driekleur ingeruild voor de gele vlag. Sportief slaat hij achteruit om ons voor zijn kluiverboom te laten drijven. Wij hebben tenslotte "bakboord" volgens de BPR-regels. De volgende hindernis duikt voor ons op met drie van zulke schepen en een finishschip. We zien de DROP en Sawadi sterk afvallen om onder het veld door te gaan en kiezen voor de directe route door de "dwarsliggers" om geen hoogte te verliezen. We drijven op afstand van slechts enkele meters achter, tussen en voor de grote jongens langs. Dat geeft leuke reacties zoals: "jullie hebben lef" en "hé jullie gaan wél vooruit". De manoeuvre slaagt en we koersen op de finish af, ondertussen voorbijgelopen door de Blueprint en de Touch of Wind. Dan ruimt de wind en kleven we in het zog van de Touch of Wind. Uiteindelijk de spi er nog op. De vorige week aangeschafte spischoten van 5 mm bewijzen hun diensten om de laatste knoopjes wind op te vangen. Uiteindelijk finishen we als vijfde; voorwaar geen slechte prestatie met dit lichte weer. Door op tijd te finishen hebben we dit jaar de ruimte voor een (paar) aankomstborrels voordat de prijsuitreiking begint en we weer van de jaarlijkse stamppotmaaltijd genieten. 's Avonds is het al vroeg rustig in de kustzeilershoek en duiken we met een tevreden gevoel vroeg te kooi. De volgende morgen ben ik jarig en zit de kuip vol met een 14 vrienden voor koffie, zodat we een prachtige groene algstreep op de spiegel hebben. Al met al een uiterst gezellig weekeinde en om een uur of twaalf vertrekken we naar Monnickendam om de spi

weer te hijsen en de dode vliegen eruit te laten vallen. We hebben afgesproken dat er volgend jaar minimaal een 5Bf gaat staan, zodat we weer eens lekker kunnen zeilen. Namens de bemanning een pluim voor de organisatie! Ruud Wiskerke aan boord van Pride of Winches

Discussie over de toekomst Nieuwe aspecten in het beleid van de Vereeniging In 2007 en 2008 heeft de Vereeniging aandacht gegeven aan de vraag: Hoe zien wij de toekomst? Wat willen we uitbreiden, anders doen? En vooral, wat willen we behouden? Deze discussie is gevoerd vanuit een ledenenquête door mevrouw Van der Toorn, een reactie van leden op de uitkomst ervan en een brainstormsessie van kaderleden in het voorjaar van 2008. De discussie is begeleid door het team Wout Meijer, Willem Melching en Ed Megens. Vervolgens zijn de aanbevelingen, de suggesties en de uitkomst door het bestuur gewogen en besproken. Deze notitie is de resultante van het bovenstaande. Het thema kan in tweeën worden gedeeld. 1. Gericht op niet-leden. Wat zijn de groeiambities van de vereniging en hoe zijn die te realiseren? 2. Gericht op leden. Welke verandering in activiteitenaanbod maakt de vereniging interessanter voor de leden? Acties gericht op niet-leden. Kernpunt is hier: Groei en ledenwerving. Wat betreft de groei heeft het bestuur als beleidslijn geformuleerd: De vereniging hoeft niet persé groter te worden, maar moet minstens in staat zijn het verloop te compenseren. M.a.w.: elk jaar 60 tot 80 nieuwe leden werven als vervangingsgroei. 1. Ons imago daarbij is: We zijn een vereniging van gepassioneerde zeezeilers met veel kennis en ervaring die we graag uitwisselen en overdragen. Dit willen we overbrengen in een handzame brochure of flyer, waarin ook een duidelijke passage staat over de eisen aan nieuwe leden en hoe lid te worden. Er blijkt nog wel eens onduidelijkheid over de criteria en de ballotage te bestaan. Die brochure kan bij alle evenementen en presentaties worden uitgedeeld.

2. Bij een aantal manifestaties zal "reclame" gemaakt worden voor de vereniging. Deze zijn: de Delta Lloyd 24-uurs, de Driehoek, de Ankerbol, de Hiswa. Middelen daarvoor: - Uitdelen van brochure of flyer; - Tekst van de brochure opnemen in boekje 24-uurs; - Katern in de Drietand vóór de zomer; - Advertentie in Zeilen; - Actualiseren van de website. 3. Het is belangrijk om goed zicht te hebben op de redenen waarom leden opzeggen. Daarom zal er altijd, behoudens duidelijke gevallen, een kort exitinterview gehouden worden. Uitvoering door bureau en bestuur. 4. Wat betreft de "Open activiteiten" van de vereniging kiest het bestuur er voorshands voor het aantal op drie te handhaven. Acties gericht op leden Een interessante uitbreiding is de organisatie van kleinschalige activiteiten, gekoppeld aan het aspect kennisoverdracht. Het gaat er hierbij niet om een regionale structuur in de vereniging aan te brengen. Wanneer er echter onderwerpen zijn waar veel belangstelling voor is, kan de vereniging meerdere bijeenkomsten organiseren, verspreid over het land. Te denken valt aan discussies, uitwisselingen van ervaring en kennisoverdracht, maar dan in kleine groepen. De essentie is dus niet zozeer de spreiding, maar de kleinschaligheid, waarin juist interactie en uitwisseling van belang zijn en niet een collegeachtige kennisoverdracht door één of twee personen. Denk hierbij aan: zeemanschap, veiligheidsaspecten, vaargebieden, technische onderwerpen, discussies over belangenbehartiging en gedrag. Deze aanpak is relatief bewerkelijk en tijdsintensief. Daarom beginnen we met één onderwerp, namelijk Veiligheid. Het vervolg laten we afhangen van het succes. Het bovenstaande moet dan gezien worden als aanvulling op de bestaande centrale activiteiten. Het bestuur heeft inmiddels besloten daarvoor een Commissie Veiligheidsbeleid in te stellen. Die Commissie zal in overleg met de Evenementencommissie deze decentrale bijeenkomsten gaan organiseren. En ten slotte onderschrijft het bestuur het kernachtige statement: "Kennisoverdracht is ons grootste kapitaal". Wij moeten zorgen dat we dat voldoende uitbuiten. Veel hiervan zit al in bestaande activiteiten, evenementen en producten, maar dat assortiment wordt uitgebreid met de voorstellen hierboven. En uiteraard blijven wij denken over en open staan voor vernieuwende ideeën. Nico Bernts, secretaris 7 De Drietand - oktober 2008

NVvK werkt mee aan Hiswa-sy Geeft elektronica vertrouwen als het gaat om veiligheid? Is AIS inderdaad volwassen geworden? Ben ik goed zichtbaar vanaf de brug van grote schepen. En op hun radar? Vragen waar wij als jachtzeilers graag wat meer van zouden willen weten. Dat was het thema van het Symposium op de natte Hiswa met als subtitel: Elektronisch meten... Zeker weten? Vijf sprekers hadden zich in deze materie verdiept: Hans van der Heide, stond bij TNO aan de wieg van AIS en zou graag zien dat alle jachten worden uitgerust met AIS-B. Ondergetekende vertelde over zijn ervaringen vanuit de kuip met AIS. Leon Bart, exRotterdamse loods en Ostar zeiler, liet ons meekijken zowel vanaf de brug, als vanuit zijn trimaran "Houd van Hout". Kees Koning, vertegenwoordiger de Nederlandse Kustwacht, lichtte het gebruik van AIS vanaf de wal toe en Harry de Jong, zeezeiler en nestor van Correct, had een aantal illustratieve video,s. In de discussie kwam een aantal interessante punten naar voren. Ten eerste moet je er als jacht van uitgaan niet of nauwelijks visueel te worden opgemerkt vanaf de brug. Een aantal treffende foto's illustreerde dit. AIS kan dit sterk verbeteren, maar ook daar zijn kanttekeningen bij te plaatsen. AIS Een AIS-B transponder kost momenteel ca € 800 en kan op vrijwel ieder jacht eenvoudig worden geplaatst. Echter, de weergave van AIS-B-data op de brug van grote schepen laat tot op heden nog veel te wensen over. Veel grote schepen varen nog met papieren kaarten. Positie, koers, snelheid en MMSI nummer zijn wel zichtbaar op een tekst display, maar slechts in 8 De Drietand - oktober 2008

uitzonderingsgevallen wordt deze informatie ook getoond op de radar of elektronische kaart. Verder wordt de scheepsnaam niet weergegeven op de display. Dit is een software / firmware probleem dat zich in de komende jaren geleidelijk zal oplossen, wanneer nieuwe apparatuur geïnstalleerd gaat worden. Wanneer alles echter gaat functioneren zoals het bedoeld is, dan zijn rond ieder schip in een straal van 20 - 25 mijl alle andere AIS voerende schepen zichtbaar op de radar en de elektronische kaart. Veel jachten hebben dit nu al en in feite lopen jachten momenteel dus vóór als het gaat om deze navigatietechniek Dat dit in de praktijk zo functioneert, illustreerde ondergetekende met een groot aantal schermafbeeldingen van praktijksituaties. (De presentatie staat op de website van de NVvK). Ook het alleen al hébben van een AIS ontvanger (ca € 300,- ) geeft al een enorme verbetering m.b.t. informatie van scheepvaart om je heen en is een stap in de goede richting. Radar en radar reflectoren De tekortkomingen van radar in een ruwe zee zijn bekend. Het jacht verdwijnt in de seaclutter, en kan bij moderne digitale radarsystemen zelfs onbedoeld worden weg gefilterd. Zelfs het hijsen van een passieve radar reflector geeft onvoldoende verbetering. Recente testen hebben uitgewezen dat de radarreflectie wel iets wordt verbeterd, maar dat GEEN van commercieel verkrijgbare radarreflectoren voldoet aan een reflecterend oppervlak van minimaal 10 m2. Een jacht zit voor de stuurman ”in de zee”. Zeker als de zee een wat grimmig karakter gaat krijgen met grijze lucht en witte kammen, valt het nauwelijks meer op.

Actieve Radar Target Enhancers zoals de SeaMe en de Rasmus kunnen een grote verbetering geven van de reflectie (zie eerdere Drietanden). Wij hebben op de Riddle de SeaMe geïnstalleerd. Groot was mijn verbazing dat de SeaMe niet reageerde, toen wij op open zee een aantal keren door schepen werden opgelopen, terwijl toch de radarantenne van de passanten zichtbaar ronddraaiden! Hier openbaarde zich het verschil tussen X band en S band radar. Even voor het begrip: X band is 3 cm golflengte (9,9 GHz) en S-Band is 10 cm golflengte. (2,7 GHz). Voor zover mij bekend is het bij hebben staan van radar voor SOLAS schepen nergens verplicht, maar onder verantwoording van de betreffende stuurman van de wacht. Wel is het verplicht om goed werkende radarapparaten aan boord te hebben. Voor SOLAS schepen > 3000 t zowel X-band als S-Band radar. De praktijk is dat de X-band door zijn hogere frequentie meer en scherpere details kan weergeven (een hoger oplossend vermogen, zeg maar). Het nadeel is dat je ook veel meer reflectie van golven krijgt (seaclutter) zeker bij ruwe zee. Ook regen en sneeuwbuien geven sterke verstorende reflecties. Zeilschepen met passieve reflectoren zijn voor de radar in zekere zin ook "clutter" en kunnen ook samen met de golfreflecties, al dan niet, automatisch worden weg gefilterd. Bij een X-band zal dat dus vrij snel gebeuren, maar als je dan een actieve target enhancer hebt is de echo sterk genoeg om niet te worden weggefilterd. Zolang alle schepen altijd de X-Band hebben bijstaan is er dus geen probleem, maar dat is dus niet altijd het geval! De S-band heeft door zijn lagere frequentie van deze "clutter" veel minder last. Om het oplossend vermogen goed te houden werkt

mposium over AIS en Radar men dan ook met een veel grotere antenne. Doordat er bij de S-Band minder clutter is, hoeft er dus ook minder weg gefilterd te worden. Helaas geven zeilschepen zelfs met een passieve radarreflector op de S-Band veel slechtere echo's dan op de X-band. De passieve jachtreflectoren zijn ook eigenlijk veel te klein voor de S-Band, want om effectief te reflecteren moeten ze minimaal afmetingen hebben van 10 x de radargolflengte (dus ca 1 x 1 meter of meer). Stuurlieden op de brug hebben in drukke gebieden met veel kleine echo's meestal zowel X- als Sband bijstaan, maar het houdt in dat je dan toch op twee schermen moet kijken. Zodra men op de oceaan komt en buiten de gebruikelijke scheepvaartroutes vaart, geeft een aantal stuurlieden de voorkeur aan alleen de S-Band radar te gebruiken en wordt in enkele gevallen de X-band zelfs uitgeschakeld. S-Band is makkelijker te bekijken, geeft een rustig beeld, geen clutter. Alle grote stalen schepen inclusief vissers komen daarop goed in beeld, alleen plastic jachten niet maar die zijn er toch nauwelijks op de oceaan!

De oplossing voor jachten zou moeten zijn: een radardetector die op beide banden werkt, of Radar Target Enhancers verbeteren zodat die ook op de S-Band reageren. Voor zover mij bekend bestaat dit momenteel nog niet. De antenne van een dergelijk apparaat zal ook ca. 3 x zo groot worden dus ca 1,2 meter lang. Het laatste woord is hier nog niet over gezegd lijkt mij. Conclusie Mijn conclusie van het bovenstaande is dat -ondanks de beperkingen- de besproken systemen erg nuttig zijn voor de zichtbaarheid van jachten, en dus voor de gemoedsrust van de bemanning. Op de drukke Noordzee met zijn vele scheepvaartroutes is m.i. AIS niet meer weg te denken. Met een Radar Ttarget Enhancer zijn we als jacht op de X-band radar van andere schepen goed zichtbaar. Op de grotere trajecten is vooral de radaralarmfunctie in combinatie met AIS erg nuttig. Die stelt je in staat, zeker op een onderbemand jacht, de zaak goed in de gaten te houden. Het is duidelijk dat deze elektronische hulpmiddelen de "marges" zowel in tijd als in afstand tot potentieel onvei-

lige situaties vergroten. Wij zien een containerschip dat met 22 knoop aan komt raggen nu minimaal op 10 - 12 mijl aankomen en dat geeft ons een half uur om actie te ondernemen. Elektronische kaarten helpen hierbij ontegenzeggelijk en zorgen voor een eveneens grotere "veiligheidsmarge" tot potentieel gevaarlijke situaties met andere schepen, lagerwal, ondieptes en andere hazards. Egenolf van Stein Callenfels.

Mijn stelling is dan ook dat alle hierbij besproken elektronica een substantiële bijdrage aan de veiligheid van de jachtzeilerij kan leveren. Dat je hierbij het "Goed Zeemanschap"- en wat dat precies is, mag iedereen voor zichzelf invullen - te allen tijde moet blijven toepassen, spreekt uiteraard voor zichzelf. Voor mijzelf betekent het gebruik van moderne elektronica een zinvolle verbreding en verdieping van het begrip "Goed Zeemanschap". Blijft het feit dat te allen tijde een goede uitkijk houden nog steeds noodzakelijk is.

Enkele aanvullingen op het verslag van het HISWAsymposium door Egenolf van Stein Callenfels In principe is AIS zeer nuttig bij de navigatie. De bekende oproep aan een schip dat zich niet dreigt te houden aan de uitwijkregels: "ship on my port side with black funnel: what are your intentions?" is niet meer nodig (als dat schip tenminste AIS heeft). Daarvoor in de plaats kan het schip direct worden aangesproken. Of er wordt geantwoord is een andere zaak. Naast de verbeterde aanspreekbaarheid is AIS nuttig bij het beheer van de vaarwateren. Maar de nuance in de waardering en het gebruik van AIS ligt in de plaats die AIS in het totale navigatiegebeuren inneemt. Er is daarbij naar mijn mening toch

een onderscheid te maken tussen grote vaart en recreatievaart. Een stuurman op de brug vaart in de eerste plaats op zicht en radar. Ook bij goed zicht dus op radar. Bij slecht zicht praktisch alleen op radar. Alleen op de radar, en dus niet via AIS, kan worden vastgesteld of er gevaar voor aanvaring bestaat. AIS informatie komt dan op de tweede plaats, nl. in die gevallen dat hij een ander schip wil, respectievelijk moet, aanroepen. Het monitoren van de scheepvaart om hem heen en mogelijk uitwijken, gebeurt op basis van de bij iedere stuurman bekende internationale regels. Voor situaties onder slecht zicht is daar zelfs een apart Voorschrift in de Bepalingen ter Voorkoming van Aanvaringen (BAZ) voor. Ofschoon er wel over wordt gedacht bestaan er voor AIS geen 9 De Drietand - oktober 2008

Enkele aanvullingen op het verslag van het HISWA-symposiu voorschriften voor het gebruik bij de navigatie. Dat geeft al aan dat er niet direct een groot belang aan wordt gehecht. Ofschoon geen enkele stuurman een jacht wil overvaren is zijn eerste zorg de grote vaart en visserij. Hierbij speelt op de achtergrond mee dat een groot schip lang niet zo makkelijk kan uitwijken als een jacht. Ik heb zelf de machteloosheid ervaren als je omringd wordt door kleine bootjes waarvoor je formeel zou moeten uitwijken, maar niet in staat bent om dat te doen. Ik hoopte dan maar dat die bootjes door hun grotere wendbaarheid zelf zouden uitwijken. Aan de kant van de zeiler liggen de zaken anders.

Zich bewust van het overwicht van de grote vaart is de zeiler er alles aan gelegen te zien wat er om hem heen gebeurt en om gezien te worden. Zijn navigatie verloopt anders, minder gericht op de voorschriften van de BAZ, maar meer gericht op het gewone zichtwerk. Ook het vakkundige gebruik van radar aan boord van jachten is zeldzaam. Het is, tussen twee haakjes, duidelijk dat twee culturen op één zee niet bevorderlijk zijn voor de veiligheid. Mijn opmerking op het symposium dat AIS niet moet worden gebruikt om met een ander schip eens te gaan overleggen wie zal uitwijken heeft Egenolf beant-

Man over boord Veiligheid lijkt zo vaak af te hangen van extra spullen, liefst electronisch. Daarmee wordt nog wel eens uit het oog verloren dat het een essentieel onderdeel van goed zeemanschap is om de bemanning binnen boord te houden en mocht er toch één gaan, de noodzaak om die weer levend aan boord te krijgen. Afgelopen zomer vertelde Harry Brilman van de Annejan hoe hij in het voorjaar de schipper van een platbodem uit het IJsselmeer had opgepikt*. Hoe heroïsch, spannend of leerzaam zo'n verhaal ook mag zijn, bij mij roep het vooral een stel vragen (en boosheid) op. Zwemvest Waarom had die man geen zwemvest aan? Waarom wordt hoegenaamd in ons land zo weinig een zwemvest gedragen. Vooral als ik kinderen op en rond boten zonder zwemvest zie, moet ik mij inhouden om de ouders niet hierop aan te spreken. En kinderen in rubberboot (al dan niet met motor) zonder zwemvest wijs ik er direct op; om vervolgens voor oude gek te worden ver10 De Drietand - oktober 2008

sleten. Wordt watersport zodanig met vrijheid in relatie gebracht dat we vrijelijk onszelf en anderen in gevaar mogen brengen? Naar mijn idee is alleen een solozeiler gerechtig om zonder zwemvest te varen. Althans zolang hij heel ver van de bewoonde wereld blijft, want op het IJsselmeer zal zijn verlaten bootje niet lang onopgemerkt blijven en alsnog een reddingsactie entameren. Veiligheidslijn Eén hand voor jezelf en één voor het schip is een eeuwenoude regel die altijd opgaat. Maar er komen nu eenmaal situaties voor dat beide handen nodig zijn voor het schip, en dan is een lijflijn maar wat "handig". Toch wordt

jezelf vasthaken vaak als "niet stoer" ervaren. Dit is een misvatting. Degene die overboord gaat brengt niet alleen zichzelf, maar vooral alle anderen op het schip in de problemen. Primair is het dus de taak voor de schipper om er voor te waken dat ieder, wanneer nodig, is aangehaakt. Maar wanneer is het nodig? Als er duo wordt gevaren moet er volgens mij al gauw worden aangelijnd. Want de tweede opvarende is maar al te vaak (even) beneden, in die zin is duo varen te beschouwen als solo zeilen met een extra verantwoordelijkheid (voor de andere opvarende). Ben je met meer in de kuip of aan dek, dan kan vastlijnen worden uitgesteld tot de bewegingen van de boot heftig of onverwacht gaan worden. Alleen een solozeiler is naar mijn idee gerechtigd om zonder veiligheidslijn te varen. Althans zolang hij heel ver van de bewoonde wereld blijft, want op het IJsselmeer zal zijn verlaten bootje niet lang onopgemerkt blijven en alsnog een reddingsactie entameren. Reddingsmiddelen Mijn eerste vragen gingen over het oppikken van de drenkeling. De

m door Egenolf van Stein Callenfels woord met voorbeelden uit zijn eigen praktijk. Hij nam via VHF contact op met grote schepen en overlegde met de stuurman over wie zou uitwijken. Ik zou die praktijk in een ander licht willen bezien. Dat dat andere schip antwoord geeft op een oproep wil niet zeggen dat dat de gebruikelijke manier van uitwijken is. Zoals gezegd: de voorschriften van de BAZ bepalen het uitwijkgedrag. Daar is iedere professional in zijn opleiding van doordrongen. Alleen als het vermoeden bestaat dat een schip, volgens die regels, niet de juiste actie onderneemt, is AIS het aangewezen middel om hem te vragen wat zijn bedoelingen zijn. Dat een schip in andere gevallen antwoord geeft zie ik, en met mij,

eerste pogingen om bij de man aan te komen mislukten, bij het langsvaren werd in de opwinding vergeten om boei en/of joon toe te werpen, waarmee hij zich alvast drijvend kon houden en beter zichtbaar werd. De ver uitgevaren lifesling bleek uiteindelijk de oplossing om contact te maken met de ongelukkige. Het aan boord komen ging via de zwemtrap en het zwemplateau, de golven vormden daarbij geen probleem. Hebben wij allemaal een lifesling of andere drijver met lijn op de achterpreekstoel paraat? Nemen we wel eens de nodige routinehandelingen door? Naar mijn mening zijn alleen solozeilers gerechtigd om zonder reddingsmiddelen op hun hek te varen; althans zolang zij ver van de bevaren wereld blijven, want ze zullen op het IJsselmeer maar eens een drenkeling tegenkomen. Oppikken De Annejan lag niet bij de eerste poging stil naast de drenkeling, het blijkt - zelfs op de motor niet eenvoudig om bij een klein en wegdrijvend hoofdje aan te komen. Als de bevrouwing ondertussen bezig is met het marifoonverkeer, helpt dat ook niet erg. Wanneer hebben wij voor het laatst - hardop - de routine doorgesproken, wanneer echt geoefend?

In de tijd dat VHF niet gebruikelijk was, werd op zee elk schip 's nachts met de Aldis lamp in Morse opgeroepen met de vraag: "what ship". Zo werden naam en bestemming uitgewisseld en was er weer een kwartier van de wacht voorbij. ook een aantal andere symposiumdeelnemers met een professionele achtergrond, als een verdrijving van de saaiheid van de wacht van die stuurman. Frans Bertens

evenementen commissie, ipv vrouwenmanoeuvreerdag? Of moet er een commissie goed zeemanschap komen om dit soort zaken op te pakken?

In de zeilen van augustus staat iets over oppikken van een drenkeling; een beetje beperkt en theoretisch, want bij rustig weer en water. Maar wanneer hebben wij voor het laatst in een reële situatie geoefend. Wordt het niet eens tijd? Wedstrijd manoeuvre man-over-boord??? Uitproberen verschillende standaardmanoeuvres (eerst afvallen, of halve wind heen en terug, of door de wind en bijliggen)? Iets voor de

Platbodems Waarom wordt bij platbodems de veiligheid opgeofferd aan traditioneel voorkomen? Geen zeereling, geen veiligheidslijnen, slechts zelden zwemtreden en maar al te vaak reddingsmiddelen die eerder om nostalgisch voorkomen dan om effectiviteit zijn gekozen. Hoort een platbodem in nood alleen door een roeireddingboot met hulp(stoom)vermogen te worden geholpen? André Wijsenbeek

* Ten tijde van ons openingsweekend op Texel voer de Annejan op de motor tegen een noordelijke wind in langs de Friese kust. Uit het niets hoorden ze een harde schreeuw over het water. Goed kijken bracht aanvankelijk geen duidelijkheid. Toen zagen ze wat verder weg een platbodem - voor de wind - waar volgens een slaand voorzeil wat aan de hand leek; die richting opvarend zag Harry ineens een hoofdje boven het water uitsteken. De schipper van de platbodem lag in het water. Oppikken kostte meer moeite dan verwacht, uiteindelijk kon hij met behulp van de ver uitgestroomde lifesling naar de zwemtrap worden gehaald en pas na veel gevloek kreeg Harry de drenkeling in de kuip. Anne had ondertussen de reddingsboot gewaarschuwd en die gingen eerst achter de platbodem aan, die naar het Vrouwenzand verdaagde, omdat het de achtergebleven vrouw niet lukte om de boot onder controle te krijgen. Drenkeling opgepikt en weer terug naar station (zoals altijd zo laconiek in het reddingsrapport wordt vermeld).


Regelzucht haalt de wind uit onze zeilen Ik ben bezorgd. Bezorgd dat er een dag komt waarbij ik voor vertrek voor een zeiltocht moet aantonen wanneer ik precies waar aankom. Dat ik moet aantonen dat ik tenminste naast mij nog één gecertificeerde zeiler aan boord heb. Solozeilen wordt verboden. Ik moet een bemanningslijst overleggen met SOFI nummers, paspoortnummer en bewijs van goed gedrag. Verder moet ik kunnen aantonen dat ik een AIS transponder aan boord heb zodat mijn scheepsbewegingen elke minuut gevolgd kunnen worden. Elk bemanningslid moet een APK gekeurd PLB, zwemvest en overlevingspak hebben. Verder moet ik een routeplan overleggen waaraan ik me op straffe van een bekeuring moet houden. Mijn schip moet op mijn kosten voor elke zeereis gekeurd en gecontroleerd worden door een daartoe bevoegde organisatie. Prachtig voor de watersportindustrie, maar schiet ik er iets mee op? Misschien allemaal ver gezocht maar voor het organiseren van een zeilrally moeten we al aan een aantal van bovenstaande eisen voldoen. En wat wordt voorgeschreven voor georganiseerde tochten kan in de toekomst ook verplicht worden voor de individuele zeiler. Het einde is nog niet in zicht. Elk jaar komen er nieuwe eisen bij. Ik vind die regelgeving erg onterecht. Waar komt die drang tot steeds verdergaande regelgeving vandaan? Volgens mij is dat het gevolg van de steeds verdere commercialisering van zeilraces, waar je steeds vaker alléén aan mee kunt doen als je dik gesponsord bent. Die zeilraces moeten dan wel op vooraf vastgestelde tijdstippen gezeild worden, ongeacht de weersvoorspellingen. De publiciteitsploeg van de sponsor staat namelijk al klaar in de volgende haven. En wij krijgen dan 12 De Drietand - oktober 2008

de stoere verhalen te horen van deelnemers die door een zware golf met hun schip over de kop zijn gegaan omdat ze bij storm zijn uitgevaren. Jawel, zeggen ze dan, u moet echt die overlevingscursus doen. Ja, dat begrijp ik als je roekeloos uitvaart. De ongelukken die uit die zeilraces voortkomen moeten natuurlijk wel wat betreft aansprakelijkheid afgedekt worden. Wellicht dat daarom ISAF steeds verder uitgebreid wordt zodat er, ongeacht

Op de eerstvolgende Algemene Ledenvergadering breng ik dit als voorstel in. Ik doe aan u als clubgenoten een oproep om te reageren op mijn zorg. Ik ben erg benieuwd hoe u aankijkt tegen deze problematiek. de omstandigheden, gevaren kan blijven worden. Wat is nu mijn punt? Mijn punt is dat ik als zeezeiler niet zit te wachten op deze verdergaande betutteling. Ik wil als zeezeiler zelf kunnen uitmaken met welke uitrusting ik het zeegat kies, welke route ik volg en waar ik naar toe vaar. Ik wil onderweg kunnen veranderen van bestemming als me dat beter uit komt. Ik wil als zeezeiler kunnen proeven van de vrijheid om zelf op eigen kiel ergens naar toe te kunnen varen. Ik wil dat op een verantwoorde wijze blijven doen. En wat daarin verantwoord is wil ik graag zelfstandig kunnen blij-

ven toetsen met andere kustzeilers. Ik wil op de hoogte blijven van de laatste technologische ontwikkelingen en kunnen bepalen of ik daar gebruik van wil maken. Verder wil ik graag dat het organiseren van clubtochten en rallies leuk blijft. Niet dat we bij elke georganiseerde clubtocht met geknepen billen vrezen voor aansprakelijkheid en dat proberen af te wenden met steeds meer regeltjes. Natuurlijk zijn er wel eisen om zeewaardig te kunnen zijn. Daartoe hebben we ook veiligheidslijsten in onze vereniging die wij terecht voorschrijven bij de door ons georganiseerde races, tochten en rallies. En die lijsten moeten we goed blijven bijhouden, conform de laatste ontwikkelingen. Maar wel met het oog op de wijze waarop wij kustzeilers zeilen en niet op basis van de risico's die horen bij sommige commerciële zeilraces. Daarom vind ik ook dat onze vereniging een eigen kijk moet hebben op hoe die lijst er uit moet zien. Dat wij ons daarbij laten inspireren door internationale organisaties zoals ISAF is een goede zaak. Maar het klakkeloos overnemen van alle regeltjes zodat we tenminste niet aansprakelijk gesteld kunnen worden, is dat níet. Zo vind ik het ook geen goede zaak om met twee maten te meten. Ik vind dat ik als individuele kustzeiler, die zelfstandig het zeegat kiest, ook een eer op het gebied van zeewaardigheid heb op te houden. Daarop ben ik ook aanspreekbaar. Die veiligheidslijst voor een georganiseerde tocht zou ook de veiligheidslijst voor kustzeilers moeten zijn, zonder dat we die overigens verplicht stellen. Want bovenal vind ik dat iedere individuele kustzeiler het recht moet hebben om op eigen inzicht en op eigen verant-

Nu weet ik het weer! Een weerbarstig zomertje hebben we dit jaar. En gelooft ú dat nou, dat de afgelopen 2 jaren de warmste waren sinds de tellingen begonnen? Er waait een frisse wind over Nederland en de regen valt per maandhoeveelheid in een uur. Trouw luisteren we naar de weerberichten. Op de radio, via de marifoon, naar de buurman in de haven. Dan hebben we nog de sms'jes op aanvraag, de navtex, het weerbericht bij het havenkantoor en sommigen zijn via de laptop aan boord ook nog voorzien van alles dat via internet binnen te halen valt. Kom daar maar eens uit! En dan gebeurt het: er barst midden in het weekend een stevig onweer los, de beloofde 50 knopen wind komen er echt en er blijken heel veel bootjes buiten te zijn. De redders van de KNRM hebben er hun handen vol aan. Zijn al die watersporters nou zo eigenwijs? Moet je dan bij een opmerking over onweer in het weerbericht maar niet gaan varen, ook al is het prachtig weer - geen wolkje aan de lucht! - en de

woordelijkheid het zeegat te kiezen. Die vrijheid is voor vele kustzeilers fundamenteel voor de beleving een echte zeezeiler te zijn. De zee is nog één van de weinige plekken waar wij die beleving van vrijheid kunnen meemaken. Dat wil ik graag zo houden. Daarom pleit ik om de doelstelling van onze vereniging aan te vullen met het streven om het recht te behouden om op eigen inzicht en verantwoordelijkheid het zeegat te mogen kiezen. Daarin kan onze vereniging een tegengewicht vormen tegen de steeds verdergaande regelgeving. Ed Megens

hele warme dag in de haven blijven liggen? Op het water is tenminste nog wat verkoeling te vinden. Het zou zo handig zijn om naast al die informatie over het weer een verwachting te hebben voor de plek waar je zelf bent. In Nederland kan het weer plaatselijk nogal verschillen zoals u ook wel eens gemerkt zult hebben. En de redders van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij? Die houden het weer ook nauwgezet bij, via alle mogelijke systemen. Ze trekken daar alleen andere conclusies uit dan u en ik: het wordt Redding Maatschappij weer, we konden het wel eens druk krijgen. Of: het gaat 10 waaien, mooi om even een uurtje te oefenen. Er is hoop. Die hangt samen met uw klokje en uw thermometer aan het schot in uw kajuit mooi te glimmen. De hoop heet: barometer. Vergeet u even die fraaie termen als "bestendig", "regen", "veranderlijk" en "storm", want daar heb je eigenlijk niet zoveel aan. Zet u de keukenwekker er even bij, en noteert u dan ieder uur de barometerstand. De clou zit hem namelijk in de verandering, niet in de stand. Als u een daling of een stijging constateert, kunt u wind verwachten. Na drie uur hebt u vier standen genoteerd en kunt u een trend zien. Daalt nu de barometer met een punt per uur, dan komt er windkracht 6 aan. Is de daling twee punten per uur, reken dan op windkracht 7. Bij een daling van 3 punten hoeft u niet meer te denken aan uitvaren. Ruimt u dan liever uw dek op en leg nog een extra lijntje aan uw boot, want er wordt minstens windkracht 8 verwacht. Een snel stijgende barometer duidt op een weersverbetering, maar kan ook met veel wind gepaard gaan. Weet u het weer? Michelle Blaauw - KNRM

SAILS ~ MADE IN HOLLAND

De Waarde van Zekerheid

Onbezorgd zeilen en genieten, welke zeiler wil dit nu niet? Zo ook bij aanschaf van nieuwe zeilen. Een investering waar u graag lang plezier van wilt en ook moét hebben. Bij deze keuze is de juiste prijs vaak een zeer belangrijke factor. Nog belangrijker zijn een op maat gesneden advies, goede service en garantie. Vooraf én achteraf. Zonder rompslomp. Dat is maatwerk. Want wij zorgen ervoor dat u het zeil krijgt dat echt bij u past. Dat is zeker!

Op zeker zeilen...

Brieltjenspolder 24 - 4921 PJ Made - T 0162 68 23 16 - [email protected]

by Van der Werf

Koersvast Rubriek waarin we praten over bootjes

Bellefleur, mooi strak van lijn

Even voorstellen Willemien en Hans Wallinga, varen sinds 1996 in de Bellefleur, een Sentijn 37 Executive, van de hand van D.Koopmans jr. De Wallinga's lieten hun Bellefleur nieuw bouwen in 1996. Met bouwnummer 12 was het de eerste romp van dit type schip dat bij Holland Composites werd gebouwd van glasvezelepoxy, versterkt een twaronlaag, het nieuwste van het nieuwste indertijd. Aan het schip werd gebouwd door verschillende onderaannemers. Ook voor de

interieurbouwer ( Ruiter yachting Monnickendam) was dit type schip ook nieuw. Een prachtig gelijnd snel zeilschip is het geworden. Alleen bleek dat, door gebrek aan goede begeleiding, het schip niet van die kwaliteit was die mocht worden verwacht. Die eerste jaren met Bellefleur werden de Wallinga's geconfronteerd met veel problemen. Met het credo "zachte heelmeesters maken stinkende wonden" besloten ze de zaak rigoureus aan te pakken. Het hele interieur werd uit het schip gesloopt om de beweging in het vlak te verhelpen met nieuwe spanten en wrangen. Een behoorlijke strop, maar met dat slappe vlak was zeilen met Bellefleur waardeloos. Na de grondige renovatie door Schaap Shipcare in Lelystad is het een robuust schip geworden. Van 22 tot 37 voet Pas in hun studententijd hebben de Wallinga's hun hart aan het zeilen verloren. Ze begonnen in open bootjes en tochtjes met vrienden, voordat ze samen en met hun kinderen in een Etap 22 gingen varen. Deze werd op zijn beurt vervangen door een Grinde. Een 28 voeter,


met heel veel ruimte en goede zeileigenschappen. Bovendien een schip met een eigen gezicht! Toen ze daarna een nieuw schip wilden laten bouwen, namen ze dan ook een grote stap van 28 naar 37 voet, om er qua ruimte voldoende op vooruit te gaan. Omdat Bellefleur custom built is, was het mogelijk aan alle wensen van haar nieuwe eigenaren tegemoet te komen. Hans en Willemien kozen voor een licht, ruimtelijk en comfortabel interieur uitgevoerd in esdoornhout. De Bellefleur kreeg een voor- en een achterkajuit, een royale kombuis, een prettige natte cel en een leefruimte met langsbanken. Kortom een ruimtelijk, strak interieur, passend bij het uiterlijk van hun Sentijn 37. Dynamisch karakter Bellefleur is een schip met karakter! Ze wil aandacht van de stuurman tijdens haar dynamische gedrag op zee. Ze wordt dan ook maar zelden gestuurd door de automaat. Maar omdat Hans en Willemien hun zeilreizen eigenlijk altijd in dagtochten doen, is dat ook geen enkel punt. Het is ook een plezier om aan het roer te zitten en met aandacht het schip te sturen. De Bellefleur is een snelle, sportieve zeiler, die gemakkelijk te bedienen is door een kleine bemanning. Bij wind tot 4 BF, wordt ze voortgestuwd door de genua, staat er meer wind, dan kiezen de Wallinga's de high aspectfok als voorzeil. Ook voor het gebruik van de spinaker deinzen ze niet terug. Het Noorden trekt Bijna alle zeereizen van Bellefleur gaan noordwaarts. Zo waren ze veel in Zweden (u zag in Drietand 3/08 Hans zijn favoriete ankerplekjes aan de Zweedse

en een snelle zeiler

Westkust), maar ook de Baltische Staten en Finland werden bezeild, terwijl afgelopen zomer koers werd gezet naar Schotse kusten en de Orkneys. Daar beleefden ze de onvergetelijke ervaring van een school dolfijnen om hun boot. Het leek alsof de dieren elkaar riepen,

want steeds opnieuw kwamen er rugvinnen aangezwommen, die dan ook weer deelnamen aan de show rondom de Bellefleur, terwijl bij Inverness twee volwassen dieren zich met hun kind presenteren! Dit soort ervaringen maakt dat een tocht naar Schotland naar meer smaakt!

Hun laatste De Wallinga's zijn ondertussen helemaal verknocht aan hun schip. Ze dénken niet aan iets anders. Er staat wel een elektrische ankerlier op het verlanglijstje, want het water is diep in het Noorden! Immy Timmerman


4 oktober 2008: Sluit Vrijdag 3 oktober, de weerberichten voor het komende weekend zijn niet best! Vooral zondag verwacht men storm en veel regen. Reden voor ons en velen met ons de trip naar Muiden als "kustrijders"te maken. Toch zijn


er nog 10 schepen die wel in de jachthaven liggen, als wij om ongeveer 13.00 uur arriveren. Hulde! De tocht naar Pampus is winderig, maar we laten ons hoofd nog even leegwaaien op het boven-

ingstocht in Muiden en achterdek. Daarna worden we door het fort rondgeleid. Wat opvalt dat het koud, winderige en tochtig, hier en daar erg donker en wel heel groot is. Als we na twee uur verkleumd weer worden losgelaten, is er een run op de

warme koffie, hete chocolademelk en soep in Hollands Licht. Terug is de kajuit van de Connexxionboot overvol. We gaan op naar de borrel en het buffet! Immy Timmerman


Svenska Högarna in de Stockh Parel van Zweden - gemakkelijke aanvaart via

Kustzeiler op uniek plekje in Ytre Hamnen

Svenska Högarna, is het meest oostelijke van de scheren van de Stockholm Archipelago, heeft sinds 1855 een vuurtoren, heeft via een mast van provider Telia een goed GSM-bereik en wordt bewoond door 2 families in dienst van de Zweedse Archipelago Foundation. Zij houden eiland en vuurtoren op orde en doen waarnemingen voor het Zweedse Meteorologische en Hydrografische Instituut (SMHI). Het eiland is alleen te bereiken op eigen kiel of via de rangers, is boven de 59e breedtegraad gelegen midden in de Oostzee en is gevormd door het


ijs uit de ijstijd, water, zilt en wind. Wanneer je op het hoofdeiland Storön rondstruint, over ruige rotsen en door moerassige dalen begroeid met hjortrun, hei, mos, berken en elzen ruist voortdurend de branding in je oren. Tegen die achtergrond klinken de geluiden van Noordse sterns in duikvlucht naar een vis en van een tureluur die voortdurend de aandacht van zijn jong probeert af te leiden. Rondom zijn natuurgebieden voor (trek)vogels. Tussen de kleinere scheren rond het eiland dobberen zwarte zeeeenden, een grote familie zaagbek-eenden is samen op jacht (voor kenners: de middelste) en wanneer je aan de zuidkant het schiereiland Kap Horn beklimt, scheren de alken met grote snelheid over je heen. De houten huisjes zijn in het bekende Zweedse rood uit de kopermijnen geschilderd en contrasteren tegen de rotsen in grijs en het groen van mossen en struweel. Op het kerkhofje en bij de expositie in de vuurtoren leer je over de geschiedenis van deze buitenpost, waar vroeger bij mist kanonschoten werden afgevuurd. Toen in 1979 een Russisch schip uit Finland hier een opper zocht, maar vanwege een zware storm zijn deklading hout overboord moest gooien, zagen de bewoners kans de 400 planken van 6 m lengte aan land te brengen, waaruit daarna hutten, steigers,

vlonders en een 11m lange, 2mast Colin Archer, de Radamsa werden vervaardigd. In het verdere verleden werden de scheren al bevaren door houten roei/zeilboten waarmee de postverbinding tussen Stockholm en Moskou werd onderhouden. Vanuit de Åland-archipel lopen we de Söderarm van de Stockholm Archipelago in, totdat we op onze nieuwe topografische, elektronische kaarten (1:10.000) en Seaclear met een zigzagje om een paar rotsen onder water, waarover net de hekgolf van een passerende veerboot breekt, de scheren invaren. Vanaf nu komen we vrijwel alleen nog Zweden en een enkele Fin tegen. Hier staan weinig of geen tonnen, maar regelmatig geeft een witgeschilderde 'klubb' aan, dat je elektronische koers klopt en dat je de juiste doorgangen tussen de scheren kiest. Even verder, in het baaitje van de Inre Hamnskär, liggen we met 8 boten, relatief beschut, ook al laat de van NO naar ZW 5-6 en terugdraaiende wind af en toe een lichte deining naar binnenlopen. Het hekanker houdt de neus gelukkig goed van de rotsen. Na een tussenstop in Norrpada, waar voor elke windrichting wel een beschutte ligplaats is te vinden -ditmaal langszij aan de

olm Skärgård topografische kaarten Högbulen-, stevenen we met frisse ZW-bries richting Svenska Högarna, een scherengroep, die niet alleen het meest oostelijk, dus zeewaarts ligt, maar ook nogal vrij in zee, waardoor kennelijk weinigen de tocht onder deze omstandigheden maken. De meeste boten varen vanuit het NW de beschutte, smalle doorgang tussen het hoofdeiland Storön en de kleinere scheren aan de noordoostzijde aan, maar wij hebben gekozen voor de smalle, maar diepe doorgang in het zuiden omdat we weten, dat dit het gebied is van de alken. Je moet deze op de GPS/elektronische kaart aanvaren. Twee jaar geleden deden we dat nog op de niet-elektronische standaardkaart (1:50.000, Fig. 1a), maar dat moest dan in de trant van: nu wat SB van het midden, nu maar BB vanwege een rots en daarna meteen weer SB; wat hectisch om ook nog van de vogels te genieten. Ditmaal op de elektronische kaart (Fig. 1b) van de topografische dienst voelen we ons heel wat rustiger. En ja, even voorbij Kap Horn worden we op de Skvimparskär opgewacht door een welkomst-comité van alken (Fig.2), keurig in het gelid. (fig. ). Direct daarna, nog nagenietend, buigen we noordwaarts af, waarna we net genoeg tijd hebben om de zeilen te strijken om de smalle doorvaart op te zoeken tussen Storön en de ervoor liggende grotere en kleine scheren. De aanvaart is tricky en moet krap worden genomen, omdat in de buitenbocht twee rotspartijen onder water liggen.

Welkomscomité van alken:

"Svenska Högarna":

Faciliteiten De Inre Hamnen is eigenlijk privé en de toegang slechts 1 m diep. Bezoekers kunnen op diverse plekken aan haken in de rotsen vastmaken, aan het eiland Skrubban of in het < 20 m brede

kanaaltje aangeduid als Ytre Hamnen (Fig. 3). Hier is aan het begin een steiger voor 2 boten, evt. 2 dik, met elektra. Er zijn 2 ankerplaatsen voor resp. zuidelijke en noordelijke winden, de eerste met een SXK-ankerboei


Svenska Högarna in de Stockholm Skärgård voor leden van de Zweedse Krussar Klubben. Wanneer je kans ziet het kanaaltje verder in te varen zijn er unieke plekjes aan de rots, tegelijk midden in de natuur en enkele meters verwijderd van de volle zee (Fig.4). De SXK-boei daar is vanwege de nauwte alleen als hekankerboei te gebruiken. Je ligt er beschut tegen de zeedeining, maar door het open kanaaltje kan het behoorlijk stromen bij pal N- of Z-wind, zodat het ankerboek stabiel weer aanbeveelt. Wij hadden er bij Z6 echter geen problemen. Op het eiland zijn paden naar de vuurtoren en het kerkhof gebaand; begaanbaarheid van de rest hangt af van de weersomstandigheden (gladde rotsen, natte dalen), maar dat is natuurlijk een uitdaging voor de avonturier. Peter Schotman

Ligplaatsen (1:3.000)

Route op de standaardkaart (1:50.000)

Route op de electronische, topografische kaart (1:10.000) 20 De Drietand - oktober 2008

Reisverslagen voor het

Jaarboek 2009

Evenals de vorige jaren doet de Jaarboekcommissie een oproep aan de leden die in 2008 een tocht naar het buitenland hebben gemaakt, om hiervan een verslag in te zenden naar het bureau. Het blijkt dat de verslagen van de door de leden gemaakt tochten veelvuldig worden geraadpleegd. Enkele verzoeken van de commissie: 1. Stuur uw verslag in vóór 31 december a.s. 2. Vermeld boven uw verslag de naam van het schip, de schipper(se), de haven en datum van vertrek en terugkeer, evenals het verst bereikte punt met de coördinaten. Het is erg tijdrovend om dat laatste achteraf te moeten uitzoeken. 3. Type uw verslag en gebruik een ruime marge en regelafstand, dit maakt het werk van het Bureau eenvoudiger. 4. Verzenden naar: [email protected] Adviezen van de Jaarboekcommissie aan de schrijvers. Besteed veel aandacht aan het schrijven van een leesbaar verhaal. En…houd het vooral beknopt! Delen van uw logboek overschrijven met bemanningswisselingen, zeilwisselingen of motorgebruik zijn behalve voor uw familie of bemanning nooit interessant. Denk er om dat het vooral gaat om voor anderen nuttige en belangwekkende informatie. Zoals een voor kinderen interessante haven, een ankerplaats, een tip voor het aanlopen van een haven, bijzondere nautische ervaringen, enz. Van welke gemaakte fouten heeft U geleerd? Het gaat immers vooral om de overdracht van kennis en ervaring. Nogmaals… houd het kort en bondig. Het is misschien moeilijk van een interessante, maandenlange tocht een kort verslag te schrijven, maar probeer U dan toch te beperken tot vier kantjes A4. De commissie heeft het recht om de verslagen in te korten, maar doet dat niet graag.

De gegevens zijn ook nodig in verband met de toekenning van enkele andere prijzen, die de vereniging kent, t.w. de Voorzittersprijs en de Zeepaarbeker voor het bereiken van het verste punt met een groot, resp. klein jacht . De Jubileumschaal wordt toegekend voor een bijzondere nautische prestatie. De Damesprijs wordt toegekend aan de vrouw, die aan boord van een jacht, een bijzondere prestatie leverde. Geef in het verslag duidelijk aan, of de schipper een vrouw is. Zo niet, geef dan aan welke functie de vrouw aan boord vervulde. U kunt ook los van het verslag een vrouw voordragen voor deze prijs, uiteraard met redenen omkleed. Vaste Rubrieken De commissie doet ieder jaar haar best om de gegevens in de vaste rubrieken, weerberichten, kaarten en boekwerken, technische zaken enz. zo goed mogelijk bij de tijd te houden. Mocht u iets op- of aan te merken hebben, laat u dat dan vooral weten aan het Bureau t.a.v. de jaarboekcommissie. Ten slotte wordt uw aandacht nog eens gevraagd voor de fotorubriek van het Jaarboek. Voorzover er nog geen foto van uw schip in ons Jaarboek is afgedrukt, ontvangen wij die graag van u. Stuur ons een foto waarop het hele schip onder tuig staat afgebeeld. Niet alle schepen die in het jaarboek 2008 staan afgebeeld voldoen aan dit criterium. Ook aan deze leden vragen we een nieuwe foto in te sturen. De Jaarboekcommissie

Jaarprijzen Het, naar het oordeel van de commissie, beste verslag wordt beloond met de Journaalprijs. Indien u geen verslag inzendt, stuur dan toch de gegevens van uw reis in, zodat anderen op de hoogte zijn van de tocht die u gemaakt hebt, en op grond daarvan eventueel contact kunnen opnemen. 21 De Drietand - oktober 2008

Deltableau

Change? Nazomertocht in de achtervolging Murphys law? Er liep nogal wat mis, voordat de deelnemers aan de laatste nazomertocht elkaar gevonden hadden: zoals het afblazen van de hieraan voorafgaande samenkomst van de Deltazeilers in Dordrecht op 6 september; de voorlopige sluiting van de Haringvlietbrug bij Numansdorp vanaf dezelfde datum en ten leste: een harde zuidwesten wind die de noordelijke deelnemers aan de nazomertocht noopten de route binnendoor te nemen. Daarin bleek de brug bij Boskoop tot maandagochtend buiten gebruik te zijn gesteld. Hoe maak je hier nog iets gezamenlijks van? Aansluiten Al enkele jaren proberen de 'zuidelijken' aansluiting te zoeken bij de nazomertocht die van oorsprong de 'noordelijken' afwisselend naar de Delta of de Belgische kust voert. Bijna voor je deur langs mag je zo'n kans niet laten lopen om elkaar te ontmoeten. En was 'het ontmoeten van gelijkgestemden' niet een van de belangrijkste redenen om lid te zijn van onze Vereeniging? Het een als aanleiding tot het andere en een mooie gelegenheid vormend voor de zuidelijken om met boten en bemanningen dat gebeuren aan te grijpen om hier

Zierikzee, Ha, heerlijke mosselen.

Doorgaan of dezelfde weg terug, dat is de vraag.

ook eens bij elkaar te zijn. Deze keer lukte dit dus niet. Na voorgaande succesvolle samenkomsten in Oude Tonge en Hellevoetsluis bleek Dordrecht dit jaar of te moeilijk te bereiken - Haringvlietbrug - of op de verkeerde datum te zijn gepland. Waarschijnlijk het laatste. De vier zuidelijke deelnemers aan de Nazomertocht hadden zich weliswaar niet uit het veld laten slaan maar wel uit elkaar. Op zondagavond bevonden Grote Pier en Hinder zich in Willemstad, Taurus in Oude Tonge Boskoop, Als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan.


en Open Your Eyes te Zierikzee. De twee noordelijken, Rasspaard en Sirius, (de Jade was op Het IJ al afgehaakt) lagen voor die vermaledijde Boskoopse brug. Op maandagavond konden de zuidelijken zich samenvoegen in St.Annaland en genoten alsnog van het eerder in Dordrecht geplande etentje. Noord was toen precies tot Dordt opgerukt! Dinsdagavond was de hele vloot bijeen in Zierikzee. Hulde voor de doorzetters uit het noorden; Rasspaard met de gemiddelde zeventigers Siem, Cor en Rokus (de vlootvoogd was door bemanningproblemen hierop gastvrij ingekwartierd) en Sirius met Maarten en Marien die Zeeland voor de eerste keer deden. Hoe nu verder? Het oorspronkelijke programma voorzag in de reis buitenom via Scheveningen naar de Roompot.

Het laatste klopte dan wel ongeveer maar van buitenom was nog niets terechtgekomen. Bovendien was een excursie naar het natuureiland Tiengemeten voorzien. "Als wij morgen Stellendam aanlopen, want de vooruitzichten zijn goed, dan kunnen wij op donderdag alsnog die excursie door laten gaan", neemt Rokus de draad weer op. "En dan vrijdag buitenom weer noordwaarts". Het lijkt Hinder met ondergetekende en echtgenote Truus een voor de hand liggende gedachte. Open Your Eyes met Jos en Annemarie vinden het ook prima waar Grote Pier met Peter en Frank zich bij aansluit. Maar nu komt Taurus met Rint en Evelien in de problemen. Evelien heeft geen goede band met de zee, vandaar dat zij pas in de Roompot aansluiting hadden willen zoeken en dan binnendoor mee terugvaren naar Tiengemeten. Om daar te komen, komen zij nu, met die gestremde Haringvlietbrug, een dag tekort. Sirius wil dit stuk terug nog wel met hen opvaren maar als die 's anderen daags de Zeelandbrug net mist waar Taurus al wel gepasseerd is, besluit zij ook maar met de andere mee buitenom te gaan.

donderdagavond traditioneel af met een mosselmaaltijd. Op vrijdag start noord de terugreis, zuid is dan min of meer al weer thuis.

Jelmer Heins; Tel: 010.4221.228; Email: [email protected]

ling uit het noorden een beetje. Het blijkt voor de zuidelijken weer niet gemakkelijk om snel aansluiting te vinden bij die deelnemers, of zoals dit jaar, andersom. Als het weer niet tegenzit lopen de noordelijken doorgaans op zondagavond Scheveningen aan. De dag erop bereiken zij dan ergens de Delta. Daar haken de zuidelijken meestal aan. Als het meezit varen wij dan een dag of drie met elkaar op en sluiten op

Change? Een beetje evaluerend viel bij de verschillende deelnemers te beluisteren dat het mogelijk tijd geworden is voor verandering of aanpassing van het programma. Tenminste als Noord en Zuid in gezamenlijkheid meer van de nazomertocht willen profiteren. Juist deze tocht leent zich zo prachtig voor een ontmoeting van beide regio's. Voor hoe dit zou kunnen gebeuren vielen meerdere suggesties te beluisteren. Misschien een aardig onderwerp voor een winterse discussie, ook in de Zeezeilcommissie, nu onze samenkomst in Dordrecht zo jammerlijk in het water viel. Jelmer Heins

Inderdaad is het prachtig weer op woensdag. Eerst nog pittig zeilend Roompot en Banjaard uit, moet daarna toch het karretje erbij omdat de wind het laat afweten. Als op donderdag de zuidwesten wind wel helemaal wil meewerken houden de noordelijken Tiengemeten graag tot een volgende keer voor gezien. De drie overblijvers besluiten dan ook maar om hun respectieve thuishavens weer op te zoeken. Ten slotte Was de nazomertocht van oorsprong een bijna puur noordelijke aangelegenheid, de laatste jaren blijkt er hier in het zuiden ook belangstelling voor te bestaan. Daarentegen taant de belangstel23 De Drietand - oktober 2008

Uit de Buitenlandse Bladen.... Jachthavenplannen in Sleeswijk-Holstein Er zijn vergevorderde plannen voor de aanleg van een grote Marina met hotels, vakantiehuizen, restaurants en inkoopmogelijkheden op het 170 ha grote gebied van de voormalige marinehaven Olpenitz bij Schleimunde, aldus een bericht in "Yacht". Als voorbeeld dient Port Grimaud. De gemeenteraad van Kappeln heeft met slechts één stem tegen, het plan goedgekeurd. Een animatie is zien op www.port-olpenitz.de De Duitse marine heeft haar activiteiten in de Westelijke Oostzee in Kiel en Neustadt geconcentreerd. De voormalige Marinehaven Sonwick bij Flensburg is enkele jaren geleden omgebouwd tot jachthaven. De kazernes zijn gedeeltelijk verbouwd tot appartementscomplexen. Nu is Olpenitz aan de beurt. De marina krijgt 2500 ligplaatsen en zou daarmee de grootste jachthaven in de Oostzee worden. Over de toekomst van de vluchthaven van Schleimunde bestaat onzekerheid. Het "Lotseninsel" is in de aanbieding. Er is een openingsbod gedaan van 125000 €, aldus een bericht in "Yacht"van 17 September j.l. De nieuwe Marina Port Olpenitz zou, aldus het bericht geinteresseerd zijn in het"Halbinsel in traumhafter Lage". Ook in Kiel zijn grote plannen voor een "Megayacht Marina"aan de Hindenburgufer, waar jachten tot een lengte van 150 meter ligplaats zouden kunnen kiezen. Het contract tussen de stad Kiel en de projectontwikkelaar, die ook de Baltic Marina Laboe heeft ontwikkeld, is inmiddels getekend. Deze jachthaven zou, als alles volgens plan verloopt, in 2011 in gebruik genomen kunnen worden, maar een gelopen race is het nog niet, want tegen de plannen zijn bezwaren ingebracht door een actiegroep. 24 De Drietand - oktober 2008

De aanleg van deze projecten is onderdeel van een "Qualitätsoffentsief"van de Landesregerung van SleeswijkHolstein om de concurrentie van de nieuwe marina's in Mecklenburg-Vorpommern( voormalig D.D.R.) het hoofd te kunnen bieden.

Nieuwe Stadshaven in Schleswig 24zeemijl is de afstand van Schleimunde naar de oude stad Schleswig. Voor diegenen die de moeite nemen om de Schlei op te varen naar Schleswig, is daar sinds dit jaar in het stadscentrum, de geheel vernieuwde 'Stadthafen"met 99 ligplaatsen, max lengte 30 meter, diepgang 3,50 www.schleswiger-stadtwerke.de Bron: Palstek 5-08 Jachthaven op Juist In "Palstek" een bericht over een nieuwe jachthaven op het Duitse waddeneiland Juist. De jachthaven heeft 150 ligplaatsen en kan schepen ontvangen tot een maximale lengte van 14 meter en een diepgang van 1.70 meter. Bij hoogwater komt er 2.30 meter bij. De steigers zijn voorzien van drinkwater en elektriciteit. Dieselolie is op het autovrije eiland niet te verkrijgen. De jachthaven is eind Juli 2008 geopend. Verdere uitbreiding

met nog eens 80 boxen is in voorbereiding . www.segelklubjuist.de Verbreding van het Kieler Kanaal Het Nord-Ostsee Kanal neemt ieder jaar in belang toe voor grote scheepvaart. Alle prognoses worden tot nu toe overtroffen tengevolge van het toenemende handelsverkeer met de nieuwe EU landen en Rusland. Het kanaal kent zijn beperkingen, schepen langer dan 235 kunnen de bochten in het kanaal het NOK niet passeren. Een bottelnek is o.a de laatste 20 km voor Kiel Holtenau Om het kanaal bevaarbaar te maken voor grotere schepen, zodat ook b.v. grote cruiseschepen kunnen passeren, is verbreding en verdieping nodig en aanpassing van de 100 jaar oude sluizen in Brunsbüttel. Probleem is nog, waar men met de 8,5millioen kubieke meters grond, die moeten worden verplaatst( 400.000 vrachtwagens vol), heen moet. "Vielleicht braucht noch jemand etwas für seine Terrasse" oppert "Navigator". In 2010 beginnen de werkzaamheden als men dan tenminste tegen die tijd dit probleem heeft opgelost. Zeilers naar de Oostzee zullen zeker enkele jaren moeten rekenen met problemen bij het passeren van het kanaal. Jasper Bruinsma

. ..

. . . . . . . . . . . . . . . . ... en Martin Ibsen, maar die uitslag stond aldus "Yacht" tot de laatste wedstrijd niet vast. Bij het inzeilen voor de laatste start, brak de mast van de Denen. Ze wisselden van boot met de Kroaten, die al uitgeschakeld waren voor een medaille. De Denen startten 10 seconden voor het einde van de tijdslimiet, ver achter hun concurrenten en werden nog zevende, waarna ze het goud toch nog in ontvangst konden nemen.

Zeiler Veroordeeld wegens niet Verlenen van Hulp Het gerechtshof in Itzehoe heeft in hoger beroep een zeiler veroordeeld, wegens het niet verlenen van hulp aan een groep zwemmers, die in moeilijkheden verkeerde. Bij het inlopen van de haven van Meldorf had hij de zwemmers genegeerd, terwijl hij, naar de overtuiging van rechter, kon waarnemen dat ze, doordat ze afdreven, in een kritieke situatie waren terechtgekomen. Men is op zee verplicht hulp te bieden als men waarneemt dat anderen in gevaar zijn. Uitzondering is als men zichzelf in gevaar brengt en of als professionele hulp ter plaatse is,maar dit was in deze zaak aldus de rechter niet aan de orde. Jasper Bruinsma

Jacques Brel's Askoy II terug in Belgie De Askoy II , het jacht waarmee Jacques Brel in 1974 over de Atlantische Oceaan en in de Pacific zeilde, is terug in België. Op 25 mei 2008 is, wat er nog van het schip over was, in Oostende gearriveerd. Nadat Brel zijn zeiltocht had beëindigd, is de 20 m lange kits meermalen van eigenaar gewisseld. In 1993 werd het schip aan de ketting gelegd wegens drugsmokkel. In 1994 is het in een zware storm in Nieuw Zeeland gestrand en daar lag het sindsdien half onder het zand te roesten. De Belgische zeilmakers Staf en Piet Wittevrongel hebben een actie "Save Askoy II" opgezet, die er in geresulteerd heeft, dat het wrak is gelicht en verscheept naar België. In het kader van een werkgelegenheidsproject zal het schip worden gerenoveerd, aldus een bericht in "Palstek" Een maquette van het jacht is te zien in de "Royal Yacht Club"in Antwerpen. www.AskoyII.be

Gouden Medaille na Mastbreuk Van de Duitse zeilers die aan de Olympische Spelen deelnamen, haalden alleen de gebroeders Jan Peter en Hans Peckolt een bronzen medaille in 49 klasse. Het goud in deze klasse ging naar de Denen Jonas Warrer 25 De Drietand - oktober 2008

breehorn

Breehorn hBreehorn 37

bouwt al 25 jaar schepen voor serieuze zeilers. Stevige schepen die er om vragen

in actie te zijn en samen met u lange seizoenen te maken. Elegant, maar ook stoer.

37

41

44

www.breehorn.nl Vosseleane 69 8551 ML Woudsend Telefoon 0514 592233 Fax 0514 591904 e-mail: [email protected]

Er is leven na het zeilen Het is nu eenmaal een feit, wij vormen samen een vereniging met "veel grijze haren". Nog een feit is, dat wij zo lang mogelijk willen blijven genieten van onze voldoening- en gezondheidschenkende hobby of hartstocht, zo u wilt. Toch is eens het moment daar, dat het vanwege fysieke omstandigheden niet meer kan, of niet meer verantwoord is. En dan zul je noodgedwongen het besluit moeten nemen, waar ik het afgelopen jaar naar toe gegroeid ben. Enige weken geleden reed ik op de Oostvaardersdijk, richting Lelystad. Ik was op weg naar mijn boot en het zonnetje scheen heerlijk. En terwijl ik, zoals altijd, van het uitzicht genoot, merkte ik aan het gedrag en het hellen van de weinige zeiljachten, dat het aardig woei. Ondanks dat er bij waren die zwaar gereefd hadden, of zelfs alleen met een fokje voeren, was de helling aanzienlijk. Goed, de schapenkeutels bleven nog wel liggen, maar ineens schoot mij de gedachte door het hoofd "allemensen, dat zie ik mezelf niet meer doen in mijn uppie". U mag het gerust weten, het gaf toch wel een schok. Nu kwam het niet helemaal onverwacht, hoor. Enige weken

3

Ik laat zo'n mastje maken bij Scherpel of Bredendam of misschien weet Henry een adresje.

voor deze overpeinzing was ik met één van mijn dochters vijf dagen wezen zeilen. Nou ja, we waren vijf dagen aan boord, daarvan voeren we er twee en slechts eentje daarvan zeilden wij. Toch was ik de dagen daarna afgepeigerd. Ik zat er echt doorheen en onbewust sluipt er dan een tegenzin in. "Ja pa, het verstand komt met de jaren". Jawel, maar dat verstand heb ik ook nog ergens anders voor gebruikt. Juist tijdens dat ritje, langs die zonovergoten dijk. En dat viel om de dooie dood niet mee! Lees dus … en huiver!

1 2

Ik haal de mast van het schip.

Ik ga Henry Engelaer vragen of hij voor een mooi, mooi houten motorbootmastje wil tekenen met een top/ankerlichtje, een stoomlichtje en een antenne voor de marifoon.

En als dat alles lukt en betaalbaar is, gaat de Hooker verder door het leven als motorboot! De motor is daar sterk genoeg voor, denk ik. Er gaat dan een andere wereld voor mij open, want het is de bedoeling om de binnenwateren weer op te zoeken. Over een ligplaats heb ik nog niet nagedacht, dat komt later wel. Misschien wordt het weer Loosdrecht. Daar ben ik namelijk in de oorlogsjaren mijn zeilloopbaan begonnen in een BM. Mast en toebehoren sla ik op in een loods en ik haal alles eraf wat gestolen kan worden. Mocht de Hooker in de toekomst verkocht worden, dan kan het spul zo weer worden teruggeplaatst en kan hij weer verder als zeilboot. Zo, de kogel is door de kerk, het staat op schrift. Ik kan niet meer terug, want u weet er nu ook van. Toch een hele geruststelling, neemt u dat van mij aan. Maar ik weet nu wel, dat ik DV nog een aantal jaren van mijn motorboot kan genieten. Ik houd u op de hoogte, hoe het bevalt en zo. John Smit a/b mv The Hooker CR 945

Verhuisd P.B.P. Lunacek Middenweg 129 1394 AG Nederhorst den Berg C. van der Ree Marie van Eijsden-Vinkstraat 411 3066 HG Rotterdam

P.G. Smits 501-560 Raven Woods Drive North Vancouver, BC, V7G 2T3 Canada

E.J. Molenkamp Kleefkruid 47 3824 NT Amersfoort Jan de Graaf Eikenlaan 13, 8253 AL Dronten

Te koop gevraagd: Een Raytheon Autohelm ST 2000. Prijs n.o.t.k. Dick Huges; Tel. 058-2801137 of 06-3872.8068 27 De Drietand - oktober 2008

Het andere Zeilen NVvK heeft veel 50 plussers in het ledenbestand. Dan zou je verwachten dat er een significant aantal catamarans in de schepenlijst vermeld zou zijn. De koudwater-vrees" is m.i. herleidbaar op de begin-periode waarin de boten experimenteel en spartaans waren, met risico van kentering: Dat is absoluut verleden tijd! Catamarans zijn ideaal voor: ouderen die 'easy boat-handling, sailing and comfort' zoeken, en gezinnen met jong kroost dat bewegings- & speelruimte vereist. In de USA, Canada, Frankrijk en de Middellandse zee is de doorbraak er sinds 1980. Zweden komt nu op: de zo juist begonnen Lagoon dealer verkocht het 1e jaar 7 schepen. Een catamaran vaart licht door zijn kleine zeilen en manoeuvreert gemakkelijk door zijn diesels in elke romp. Zonder helling varen is minder vermoeiend. Bij BF6 kook je een normale maaltijd, blijft je glas op tafel staan, en de losse spullen in de kajuit op hun plaats. Onze PDQ 36 met zijn grote sprayhood biedt beschermd zeilen

zonder zeilpak, nattigheid, koude, zeeziekte of een overmaat aan zon. In 5 jaar varen, 600 dagen aan boord en 15.000 zm achter de spiegel, hebben we nooit een probleem gehad een ligplaats te vinden, hetgeen diepstekend 40 en 50voeters niet na kunnen vertellen. Mooi is een cat niet, vind ik, hoewel onze PDQ met zijn rondingen m.i. nog redelijk harmonisch is. Voor een mooi schip kom ik uit bij André Hoek of Gerard Dijkstra: prijscategorie 'extra ordinair'. Maar…. ik wilde het hebben

over "het andere zeilen". Een catamaran zeil je op de maximaal te verwachten wind, d.w.z. op de sterkte van de windstoten in tegenstelling tot een monohull waarbij je de zeilvoering kiest op de gemiddeld te verwachten wind. Dat betekent dat een toercatamaran nogal ondertuigd is. Vanaf BF4 gaat het pas lekker lopen. Een 2e aspect is het aande-wind koersen. Mijn jarenlange wedstrijdervaring op monohulls brengt me in verwarring: daar stuur je hoog met behoud van snelheid; een catamaran stuur je 10° lager, omdat de snelheidswinst dan het hoogteverlies overvleugelt (vmg). Ook het spinakeren is apart: het gaat zonder boom, en omdat de boot niet rolt, is het erg stabiel: je hoeft vaak urenlang niks bij te stellen. Zo ook gaat het gijpen zonder klap omdat de boot vlak blijft. Het meest comfortabele voordeel van "het gebrek aan rollen" is de rust bij het voor-anker liggen: dat is werkelijk een zegen! Qua eigenschappen zouden we 'Beagle' kunnen houden tot zeer hoge leeftijd. [email protected]

Cruising Catamaran Communiqué Ruim 1/3 van het boek wordt gebruikt om de algemene aspecten van een catamaran toe te lichten; de rest bestaat uit besprekingen van bestaande types en de ontwikkelingen. Kanter stelt dat het begrip 'cruising' niet gerelateerd is aan een type boot: monohull, catamaran of trimaran, maar aan de eigenschappen. Dan verdeelt hij de cruiser naar het type zeilen, van solozeilen, via weekendactiviteiten naar jarenlang verblijf aan boord. Hij trekt een vergelijking met auto's: voor vakanties met een gezin is een sportwagen ongeschikt zo ook een vrachtwagen, dus kies je een stationwagon. Zo ook de keuze van een schip: als je voor 'cruising' gaat, moet je geen raceboot kiezen. Verder stelt hij dat cruising schepen totaal anders zijn dan charterschepen : Huurjachten zijn toegespitst op veel mensen die een tot twee weken aan boord verblijven. Een 28 De Drietand - oktober 2008

cruising zeilboot heeft een kleine bemanning die meer comfort aan boord wil. Kanter noemt een veelheid van specifieke eigenschappen van een catamaran en stipt ook de onterechte angst voor kenteren aan. Hij vergelijkt het met een auto: "Hoe weet je wanneer je moet remmen? Dat is ervaring en intuïtie". Afgezien daarvan is een kajuitcatamaran zo ondertuigd, dat kenteren schier onmogelijk is! Het boek is hier en daar wat optimistisch, dus soms is een korreltje zout op zijn plaats. Al met al geeft het m.i. een voortreffelijk inzicht in de wereld van de catamaran. Schrijver: C.E. Kanter. 407 blz. ISBN: 978-09618406-8-6. o.a. bij Harri te Amsterdam voor 29,75 Euro Joost Kok

Uit de Boekenkist Wel eens aan een multihull gedacht? Een cat of een tri? Ik wel, alleen is het er nooit van gekomen. In de jaren zestig las ik met plezier het boek van Jimmy Wharram: Twee meisjes, twee catamarans. En daar bleef het bij. Maar nu zit ik te lezen in ALLE BALLAST OVERBOORD; ZEILEN MET MULTIHULLS, geschreven door het collectief Bakker, Van der Kroef en Van de Zeyst. Het is een uitgave van Hollandia, ISBN: 978.90.6410.465.7, ter ere van het 40-jarig bestaan de CTC: de Catamaran en Trimaran Club. Dit schrijverstrio heeft het dan over rechtop zeilen, weinig diepgang, makkelijk droogvallen en knallen over de wantijen van de oostelijk wadden. Die schepen zijn inmiddels in alle soorten en maten verkrijgbaar en kunnen de meest uiteenlopende eigenschappen hebben van ultracomfortabel tot pijlsnel. En geef het maar toe: als u er eentje tegenkomt, staat u echt niet meer met uw ogen te knipperen, maar er mee zeilen is weer wat anders. Een paar jaar geleden voer ik eens mee op de C1000 van Henk de Velde. Het woei stevig en achter de rompen verschenen twee hanenkammen van 2 - 2½ meter hoog. Op mijn vraag naar de snelheid was het antwoord: "37 knopen, Ad." Geloof me, dat gaf kippenvel. Vandaar mijn interesse in het onderwerp. Bovendien is het erg aardig geschreven en staat vol met anekdotes. Jammer genoeg is mijn tijd geweest, maar u bent misschien wat jonger. Begin maar vast met dit boek te lezen. Krijgt u geen spijt van.

VAARGIDS 2; NEDERLAND UIT DE LUCHT; IJSSELMEER EN RANDMEREN Als laatste een fraai fotoboek. Barstensvol met foto's van het IJsselmeer en alle havens aan de boorden ervan. Paginagrote luchtfoto's wel te verstaan en dat geeft weer een heel ander perspectief. De teksten, ook verlucht met kleine foto's, zijn van Ben Hoekendijk. Naast de gezellige anekdotes heeft Ben ook gegevens verzameld van havens, werven, horeca, musea, zeilmakers, enz. Het boek is weer voorbeeldig uitgegeven op groot formaat, mooi papier, goed gebonden en een stevige, harde kaft. Grote klasse! ISBN: 978.90.5961.046.0. Ad Beringen

BOORDBOEK EHBO. Er is weer een mooi en handig boordboek verschenen van De Alk en Heijnen. U kent ze wel: stevige, geplastificeerde pagina's waarop één onderwerp per bladzijde. Door een ringband blijft het boekje keurig open liggen terwijl u aan het verbinden of spalken bent. Het is geschreven door D. Justins en C. Berry, artsen met ieder wereldomzeilingen achter hun naam. ISBN: 978.90.5961.069.9. Hoort aan boord! Zeer, zeer nuttig. 29 De Drietand - oktober 2008

Uit de Scheeps-Toko Met het oog op de naderende feestdagen, volgen hieronder enkele TOKO-Geschenktips: Schippersmuts, navy, geborduurd met Drietandlogo € 19,00 Stropdas, navy, bedrukt met Drietandmotieven € 18,00 Dasspeld, wit, met blauwe Drietand € 15,00 Light fleece necktowel, navy, rood, royal blue, geborduurd met Drietandlogo € 15,00 Tijdig besteld is tijdig in huis! Bestellen kan als volgt: Telefonisch: 0299-420573 en per E-mail: [email protected] Wij hopen dat op de komende Heerendag ook veel dames aanwezig zijn en een bezoek aan de Toko zullen brengen. Een aantal nieuwe artikelen, waaronder zéér speciale nouveautés, zullen juist bij hen in de smaak vallen. Tot ziens op de Heerendag ! Antoinette en Ed Eksteen

Een vaste ligplaats in Denemarken? Aan de Oostzee kust op het eiland Als, voorbij de grens van Duitsland, tussen Sonderborg en Dyvig naar SB tot het eind van de Alsfjord, vindt u een heerlijk beschutte jachthaven, vriendelijk en betrouwbaar, in een mooie groene omgeving: Augustenborg Yachthavn van vader en zoon Dahl 55.00 N 09.50 E. 216 ligplaatsen, dus niet te groot, twee restaurants en een klein, knus hotel, watersportwinkel en een onderhoudswerkplaats voor boot en motoren. Moderne bootlift en twee loodsen, of de wal, voor winterberging. Prospectus op aanvraag (Engels svp). Kom voor bezichtiging zelf eens langs. Het vliegveld van Sonderborg ligt op 10 km afstand. Wij halen u af, ook in het weekend. Maar ook per auto is het slechts 650 km. Desgewenst sturen wij u een routebeschrijving. Of doe deze zomer onze haven eens aan!

AUGUSTENBORG YACHTHAVN, Langdel 6 DK-6440 AUGUSTENBORG tel. +45 74 47 15 62 fax. +45 74 47 16 17 [email protected]

www.augustenborg-yachthavn.dk

Nieuwe leden Gewoon lid

Schip

G.G.J. Knoops Apollolaan 58 1077 BC Amsterdam Voorsteller:

Lady Legality 13,39x4,02x2,35 101 m2 Medemblik J. van der Horst

J.A. Algera Curtiuslaan 7 1851 AL Heiloo Voorsteller:

Elisabeth Victoria 12,70x3,64x1,70 86 m2 Enkhuizen J.J.W. Meurs

J.H. Bos Churchilllaan 19 2215 PE Voorhout Voorsteller:

Outbox 12,00x4,00x1,50 100 m2 Lelystad W. Peters

J.J.M.M. van Lunen Randenrade 10 5807 BM Oostrum Voorsteller:

Mathiba 14,65x4,12x2,08 118 m2 Lelystad G.E.T.J. Deddens

T.D. Bekkering Piet Heinlaan 15

Hoogtij 11,20x3,54x1,60 72 m2

6881 EG Velp Voorsteller:

Makkum A.D.P. van Walsum

Gezinslid

Schip

C.J. Knoops-Hamburger Apollolaan 58 1077 BC Amsterdam Voorsteller:

Lady Legality 13,39x4,02x2,35 101 m2 Medemblik J. van der Horst

Kandidaat-lid

Schip

S.S. Cnossen Folie a Deux De Smetthstraat 19 11,02x3,00x1,63 50 m2 2405 CN Alphen a/d Rijn Medemblik J.F.A. Bosman Biesteweg 10 3849 RD Hierden

More than a Feeling 13,80x4,50x1,65 95 m2 Harderwijk

D.H. Eijssen Tolakkerweg 59 Hollandsche Rading

Touloulou 10,40x3,30x0,80 56 m2 Loosdrecht

De Drietand en Colofon De Drietand is het verenigingsblad van de Nederlandsche Vereeniging van Kustzeilers. Het verschijnt 6 maal per jaar. Redactie: Hans Althuis Ad Beringen (eindredactie) Peter Schotman Immy Timmerman - Fokkema Vaste medewerkers: Jelmer Heins, (correspondent Deltagebied) John Smit, Anje Valk Vormgeving: Carl Hartgers Foto's voor zover bekend van: Ad Beringen, Hans Althuis, Hans Wallinga, Peter Schotman, Jelmer Heins, André Wijsenbeek, Ineke Berkel, Immy Timmerman. Kopij en correspondentie TE ALLEN TIJDE aan: Bureau NVvK (zie verderop) Nederlandsche Vereeniging van Kustzeilers, aangesloten bij het Koninklijk Nederlands Watersportverbond onder nummer: 060 Voorzitter: Frits Berkel 030 6958382 Secretaris: Nico Bernts 030 6957378 Penningmeester: Jaap Verkerk 0341 561080 Vice voorzitter: Yolanda Warmerdam-Smit 0224 552040 32 De Drietand - oktober 2008

Commissaris: Hans Althuis 038 3338614 Commissaris: Dick van Bommel 079 3239300 Commissaris: Egenolf van Stein Callenfels 020 4206132

Tel: 030 6932079 Fax: 030 6932667

Commissievoorzitters: Evenementencommissie: Hetty Wijsenbeek 0235635773 Commissie zeezeiltochten: Rokus de Groot 0299 363096 Wedstrijdcommissie: Ricus Verkade 0299 648962 24-Uurs comité: Dinand de Ridder 0251 312386 Driehoek Noordzee: Ed Megens 020 6135776 Jaarboekcommissie: Chiel Mariën 0575 545439 Bibliotheek en Archief: Ad Beringen 0252 412320 NVvK – Toko: Antoinette Eksteen 0299 420573

De redactie stelt bijdragen voor de Drietand zeer op prijs. (Deze bijdragen dienen te allen tijde aangeleverd te worden via het Bureau). Zij heeft het recht redactionele wijzigingen of bekortingen aan te brengen. Bijdragen dienen te zijn voorzien van de naam van de auteur of commissie, waarvan de bijdrage uitgaat. Het accepteren van een bijdrage is geen garantie voor plaatsing in een bepaald nummer. Van geweigerde bijdragen zal de inzender op de hoogte worden gebracht. Voorwaarde voor publicatie is, dat de schrijver verantwoordelijk is voor de mening, die in de bijdrage wordt weergegeven. Deze mening is niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie, of van het bestuur van de NVvK, of daarmee in overeenstemming. Mochten personen, instanties of bedrijven van mening zijn, dat zij schade hebben geleden tengevolge van een publicatie in de Drietand, dan zal de NVvK in verband daarmee geen vergoedingen doen. Aangeboden bijdragen en beeldmateriaal dienen vrij te zijn van auteursrecht. De NVvK zal derhalve geen auteursrechten vergoeden. Beeldmateriaal dient digitaal te worden aangeleverd. De NVvK en de redactie van De Drietand kunnen niet garanderen, dat origineel beeldmateriaal ongeschonden wordt geretourneerd. Overname van artikelen is niet toegestaan. Voor overname van artikelen met bronvermelding is schriftelijke toestemming van de redactie nodig.

Volledige lijst van commissieleden en telefoonnummers in het jaarboek van de NVvK. Adres: Bureau NVvK, t.a.v. Ruud van de Fliert, Platolaan 64, 3707 GH, Zeist. Telefonisch bereikbaar: di. en wo. 10.00 tot 12.00 en 14.00 tot 16.00 uur. Do. 10.00 tot 12.00 uur. Hierbuiten alleen per E-mail.

Postbank: 2618098 ING bank: 692161317 Website: www.kustzeilers.nl E-mail: [email protected]

Slapen aan boord, nog beter dan thuis Ruimste keuze kwaliteitsmatrassen en lattenbodems op elke gewenste maat gemaakt

De Hamvraag.... Waarom aan boord niet net zo lekker en comfortabel slapen als thuis? Neptune maakt slaapcomfort op maat aan boord van elk jacht, van klein tot groot. Wij leveren alles op maat, niet alleen de maatvoering maar ook de gewenste kwaliteit en uitvoering is bij ons ongeëvenaard. Want let wel: 30% van uw kostbare vrije tijd aan boord brengt u in uw bed door! Juist daar zorgen wij voor een aangename nachtrust, en dragen op deze wijze mee aan een perfect verblijf aan boord.

Bezoek voor meer informatie: www.neptune.nl of bel tijdens kantooruren: 0031 (0) 228-562045

Comfortabel én snel Alleen de beste materialen Wij zijn niet bang voor eigenaarswensen Een lange traditie in échte kwaliteitsbouw, overtuig uzelf in Medemblik

Pekelharinghaven 50a 1671 HM Medemblik tel. 0227 570700

www.DEYACHTING.com

5

Recommend Documents